Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2016 r. w Gdańsku

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji A. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 lutego 2016 r., sygn. akt VII U 1869/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje A. K. prawo do emerytury od dnia 3 września 2015 roku;

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz A. K. kwotę 630,00 (sześćset trzydzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Alicja Podlewska SSA Maria Sałańska - Szumakowicz

Sygn. akt III AUa 628/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. K. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 25 sierpnia 2015 r. odmawiającej prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na brak wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Skarżący domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania wnioskowanego prawa.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie oraz zasądził od ubezpieczonego na rzecz pozwanego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy przy wydaniu orzeczenia dokonał następujących ustaleń i rozważań:

Ubezpieczony, ur. dnia (...), z zawodu technik budowy statków i okrętów, w dniu 20 sierpnia 2015 r. złożył wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach. Nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, wymagany wiek 60 lat ukończył w dniu (...) Skarżący na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił staż sumaryczny 28 lat, 2 miesiące i 10 dni, w tym staż 5 lat, 1 miesiąca i 20 dni pracy w warunkach szczególnych.

W spornym okresie od dnia od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 7 grudnia 1988 r., od dnia 16 grudnia 1988 r. do dnia 31 maja 1990 r., od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 31 stycznia 1997 r. ubezpieczony był zatrudniony w S. (...). w G. na stanowiskach:

- od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 30 maja 1990 r. samodzielnego technologa;

- od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 30 września 1994 r. pracownika prowadzącego – technologa;

- od dnia 1 października 1994 r. do dnia 31 stycznia 1997 r. pracownika - technologa.

Łącznie w powyższym zakładzie pracy ubezpieczony pozostawał w zatrudnieniu od dnia 2 września 1973 r. do dnia 27 marca 1997 r., od dnia 1 kwietnia 1997 r. do dnia 18 kwietnia 1997 r., od dnia 6 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1997 r. oraz od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 30 listopada 2014 r.

W poszczególnych okresach w S. (...) w G. wnioskodawca był zatrudniony łącznie na stanowiskach:

- od dnia 2 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1973 r. ucznia - ślusarza wyposażenia;

- od dnia 1 sierpnia 1973 r. do dnia 7 lutego 1980 r. montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego;

- od dnia 8 lutego 1980 r. do dnia 31 stycznia 1981 r. samodzielnego planisty;

- od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 30 maja 1990 r. samodzielnego technologa;

- od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 30 września 1994 r. pracownika prowadzącego – technologa;

- od dnia 1 października 1994 r. do dnia 31 stycznia 1997 r. pracownika – technologa;

- od dnia 1 lutego 1997 r. do dnia 27 marca 1997 r. ślusarza okrętowego;

- od dnia 1 kwietnia 1997 r. do dnia 18 kwietnia 1997 r. ślusarza okrętowego;

- od dnia 6 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1997 r. ślusarza okrętowego;

- od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31 sierpnia 1998 r. ślusarza okrętowego;

- od dnia 1 września 1998 r. do dnia 31 lipca 1999 r. technologa;

- od dnia 1 sierpnia 1999 r. do dnia 30 listopada 2008 r. prowadzącego – technologa;

- od dnia 1 grudnia 2008 r. do dnia 9 października 2011 r. specjalisty – technologa;

- od dnia 10 października 2011 r. do dnia 28 lutego 2013 r. specjalisty budowniczego statku;

- od dnia 1 marca 2013 r. do dnia 30 listopada 2014 r. ślusarza okrętowego.

Pozwany zaliczył wnioskodawcy do staży pracy w warunkach szczególnych okresy pracy: od dnia 1 sierpnia 1973 r. do dnia 23 października 1976 r. , od dnia 3 listopada 1978 r. do dnia 7 lutego 1980 r., od dnia 1 lutego 1997 r. do dnia 27 marca 1997 r., od dnia 1 kwietnia 1997 r. do dnia 18 kwietnia 1997 r., od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31 stycznia 1998 r.

W okresie od dnia 1 września 1970 r. do dnia 31 lipca 1973 r. ubezpieczony był zatrudniony w ww. zakładzie jako pracownik młodociany na podstawie umowy o naukę zawodu i wstępny staż pracy. Bezpośrednio później w okresie od dnia 1 sierpnia 1973 r. do dnia 23 października 1976 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową

Z dniem 8 lutego 1980 r. ubezpieczony na wniosek lekarza rejonowego, na podstawie orzeczenia komisji ds. rehabilitacji i po wyrażeniu przez wnioskodawcę zgody został odsunięty od akordowej pracy fizycznej i przeniesiony ze stanowiska montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego na stanowisko samodzielnego planisty.

W spornym okresie od dnia 1 lutego 1981 r. wnioskodawca został zatrudniony na wydziale W-3/220 stoczni na stanowisku samodzielnego technologa.

W okresie od dnia 8 do 15 grudnia 1988 r. korzystał on z urlopu bezpłatnego.

Od dnia 1 czerwca 1990 r. wnioskodawca pracował na wydziale W-3/220 stoczni jako pracownik prowadzący - technolog.

Zasadniczym obowiązkiem pracownika – technologa, samodzielnego technologa, czy pracownika prowadzącego - technologa było opracowanie właściwej i pełnej dokumentacji technologiczno - materiałowej w oparciu o aktualne instrukcje, przepisy i zarządzenia uwzględniające aktualne warunki techniczno-organizacyjne wydziału lub stoczni, umożliwiające wykonanie pracy przez zespoły produkcyjne. Podstawową czynnością ubezpieczonego w spornych okresach było nie tyle nadzorowanie pracy na konkretnych wydziałach produkcyjnych – co określanie bezpiecznego sposobu jej wykonania na danym stanowisku w ramach tworzonej przez niego dokumentacji technologiczno-materiałowej, w oparciu o normy podobne ustalał on normy czasowe w przypadku ich braku, także normy zużycia materiałów, wnioskował o zmiany tych norm i normatywów. Określał w tejże dokumentacji stanowisko pracy, bezpieczny sposób wykonania poszczególnych czynności i operacji z wykorzystaniem urządzeń pomocniczych oraz oprzyrządowania, uwzględniając możliwie najbardziej ekonomiczny sposób wykonania pracy. Dbał także o to, aby koszty wytwarzania wynikające z opracowywanej dokumentacji technologiczno-materiałowej nie przekraczały limitów wyznaczonych przez komórki nadrzędne. W przypadku wystąpienia zmian konstrukcyjnych lub technologicznych po opracowaniu dokumentacji technologicznej, analizował on zakres zmiany pod kątem zaawansowania prac i zużycia materiału, dokonywał korekty dokumentacji i załatwiał zlecenia dla zainteresowanych komórek organizacyjnych. Odpowiadał także za przygotowanie i obliczenie zapotrzebowania materiałowego – ilości metrażu czy też kilogramów danego materiału, jaki należało zakupić na potrzeby konkretnej produkcji. Całość dokumentacji technologicznej finalnie trafiała do armatora danej jednostki.

