Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2016 roku

Sąd Rejonowy w Oleśnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Katarzyna Kałwak

Protokolant: st. sekr. sądowy Klaudia Pluta

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 r. w Oleśnie

sprawy z powództwa T. L. – następcy prawnego zmarłej powódki Z. L.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powoda T. L. kwotę 30.000,00 zł ( trzydzieści tysięcy złotych 00/100) tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami:

a) ustawowymi liczonymi od dnia 21.09.2013r. do dnia 31.12.2015r.,

b) ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powoda T. L. kwotę 2.434,00 zł ( dwa tysiące czterysta trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu,
w tym kwotę 2.400,00 zł ( dwa tysiące czterysta złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  nakazuje pobrać od strony pozwanej (...) S.A.
z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Oleśnie kwotę 5.136,09 zł ( pięć tysięcy sto trzydzieści sześć złotych 09/100), w tym kwotę 1.500,00 zł ( jeden tysiąc pięćset złotych 00/100) tytułem opłaty sądowej od pozwu nieuiszczonej przez zwolnioną w całości od kosztów sądowych Z. L. oraz kwotę 3.636,09 zł ( trzy tysiące sześćset trzydzieści sześć złotych 09/100) tytułem wydatków na poczet opinii biegłych sądowych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25.04.2013 r. wniesionym do Sądu Rejonowego w Kluczborku
do I Wydziału Cywilnego z siedzibą w Kluczborku powódka Z. L. wystąpiła przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.
o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 marca 2005 r. oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. W pozwie został także zawarty wniosek o zwolnienie powódki w całości od ponoszenia kosztów postępowania sądowego uzasadniany tym, że powódka nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku dla koniecznego dla swojego utrzymania.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 18.04.2002 r. doszło do wypadku drogowego, w którym powódka doznała wielomiejscowych obrażeń ciała, kiedy to jadąc rowerem została potrącona przez samochód marki F. (...) o nr rej. (...), którym kierował R. D.. Pojazd sprawcy wypadku w dacie tego zdarzenia posiadał obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zawarte w (...) S.A. Sprawca wypadku prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego
w O. z dnia 29 października 2002 r. został uznany winnym popełnienia przestępstwa
z art. 177 § 1 k.k. W wyniku ww. wypadku powódka doznała: urazu czaszkowo-mózgowego oraz złamania przynasady dolnej obu kości podudzia prawego z przemieszczeniem odłamów, a także rany szarpanej okolicy kostki przyśrodkowej podudzia prawego i urazu stopy prawej. Była leczona chirurgicznie, neurologicznie, okulistycznie, otolaryngologicznie, psychiatrycznie oraz korzystała z porad psychologa. Jednak pomimo wieloletniego leczenia, powódka nadal odczuwa bardzo poważne skutki wypadku. Na skutek wypadku z dnia 18.04.2002 r. powódka cierpi na ślepotę oka prawego. Zasięgała ona opinii wielu renomowanych specjalistów okulistyki, którzy wiążą jej schorzenie bezpośrednio
z wypadkiem. Doznany uraz ortopedyczny skutkuje trwałą, ograniczoną sprawnością ruchową Z. L.. Natomiast w toku jej leczenia ujawniły się także poważne następstwa neuropsychologiczne jej urazu z dnia 18.04.2002 r. – cierpi ona na zaburzenia (...), utrzymują się u niej objawy depresji i zaburzeń lękowych. Nadto, trwałym skutkiem wypadku jest również niedosłuch powódki. W następstwie wypadku Z. L. została uznana za osobę o stopniu znacznym niepełnosprawności, a orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności ma charakter trwały.

W toku likwidacji szkody z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej strona pozwana wypłaciła powódce kwotę łączną zadośćuczynienia w wysokości 28.000 zł. Natomiast (...) S.A. zakwestionował związek przyczyno-skutkowy uszczerbku okulistycznego powódki z wypadkiem z 18 kwietnia 2002 r., z czym powódka się nie zgadza. Doznany przez powódkę w wypadku uraz głowy był zdecydowanie poważniejszy niż twierdził w postępowaniu likwidacyjnym (...) S.A.
i stanowił uraz czaszkowo-mózgowy, o czym świadczyć ma patologiczny zapis badania EEG wnioskodawczyni z dnia 22.10.2002 r., dlatego w następstwie wypadku mogło dojść do uszkodzenia nerwu wzrokowego Z. L..

Nadto, (...) S.A. w toku likwidacji szkody Z. L. z tytułu NNW uznał, iż wypadek z dnia 18 kwietnia 2002 r. skutkował u niej 35 – procentowym trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, stwierdzając pourazową neuropatię nerwu oka prawego. Choć strona pozwana nie jest związana ww. orzeczeniem to, zgodnie z porozumieniem pomiędzy (...) S.A. i (...) S.A., obie spółki wzajemnie akceptują orzeczenia lekarskie wydawane w toku likwidacji szkód uznając je za rzetelne.

Co do wysokości żądanego w procesie zadośćuczynienia powódka podkreśliła długotrwałość cierpień fizycznych i psychicznych.

Roszczenie o odsetki powódka oparła o treść art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym
i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 817 § 1 k.c. i art. 481 k.c. Powódka podniosła, że może domagać się zapłaty odsetek od upływu 30-dniowego terminu od daty rejestracji szkody. Strona pozwana swoje ostateczne stanowisko w zakresie należnego powódce zadośćuczynienia zawarła w piśmie z dnia 24 marca 2005 r. i od tej daty powódka domaga się zapłaty odsetek. – pozew – k. 2 – 7.

Postanowieniem z dnia 16 maja 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 349/13 Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Kluczborku, Wydziale I Cywilnym zwolnił powódkę Z. L. od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w całości – postanowienie – k. 110.

W wykonaniu zarządzenia Sędziego z dnia 20.05.2013 r. akta sprawy zostały przekazane do V Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w Oleśnie z uwagi na miejsce zamieszkania powódki – zarządzenie k. 112.

Postanowieniem z dnia 16 września 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V C 278/13 Sąd Rejonowy w Kluczborku V Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Oleśnie zwolnił powódkę Z. L. od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie - postanowienie – k. 115.

