Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Liszka

Protokolant: st. sekr. sądowy Patrycja Czarnik

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2016 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania R. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

z dnia 19 lipca 2016 roku nr (...)

w sprawie R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o emeryturę

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się R. K. emeryturę począwszy od dnia 29 marca 2016 roku;

2.  ustala, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 778/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 29 listopada 2016 roku

Decyzją z dnia 19 lipca 2016 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. - Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych w W., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. z 2016 poz. 887 ) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 29 marca 2016 r. odmówił R. K. prawa do emerytury. Organ emerytalny podał, iż odmówił przyznania emerytury, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił co najmniej 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Zakład nie uwzględnił okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach podanych w świadectwie z dnia 08.08.2001 r., nr(...), wystawionym przez (...) S.A. w upadłości, z dnia 08.05.2000 r., wystawionym przez (...) Sp. z o.o. w T., ponieważ stanowiska pracy podane w tych świadectwach nie są tożsame ze stanowiskiem pracy wymienionym w Wykazie A, Dz. V, poz. 5 pkt 1 Zał. Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. oraz ze stanowiskiem wymienionym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz w świadectwie z dnia 01.12.1999r. wystawionym przez (...) – (...) Sp. z o.o. , ponieważ stanowisko podane w tym świadectwie ( monter o najwyższych kwalifikacjach ) jest niezgodne ze stanowiskiem pracy określonym w powołanym przepisie resortowym ( Wykaz A, Dział V, poz. 5 pkt 1 Zał. Nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysły Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. ). Ponadto zdaniem organu emerytalnego nie określono stanowiska pracy ściśle według wykazu działu i pozycji wymienionego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r.

Odwołanie od tej decyzji wniósł R. K., domagając się zmiany przedmiotowej decyzji poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. Powyższej decyzji zarzucił naruszenie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu odwołujący podał, iż posiada wymagany 15 – letni okres pracy w szczególnych warunkach, gdyż pracę taką wykonywał w trakcie zatrudnienia w (...) SP. Z O.O.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując jednocześnie zaskarżoną decyzję z dnia 19 lipca 2016 r.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący R. K. urodził się (...)r., a więc aktualnie ma (...)lat. Na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił ogólny staż pracy w wymiarze 25 lat, 11 miesięcy i 10 dni ( 2 miesiące i 19 dni okresów nieskładkowych oraz 25 lat, 8 miesięcy i 21 dni okresów składkowych ) jak również 2 miesiące i 12 dni pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. We wniosku z dnia 29 marca 2016 r. odwołujący wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury. Zaskarżoną decyzja z dnia 19 lipca 2016 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury. R. K. nie jest członkiem OFE.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto następujący stan faktyczny niniejszej sprawy:

W okresie od 25.09.1978 r. do 31.12.1993 r. odwołujący się był zatrudniony w (...) S.A. w B. na stanowisku montera urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokości. Przedsiębiorstwo to zajmowało się budową hal, rurociągów, estakad stalowych w dużych zakładach przemysłowych takich jak huty, cukrownie, cementownie na terenie kraju i za granicą. Pracę na stanowisku monter konstrukcji metalowych wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Polegała ona na montowaniu konstrukcji stalowych np. hal i była to praca na wysokości. Chociaż na samym początku wznoszenia konstrukcji prace rozpoczynały się na poziomie 0, to zaraz po ustawieniu słupów, wychodziło się na nie, odpinało liny i montowało belki. Była to więc praca na wysokości nawet do 118 m. Odwołujący pracował min. na budowie huty (...), cementowni w O., ponadto na budowie w C., O., a także na Zakładach (...) w T.. Pracował także na budowie eksportowej w Czechach ( 15.01.1985 – 22.02.1987 ) jako monter konstrukcji metalowych na wysokości. Zajmował się wówczas remontami kotłów na wysokości około 30 – 40 metrów. W trakcie przedmiotowego zatrudnienia otrzymywał dodatek oraz przechodził badania wysokościowe - innych prac poza pracą montera konstrukcji stalowych nie wykonywał. W okresach od 12.04.1989 r. do 31.12.1989 r. oraz od 08.05.1990 r. do 09.09.1990 r. korzystał z urlopu bezpłatnego.

Następnie w wyniku przekształceń Spółki (...) w okresie od dnia 1.01.1994 roku do 31.08.1995 roku był zatrudniony formalnie w (...) Spółka z o.o. w T., a w okresie od 1 września 1995 r. do 30 listopada 1999r., odwołujący był zatrudniony w (...) Spółka z o.o. w T.. Wykonywał w tych okresach identyczną pracę jak do 31.12.1993 roku tj. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace montera konstrukcji metalowych na wysokości.

Dowód:

- akta osobowe odwołującego się ,

- akta ZUS,

- zeznania świadków J. K. i H. W. – k. 29 – 30.

- zeznania odwołującego R. K. – k. 30.

Przedmiotowy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zalegające w aktach organu emerytalnego i aktach osobowych odwołującego się, jak również w oparciu o jego zeznania oraz świadków.

Dokumenty dające podstawę dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd uznał za autentyczne i wiarygodne. Poza tym treść i forma tych dokumentów nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.), a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc).