W ramach wykonywanych obowiązków pracowniczych ubezpieczony współpracował z biurem konstrukcyjno-technologicznym, biurem budowy oraz mistrzami poszczególnych wydziałów i kierownikami budowy.

W powyższych okres wnioskodawca przez część czasu pracy wykonywał obowiązki służbowe na halach prefabrykacji oraz na statkach, co związane było z opracowywaniem procesów technologicznych, normowaniem czasu pracy, wykonywaniem obmiarów oraz prowadzeniem bezpośredniego nadzoru technologicznego na budowanych jednostkach, m.in. wskazując miejsce na zamontowanie danych urządzeń na jednostkach. W tym sensie część dokumentacji technologicznej powstawała i była tworzona bezpośrednio w toku produkcji. Niejednokrotnie istniała potrzeba uzupełnienia dokumentacji jednostek prototypowych o rysunki, które bywały niekompletne. Wnioskodawca dokonywał pomiarów, wytyczał przebieg fundamentów, kanałów wentylacyjnych, rozmieszczenie ciągów komunikacyjnych. Na polecenie przełożonych wykonywał pomiary na statkach w zakresie metrażów bieżących spoin, ilości materiałów, zauważonych błędów w dokumentacji technicznej.

Wydział wyposażenia ślusarskiego, na którym pracował wnioskodawca, zajmował się urządzeniami łodziowymi, komunikacyjnymi, trapami, masztami, prefabrykacją i montażem pokryw luków w ładowniach, prowadnicami i zaczepami w ładowniach, montażem kotwic.

Awans ze stanowiska technologa na stanowisko samodzielnego technologa nie przekładał się na zmianę zakresu obowiązków, a stanowił formę i sposób na podwyższenie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Z kolei technolog prowadzący był niejako kierownikiem technologów i nadzorował pracę 3-4 z nich.

Równolegle z ubezpieczonym w S. (...) pracowali A. Ł. (monter ślusarskiego wyposażenia okrętowego, technolog, mistrz produkcji, kierownik oddziału prefabrykacji, zatrudniony od 1967 roku) oraz K. S. (1) (technolog, główny technologS. (...) zatrudniony od 1973 roku).

Sąd Okręgowy zważył, iż odwołanie ubezpieczonego nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie Sąd I instancji zaznaczył, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, po czym wskazał na przepisy regulujące przyznanie wnioskowanego świadczenia.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1)legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3 ) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43). Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia:

- w dziale III (W hutnictwie i przemyśle metalowym) pod pozycją 90 wskazano prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach;

- w dziale XIV (Prace różne) pod pozycją 24 wskazano bieżącą konserwację agregatów i urządzeń oraz prace budowlano - montażowe i budowlano - remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 powołanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Przy czym zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

W świetle okoliczności sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że bezspornym jest, iż ubezpieczony w dniu (...) osiągnął 60. rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Przedmiotem sporu pozostawało ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach uznać można było sporne okresy zatrudnienia ubezpieczonego w S. (...)w G. od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 7 grudnia 1988 r., od dnia 16 grudnia 1988 r. do dnia 31 maja 1990 r., od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 31 stycznia 1997 r.

W ocenie Sądu I instancji zgromadzony w aktach sprawy oraz dokumentacji pozwanego materiał dowodowy pozwala w sposób jasny, precyzyjny i nie budzący wątpliwości interpretacyjnych przyjąć za udowodnione twierdzenia pozwanego dotyczące kwestionowanego okresu pracy skarżącego.

Dalej Sąd wskazał na specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy wnioskodawcą, a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych i uznał, że przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., wydanie 6). Również judykatura stoi na takim stanowisku, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, w którym wyrażono pogląd, iż „Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa”.

Wobec tego Sąd Okręgowy przyjął, iż skarżący kwestionując decyzję pozwanego organu, zaprzeczając jego twierdzeniom, który na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego dokonał niekorzystnych dla ubezpieczonego ustaleń, winien był w postępowaniu przed Sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób ustaleń, ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jego stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

Do tego Sąd podkreślił, że w zaistniałym stanie rzeczy kluczowe jest ustalenie w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego, iż ubezpieczony nie spełnił jednego z kryteriów, wynikających z art. 184 ustawy, wymaganych dla uzyskania jakiegokolwiek świadczenia emerytalnego przez osobę urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 r., nie tylko emerytury w obniżonym wieku związanej z pracą w warunkach szczególnych – tj. nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zgromadzony bowiem w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, aby skarżący pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy ustalił, iż łącznie w powyższym zakładzie pracy ubezpieczony pozostawał zatrudniony od dnia 2 września 1973 r. do dnia 27 marca 1997 r., od dnia 1 kwietnia 1997 r. do dnia 18 kwietnia 1997 r., od dnia 6 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1997 r. oraz od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 30 listopada 2014 r.

W poszczególnych okresach w S. (...) w G. wnioskodawca był zatrudniony łącznie na stanowiskach: od dnia 2 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1973 r. – uczeń ślusarz wyposażenia; od dnia 1 sierpnia 1973 r. do dnia 7 lutego 1980 r. – monter ślusarskiego wyposażenia okrętowego; od dnia 8 lutego 1980 r. do dnia 31 stycznia 1981 r. – samodzielny planista; od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 30 maja 1990 r. – samodzielny technolog; od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 30 września 1994 r. – pracownik prowadzący technolog; od dnia 1 października 1994 r. do dnia 31 stycznia 1997 r. – pracownik technolog; od dnia 1 lutego 1997 r. do dnia 27 marca 1997 r. – ślusarz okrętowy: od dnia 1 kwietnia 1997 r. do dnia 18 kwietnia 1997 r. – ślusarz okrętowy; od dnia 6 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1997 r. – ślusarz okrętowy; od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31 sierpnia 1998 r. – ślusarz okrętowy; od dnia 1 września 1998 r. do dnia 31 lipca 1999 r. – technolog; od dnia 1 sierpnia 1999 r. do dnia 30 listopada 2008 r. – prowadzący technolog; od dnia 1 grudnia 2008 r. do dnia 9 października 2011 r. – specjalista technolog; od dnia 10 października 2011 r. do dnia 28 lutego 2013 r. – specjalista budowniczy statku; od dnia 1 marca 2013 r. do dnia 30 listopada 2014 r. – ślusarz okrętowy.

