Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2016 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marcin Winczewski

Protokolant: sekr. sąd. Artur Kluskiewicz

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2016 r. w Bydgoszczy

sprawy G. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o zwrot zasiłku chorobowego

na skutek odwołania G. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 30 maja 2016 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ubezpieczony nie jest zobowiązany
do zwrotu należnie pobranego zasiłku chorobowego za okres od dnia 28 czerwca
2015 r. do dnia 9 grudnia 2015 r.;

2.  zasądza od pozwanego organu na rzecz ubezpieczonego kwotę 360,00 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Marcin Winczewski

Sygn. akt VII U 745/16

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 30 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zobowiązał G. P. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 9.923,37 zł, na którą złożyły się należność główna w wysokości 9.481,83 zł z funduszu chorobowego za okres od 28 czerwca 2015 r. do 9 grudnia 2015 r. oraz odsetki w kwocie 441,54 zł z funduszu chorobowego. W uzasadnieniu wskazano, że ubezpieczony zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w K., w rzeczonym okresie otrzymywał zasiłek chorobowy. W tym czasie brał także udział w posiedzeniach komisji i sesjach Rady Miejskiej, pobierając diety. W związku z tym zasiłek chorobowy za ten okres ubezpieczonemu nie przysługuje.

G. P. wniósł odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej uchylenia oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych. W ocenie odwołującego decyzja jest wadliwa, gdyż nie zaszły żadne przesłanki określone art. 84 ustawy systemowej. Nie ma kolizji pomiędzy pozostawaniem przez ubezpieczonego na zwolnieniu lekarskim od pracy w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o., a wykonywaniem obowiązków w ramach działalności radnego, bowiem ta działalność ma charakter społeczny i podejmowana jest pro publico bono. Wskazał, że działania radnego wykonywał wcześniej, a w orzeczeniu lekarskim nie było zakazu ich podejmowania. Ponadto działania radnego mają charakter incydentalny, a uczestnictwo w nich można dostosować do każdorazowego stanu zdrowia. Z zaleceń lekarza prowadzącego wynikała również konieczność zachowania aktywności fizycznej, co pokrywało się z aktywnością przejawianą przez niego podczas posiedzeń Rady (dojazd na miejsce, podnoszenie ręki podczas głosowania). Swoje stanowisko poparł orzecznictwem i wskazał, że działalność radnego służy dobru ogólnemu, co uzasadnia odstąpienie od żądania zwrotu świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumenty przytoczone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

G. P. jest zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w K. na stanowisku referenta ds. technicznych w okresie od maja 2012 r. W ramach swych obowiązków wykonuje pracę siedzącą przy biurku oraz sporadycznie przyjmuje i wydaje towar w magazynie. Oprócz działalności zawodowej, w kadencji 2014-2018 pełni funkcję radnego miasta K., będąc Przewodniczącym Komisji Budżetu i (...).

(okoliczności bezsporne, ponadto dowód: zakres obowiązków na stanowisku referenta ds. technicznych – k. 17; zmiana warunków płacy ubezpieczonego – k. 18; przesłuchanie ubezpieczonego – k. 19-20, 22)

W związku z urazem kolana przebytym w czerwcu 2015 r., ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim z tytułu niezdolności do pracy w okresie od 14 czerwca 2015 r. do 9 grudnia 2015 r., pobierając zasiłek chorobowy. Zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego – ortopedy, należało odbudować mięśnie i wygładzić wewnętrzną stronę rzepki, co wiązało się z poleceniem wzmożonej aktywności fizycznej. Ubezpieczony miał dużo się ruszać, spacerować i jeździć na rowerze.