W odpowiedzi na pozew wniesionej dnia 03.10.2013 r. (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz kwoty 17,00 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu strona pozwana wskazała jako bezsporne okoliczności, że powódka uczestniczyła w ww. wypadku z dnia 18 kwietnia 2002 r., wskutek którego doznała urazów. Strona pozwana przyjęła odpowiedzialność za powstałą szkodę. W toku postępowania likwidacyjnego została zebrana dokumentacja medyczna, dotycząca leczenia powódki oraz lekarze orzecznicy strony pozwanej wielokrotnie badali powódkę, po czym ostatecznie ustalili trwały uszczerbek na zdrowiu powódki na łącznie 35%. Natomiast, według stanowiska (...) S.A. nie stanowią następstw obrażeń doznanych w wypadku komunikacyjnym następujące deficyty zdrowotne powódki: ślepota oka prawego, jaskra w obu oczach; atrofia, ubytek słuchu, drobne ogniskowe zmiany w tkance mózgowej czy zaniki tej tkanki. Strona pozwana podniosła, że wskutek wypadku powódka nie doznała urazu gałek ocznych, nie stwierdzono
u niej krwiaków okularowych, obrzęku oczodołu prawego, a w takcie hospitalizacji po wypadku nie zaistniała konieczność konsultacji okulistycznych, ani laryngologicznych. Około miesięczna hospitalizacja powódki spowodowana była przyczynami ortopedycznymi i była dostatecznie długa by doprowadzić do ujawnienia wszystkich potencjalnych następstw wypadku – w tym zgłaszanych później obrażeń okulistycznych, laryngologicznych
i neurologicznych. Strona pozwana podniosła również, że choroba oczu powódki zaczęła się od prawego oka, a następnie takie same zmiany zaczęto obserwować w lewym oku, co potwierdzać ma, że rozpoznana jaskra ma chorobowy charakter. Powódka doznała lekkiego urazu głowy bez złamania kości czaszki i bez stłuczeń tkanki mózgowej. Schorzenia okulistyczne i neurologiczne wynikają z samoistnych chorób powódki, niemających związku z wypadkiem – powódka cierpi bowiem na miażdżycę uogólnioną oraz nadciśnienie. Deficyt laryngologiczny, według stanowiska (...) S.A., także ma podłoże naczyniowe oraz jest związany z wiekiem powódki. Powódka cierpi także na nadczynność tarczycy oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. W tym stanie rzeczy strona pozwana przyznała powódce tytułem zadośćuczynienia kwotę 28.000,00 zł, a także wypłacone zostało odszkodowanie z tytułu udokumentowanych kosztów leczenia, kosztów przejazdów, za zniszczone mienie osobiste oraz koszty pomocy osób trzecich w łącznej kwocie 2.971,25 zł. W ocenie strony pozwanej wypłacona dotychczas kwota zadośćuczynienia w pełni rekompensuje powódce doznaną wskutek wypadku krzywdę. Strona pozwana podkreśliła, iż przedmiotowe zadośćuczynienie było wypłacane powódce już od 2002 r. – w 2002 r. 9.000,00 zł, w 2004 r. – 16.000,00 zł,
a także w 2008 r. 3.000,00 zł. W dacie uzyskania tych świadczeń przez powódkę, miały one znaczną siłę nabywczą i były adekwatne do ówczesnych warunków życiowych społeczeństwa.

Strona pozwana zakwestionowała też żądanie przez powódkę odsetek od decyzji
z dnia 24 marca 2005 r., bowiem powódka zaakceptowała na owy czas tę decyzję i wysokość uzyskanego zadośćuczynienia, natomiast z następnymi roszczeniami wystąpiła dopiero
w 2007 r. w dodatku nie określając ich wysokości – w piśmie z dnia 29 września 2008 r. powódka wskazała, że wysokość należnego zadośćuczynienia zostanie wyliczona później – co nie zostało uczynione do chwili złożenia pozwu. Dopiero w momencie uzyskania odpisu pozwu strona pozwana dowiedziała się o wysokości dalszych roszczeń powódki, więc najwcześniej po upływie 30 dni od tej daty pozostawała w zwłoce z wypłatą tego świadczenia. – odpowiedź na pozew – k. 126-130.

Pismem wniesionym w dniu 09.01.2015 r. T. L. na podstawie
art. 445 § 3 k.c. jako spadkobierca testamentowy powódki Z. L. zmarłej w dniu 18.11.2014 r. wyraził wolę wstąpienia do toczącego się procesu w charakterze powoda. Podtrzymał on żądanie pozwu w całości, wnosząc o zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 30.000 zł za krzywdę Z. L., którą poniosła wskutek wypadku z dnia 18 kwietnia 2002 r. oraz o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kosztów procesu wg norm przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pisma T. L. wskazał, że jest synem zmarłej powódki i jako spadkobierca testamentowy nabył
w całości spadek po Z. L., co zostało stwierdzone aktem poświadczenia dziedziczenia z dnia 21.11.2014 r. – pismo procesowe T. L. – k. 296-297.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 kwietnia 2002 r. w O. na skrzyżowaniu ulic C.
i C. doszło do potrącenia prawidłowo jadącej ulicą (...) w stronę przejazdu kolejowego rowerzystki Z. L. przez kierującego samochodem marki F. (...) nr rej. (...) R. D., będącego jednocześnie właścicielem tego pojazdu. Sprawca wyjechał z drogi podporządkowanej – tj. ul. (...) – i nie ustąpił pierwszeństwa prawidłowo jadącej rowerzystce Z. L. doprowadzając do jej potrącenia. Z. L. upadła prawą stroną na jezdnię i straciła przytomność. Karetką pogotowia została przewieziona do (...) szpitala.

dowód : - fakty bezsporne.

Przeciwko R. D. było prowadzone postępowanie karne
o przestępstwo z art. 177 § 1 k.k., które zostało warunkowo umorzone tytułem próby na okres 1 (jednego) roku postanowieniem Sadu Rejonowego w Oleśnie Wydział II Karny z dnia 29 października 2002 r. sygn. akr II Ko ²-4/02.

dowód : - postanowienie Sądu Rejonowego w Oleśnie Wydział II Karny z dnia 29.10.2002 r. w przedmiocie warunkowego umorzenia – akta szkody – k. 132.

Pojazd sprawcy w dacie zdarzenia posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) S.A.

dowód : - fakt bezsporny.

W przedmiotowym wypadku powódka Z. L. doznała w zakresie urazów ortopedycznych: złamania kości podudzia prawego i zranienia urazowego dystalnej części kończyny dolnej prawej. W wyniku wypadku z powodu doznanego uszkodzenia w zakresie układu narządu ruchu powódka doznała trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 10% (zgodnie z pozycją 158a Rozporządzenia MPiPS z 18.12.2002 r.). Powyższy procentowy uszczerbek na zdrowiu jest spowodowany przyczynami ortopedycznymi i związany jest
z przebytym złamaniem dalszych przynasad kości podudzia prawego, powikłanego zrostem przedłużonym, co z uwagi na konieczność przedłużonego okresu leczenia, powodującego przedłużenie czasokresu utrudnienia w samodzielnym poruszaniu, stwarzało konieczność długotrwałej pomocy innych osób przy wykonywaniu podstawowych czynności życiowych. Natomiast przebyte zranienie w zakresie dystalnego odcinka kończyny dolnej lewej oraz wielomiejscowe otarcia naskórka nie spowodowały długotrwałego ani też trwałego uszczerbku na zdrowiu. Z kolei występujące u Z. L. upośledzenie sprawności
w zakresie nerwu strzałkowego prawego nie było spowodowane wypadkiem z dnia 18.04.2002 r.

Z powodu złamania przynasady dalszej obu kości podudzia prawego
z przemieszczeniem od wypadku aż do dnia 14.05.2002 r. była leczona na Oddziale Chirurgii Urazowo – Ortopedycznej szpitala w O.. Po repozycji ręcznej powódce założono gips udowy. Opracowano również chirurgicznie rany podudzia prawego. Po 8 tygodniach gips został usunięty i rozpoczęto pionizację pacjentki. Nadal utrzymywały się jednak u pacjentki zawroty głowy, zaburzenia równowagi. Zrost kości był przedłużony. Przebieg leczenia był powikłany utrzymującym się wysiękiem surowiczym z rany podudzia, który po zastosowanym leczeniu ustąpił. W stanie ogólnym dobrym pacjentka została wypisana do domu.

W dniach 17.06.-26.06.2002 r. powódka ponownie przebywała na Oddziale Chirurgii Urazowo – Ortopedycznej Szpitala (...) w O. w celu usprawniania kończyny.

W dniach 30.01.2011-05.02.2011 r. Z. L. była hospitalizowana w Zespole (...) w O. na Oddziale Urazowo – Ortopedycznym z powodu złamania szyjki kości udowej lewej (bez związku z wypadkiem z 2002 r.). Była przygotowywana do zabiegu operacyjnego. W trakcie pobytu w oddziale doszło do udaru mózgu i niewydolności krążeniowo – oddechowej. Zastosowana farmakoterapia ustabilizowała hemodynamicznie stan chorej. W dnu 05.02.2011 r. doszło do zatrzymania krążenia. Po resuscytacji krążeniowo – oddechowej pacjentka została przekazana do dalszego leczenia w OIOM.