W kontekście powyższych okresów Sąd Okręgowy wskazał, iż niemożliwe było zaliczenie wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od dnia 1 stycznia 1999 r. 30 listopada 2014 r. Z cytowanego bowiem wyżej przepisu art. 184 ust. 1 ustawy w związku z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wynika, iż wymóg wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych musi być spełniony przez ubezpieczonego ubiegającego się o świadczenie w dniu wejścia w życie ustawy, zgodnie z art. 196 ustawy przypadającym na dzień 1 stycznia 1999 r. Powyższe uniemożliwia zaś zaliczenie do ww. stażu pracy okresów zatrudnienia i wykonywania pracy w warunkach szczególnych po dacie 31 grudnia 1998 r.

Przy tym Sąd Okręgowy miał na uwadze okresy pracy skarżącego zaliczonego przez pozwanego do stażu pracy w warunkach szczególnych, tj. od dnia 1 sierpnia 1973 r. do dnia 23 października 1976 r.; od dnia 3 listopada 1978 r. do dnia 7 lutego 1980 r.; od dnia 1 lutego 1997 r. do dnia 27 marca 1997 r.; od dnia 1 kwietnia 1997 r. do dnia 18 kwietnia 1997 r. oraz od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31 stycznia 1998 r. W tych właśnie okresach ubezpieczony wykonywał rodzajowo zupełnie odmienne prace - ślusarskie.

Zdaniem Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe, w tym dokumentacja przedłożonych w oryginale akt osobowych, pozwala na ustalenie, iż z dniem 8 lutego 1980 r. ubezpieczony – na wniosek lekarza rejonowego, na podstawie orzeczenia komisji ds. rehabilitacji i po wyrażeniu przez wnioskodawcę zgody – został odsunięty od akordowej pracy fizycznej i przeniesiony ze stanowiska montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego na stanowisko samodzielnego planisty. Następnie w spornym okresie od dnia 1 lutego 1981 r. wnioskodawca został zatrudniony na wydziale W-3/220 stoczni na stanowisku samodzielnego technologa. W okresie od dnia 8 do 15 grudnia 1988 r. korzystał on z urlopu bezpłatnego. Z kolei od dnia 01 czerwca 1990 wnioskodawca został zatrudniony, nadal na wydziale W-3/220 stoczni jako pracownik prowadzący - technolog.

Sąd Okręgowy przyjął, że zasadniczym obowiązkiem wnioskodawcy jako pracownika – technologa, samodzielnego technologa, czy pracownika prowadzącego technologa – było opracowanie właściwej i pełnej dokumentacji technologiczno - materiałowej w oparciu o aktualne instrukcje, przepisy i zarządzenia uwzględniające aktualne warunki techniczno-organizacyjne wydziału lub stoczni, umożliwiające wykonanie pracy przez zespoły produkcyjne. Podstawową czynnością ubezpieczonego w spornych okresach było nie tyle nadzorowanie pracy na konkretnych wydziałach produkcyjnych – co określanie bezpiecznego sposobu jej wykonania na danym stanowisku w ramach tworzonej przez niego dokumentacji technologiczno – materiałowej, w oparciu o normy podobne ustalał on normy czasowe w przypadku ich braku, także normy zużycia materiałów, wnioskował o zmiany tych norm i normatywów. Określał w tejże dokumentacji stanowisko pracy, bezpieczny sposób wykonania poszczególnych czynności i operacji z wykorzystaniem urządzeń pomocniczych oraz oprzyrządowania, uwzględniając możliwie najbardziej ekonomiczny sposób wykonania pracy. Dbał także o to, aby koszty wytwarzania wynikające z opracowywanej dokumentacji technologiczno - materiałowej nie przekraczały limitów wyznaczonych przez komórki nadrzędne. W przypadku wystąpienia zmian konstrukcyjnych lub technologicznych po opracowaniu dokumentacji technologicznej, analizował on zakres zmiany pod kątem zaawansowania prac i zużycia materiału, dokonywał korekty dokumentacji i załatwiał zlecenia dla zainteresowanych komórek organizacyjnych. Odpowiadał także za przygotowanie i obliczenie zapotrzebowania materiałowego – ilości metrażu, czy też kilogramów danego materiału, jaki należało zakupić na potrzeby konkretnej produkcji. Całość dokumentacji technologicznej finalnie trafiała do armatora danej jednostki. W ramach wykonywanych obowiązków pracowniczych ubezpieczony współpracował z biurem konstrukcyjno-technologicznym, biurem budowy oraz mistrzami poszczególnych wydziałów i kierownikami budowy. Sąd stwierdził, że charakter faktycznych obowiązków i czynności zawodowych realizowanych w ramach zatrudnienia ubezpieczonego wynika w sposób jednoznaczny z treści szeregu kart stanowiskowych pracy (k. 22 B, 25 B i 36 B akt osobowych), które zdaniem Sądu, w świetle zeznań świadków, które wskazywały co do zasady na brak różnicy w zakresie obowiązków pomiędzy stanowiskami technologa, pracownika prowadzącego technologa, pozwalają na przyjęcie, iż tożsame czynności wykonywał skarżący także we wcześniejszym okresie pracy w sekcji technologicznej, a więc de facto przez cały sporny w sprawie okres lat 1981-1997. Przy tym Sąd ustalił, że awans ze stanowiska technologa na stanowisko samodzielnego technologa nie przekładał się na zmianę zakresu obowiązków, a stanowił formę i sposób na podwyższenie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Z kolei technolog prowadzący był niejako kierownikiem technologów i nadzorował pracę kilku z nich.