(okoliczności bezsporne, a ponadto dowód: pismo pracodawcy z dnia 29 kwietnia 2016 r. – k.8 akt ZUS; przesłuchanie ubezpieczonego – k. 19-20, 22)

W okresie orzeczonej niezdolności do pracy od 14 czerwca do 9 grudnia 2015 r., G. P. uczestniczył w posiedzeniach komisji i sesjach Rady Miejskiej w K., za które pobrał następujące diety:

- 25 czerwca 2015 r. – IX Sesja Rady Miejskiej – 180,00 zł;

- 2 lipca 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 17 sierpnia 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 20 sierpnia 2015 r. – X sesja Rady Miejskiej – 180,00 zł;

- 21 sierpnia 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 25 sierpnia 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 28 sierpnia 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 7 września 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 16 września 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 25 września 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 29 września 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 30 września 2015 r. – XI sesja Rady Miejskiej – 180,00 zł;

- 28 października 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 29 października 2015 r. – XII sesja Rady Miejskiej – 180,00 zł;

- 6 listopada 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 9 listopada 2015 r. – wspólne posiedzenie komisji – 180,00 zł;

-13 listopada 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 20 listopada 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 23 listopada 2015 r. ­– posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 26 listopada 2015 r. – XIII sesja Rady Miejskiej 180,00 zł;

- 27 listopada 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 1 grudnia 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł;

- 7 grudnia 2015 r. – posiedzenie komisji – 240,00 zł.

Ubezpieczony potwierdzał swoją obecność na posiedzeniach komisji i sesjach Rady poprzez złożenie podpisu na liście obecności. Powyższe posiedzenia trwały jednorazowo około 1 – 2,5 godziny. W ich trakcie G. P. miał założony opatrunek i widocznie wolniej się poruszał. W trakcie sesji Rady mógł wstawać, poruszać się, wyjść do toalety, czy nawet opuścić obrady – na chwilę lub całkowicie.

(dowód: oświadczenie Przewodniczącego Rady Miejskiej z dnia 19 kwietnia 2016 r. – k. 10 akt ZUS; zeznania świadka G. K. – k. 21; przesłuchanie ubezpieczonego – k. 19-20, 22)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i aktach ZUS, których prawdziwości i wiarygodności strony nie kwestionowały w toku procesu. Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na dowodzie z zeznań świadka G. K. i przesłuchania stron, ograniczonym do przesłuchania ubezpieczonego, które były jasne, konsekwentne, spójne, rzeczowe i korelowały ze sobą i całokształtem zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Należy zaznaczyć, iż jak słusznie podkreśla się w najnowszym orzecznictwie, sąd ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu, a odrębny charakter postępowania nie wyłącza zasady kontradyktoryjności w tych sprawach, w tym ciężaru dowodzenia swych twierdzeń przez ubezpieczonego i pozwany organ (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., I UK 193/07, Lex nr 447681; z dnia 8 lipca 2008 r., II UK 344/07, Lex nr 497701; z dnia 11 lutego 2011 r., II UK 269/10, Lex nr 794791 i z dnia 9 sierpnia 2011 r., I UK 52/11, Lex nr 1084706). W niniejszej sprawie pozwany organ nie podjął jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej, mimo że to nim spoczywał obowiązek wykazania okoliczności, z których wywodził korzystne dla siebie skutki prawne.

Stosownie do art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t.: Dz. U. z 2016 r., poz. 372 ze zm.; powoływana dalej, jako „ustawa zasiłkowa”), zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia (art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Podkreślenia wymaga okoliczność, że bezspornym w sprawie pozostawało, że G. P. w okresie od 28 czerwca do 9 grudnia 2015 r. pozostawał niezdolny do pracy z powodu choroby i za ten czas wypłacono mu zasiłek chorobowy. W ocenie jednak organu rentowego ubezpieczony winien zwrócić świadczenie, z powodu wykonywania w okresie niezdolności do pracy czynności zarobkowych w ramach posiedzeń komisji i sesji Rady Miasta K..