Na Oddziale Intensywnej Terapii ZOZ w O. powódka przebywała w dniach 05.02.2011-22.02.2011 r. Zastosowano u niej m.in. respiratoterapię, tlenoterapię oraz przeprowadzono w dniu 18.02.2011 r. operację - protezoplastykę bipolarną biodra lewego
w znieczuleniu ogólnym dotchawiczym, a także leczenie farmakologiczne. Przytomną, choć w słabym kontakcie, z niedowładem lewostronnym, stabilną krążeniowo – oddechowo przekazano powódkę do dalszego leczenia na oddział ortopedyczny, gdzie w dniach 22.02.2011 – 10.03.2011 r. kontynuowała w leczenie ww. złamania szyjki kości udowej lewej. Stwierdzono wówczas u niej m.in. zespół psychoorganiczny. Do dalszego leczenia pacjentka została przekazana do (...) Centrum (...) w K. na Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, gdzie powódka przebywała w okresie od 10.03.2011 r. do 11.05.2011 r. celem leczenia usprawniającego po zabiegu alloplastyki bipolarnej stawu biodrowego lewego oraz z powodu niedowładu lewostronnego po przebytym w lutym 2011 r. udarze niedokrwiennym.

Z powodu niedowładu lewostronnego i stanu po operacji biodra Z. L. uczęszczała również na zabiegi fizjoterapeutyczne.

Z. L. w latach 2010-2012 ze względu na ból odcinka szyjnego, piersiowego, lędźwiowego oraz ból kończyny dolnej prawej wielokrotnie korzystała z wizyt w gabinecie rehabilitacji leczniczej.

dowód : - opinia biegłego sądowego dr n. med. J. N. – specjalisty chirurga ortopedy traumatologa z dnia 03.03.2015 r. – k. 331 – 335;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego Szpital (...) w O. Oddział Chirurgii Urazowo – Ortopedycznej z pobytu w dniach: 18.04.2002 – 14.05.2002 r. – k. 94 i 103;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego Szpital (...) w O. Oddział Chirurgii Urazowo – Ortopedycznej z pobytu w dniach: 17.06.2002-26.06.2002 r. – k. 104;

- historia choroby urazowo – ortopedyczna – k. 105-106v.;

- zaświadczenie o stanie zdrowia powódki z dnia 26.07.2002 r. lek. med. W. B. – specjalista chirurg – ortopeda - traumatolog – k. 33-33v.

- karty informacyjne leczenia szpitalnego z dnia 05.02.2011 r. i z dnia 10.03.2011 r. ZOZ w O. Oddział Urazowo-Ortopedyczny – k. 62 – 64/k. 174-175 i k. 92 – 92v./k. 182-182v.;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego z dnia 27.02.2011 r. z pobytu na Oddziale Intensywnej Terapii ZOZ w O. – k. 178 – 181;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego w (...) Centrum (...)
w K. – k. 183;

- zaświadczenie z dnia 07.02.2014 r. o wizytach powódki w Gabinecie (...) Leczniczej mgr R. O. wraz z rachunkami za masaże – k. 185-190;

- skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne z dnia 29.06.2011 r. wraz
z wypełnionym grafikiem zabiegów – k. 191.

Po wypadku syn powódki T. L. zauważył, że matka ma zaburzenia wzroku. Miała problemy z poruszaniem się. Jednak wówczas konsultacja u lekarza okulisty niczego nie wykazała. W październiku 2002 r. miała miejsce sprawa karna, po której na korytarzu Z. L. stwierdziła, że nie widzi na prawe oko.

dowód : - zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250.

Następstwem wypadku komunikacyjnego z 18.04.2002 r. w zakresie okulistyki był pourazowy zanik nerwu wzrokowego skutkujący całkowitą ślepotą oka prawego. Nie można również wykluczyć, iż doznany uraz głowy przyczynił się do przyspieszenia powstania zaćmy w oku lewym. Wysokość trwałego uszczerbku na zdrowiu doznanego przez powódkę na skutek wypadku z zakresu narządu wzroku wynosi 35% (poz. 27a). Atrofia nerwu wzrokowego jest schorzeniem trwałym nierokującym poprawy.

W dniach 24.03.2003 – 04.04.2003 r. przebywała na Oddziale Okulistycznym II Katedry i Kliniki (...).A.M. (...) Publicznego Szpitala (...)
w K..

W dniach 09.07.2003 r. do 11.07.2003 r. i 19.02.2004 – 21.02.2004 r. powódka była leczona na oddziale okulistycznym (...) szpitala (...) w P., gdzie przeszła dwie operacje głębokiej sklerektomii (chirurgiczna metoda leczenia jaskry) osobno
w prawym i lewym oku.

Od 2003 r. była leczona farmakologicznie w Przyklinicznej Poradni Okulistycznej (...) Publicznego Szpitala (...) w K., gdzie rozpoznano u niej: ślepotę oka prawego, jaskrę oka lewego, zaćmę oka lewego, a także zwyrodnienie części centralnej siatkówki oka lewego.

W dniach 17.03.2008-21.03.2008 r. powódka była leczona w Klinice (...)
w K. na Oddziale Okulistycznym III z rozpoznaniem m.in. owrzodzenia rogówki oka prawego i brakiem poczucia światła oka prawego.

Leczyła się również ambulatoryjnie w gabinetach okulistycznych.

W dniu 31.01.2014 r. przeszła operację zaćmy lewego oka na Oddziale Okulistyki Dorosłych Uniwersyteckiego Centrum (...) w K..

Po ww. operacji zaćmy powódka widziała jedynie na odległość pół metra gdy był dobry dzień. Poza tym nie widziała nic aż do śmierci.

dowód : - opinia biegłej sądowej dr n. med. E. L. – specjalisty chorób oczu
z dnia 07.01.2016 r. – k. 353 – 365;

- karty informacyjne leczenia szpitalnego z dnia 15.07.2003 r. i z dnia 24.02.2004r . z (...) szpitala (...) w P., oddział okulistyczny - k. 31- 31v.

– zaświadczenie o stanie zdrowia 08.08.2008 r. wystawione przez dr n. med. A. D. – specjalistę chorób oczu z P. Poradni Okulistycznej (...) Publicznego Szpitala (...) w K. - k. 32-32v.

– historie choroby okulistyczne – k. 34 – 40; k. 41 – 41v.; k. 46 – 47v., k. 49-50v.; k. 56; k. 65 - 75v.; k. 89; k. 95 – 100v.; k. 192-196; k. 198-204; k. 210 – 216; k. 227 – 233v.;

- wyniki badań wzroku – k. 42-42v.; k. 48; k. 51-55; k. 197; k. 205-209; k. 234 – 237v.;

- karta informacyjna Katedra i Klinika (...).A.M. (...) Publiczny Szpital (...) w K. Oddział Okulistyczny II – k. 43 – 44;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego w Klinice (...) w K. – k. 45-45v.; k. 169-170;

- zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione w dniu 07.12.2002 r. przez lek. A. Z. – okulistę – k. 88;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego na Oddziale Okulistyki Dorosłych Uniwersyteckiego Centrum (...) w K. w dniu 31.01.2014 r. – k. 184-184v.;

- zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy
z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250;

Również po wypadku pojawił się u powódki Z. L. niedosłuch. Powódka sygnalizowała o tym już w szpitalu po wypadku. Jednak nikt na to wówczas nie zwrócił uwagi. Dopiero specjalista laryngolog w P. potraktował tę dolegliwość poważnie. Powódka była leczona laryngologicznie ambulatoryjnie.

dowód : - zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250;

- zaświadczenie dr n. med. J. K. – specjalisty chorób uszu, nosa, gardła i krtani z dnia 10.03.04 – k. 30;

- audiogram – k. 57; k. 226v.;

- historia choroby poradni audiologicznej – k. 58 – 59;

- historia choroby poradni laryngologicznej – k. 224 – 226.