W ocenie Sądu Okręgowego osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań świadków i wnioskodawcy dają podstawę do uznania, że wnioskodawca przez część czasu pracy wykonywał obowiązki służbowe na halach prefabrykacji oraz na statkach, co związane było z opracowywanie procesów technologicznych, normowaniem czasu pracy, wykonywaniem obmiarów oraz prowadzeniem bezpośredniego nadzoru technologicznego na budowanych jednostkach, m.in. wskazując miejsce na zamontowanie danych urządzeń na jednostkach. W tym sensie część dokumentacji technologicznej powstawała i była tworzona bezpośrednio w toku produkcji. Niejednokrotnie istniała potrzeba uzupełnienia dokumentacji jednostek prototypowych o rysunki, które bywały niekompletne. Wnioskodawca dokonywał pomiarów, wytyczał przebieg fundamentów, kanałów wentylacyjnych, rozmieszczenie ciągów komunikacyjnych. Na polecenie przełożonych wykonywał pomiary na statkach w zakresie metrażów bieżących spoin, ilości materiałów, zauważonych błędów w dokumentacji technicznej. Sąd I instancji przyjął, że były to zatem czynności nadzorczo - kontrolne, jednakże w żadnym wypadku nie wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Dalej Sąd I instancji wskazał na wniosek o awans z dnia 5 marca 1991 r. z akt osobowych, który na drugiej stronie jednoznacznie mówi, iż „charakter pracy nie zaliczany do warunków szczególnych”, co w ocenie Sądu przeczy twierdzeniom ubezpieczonego odnośnie tego, jakoby całość jego pracy wykonywana była bezpośrednio na danych jednostkach oraz bezpośrednio na hali produkcyjnej, bowiem wówczas logicznym i zgodnym z zasadami doświadczenia życiowego było by, odmiennie, uznanie pracy za odpowiadającej charakterem pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przepisy przewidujące prawo do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze są przepisami szczególnymi, ich wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna, co wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK 378/04, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2006/13-14/218). Nadto Sąd powołał się na pogląd Sądu Najwyższego zgodnie, z którym o uprawnieniu do wcześniejszej emerytury decyduje łączne spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 32 ustawy, a nie przekonanie pracownika, że praca była wykonywana w szczególnym charakterze lub warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2010 r., II UK 140/10). Przede wszystkim nawet jeżeli pracodawca uznał pracę na danym stanowisku za pracę w szczególnych warunkach, taki pracownik może nie otrzymać wcześniejszej emerytury. ZUS odmówi jej bowiem, gdy nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2010 r., I UK 3/10).

W konkluzji Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania ubezpieczonego od zaskarżonej decyzji pozwanego organu rentowego i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. W punkcie 2. sentencji wyroku Sąd, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 3 ust. 1 w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013 r. poz. 490 z późn. zm.) w brzmieniu od dnia 01 sierpnia 2015 r., zgodnie z wnioskiem pozwanego (punkt 2 – k. 6 akt sprawy), obciążył ubezpieczonego jako stronę przegrywającą, kosztami zastępstwa procesowego ubezpieczonego w kwocie 180 zł, zasądzając je w stawce minimalnej, biorąc pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy, nakład pracy pełnomocnika oraz jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy i dokonania jej rozstrzygnięcia.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając go w całości zarzucając mu naruszenia zarówno przepisów prawa procesowego jak również prawa materialnego:

- 233 kpc, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez pobieżną, wybiórczą i jednostronną, a w konsekwencji dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, skutkującą niezasadnym uznaniem, także wbrew zasadą doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, iż ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania mu wcześniejszej emerytury, ze względu na nie udowodnienie wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a jedynie 5 lat, l miesiąc i 20 dni w warunkach szczególnych, poprzez nie odniesienie się przez Sąd do Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykazu A, dział XIV, poz. 24 wskazanej przez ubezpieczonego w odwołaniu, a w konsekwencji nierozpoznanie istoty sprawy.

- 233 kpc w zw. z art. 245 kpc, art. 477 ⁸ i nast. kpc, a także 472 kpc, a w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na wpasowaniu logicznych, spójnych i wiarygodnych zeznań dwóch świadków A. Ł. oraz K. S. (1), ponadto ubezpieczonego do przyjętego przez Sąd w konkluzji zaskarżonego orzeczenia, stanowiska, że ubezpieczony nie udowodnił wymaganego stażu pracy, mimo, że oparte było ono wyłącznie na aktach osobowych. Ubezpieczonego zaś, przed postępowaniem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe obowiązujące przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, zaś Ubezpieczony udowodnił wszelkimi możliwymi środkami dowodowymi, że praca faktycznie była świadczona w szczególnych warunkach.

- 232 zd. drugie kpc w zw. z art. 241 kpc oraz w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wykaz A, dział XIV, poz. 24) oraz § 2 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia, poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż skoro z akt osobowych, nie wynika jednoznacznie, że ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach, podczas gdy okoliczność tą zarówno ubezpieczony jak i wskazani przez niego świadkowie ową okoliczność szczegółowo wyjaśnili, to nie można przyjąć, że warunki z ww. ustawy i aktów wykonawczych nie zostały spełnione podczas gdy skoro Sąd powziął wątpliwość co do wiarygodności źródeł dowodowych wskazanych przez ubezpieczonego to powinien zarządzić powtórzenie lub uzupełnienie postępowania z urzędu.

- 328 § 2 k.p.c. mające istotny wpływ na treść orzeczenia przez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku z naruszeniem zasad jego sporządzania, polegających w szczególności na zaniechaniu rozważenia wszelkich okoliczności sprawy, sprzeczność istotnych ustaleń zawartych w uzasadnieniu orzeczenia polegających m.in. wskazaniu, że "ubezpieczony łącznie udowodnił przeszło 15 lat pracy w warunkach szczególnych" (str. 3, str. 8 zaskarżonego orzeczenia) podczas, gdy w dalszej części uzasadnienia Sąd wskazał, że ubezpieczony owego stażu pracy nie udowodnił (str. 10, 11 zaskarżonego orzeczenia), które to naruszenia powodują w konsekwencji niemożność instancyjnej kontroli orzeczenia.

- art. 98 kpc w zw. z art. 108 kpc w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych poprzez ich zastosowanie, podczas gdy w niniejszej sprawie przepisy w brzmieniu od dnia l sierpnia 2015 r. nie mają zastosowania, a w konsekwencji niezastosowanie § 21 ww. rozporządzenia "Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji".

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony podniósł, że w sprawie wyjaśnienia wymagało, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany zakwestionowany przez pozwanego okres zatrudnienia powoda w S. (...). na stanowiskach technologa, prowadzącego technologa oraz specjalisty technologa na podstawie wystawionego przez pracodawcę świadectwa pracy.