Wykładnia art. 17 ustawy zasiłkowej musi uwzględniać w pierwszej kolejności funkcje zasiłku chorobowego. Według przeważającego w doktrynie i judykaturze poglądu przyjmuje się, że zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu (inaczej: rekompensata zarobku) wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. De lege lata utratę prawa do zasiłku powodują: wykonywanie każdej pracy zarobkowej oraz wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, co pozwala na interpretowanie tego przepisu w taki sposób, że wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006/21-22/338). Przesłanki utraty prawa do zasiłku są niezależne od siebie i mają samoistny charakter. Obie przesłanki mają różne zakresy zastosowania, choć identyczny zakres normowania (por. J. Jankowiak, glosa aprobująca do wyroku SN z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04, OSP 2006/12/134). Pogląd ten na tle obecnie obowiązującej ustawy jest ugruntowany zarówno w piśmiennictwie, jak w orzecznictwie. Wskazuje się, że skoro w art. 17 ust. 1 ustawy obie przesłanki połączono spójnikiem „lub”, to na płaszczyźnie semantycznej nie sposób traktować łącznie obu przesłanek (U. Jackowiak, glosa aprobująca do wyroku SN z dnia 20 stycznia 2005 r., II UK 154/04, OSP 2006/4/43). Pogląd ten został wypowiedziany również w szeregu judykatów, gdzie wskazywano, że przesłanki powodujące utratę prawa do świadczenia mają charakter niezależny, odrębny. W konsekwencji wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje „pracę zarobkową” i nie jest niezbędne, aby była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego (wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04, OSNP 2005/21/342). Podkreśla się również, że stanowisko takie wynika z jednoznacznej treści przepisu, który wyraźnie wskazuje na te dwie przesłanki i nie łączy ich w żaden sposób. Gdyby przesłanki te musiały być spełnione łącznie, to przepis stanowiłby o „wykonywaniu pracy zarobkowej, która jest niezgodna z celem zwolnienia” (wyrok SN z dnia 20 stycznia 2005 r., II UK 154/04, OSP 2006/4/43).

Odnośnie do pojęcia „pracy zarobkowej” w orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że praca zarobkowa w rozumieniu art. 17 ust. 1 omawianej ustawy nie musi być wykonywana w pełnym wymiarze, jako że tę negatywną przesłankę odnosi się do niezdolnego do pracy i pełny wymiar czasu pracy mógłby w ogóle podważać zasadność orzeczonej niezdolności do pracy (por. wyrok z dnia 6 lutego 2008 r., II UK 10/07, Lex nr 448871), a także, że nie chodzi w tym przypadku o odwołanie się do wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia w szerokim tego słowa znaczeniu. Nie chodzi więc w szczególności o wykonywanie pracy podporządkowanej, czy zależności służbowej, co jest charakterystyczne dla stosunku pracy. Jest to więc „praca” w potocznym tego słowa znaczeniu, w tym także wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 16 maja 1996 r., III AUr 388/96, Prawo Pracy 1997/2/43; wyrok SA w Katowicach z dnia 20 stycznia 1999 r., III AUa 945/98, OSA 1999/11-12/58; wyroki SN z dnia 14 kwietnia 2000 r., II UKN 513/99, OSNAPiUS 2001/20/627; z dnia 19 lipca 2001 r., II UKN 494/00, OSNP 2003/9/234, z dnia 20 stycznia 2005, I UK 154/04, OSP 2006/4/43). Praca powinna być świadczona osobiście, choć nie musi to być praca fizyczna (por. wyrok SN z dnia 3 grudnia 1999 r., II UKN 236/99, OSNAPiUS 2001/237; wyrok SA w Łodzi z dnia 23 maja 1997 r., III AUa 155/97, Prawo Pracy 1997/7/45). Odnosząc się do „zarobkowego” charakteru pracy w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie zauważono, że przepisy bynajmniej nie wymagają, aby praca była podjęta „w celu zarobkowym”. Jest to zresztą kwestia mało istotna w przypadku, gdy wykonywanie określonych czynności przynosi rzeczywisty dochód (zarobek). W tym przypadku problem, czy praca została podjęta „w celu” uzyskania tego dochodu traci na znaczeniu jako dotyczący motywów zachowania. Nie ma też znaczenia kwestia, że określone czynności mogą być wykonywane odpłatnie lub nieodpłatnie. Ważne jest, jak były wykonywane w rzeczywistości (por. wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 154/04, OSP 2006/4/43). Nie budzi jednak wątpliwości, że chodzi o „zarobek” jako świadczenie wzajemne za wykonanie określonej pracy.