Z. L. w wyniku wypadku z dnia 18.04.2002 r. doznała też urazu czaszkowo- mózgowego skutkującego z czasem postępującym zespołem psychoorganicznym w postaci encefalopatii pourazowej z postępującym zespołem otępiennym i zawrotami i bólami głowy pourazowymi.

Powódka była również po wypadku leczona neurologicznie ambulatoryjnie.

dowód : - opinia biegłego sądowego lek. med. S. R. – specjalisty neurologa z dnia 10.11.2014 r. – k. 283 – 290.

- zaświadczenia lekarskie: z dnia 22.10.2002 r. i 26.11.2002 r. wystawione przez lek. med. D. K. – specjalistę neurologa – k. 60;

- historie choroby z poradni neurologicznej – k. 78-87v.; k. 217 – 223v.;

- wynik TK mózgowia z dnia 24.03.2004 r. – k. 91;

- opis badania TK głowy z 01.02.2011 r.– k . 93;

- wynik badania mózgu z Wojewódzkiej Poradni (...)
w C. – k. 107-107v.

Powiatowy Zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wydał w dniu 14.05.2007 r. orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności Z. L.. Symbol 10-N – tj. choroby neurologiczne. Wskazano, że niepełnosprawność istnieje od 2002 r. Orzeczenie ma charakter trwały i zostało wydane na stałe.

dowód : - orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności z dnia 14.05.2007 r. – k. 77.

Bezpośrednio po urazie spowodowanym wypadkiem komunikacyjnym u powódki Z. L. wystąpiły zaburzenia adaptacyjne (nerwicowe zaburzenia emocjonalne), natomiast dalszą konsekwencją urazu głowy było organiczne uszkodzenie OUN z zespołem psychoorganicznym, mieszanymi zaburzeniami lękowo – depresyjnymi.

dowód : - opinia biegłej sądowej lek. med. B. Ż. – specjalisty psychiatry z dnia 18.05.2016 r. – k. 393 – 396.

Powódka leczyła się psychiatrycznie ambulatoryjnie z powodu późnego następstwa urazu mózgowo-czaszkowego, przedłużonej reakcji depresyjnej i lękowej na stres (2004 r.). Nadto, od 2003 r. Z. L. leczyła się z powodu organicznych zaburzeń afektywnych. Pierwsze dolegliwości pojawiły się po wypadku komunikacyjnym w 2002 r.

Brała leki przeciwdepresyjne, jednak z uwagi na to, że te leki są drogie, przeszła na inne tańsze leki.

dowód : - dwa zaświadczenia lek. med. Z. C. – specjalisty psychiatry - z 2004
i 2007 r. – k. 27;

- zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy
z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250.

Nadto, Z. L. była objęta opieką psychologiczną i psychoterapeutyczną od grudnia 2002 r. z powodu przeżywanych silnych lęków, zaburzeń stresowych, pourazowych. Zaburzenia pojawiły się u niej z powodu wypadku drogowego oraz dalszych sytuacji, będących jego następstwem (m.in. przeżywania przykrości związanych z procesem sądowym oraz kontrowersyjnego zachowania sprawcy wypadku wobec jej osoby). W sferze osobowościowej u Z. L. występował znacznie podwyższony poziom neurotyczności, wzmożona reaktywność na bodźce oraz występowała osobowość z silną przewagą cech introwertywnych w przeciwieństwie do obrazu jej osobowości z okresu sprzed wypadku. Często występowały u niej stany przygnębienia, niepokoje lękowe, unikanie sytuacji mogących przypominać przeżyty uraz. Występowały u niej nasilające się lęki przed wychodzeniem z domu – obawy o utratę równowagi, o upadek, lęk przed samochodami,
a wręcz lęk przed kontaktami z ludźmi. Fakt występujących u niej znacznie obniżonych umiejętności poruszania się i wykonywania codziennych czynności samoobsługowych przysparzał jej wiele cierpienia powodował stany obniżonego nastroju, częstej apatii czy wręcz stany depresyjne i przyczyniał się do występowania niespecyficznych dolegliwości somatycznych (bóle głowy, zaburzenia snu).

dowód : - prywatna opinia psychologiczna z 30.03.2004 r. psycholog A. M. - k. 28.

Z. L. pozostawała również od 09.07.2003 r. pod opieką poradni geriatrycznej.

dowód : - zaświadczenie z dnia 10.03.04 – dr n. med. J. R.– specjalisty internisty i geriatry – k. 30.

Powódka była również hospitalizowana w dniach 08.08.2010 – 13.08.2010 r. na Oddziale Wewnętrznym Zespołu (...) w O. z rozpoznaniem niewydolności serca NYHA II, nadciśnieniem tętniczym, utrwalonym migotaniem przedsionków, subkliniczną nadczynnością tarczycy i zaburzeniami depresyjnymi. W wyniku zastosowanego leczenia uzyskano poprawę stanu ogólnego, ustąpienie dolegliwości. Została wypisana z zaleceniami dalszego leczenia w POZ, Poradni Endokrynologicznej
i Kariologicznej oraz zaleceniem systematycznego zażywania leków.

dowód : - karta informacyjna leczenia szpitalnego z dnia 13.08.2010 r. ZOZ w O. Oddział Wewnętrzny – k. 171 – 173.

Zarówno przed jak i po wypadku Z. L. mieszkała z synem T. L. w domu rodzinnym. Jej mąż zmarł w 1972 r. Jej córka wraz ze swoją rodziną mieszka w G..

dowód : - zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250;

Z. L. w 1995 r. przeszła na emeryturę i z prośby Parafialnego Zespołu (...) w O. rozpoczęła prowadzenie kiosku spożywczego przy Caritasie. Pracowała jako wolontariusz, nie otrzymując żadnego wynagrodzenia. Kiosk był czynny od godziny
8 do godziny 15 od poniedziałku do piątku, a czasami nawet w sobotę. Powódka była osobą czynną, pełną werwy, energiczną. Sama zaopatrywała się w towar w hurtowniach. Organizowała przywóz. Pracowała w ten sposób do momentu wypadku w kwietniu 2002 roku. Aktywnie udzielała się społecznie i nie potrzebowała pomocy innych osób, wręcz przeciwnie – to ona pomagała wielu osobom. Przed wypadkiem była osobą pogodną
i towarzyską.

dowód : - zeznania świadka K. S. – protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249-249v.;

- zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250.

Po wypadku aktywność życia Z. L. uległa diametralnej zmianie. Zaczęła „gasnąć”. Do 2005 r. próbowała jeszcze prowadzić kiosk Caritasu, jednak musiała zrezygnować, gdyż stan zdrowia jej na to nie pozwalał. Przez kilka miesięcy po wypadku aż do stycznia 2003 r. powódka nie była w stanie wykonywać żadnych czynności w domu, będąc zdaną całkowicie na pomoc osób trzecich. Opiekował się nią syn T. L., który musiał zrezygnować z kariery żołnierza zawodowego, gdyż matka wymagała stałej opieki.
W tym czasie córka powódki – L. – mieszkała w C. i trochę ich wspierała. Dzieci udawały się z matką do lekarzy, na konsultacje, woziły do szpitala na operację. Robiły zakupy. Wystąpiły u niej po wypadku stany lękowe. Bała się być sama, bała się chodzić. Obawiała się tego, że lekarze usuną jej oko. Nadto, po wypadku Z. L. bała się jeździć samochodem nawet jako pasażer. Wydawało jej się, że wszyscy w nią wjadą. Nie chciała również przechodzić przez jezdnię na pasach tam, gdzie był ruch. Panicznie się bała. Trzeba było nadłożyć drogi, aby przejść przez jezdnię w spokojniejszym miejscu. Wtedy Z. L. jeszcze się poruszała samodzielnie z pomocą drugiej osoby.