W wykazie A - prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego - stanowiącym załącznik do rozporządzenia wskazanego w zarzutach ad. 1) i 3), w dziale XIV (Prace różne) pod pozycją 24 wskazano kontrolę między operacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Takimi stanowiskami bez wątpienia były stanowiska na halach produkcyjnych i statkach. Była to praca w warunkach uciążliwych, w hałasie i zadymieniu. Dodatkowo, wartym zauważenia jest fakt, że rozporządzenie nie posiada legalnej definicji pojęć dozoru inżynieryjno – technicznego, czy kontroli międzyoperacyjnej. Zgodnie jednak z powszechnym znaczeniem ww. terminów, potwierdzonych zresztą wykładnią znaczeniową słownika języka polskiego PWN, nadzór to sprawowanie opieki i kontroli nad prawidłowością czegoś (w tym przypadku technologii zastosowania materiałów, przyjętych procesów i rozwiązań konstrukcyjnych, itp.), kontrola zaś, to sprawdzanie czegoś, zestawianie stanu faktycznego ze stanem wymaganym (j.w.). Tymczasem, do podstawowych zadań powoda należała weryfikacja (od autora: synonim -kontroli) zużycia materiałów przy budowie statków i przy wyposażeniu statków, bądź też weryfikacji w praktyce zaplanowanych rozwiązań technicznych. Zeznania te w pełni korespondują z zeznaniami świadków.

Reasumując w ocenie skarżącego bezspornym jest, że w zakwestionowanym przez ZUS okresie ubezpieczony zatrudniony był przy dozorze technicznym i kontroli międzyoperacyjnej związanej z prawidłowym wykorzystaniem materiałów przy wyposażeniu i produkcji statków. Pracę wykonywał jako łącznik między biurem konstrukcyjnym i warsztatem oceniając prawidłowość i zgodność z dokumentacją techniczną wykorzystania materiałów potrzebnych do wykonania konkretnych prac na statkach.

W niniejszej sprawie zarówno w kontekście otwartego katalogu stanowisk pracy w szczególnych warunkach wskazanych w wykazie A do ww. Rozporządzenia, a także wykonywania zawodu w zakładzie pracy jakim jest S. (...) praca na stanowiskach technologa, prowadzącego technologa i specjalisty technologa była świadczona w warunkach szczególnych. W orzecznictwie sadów powszechnych istnieje ugruntowana już linia orzecznicza, dotycząca ustaleń, iż praca na stanowisku technologa u powyższego płatnika jest wykonywana w warunkach szczególnych, co też ma miejsce w niniejszej sprawie (por. wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 12 marca 2015 r., Sygn. akt VII U 807/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 listopada 2013 r., sygn. akt III AUa 474/13; wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 12 sierpnia 2013 r., sygn. akt VII U 889/13). Powyższe okoliczności w całości potwierdzili świadkowie i ubezpieczony. K. S. (1) wskazał: „myśmy pracowali na statkach. Ja awansowałem i nie chodziłem na te statki, a A. do samego końca robił obmiary. Nazwa stanowiska technologa nie wiązała się z zakresem czynności". A. Ł. zaś (również technolog) wskazał, że "Pan A. był technologiem, który miał bezpośrednią styczność z produkcją, z mistrzem, kierownikiem budowy i z ludźmi. Na statkach prototypowych rysunki były niekompletne, rolą technologa było pomierzyć, wytyczyć przebieg kanałów wentylacyjnych, fundamentów, etc."

Zdaniem skarżącego przy tak dużej niejednoznaczności uzasadnienia wyroku, w którego pierwszych zdaniach czytamy, że powód udowodnił 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych, stanowisko Sądu I Instancji uznać należy za błędne.

Prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych przysługuje bowiem wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma zatem rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie treść poszczególnych składników akt osobowych. Jak bowiem udowodniono, pomimo wskazanych zmian nazewnictwa stanowisk pracy w spornym okresie powód wykonywał te same prace w takich samych warunkach i o takim samym zakresie obowiązków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005r., sygn. akt IUK 351/04).

Co więcej, godnym zauważenia jest, że na żadnym etapie postępowania pozwany nie kwestionował by powód wykonywał prace, o których mowa w poz. 24 dz. XIV załącznika A do cyt. rozporządzenia, a jedynie podnosił, że nie jest w stanie ocenić, czy praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym samym, wyciągnięcie przez Sąd zgoła odmiennych wniosków niż to wynika z treści zaskarżonej decyzji, jak i przedłożonego w sprawie świadectwa pracy w warunkach szczególnych, wydaje się być całkowicie bezpodstawne.

Jak bowiem stanowi art. 477 ⁸ i nast. k.p.c., a także 472 k.p.c. w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe obowiązujące w postępowaniu wewnątrzzakładowym przed ZUS. Ponadto ubezpieczony nie może ponosić negatywnych konsekwencji nieprawidłowo prowadzonej dokumentacji pracowniczej, a akta osobowo - płacowe nie należą do kategorii dokumentów urzędowych w związku z czym nie przysługują im w tym względzie stosowne domniemania.

W opartym o zasadę kontradyktoryjności sporze, zdaniem skarżącego, pozwany w żadnej mirze nie obalił zeznań świadków, ani też wyjaśnień ubezpieczonego. W zaskarżonym orzeczeniu Sąd jedynie zdawkowo wskazał, że mimo, że uznał ww. dowody za przekonujące, to jedynie w zakresie, w jakim zeznania te znalazły odzwierciedlenie w przedłożonej dokumentacji.

Dalej ubezpieczony podniósł, że w świetle zasady swobodnej oceny dowodów nie sposób uznać stanowiska Sądu I instancji za prawidłowe. Nie dość, że Sąd nie uzasadnił dlaczego uznaje, że dowód z akt osobowych jest bardziej wiarygodny niż zeznania świadków oraz ubezpieczonego to w treści uzasadnienia orzeczenia Sąd niekonsekwentnie wskazywał, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym 15 - letnim stażem w szczególnych warunkach, co sprawia, iż stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury nie jest słuszne. Podczas, gdy w sentencji orzeczenia zajął stanowisko zgoła odmienne. Takową ocenę należy uznać za jednostronną i dowolną oraz wewnętrznie sprzeczną. W ocenie ubezpieczonego Sąd I instancji kilkukrotnie zacytował zakres obowiązków z akt osobowych i pod wybraną przez siebie hipotezę dopasował część zeznań świadków oraz skarżącego.