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać, należy, iż w spornym okresie ubezpieczony był radnym Miasta K., a uczestnictwo ubezpieczonego w posiedzeniach Rady Miejskiej było jego obowiązkiem związanym z pełnieniem funkcji w samorządzie terytorialnym działającym na zasadach ustawy z dnia 8 marca 1990 r. (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 446) o samorządzie gminnym, a więc miało charakter społeczny, podyktowany potrzebą realizacji zadań samorządu terytorialnego, a nie zarobkowy. Nie można w tym przypadku mówić o pracy zarobkowej, która może być wykonywana w ramach stosunku pracy w tym również spółdzielczego stosunku pracy, względnie umowy cywilnoprawnej lub prowadzenia działalności gospodarczej. Trafnie na okoliczności te zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 17 marca 1994 r. (III Aur 724/93, OSA 1994/6/47), wskazując jednocześnie wprost, iż uczestnictwo w posiedzeniach Zarządu Miasta nie jest pracą zarobkową, o której mowa w ustawie zasiłkowej, powodującą utratę prawa do zasiłku chorobowego. Wyrok ten zachowuje, zdaniem Sądu Rejonowego, aktualność także pod rządami nowej ustawy zasiłkowej, tym bardziej, że na odmienności te wskazuje się także w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. wyrok z dnia 4 listopada 2009 r., I UK 140/09, Lex nr 564767, czy końcowy fragment uzasadnienia wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., II UK 154/04, OSP 2006/4/43).

Akcentowane przez organ rentowy diety, które ubezpieczony otrzymywał z tytułu uczestnictwa w komisjach i sesjach Rady Miejskiej nie są wynagrodzeniem za pracę, gdyż podstawą ich wypłaty nie był żaden z powołanych wyżej stosunków prawnych, ale art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie terytorialnym, na mocy którego radnemu przysługują diety na zasadach ustalonych przez Radę Gminy, w tym wypadku Radę Miejską w K.. W świetle powyższego niesłuszny jest zarzut organu, iż wypłacone diety stanowił dochód mający wpływ na zaspokojenie potrzeb materialnych, bo zgodnie z zajętym wcześniej stanowiskiem należy je traktować jedynie jako ekwiwalent lub rekompensatę za stracony czas i niejednokrotnie poniesione wydatki. Radny wykonuje określone czynności na podstawie stosunku publicznoprawnego i trudno to określić „wykonywaniem pracy”, nawet w potocznym tego słowa znaczeniu. Decydujące dla uznania, że nie może to być kwalifikowane jako „praca zarobkowa”, jest to, że nie otrzymuje on z tego tytułu wynagrodzenia (zarobku), lecz diety, czyli świadczenie o charakterze publicznoprawnym, rekompensujące ewentualnie utracone korzyści lub poniesione koszty. Trafność tego stanowiska potwierdza również fakt, że diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów otrzymywanych przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, do wysokości określonej w odrębnych przepisach są wolne od podatku dochodowego, co wynika z art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że, nie zostały spełnione przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, uzasadniające pozbawienie ubezpieczonego prawa do zasiłku chorobowego, albowiem nie wykonywał on pracy zarobkowej w rozumieniu tej normy. Tym samym, na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., odwołanie podlegało uwzględnieniu, co znalazło wyraz w punkcie 1 sentencji wyroku, poprzez zmianę decyzji ZUS i uznanie, że ubezpieczony nie jest zobowiązany do zwrotu należnie pobranego zasiłku chorobowego za okres od dnia 28 czerwca do 9 grudnia 2015 r.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2 wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które poniósł ubezpieczony składa się wynagrodzenie ustanowionego w sprawie pełnomocnika, przy czym w przypadku niezłożenia przez niego spisu kosztów przyjmuje się z tego tytułu stawki minimalnego wynagrodzenia za czynności podjęte w danej sprawie (art. 98 § 3 k.p.c.). Wysokość przyznanych kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 9 ust. 2 w zw. z § 15 i 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. Nr 1800) i zasądził z tego tytułu na rzecz ubezpieczonego kwotę 360,00 zł, zgodnie ze zgłoszonym żądaniem.

SSR Marcin Winczewski