Sytuacja powódki pogorszyła się jeszcze w 2011 r. po udarze i złamaniu nogi. Od początku 2011 r. powódka poruszała się jedynie na wózku inwalidzkim. Nie można było jej zostawiać samej. Jeżeli syn musiał wyjść, to do Z. L. przychodziła osoba
z Caritasu, aby się nią zaopiekować. Z. L. miała kłopoty z wyjściem z łóżka, przejściem do toalety. Miała takie dni, że traciła orientację w swoim domu. Źle znosiła również postępowanie likwidacyjne szkody. Od wypadku powódka była smutna, apatyczna, bez życia. Cierpiała fizycznie, brała leki przeciwbólowe, wymagała opieki.

dowód : - zeznania świadka K. S. – protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249-249v.;

- zeznania świadka T. L. (syna powódki) - protokół rozprawy z dnia 03.04.2014 r. – k. 249v. – 250.

Z. L. zgłosiła zaistnienie zdarzenia szkodowego ubezpieczycielowi (...) S.A. Zgłoszenie do zostało doręczone (...) S.A. w dniu 02.07.2002 r. W przeprowadzonym postępowaniu likwidacyjnym lekarze orzecznicy ubezpieczyciela wielokrotnie badali powódkę.

dowód : - druk zgłoszenia wypadku z ruchu pojazdu – akta szkody k. 1;

- liczne orzeczenia/opinie lekarskie wydawane przez lekarzy ubezpieczyciela – k. 12- 25.

Początkowo ubezpieczyciel wypłacił Z. L. tytułem zadośćuczynienia kwotę 9.000 zł.

dowód : - fakt bezsporny.

W piśmie z dnia 16.12.2002 r. Z. L. wniosła o ponowne rozpoznanie sprawy, podnosząc m.in., że przyznana kwota 9.000 zł tytułem zadośćuczynienia nie rekompensuje jej krzywdy.

dowód : - wniosek Z. L. z dnia 16.12.2002 r. o ponowne rozpoznanie sprawy – akta szkody k. 157 tom I.

W odpowiedzi na powyższe pismo z dnia 16.12.2002 r. ubezpieczyciel wskazał
w piśmie z dnia 04.02.2003 r., że przyznana kwota 9.000 zł tytułem zadośćuczynienia jest bezsporna, natomiast celem określenia ostatecznego rozmiaru trwałego uszczerbku na zdrowiu mającego wpływ na ustalenie wysokości zadośćuczynienia, poszkodowana miała zostać skierowana ponownie na badanie lekarskie.

dowód : - pismo (...) S.A. do Z. L. z dnia 04.02.2003 r. – akta szkody k. 159 I tom.

Decyzją z 2004 r. (miesiąc nieczytelny) (...) S.A. przyznało Z. L. łączną kwotę zadośćuczynienia w wysokości 25.000 zł (uwzględniając wypłaconą wcześniej kwotę 9.000 zł).

dowód : - decyzja (...) S.A. z 2004 r. – akta szkody – k. 288.

Kolejną decyzją z dnia 24.03.2005 r. (...) S.A. przyznało Z. L. świadczenie w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych sprawcy w wysokości: 27.971,25 zł, w tym:

- tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę: 25.000,00 zł (tj. ubezpieczyciel podtrzymał wcześniejszą decyzję w tym zakresie co do kwoty zadośćuczynienia);

- na pozostałą kwotę składają się: zwrot kosztów leczenia, kosztów dojazdów i amortyzacji, odszkodowanie za zniszczone rzeczy i rower oraz zwrot kosztów opieki.

W uzasadnieniu decyzji ubezpieczyciel wyjaśnił, iż w związku z powstałymi wątpliwościami co do zakresu doznanych przez L. obrażeń ciała i ich skutków, ich zakład przeprowadził dodatkowe postępowanie wyjaśniające, w wyniku którego ustalił,
że w następstwie przedmiotowego wypadku powódka doznała złamania przynasady dalszej kości piszczelowej prawej, rany tłuczonej stopy prawej oraz urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu, proces leczenia i rehabilitacji ww. urazów trwał do 24.10.2002 r. Wobec powyższego tylko i wyłącznie w powyższym zakresie (...) S.A. przyjął odpowiedzialność za skutki wypadku z dnia 18.04.2002 r. Wszelkie roszczenia zgłoszone przez Z. L.,
a dotyczące kosztów leczenia, rehabilitacji, czy dojazdów na konsultacje lekarskie dotyczące leczenia następstw w postaci jaskry, atrofii nerwu wzrokowego prawego i ubytku słuchu ubezpieczyciel uznał za niemające związku z przedmiotowym wypadkiem komunikacyjnym
i nie znalazł podstaw do uznania ich zasadności.

dowód : - decyzja (...) S.A. z dnia 24.03.2005 r. – k. 76-77.

Pismem z dnia 04.04.2005 r. Z. L. wniosła o ponowne rozpoznanie sprawy przez ubezpieczyciela. Zarzuciła nieuwzględnienie przez ubezpieczyciela w decyzji
z 24.03.2005 r. roszczeń związanych z następstwami wypadku polegającymi na utracie wzroku oka prawego, a także ubytku słuchu oraz schorzeń neurologicznych
i psychiatrycznych. Nadto, ubezpieczyciel niezasadnie przyjął, że proces leczenia i rehabilitacji urazów powstałych w wyniku wypadku trwał do 24.10.2002 r.

dowód : - wniosek Z. L. o ponowne rozpoznanie sprawy – akta szkody k. 316 II tom.

W piśmie z dnia 26.04.2005 r. (...) S.A. wskazało, że nie znalazło podstaw do zmiany stanowiska.

dowód : - pismo ubezpieczyciela do Z. L. z dnia 26.04.2005 r. – akta szkody k. 317 II tom.

Pismem z dnia 23.07.2007 r. powódka zwróciła się do (...) S.A. z prośbą o ponowne skierowanie jej na komisję lekarską, gdyż stan jej zdrowia uległ pogorszeniu.

dowód : - pismo Z. L. do (...) S.A. z dnia 23.07.2007 r. – akta szkody k. 332 II tom.

Pismem sporządzonym w dniu 12.03.2008 r. (...) S.A. poinformowało Z. L. o łącznej wysokości przyznanego odszkodowania, tj. 30.971,25 zł, w tym zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w kwocie łącznej 28.000 zł. Tym samym dopłacono poszkodowanej tytułem zadośćuczynienia 3.000 zł. W uzasadnieniu ubezpieczyciel wyjaśnił, że wypłata dalszej kwoty zadośćuczynienia była uzasadniona opinią wydaną przez lekarzy zaufania (...) S.A. po zapoznaniu się z przedłożoną uzupełniającą dokumentacją medyczną, a także po przeprowadzonym badaniu lekarskim poszkodowanej. Zgodnie z tą opinią doznane przez poszkodowaną w przedmiotowym wypadku obrażenia cała mogły spowodować nasilenie deficytów laryngologicznych w 5% stopniu.

dowód : - pismo ubezpieczyciela z dnia 12.03.2008 r. – akta szkody k. 383-381 II tom;

- operat szkodowy z dnia 12.03.2008 r. – akta szkody k. 380 II tom.