Ubezpieczony jednocześnie podkreślił, że w sytuacji, gdy dozór technologiczno - materiałowy technologa jest pracą w szczególnych warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma żadnej potrzeby ustalania, ile czasu pracownik poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem, (por. wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 23 lipca 2013 r., sygn. akt VI U 93/13; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt III AUa 1649/11, LEX nr 1129725).

Mimo ugruntowanego stanowiska orzecznictwa w powyższym zakresie, ubezpieczony podniósł, że Sąd I instancji przyjął, że skoro jednym z zadań technologa było opracowanie właściwej i pełnej dokumentacji i część czasu pracy wykonywał na halach prefabrykacji oraz na statkach, co związane było z opracowaniem procesów technologicznych, a zatem nie sposób ustalić czy ubezpieczony cały czas wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Skoro zaś Sąd powziął takową wątpliwość to zgodnie z art. 241 k.p.c. powinien zarządzić powtórzenie lub uzupełnienie postępowania dowodowego z urzędu.

Tym samym, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należy uznać, że ubezpieczony spełnia kryteria wymagane od osób ubiegających się o świadczenie emerytalne w niższym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Potwierdzeniem powyższej okoliczności są wyczerpujące i wiarygodne wyjaśnienia ubezpieczonego oraz zeznania świadków A. Ł. i K. S. (1).

Pozwany organ rentowy w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie, a nadto zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do okresu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczono ubezpieczonemu okresów pracy wS. (...)od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 7 grudnia 1988 r., od dnia 16 grudnia 1988 r. do dnia 31 maja 1990 r. od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 31 stycznia 1997 r., bowiem wnioskodawca w spornych okresach pracował na stanowiskach: samodzielnego technologa, pracownika prowadzącego technologa oraz pracownika - technologa i trudno przyjąć na podstawie zebranego w sprawie materiału, że w całym spornym okresie na tych stanowiskach wnioskodawca prowadził nadzór inżynieryjno - techniczny w oddziałach i wydziałach, w których wymienione są jako podstawowe prace wymienione w wykazie, czy też kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji.

W ocenie organu rentowego wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy. Sąd I instancji w sposób niebudzący wątpliwości ustalił stan faktyczny sprawy, dokonując wnikliwej analizy warunków w jakich pracował ubezpieczony w stoczni. Pozwany stanął na stanowisku, iż postępowanie dowodowe wykazało prawidłowość wydanej przez ZUS decyzji. Praca technologa, polega bowiem, jak ustalił Sąd, również na opracowywaniu dokumentacji co z reguły nie wiąże się z przebywaniem w warunkach szczególnych. Ponadto wbrew twierdzeniom apelującego, trudno jest ustalić, jakie konkretnie prace wykonywane przez ubezpieczonego były pracami w szczególnych warunkach oraz jakich pracowników (pracujących na jakich stanowiskach) miałby obejmować swoim nadzorem. Dodatkowo należy zauważyć, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r. w sprawie III UK 66/07 czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia z 1983 r., w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze objęte poz. 24 działu XIV wykazu A, to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanej z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu. Natomiast jeśli pracownik zatrudniony na stanowisku związanym z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym wykonuje - poza bezpośrednim nadzorem procesu produkcji - inne czynności, w tym szeroko rozumiane czynności administracyjno-zarządzające, polegające na wykonywaniu pracy umysłowej i biurowej, istotne znaczenie z punktu widzenia uprawnień do emerytury (..) ma ustalenie, jaką część obowiązującego czasu pracy zajmowały te czynności.

W ocenie organu rentowego analiza wszystkich okoliczności sprawy i zgromadzonych dowodów nie budzi wątpliwości co do faktycznego charakteru pracy ubezpieczonego i trudno jest przyjąć, że ubezpieczony pracując na stanowisku technologa nadzorował stale i w pełnym wymiarze i bezpośrednio prace wykonywane na statkach, czy dokach lub nabrzeżach - weryfikując zużycie materiałów przy budowie statków i przy wyposażeniu statków.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie – choć nie z wszystkich względów w niej podniesionych, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego i przyznaniem skarżącemu prawa do emerytury od dnia (...), tj. ukończenia 60. roku życia.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawca spełnia kumulatywnie przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.), a w szczególności przesłankę 15 – letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy,
dokonał błędnych rozważań prawnych w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, co skutkowało nieuzasadnionym oddaleniem odwołania wnioskodawcy, spełniającego przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

Zasadność żądania ubezpieczonego należało ocenić w oparciu o przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 września 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983, nr 8, poz. 43).

I tak, prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, zawartym w rozdziale 2 działu II ustawy dotyczącym urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Przepis ten w ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 powyższego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli łącznie osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. 25 lat dla mężczyzn). W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Podkreślić dodatkowo należy, iż obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy.

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości osiągnięcie przez ubezpieczonego tak określonego wieku emerytalnego jak i ogólnego stażu zatrudnienia. Spór między stronami dotyczył wyłącznie spełnienia przez wnioskodawcę warunku wynikającego z przepisu art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 przywołanego wyżej rozporządzenia, a mianowicie legitymowania się okresem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoznając wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu świadczenie emerytalnego do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględnił okres pracy w łącznym wymiarze 5 lat, 1 miesiąca i 20 dni z tytułu pracy wS. (...)w G. w latach 1973 – 1980 na stanowisku montera ślusarskiego i ślusarza okrętowego. Sąd I instancji po przeprowadzonym materiale dowodowym obejmującym analizę akt osobowych skarżącego oraz przesłuchanie zawnioskowanych przez niego świadków oraz przesłuchanie wnioskodawcy uznał stanowisko organu rentowego za prawidłowe i ostatecznie zważył, że ubezpieczony nie wykazał okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r., co wykluczyło możliwość przyznania wnioskowanego świadczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego ocena dokonana w niniejszej sprawie przez Sąd Okręgowy nie jest trafna, gdyż zarówno z zeznań świadków przesłuchanych w sprawie, wyjaśnień ubezpieczonego oraz dokumentacji z akt osobowych – wbrew stanowisku Sadu I instancji – wynika, że skarżący w spornych okresach zatrudnienia w S. (...) w G. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę określoną w wykazie A, dziale XIV, poz. 24

załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nadto przy ustalaniu uprawnień ubezpieczonego do emerytury na równi z okresem pracy w warunkach szczególnych należało traktować okres odbywania przez skarżącego zasadniczej służby wojskowe pomiędzy dniem 25 października 1976 r., a dniem 4 października 1978 r., o czym szerzej w dalszej części rozważań.