W odpowiedzi na kolejne pismo Z. L. z dnia 21.08.2008 r., (...) S.A. pismem z dnia 25.08.2008 r. odmówił poszkodowanej ponownego powołania przed lekarza zaufania (...) S.A. w celu ustalenia stopnia trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego przedmiotowym wypadkiem. W uzasadnieniu pisma ubezpieczyciel wyjaśnił, że przyznał już Z. L. dalsze zadośćuczynienie za nieznaczne pogorszenie się stanu zdrowia
o charakterze laryngologicznym, po uprzednim ponownym powołaniu przed lekarza laryngologa – orzecznika (...) S.A. Natomiast schorzenia o charakterze okulistycznym nie zostały przez ubezpieczyciela uznane jako normalne następstwo wypadku. Brak jest też normalnego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy doznanym w dniu 18.04.2002 r. urazem głowy a rozpoznaniami, diagnozą a także leczeniem okulistycznym. Ubezpieczyciel podniósł, że schorzenia te są typowe dla wieku i związane z istniejącymi jeszcze przed wypadkiem innymi schorzeniami. Ubezpieczyciel podniósł również, że brak jest podstaw do ponownej oceny neurologicznej Z. L., gdyż zmiany występujące w jej mózgowiu są typowe dla miażdżycy uogólnionej. Ubezpieczyciel odmówił wypłaty dalszego świadczenia,
a likwidację szkody uznał za ostatecznie zakończoną.

dowód : - pismo Z. L. do (...) S.A. z dnia 21.08.2008 r. – akta szkody – k. 412 – II tom;

– pismo (...) S.A. do Z. L. z dnia 25.08.2008 r. - k. 26-26v.

Ostatecznie w postępowaniu likwidacyjnym został ustalony trwały uszczerbek na zdrowiu powódki w łącznej wysokości 35%.

dowód : - fakt bezsporny.

W dniu 29.09.2008 r. pełnomocnik Z. L. wystosował do (...) S.A. ostateczne wezwanie do zapłaty. Ubezpieczyciel został wezwany do ponownego rozpatrzenia zgłoszenia poszkodowanej przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności oraz w oparciu
o całość zebranej w sprawie dokumentacji i wypłatę świadczenia odszkodowawczego w pełnej wysokości. Kwota żądanego świadczenia z tytułu zadośćuczynienia nie została wskazana. Zaznaczono jedynie, że wysokość należnego zadośćuczynienia zostanie wyliczona po ustaleniu uszczerbku na zdrowiu poszkodowane.

dowód : - ostateczne wezwanie do zapłaty z dnia 29.09.2008 r. – akta szkody k. 420 -415 – II tom.

Pismem z dnia 08.10.2008 r. ubezpieczyciel odmówił ponownego rozpatrzenia sprawy. Wobec powyższego pełnomocnik poszkodowanej w piśmie z dnia 31.10.2008 r. po raz kolejny zwrócił się do (...) S.A. o uwzględnienie wniosku poszkodowanej i zarządzenie dodatkowego badania przez lekarza orzecznika.

dowód : - pismo pełnomocnika Z. L. do (...) S.A. z dnia 31.10.2008 r. – akta szkody k. 431-430 II tom;

W odpowiedzi (...) S.A. pismem z dnia 13.01.2009 r. po raz kolejny wskazało, że nie znajduje podstaw do zmiany dotychczasowego stanowiska i uznaje sprawę za ostatecznie zakończoną.

dowód : - pismo (...) S.A. z dnia 13.01.2009 r. – akta szkody k. 433 II tom.

Aż do wytoczenia niniejszego powództwa powódka Z. L. nie sprecyzowała wysokości dochodzonego roszczenia z tytuł zadośćuczynienia.

dowód : - fakt bezsporny.

Stan ogólny zdrowia Z. L. ur. (...) pogarszał się przez kolejne lata. W 2014 r. miała już organiczne zaburzenia uogólnione, cechy niedokrwienne mózgu, niewydolność krążenia, zespół psychoorganiczny, zespół bólowy kręgosłupa oraz bioder, udar, ślepotę oka prawego i znaczne niedowidzenie oka lewego. Dodatkowo w maju 2014 r. doznała stłuczenia biodra lewego. Natomiast w dniach 25.10.2014-03.11.2014 r. przebywała na Oddziale Wewnętrznym ZOZ w O. z powodu gorączki do 38 st. C i zaburzeń połykania. Po uzyskaniu poprawy została wypisana do domu.

dowód : - zaświadczenia lekarskie – k. 262-263;

- karta informacyjna leczenia ambulatoryjnego (...) ZOZ w O. z dnia 13.05.2014 r. – k. 264;

- karta informacyjna leczenia szpitalnego ZOZ w O. Oddział Wewnętrzny
z dnia 03.11.2014 r. – k. 280-282v.

Z. L. zmarła w dniu 18.11.2014 r. w O.. Spadek po niej nabył w całości spadkobierca testamentowy – jej syn T. L., co zostało stwierdzone
w zarejestrowanym akcie poświadczenia dziedziczenia sporządzonym w dniu 21.11.2014 r. przez notariusza A. P. w siedzibie Kancelarii Notarialnej
w O. przy ul. (...) (Rep. A nr 14018/2014).

dowód : - odpis skrócony aktu zgonu Z. L. – k. 293;

- wypis z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego w dniu 21.11.2014 r. przez notariusza A. P. (Rep. A nr 14018/2014) wraz z informacją z Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia – k. 298 – 300.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do całej żądanej kwoty należności głównej oraz częściowo co do roszczenia odsetkowego.

W przedmiotowej sprawie bezsporne między stronami były okoliczności zdarzenia szkodowego jak również co do zasady odpowiedzialność strony pozwanej za skutki zdarzenia szkodowego w ramach umowy odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Bezspornie również w wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel ustalił wystąpienie u powódki trwałego uszczerbku na zdrowiu w łącznej wysokości 35%. Bezspornie (...) S.A. przyznało już powódce Z. L. przed wytoczeniem powództwa tytułem zadośćuczynienia kwotę łączną 28.000 zł.

Sporny natomiast pozostawał zakres uszkodzeń ciała powódki Z. L. pozostający w związku przyczynowym z przedmiotowym wypadkiem z 2002 r. Ubezpieczyciel kwestionował związek z wypadkiem: okulistycznych, laryngologicznych oraz neurologicznych deficytów zdrowotnych powódki. Przedmiotem sporu pozostawała tym samym kwota żądanego zadośćuczynienia, a także początkowy termin naliczania odsetek.

Zgodnie z treścią art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Z kolei - na podstawie art. 445 § 1 k.c. - w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Natomiast na podstawie art. 445 § 3 k.c. roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego. W przedmiotowej sprawie zachodzi ostatnia
z powołanych okoliczności, tj. śmierć bezpośrednio poszkodowanej Z. L. – spadkodawczyni T. L. – po wytoczeniu powództwa. Tym samym T. L. miał prawo przystąpić do niniejszego postępowania w charakterze powoda. Nie zmienia to natomiast faktu, że Sąd oceniał w dalszym ciągu krzywdę doznaną na skutek wypadku komunikacyjnego z dnia 18.04.2002 r. przez Z. L..

Zgodnie z treścią art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Natomiast uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 § 4 k.c.).

W dacie zdarzenia, jak również w dacie zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi obowiązywało rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U.
z 2000 r., Nr 26, poz. 310 ze zm.) – dalej: rozporządzenie z 24.03.2000 r. Jednak ze względu na zbliżoną treść § 10 w/w rozporządzenia i art. 34 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 2060 t.j. ze zm.) – dalej: ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych - orzecznictwo sądów dotyczące tej materii znajdzie zastosowanie zarówno do stanów faktycznych zaistniałych przed jak i po wejściu w życie w/w ustawy. Z kolei obecnie obowiązująca (od dnia 01.01.2004 r.) ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych w art. 159 ust.1 stanowi,
że postępowania dotyczące roszczeń odszkodowawczych wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się według przepisów dotychczasowych. Przytoczenie podstaw prawnych ma w przedmiotowej sprawie charakter jedynie porządkujący, bowiem strona pozwana już w postępowaniu likwidacyjnym uznała swoją odpowiedzialność odszkodowawczą co do zasady, a spór sprowadzał się do zakresu obrażeń poszkodowanej pozostających w związku przyczynowym z tym zdarzeniem oraz dotyczył wysokości należnego zadośćuczynienia za krzywdę.

W ocenie Sądu żądanie powódki Z. L., podtrzymane następnie przez jej następcę prawnego – powoda T. L. – zasługiwało na uwzględnienie
w całości co do kwoty należności głównej, tj. 30.000 zł przy uwzględnieniu, iż w toku postępowania likwidacyjnego wypłacono powódce już łącznie 28.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę.

Sąd wziął pod uwagę w szczególności cierpienie fizyczne i psychiczne Z. L. związane ze skutkami wypadku. Zakres obrażeń ciała i schorzeń występujących
u powódki Z. L. na skutek wypadku z dnia 18.04.2002 r. Sąd ustalił w oparciu
o znajdującą się w aktach sprawy i aktach szkody obszerną dokumentację medyczną
z leczenia powódki oraz w oparciu o opinie biegłych sądowych wydane w przedmiotowej sprawie. W oparciu o opinie biegłych Sąd ustalił również stopień uszczerbku na zdrowiu powódki. Wskazać jednak należy, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury
i doktryny, z którym tut. Sąd się w pełni zgadza, stopień uszczerbku na zdrowiu nie stanowi podstawowego, a jedynie pomocnicze kryterium oceny wysokości szkody niemajątkowej (krzywdy) doznanej przez osobę poszkodowaną w zdarzeniu ubezpieczeniowym.

Wskazać należy, że na skutek przedmiotowego wypadku z 18.04.2002 r. powódka doznała licznych obrażeń, które znacznie utrudniły jej życie, powodując, że z osoby w pełni jeszcze sprawnej, aktywnej społecznie, udzielającej się w Caritasie gdzie prowadziła kiosk, stała się osobą zdaną wyłącznie na pomoc osób trzecich. I tak wskazać trzeba, że powódka doznała w ww. wypadku następujących obrażeń:

- ortopedycznych: złamania kości podudzia prawego i zranienia urazowego dystalnej części kończyny dolnej prawej – urazy wywołały trwały uszczerbku na zdrowiu w wysokości 10% (zgodnie z pozycją 158a Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. z 2013 r. poz. 954 t.j. ze zm.). Natomiast w zakresie braku związku urazu nerwu strzałkowego z przedmiotowym wypadkiem Sąd dał wiarę stanowisku biegłego chirurga ortopedy traumatologa dr n. med. J. N.wyrażonemu w opinii z dnia 03.03.2015 r. Biegły ten w sposób logiczny, spójny i wyczerpujący wyjaśnił, iż poziom zaistniałego złamania kości u powódki wykluczał możliwość uszkodzenia tego nerwu przez końce odłamów, a ponadto chód tzw., „brodzący” występował u powódki już przed przedmiotowym wypadkiem, co tym samym wskazuje na to, że dysfunkcja prawego nerwu strzałkowego istniała już wcześniej i nie była spowodowana wypadkiem z dnia 18.04.2002 r. Poza tym w karcie informacyjnej leczenia szpitalnego z 14.05.2002 r. nie ma żadnej wzmianki o urazowym uszkodzeniu nerwu strzałkowego prawego ( opinia k. 331 – 335). Nadto, biegły sądowy lek. med. S. R. – neurolog, który wskazał wprawdzie w swojej opinii na występowanie u Z. L. pourazowego uszkodzenia prawego nerwu strzałkowego, a z powodu porażenia tego nerwu przyznał 15% uszczerbek na zdrowiu, jednak jednocześnie przyznał, że ten uszczerbek winien być rozliczany i dodany z punktu złamania nasady dalszej kości piszczelowej prawej w ramach uszczerbku ortopedycznego. Tym samym Sąd dał wiarę w tym zakresie biegłemu ortopedzie.

- W zakresie obrażeń neurologicznych związanych z przedmiotowym wypadkiem powódka doznała niewątpliwie urazu czaszkowo- mózgowego skutkującego z czasem postępującym zespołem psychoorganicznym w postaci encefalopatii pourazowej z postępującym zespołem otępiennym i zawrotami i bólami głowy pourazowymi. Z tego powodu wielkość stałego deficytu po wypadku z powodu encefalopatii pourazowej biegły neurolog S. R. ustalił wg pkt 10b ww. Rozporządzenia z dnia 18 grudnia 2002 r. na 10 %. Biegła psychiatra B. Ż. w opinii z dnia18.05.2016 r. ( k. 393-396) sugerowała błąd, gdyż pkt 10b dotyczy psychozy, której biegła psychiatra u pacjentki nie zdiagnozowała. Sąd podziela spostrzeżenia biegłej psychiatry, mającej wiedzę specjalistyczną w zakresie stwierdzenia istnienia lub braku psychozy, wobec czego prawidłowo winien być wskazany uszczerbek na zdrowiu wg pkt 9c Rozporządzenia tj. encefalopatie bez zmian charakterologicznych (30% uszczerbku).

- W zakresie uszkodzenia narządu wzroku niewątpliwie wynikiem wypadku z 18.04.2002 r. była utrata wzroku w prawym oku, prawdopodobnie również pogorszenie się stanu oka lewego. Sąd dał wiarę biegłej dr n. med. E. L. – uznanemu specjaliście chorób oczu – która wykazała związek przyczynowy utraty wzroku w prawym oku powódki z wypadkiem. Powołała się ona nadto w swej opinii na dane z (...) w P. z 2015 r. dotyczące pourazowej neuropatii nerwu wzrokowego, z których wynika, że około 63% przypadków jest spowodowane ulicznym wypadkiem komunikacyjnym.

- W zakresie zaburzeń psychiatrycznych biegła lek. med. B. Ż. wskazała na
15-procentowy uszczerbek na zdrowiu powódki wskazując jednocześnie pozycję z pkt 9c ww. Rozporządzenia z dnia 18 grudnia 2002 r. Sama opinia biegłej nie budzi wątpliwości sądu, została sporządzona rzetelnie i logicznie. Wskazać jedynie należy, że powołany przez biegłą punkt rozporządzenia przewiduje jedynie 30- procentowy uszczerbek na zdrowiu
w przypadku wystąpienia encefalopatii bez zmian charakterologicznych, co zostało wyżej opisane przy urazach neurologicznych i procent uszczerbku nie powinien być w tym przypadku zsumowany. Jednak, jak wyżej wskazano, procentowy uszczerbek na zdrowiu jest jedynie kryterium pomocniczym w ocenie krzywdy osoby poszkodowanej zdarzeniem ubezpieczeniowym. Natomiast opinia biegłej współgra z dokumentami złożonymi w poczet materiału dowodowego tj. prywatną opinią psychologiczną z 30.03.2004 r. psycholog A. M. - k. 28; zaświadczeniami lek. med. Z. C. – specjalisty psychiatry - z 2004 i 2007 r. – k. 27 jak również zeznaniami świadków T. L. i K. S..