Zgodnie z zeznaniami ubezpieczonego złożonymi na rozprawie w dniu 9 lutego 2016 r., w trakcie zatrudnienia w S. (...). w G. w 1981 roku został przeniesiony do sekcji technologicznej i pracował przy budowach i remontach statków na ich pokładzie w halach produkcyjnych znajdujących się przy nadbrzeżach. Jego paca polegała na wykonywaniu pomiarów, obmiarów, przekazywaniu danych do biura wykonywaniu czasu pomiaru pracy, sporządzania dokumentacji i sprawowania nadzoru nad dokumentacją. Z kolei świadek A. Ł. na tej samej rozprawie zeznał, że w strukturze funkcjonowania pracy w stoczni były różne rodzaje technologów, tj. pracujących na statkach przy produkcji – tak jak w przypadku ubezpieczonego – i pracujących w biurach konstrukcyjnych. Świadek ten zeznał nadto, że skarżący był technologiem mającym styczność z produkcją. Do tego świadek wskazał, że wydział wyposażenia ślusarskiego głównie zajmował się urządzeniami łodziowymi. Natomiast świadek K. S. (1) w swoich zeznaniach w sposób tożsamy przedstawił zakres czynności zawodowych ubezpieczonego, wskazując, iż ubezpieczony jako technolog dokonywał pomiarów na statkach i przygotowywaniem do innych technologów tej dokumentacji. Świadek K. S. zeznał, że technolog otrzymywał szkice techniczne, po czym ubezpieczony robił pomiary na statku i sprawdzał, czy odpowiadają one rzeczywistości. Świadkowie w swoich zeznaniach również potwierdzili stanowisko ubezpieczonego odnośnie zmiany stanowisk w dokumentacji osobowej w celach uzyskania wyższej stawki płacowej bez zmiany faktycznego zakresu obowiązków. Zauważyć należy, iż wiarygodność zeznań ubezpieczonego i świadków nie była kwestionowana przez organ rentowy. Również w dokumentacji z akt osobowych skarżący figurował w spornych okresach jako samodzielny technolog, pracownik prowadzący – technolog i pracownik – technolog. Sąd Okręgowy w ostatecznej konkluzji – która nie zyskała aprobaty Sądu Apelacyjnego - stwierdził, że czynności wykonywane przez skarżącego w spornych okresach miały charakter nadzorczo-kontrolne, jednakże nie wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

W świetle tak zgromadzonego materiału dowodowego, w ocenie Sądu Apelacyjnego sporne okresy pracy ubezpieczonego – z wyłączeniem okresu urlopu bezpłatnego od dnia 8 do dnia 15 grudnia 2008 r. należało uwzględnić do stażu pracy w warunkach szczególnych, zgodnie z wykazem A, działem XIV, poz. 24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż nie budzi wątpliwości, że ubezpieczony w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności noszące cechy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno – technicznych na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w ww. wykazie. Dla Sądu odwoławczego oczywistym jest, że ubezpieczony jako technolog wszelkie czynności wykonywał na oddziałach i wydziałach – w przypadkuS. (...) w G. była to budowa i remonty statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nadbrzeżach – gdzie jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. W tym wykazie w dziale III, poz. 90 wskazuje się właśnie na tego rodzaju prace. Do tego przepisy resortowe, tj. Zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w dziale III, poz. 90 wymienia szereg stanowisk funkcjonujących w S. (...) w G. przy budowach i remontach, co jest okolicznością notoryjną. Dla przykładu można wskazać na stanowiska monterów, ślusarzy, spawaczy, czy szlifierzy.

Przez pryzmat treści uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego oraz odpowiedzi na apelację pozwanego zdaje się, iż zarówno Sąd I instancji, jak również organ rentowy przy ocenie charakteru pracy ubezpieczonego skupili się przede wszystkim na okoliczności bezpośredniego sprawowania nadzoru nad pracownikami wykonującymi pracę zaliczaną do warunków szczególnych, pomijając fakt, iż zgodnie z wykazem A, działem XIV, poz. 24 za pracę w warunkach szczególnych uznaje się również kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Zatem Sąd Okręgowy uznając, że skarżący pełnił czynności nadzorczo – kontrolne, błędnie dokonał rozważań pod kątem czynnika podanego kontroli jako praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Również za chybione należało uznać twierdzenie organu rentowego, iż wbrew twierdzeniom ubezpieczonego trudno jest ustalić, jakich pracowników obejmował on swoim nadzorem, gdyż to w świetle przedstawionych rozważań nie ma istotnego znaczenia w przypadku ubezpieczonego.

Sąd II instancji podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
24 września 2009 r., II UK 31/09, LEX nr 559949, w którym wskazał on, że jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym
z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo
do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach. W tym kontekście rację ma strona skarżąca. Nie budzi wątpliwości, że w przypadku skarżącego prace polegające na sporządzeniu dokumentacji i przekazaniu jej technologom z biur konstrukcyjnych stanowi integralną część jego pracy. Trudno bowiem wymagać, aby skarżący wykonując pracę technologa miał przypisanego drugiej pracownika do pomocy w celu prowadzenia zapisów dokonanych obmiarów, sporządzenia dokumentacji i przekazania jej do biura konstrukcyjnego. Wobec tego nie budziło wątpliwości Sąd Apelacyjnego, że charakter wykonywanych przez skarżącego czynności, wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nosił cechy pracy uznawanej za pracę w warunkach szczególnych, zgodnie z wykazem A, działem XIV, poz. 24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przy tym odmiennych ustaleń nie może czynić – jak stwierdził Sąd I instancji – adnotacja na wniosku o awans z dnia 5 marca 1991 r. o treści „charakter pracy nie zaliczany do warunków szczególnych”. Wskazany zapis w żadnym razie nie wyklucza świadczenia przez skarżącego pracy w warunkach szczególnych uznawanej w myśl rozporządzenia z 1983 r. Do tego nie wykluczonym jest, iż ww. zapis mógł odnosić się do kwestii dodatków wypłacanych do wynagrodzenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, które były zwykle przewidziane w układach zbiorowych pracy, przepisach branżowych i innych aktach wyższego rzędu, a dla oceny pracy w warunkach szczególnych wyłączne znaczenie ma rodzaj pracy określony w cytowanym rozporządzeniu.