Ustalając związek przyczynowy urazów powódki ze zdarzeniem szkodowym z 2002 r. Sąd wziął również pod uwagę zeznania T. L. – występującego wówczas
w procesie w charakterze świadka – który wskazał, że problemy z wzrokiem i słuchem
u powódki wystąpiły dopiero po tym wypadku. Zeznania te są wiarygodne bowiem korespondują ze znajdującą się w aktach sprawy i aktach szkody obszerną dokumentacją medyczną, z której wynika, że powódka Z. L. zaczęła się leczyć okulistycznie, neurologicznie, psychiatrycznie jak również laryngologicznie dopiero po wypadku.

Poza tym Sąd wziął pod uwagę jak bardzo zmieniło się na gorsze życie codzienne powódki na skutek wypadku. Wprawdzie powódka Z. L. była osobą w starszym wieku kiedy doszło do wypadku, a od wypadku do procesu też upłynęło kilka lat i na urazy doznane w wypadku nałożyły się inne dolegliwości – udar, złamana w 2011 r. noga, operacja, zatrzymanie krążenia itd., jednak, jak zostało wyżej wykazane, liczni biegli sporządzający opinie w przedmiotowej sprawie wskazali kategorycznie na szereg bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych powódki pozostających w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodowym z 2002 r., powodujących kilkudziesięcioprocentowy trwały uszczerbek na zdrowiu powódki. Utrata zmysłu wzroku w prawym oku i postępujący ubytek wzroku w lewym oku, niedosłuch czy problemy z poruszaniem się spowodowały,
że powódka, która aktywnie pomagała ludziom musiała tego zaprzestać z uwagi na zdrowotne problemy i ograniczenia a nadto sama wymagała stałej opieki osób trzecich. Aktywna dotąd kobieta ciesząca się życiem została praktycznie zamknięta w domu, co bardzo negatywnie wpłynęło na jej kondycję psychiczną. Konsekwencje wypadku dla zdrowia tak fizycznego jak i psychicznego powódki Z. L. bardzo pogorszyły jakość ostatnich lat jej życia, czemu strona pozwana nie zdążyła w pełni zadośćuczynić. Przyznając pełną żądaną kwotę tytułem zadośćuczynienia wziął także pod uwagę długotrwałość i uciążliwość leczenia powódki i cierpienia fizyczne temu towarzyszące. Tym samym w ocenie Sądu żądanie tytułem zadośćuczynienia łącznej kwoty 58.000 zł (28.000 zł + 30.000 zł) nie jest w żaden sposób zawyżone i należało je w całości uwzględnić.

Podstawowy termin przewidziany w przepisach na likwidację szkody wynosi 30 dni. Tak stanowi zarówno art. 817 § 1 k.c. „Ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku”, jak również art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych („ Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie”), a także § 32 ust. 1 rozporządzenia z 24.03.2000 r. („ Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o wypadku”). Ustawodawca przewiduje również w ww. aktach prawnych dodatkowe terminy 14 – dniowe liczone od wyjaśnienia wskazanych okoliczności przewidzianych przez ustawodawcę w ww. aktach prawnych. Należy jednak zwrócić uwagę na stanowisko prezentowane licznie w judykaturze i aprobowane przez Sąd w przedmiotowej sprawie, iż przewidziane w ww. przepisach terminy likwidacji szkody, w kontekście naliczania odsetek, obowiązują ubezpieczyciela co do kwoty przewyższającej wypłacone odszkodowanie (w tym zadośćuczynienie) tylko wówczas, gdy osoba poszkodowana wskaże wysokość żądanej kwoty (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 czerwca 2014 r., I ACa 137/14, LEX nr 1493801 i powołane tam orzecznictwo). Tymczasem powódka Z. L. w toku postępowania likwidacyjnego wielokrotnie zwracała się do ubezpieczyciela z wnioskiem po ponowne rozpatrzenie jej sprawy czy też o ponowne powołanie jej przed lekarza orzecznika (...), jednak ani razu nie wskazała wysokości żądanej kwoty tytułem zadośćuczynienia, nawet w ostatnich pismach, kiedy to była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Tym samym po raz pierwszy kwotowo powódka wyraziła swoje żądanie tytułem zadośćuczynienia w pozwie, który został doręczony stronie pozwanej w dniu 20.09.2013 r. (potwierdzenie odbioru – k. 122). Tym samym dopiero pozew stanowił dla strony pozwanej wezwanie do zapłaty żądanej kwoty. Jednak w ocenie Sądu żądanie było wymagalne już następnego dnia tj. 21.09.2013 r., bowiem ww. terminy likwidacji szkód ubezpieczyciel wykorzystał już wcześniej i już znacznie wcześniej miał możliwość zapoznania się z pełną dokumentacją medyczną powódki oraz poznać stan jej zdrowia przy pomocy lekarzy orzeczników. Tym samym Sąd zasądził w wyroku odsetki od przyznanej kwoty zadośćuczynienia nie od dnia wskazanego w pozwie tj. 25.03.2005 r.,
a właśnie od dnia następującego po dniu doręczenia stronie pozwanej pozwu. W pozostałym zakresie roszczenie odsetkowe należało oddalić (pkt II sentencji wyroku). Nadto, wskazać należy, że w dniu 01.01.2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 października 2015 r.
o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1830). Zmieniła ona m.in. brzmienie art. 481 k.c. Natomiast stosownie do treści art. 56 tej ustawy do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Artykuł 481 § 2 k.c. w dotychczasowym brzmieniu przewidywał, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Po zmianie wprowadzonej powyższą ustawą powyższy paragraf stanowi, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Mając na uwadze powyższe, Sąd w pkt I lit. a) oraz b) sentencji wyroku podzielił należności odsetkowe na okresy do 31.12.2015 r. i od 01.01.2016 r. do dnia zapłaty, a w pkt I lit. b) sentencji wyroku zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c., zgodnie
z którym Sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Powództwo zostało uwzględnione co do całej kwoty należności głównej, a oddalone jedynie częściowo co do roszczenia odsetkowego, tym samym Sąd obciążył całością celowych kosztów stronę pozwaną. Na zasądzoną od strony pozwanej na rzecz powoda T. L. kwotę 2.434,00 zł składają się następujące należności: 2.400 zł tytułem wynagrodzenia dla pełnomocnika w osobie adwokata (§ 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz.U. z 2013 r., poz. 461 t.j. ze zm.), 2 x 17 zł – opłaty od pełnomocnictw udzielonych adwokatowi przez powódkę Z. L. oraz powoda T. L..

Natomiast na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 623 t.j.) Sąd obciążył stronę pozwaną na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Oleśnie kwotą 5.136,09 zł, na którą składają się: kwota 1.500 zł – tytułem opłaty sądowej od pozwu nieuiszczonej przez zwolnioną
w całości od kosztów sądowych powódkę Z. L. oraz kwota 3.636,09 zł tytułem wydatków na poczet opinii biegłych sądowych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa. Strona pozwana uiściła w sprawie zaliczkę w kwocie 600 zł (k. 160), która została
w całości wykorzystana na wynagrodzenie dla biegłego S. R. (postanowienie k. 305) i częściowo na wynagrodzenie biegłego J. N. (postanowienie – k. 336). Natomiast Sąd tymczasowo wyłożył na poczet wynagrodzeń biegłych następujące kwoty: 727,49 zł – biegły J. N. (k. 336), 2.524,96 zł – biegła E. L. (k. 366); 383,64 zł – biegła B. Ż. (k. 405).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.