W sytuacji skarżącego wskazać również należy, na art. 108 ust. 1 obowiązującej od dnia 29 listopada 1967r. ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.) - w brzmieniu po dniu 1 czerwca 1976 r. który wskazuje, iż czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie, między innymi, art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl w § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że - pod warunkiem w nim wskazanym - okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Jeśli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej uważany był za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym przepisie. Innymi słowy, żołnierz zasadniczej służby zawodowej był pracownikiem wykonującym zatrudnienie wymienione w tych przepisach, jeśli zatrudnienie to wykonywał przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu w określonym terminie.

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy bezsprzecznie ubezpieczony zarówno przez powołaniem do odbycia służby wojskowej, jak również po powrocie do pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych, zresztą zaliczoną przez pozwanego do stażu pracy tego rodzaju. Również nie budziło żadnych wątpliwości, że skarżący po odbyciu służby wojskowej podjął pracę w ciągu 30 dni. Zaznaczenia przy tym wymaga, że ubezpieczony służbę wojskową odbył w okresie od dnia 25 października 1976 r. do dnia 4 października 1978 r., a nie jak ustalił Sąd Okręgowy, iż od dnia 1 sierpnia 1973 r. do dnia 23 października 1976 r. Nie sposób nadto nie zauważyć w treści uzasadnienia wyroku Sądu I instancji również innych nieprawidłowości, na które zwrócił uwagę ubezpieczony w apelacji. Sąd Okręgowy uznając, iż ubezpieczony nie wykazał 15 lat pracy w warunkach szczególnych, w ustalonym stanie faktycznym zawarł, iż ubezpieczony łącznie udowodnił przeszło 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Do tego w swoich rozważaniach Sąd wskazał, że przedmiotem sporu pozostawało ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach przy pracach nie zautomatyzowanych palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego uznać można było sporne okresy zatrudnienia ubezpieczonego. Sąd Apelacyjny może jedynie przypuszczać, że powyższa treść uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego, znacznie odbiegająca od okoliczności zaistniałych w przedmiotowej sprawie, powstała na skutek nieprawidłowych czynności techniczno-informatycznych Sądu w trakcie sporządzania uzasadnienia. Wobec tego Sąd II instancji nie dostrzegł w uzasadnieniu Sądu I instancji sprzeczności istotnych ustaleń zawartych w uzasadnieniu orzeczenia powodujących niemożność instancyjnej kontroli. W uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego nie wystąpiły również braki uniemożliwiające odczytanie motywów rozstrzygnięcia. W tym kontekście wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 26 lipca 2007 r. w sprawie V CSK 115/07, Lex nr 291767.

Marginalnie w kontekście stanowiska ubezpieczonego wyrażonego w apelacji można jedynie dodać, że daleko idącym jest twierdzenie, iż w orzecznictwie Sądów powszechnych istnieje ugruntowana linia orzecznicza dotycząca ustaleń, iż praca na stanowisku technologa w S. (...)w G. jest wykonywana w warunkach szczególnych. Zaznaczenia wymaga, że w trakcie badania uprawnień każdego ubezpieczonego do świadczenia emerytalnego szczególne znaczenie ma indywidualny charakter pracy każdego wnioskodawcy i nie prawidłowym jest stanowisko, iż praca technologa w S. (...). w G. była pracą w warunkach szczególnych. W przeciwnym razie do stażu pracy w warunkach szczególnych należałoby uwzględniać pracę każdego technologa zatrudnionego w tej stoczni, co rażąco naruszałoby zasady regulujące przyznanie świadczenia emerytalnego. Nadto nadmienić należy, że Sąd Okręgowy oddalając odwołanie w rozstrzygnięciu co do kosztów zastępstwa procesowego słusznie zastosował przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 z póź. zm. – w brzmieniu od dnia 1 sierpnia 2015 r.) ze względu na datę wszczęcia postępowania. Nadto zdaniem Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie Sąd I instancji nie był zobowiązany - nawet jeśli powziął wątpliwości co do wiarygodności źródeł dowodowych wskazanych przez ubezpieczonego – do zarządzania powtórzenia lub uzupełnienia postępowania dowodowego z urzędu, tym bardziej iż skarżący był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. W orzecznictwie oraz w piśmiennictwie wskazuje się na szczególne sytuacje, w których aktywność dowodowa jest obowiązkiem Sądu, np. gdy strony zmierzają do obejścia prawa, w wypadku procesów fikcyjnych oraz w razie nieporadności strony działającej bez profesjonalnego pełnomocnika, która nie jest w stanie przedstawić środków dowodowych w celu uzasadnienia swoich twierdzeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 r., II UK 43/06).

Konkludując, Sąd Apelacyjny wskazał, że skarżącemu przy ustalaniu uprawnień do wcześniejszej emerytury do stażu pracy w warunkach szczególnych, poza okres uwzględnionym przez pozwany organ rentowy w wymiarze 5 lat, 1 miesiąca i 20 dni, należało zaliczyć okresy z pozostałych okresów zatrudnienia w S. (...). w G. od dnia 1 lutego 1981 r. do dnia 7 grudnia 1988 r., od dnia 16 grudnia 1988 r. do dnia 31 maja 1990 r. oraz od dnia 1 czerwca 1990 r. do dnia 31 stycznia 1997 r., a nadto okres służby wojskowej od dnia 25 października 1976 r. do dnia 4 października 1978 r., co dało łącznie 21 lat, 11 miesięcy i 22 dni

Jeśli więc, skarżący - jak wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe - udowodnił ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a co za tym idzie spełnił wszystkie, konieczne do przyznania wcześniejszej emerytury warunki, to zasadnym było przyznanie mu prawa do żądanego świadczenia, począwszy od dnia (...), tj. od daty spełnienia wszystkich warunków niezbędnych do uwzględnienia żądania (art.129 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Ze względów wskazanych powyżej, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., orzekł, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W pkt 2 wyroku Sąd Apelacyjny, zgodnie z § 4 ust. 2 w zw. z § 15 ust. 2 w zw. z § 16 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2015r. poz. 1805), przy uwzględnieniu treści art. 108 § l k.p.c., art. 98 § l i 3 k.p.c., uwzględniając nakład pracy pełnomocnika, orzekł o kosztach postępowania w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 630 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym koszty zastępstwa procesowego w kwocie 600 zł.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Alicja Podlewska SSA Maria Sałańska - Szumakowicz