Wiarygodne w ocenie Sądu były także zeznania odwołującego się, jak i świadków. Korespondowały one z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie. Depozycje te nie zawierały żadnych wewnętrznych sprzeczności, były logiczne i spójne. Razem wzięte dały pełny i jasny obraz badanej rzeczywistości.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było ustalenie czy odwołującemu przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Z analizy stanowiska procesowego organu emerytalnego wynika, że zastrzeżenie ZUS budzi fakt, iż okoliczność ta nie została wykazana stosownymi dokumentami, które byłyby dla organu emerytalnego wiążące.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS ( Dz.U. z 2016 poz. 887 ), ubezpieczonym urodzonym po dniu
31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet
i 65 lat- dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Wymagany w art. 184 ust. 1 pkt 2 okres składkowy i nieskładkowy przewiduje
art. 27 powołanej ustawy, w świetle którego wynosi on co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn.

Przepis art. 32 ustawy statuuje natomiast, iż ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 1. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu- za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny, o którym mowa
w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Mowa tu o rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Jak wynika z § 1 wskazanego rozporządzenia, stosuje się je do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. W myśl § 2 ust. 1, okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2). Zgodnie zaś z § 4 ust. 1, prawo do emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A rozporządzenia, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz legitymuje się wymaganym okresem zatrudnienia, w tym co najmniej okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący R. K. osiągnął wiek 60 lat, posiadał na dzień 1 stycznia 1999 r. wymagany 25- letni okres ubezpieczenia i nie jest członkiem OFE. Rozstrzygnąć natomiast należało, czy wnioskodawca legitymuje się co najmniej 15- letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający takie świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwa pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jak dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., które stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości podanej w nim podstawy prawnej. Sąd może więc prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy świadczona przez stronę praca była wykonywana
w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia i czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 14 lutego 2012 r., III AUa 1717/11, LEX nr 1129731, wyrok SA w Katowicach z dnia 4 listopada
2008 r., III AUa 3113/08, LEX nr 552003, wyrok SA w Białymstoku z dnia 24 września
2008 r., III AUa 795/08, OSAB 2008/4/60-68).

W niniejszej sprawie Sąd postępowanie takie przeprowadził. Analiza zgromadzonych w sprawie dokumentów oraz zeznań świadków i odwołującego prowadzi do wniosku, że R. K. legitymuje się co najmniej 15- letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, uwzględniając sporne okresy wymienione w świadectwach pracy tj. okresy od 25.09.1978 r. do 11.04.1989 r., od 02.01.1990 r. do 07.05.1990 r., od 10.09.1990 r. do 31.12.1993 r. , od 01.01.1994 r. do 31.08.1995r. od 1.09.1995 r. do 31.03.1998 r. oraz od 01.04.1998 r. do 31.12.1998 r.

Przeprowadzone w sprawie dowody z zeznań świadków i odwołującego oraz dowody zgromadzone w aktach osobowych w sposób jednoznaczny potwierdziły, że ubezpieczony w okresach spornego zatrudnienia w (...) SA realizował na co dzień stale i w pełnym wymiarze godzin prace montera konstrukcji metalowych na wysokości zgodnie z Wykazem A, Dział V ( W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych ), poz. 5 (prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości ) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Charakteru pracy w szczególnych warunkach nie odbiera zatrudnieniu odwołującego również ta okoliczność, że monterzy pewne prace wykonywali na poziomie zerowym. Wszak podkreślić należy, iż realizowanie prac na wysokości zaczyna się właśnie od takiego poziomu. Stanowią one immanentną, nieodzowną część prac zasadniczych, bez wykonania których prace na wysokości nie byłyby możliwe do zrealizowania. Z zasad logiki
i doświadczenia życiowego wynika, że na poziomie „0” wykonuje się pewne prace wstępne
i przygotowawcze do pracy na wysokości, nieodzownie związane z montażem konstrukcji metalowych i trwają one krótko. Również w tym wypadku uznać należy, że składają się one na większość całość dającą się zakwalifikować pod odpowiednią pozycję załącznika (w tym wypadku Dział V, pozycja 5). Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. Podkreśla się w nim bowiem, że jeśli czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny w stosunku do czynności podstawowych kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach, to nie ma podstaw, aby tej pracy nie zaliczać do okresu uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Wskazuje się jednocześnie, że od reguły, iż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, istnieją pewne odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Drugie zaś odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (por. wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, OSNP 2013/7-8/86, wyrok SA w Łodzi z dnia 6 sierpnia 2013 r., III AUa 1757/12, LEX nr 1363266, wyroki SA w Białymstoku z dnia 23 lipca 2013 r., III AUa 51/13, LEX nr 1353594 i z dnia 18 czerwca 2013 r., III AUa 1273/12, LEX nr 1339289).

Dokonując takiej kwalifikacji pracy odwołującego w spornym okresie, Sąd miał na uwadze ponadto, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia tylko nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, ale rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki SN: z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426, z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10, LEX nr 901652, z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638, z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152, z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75, z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283, z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329 i z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325).

Sąd Okręgowy przyjął ponadto, iż skoro pracodawca wskazał w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, iż odwołujący R. K. wykonywał pracę w warunkach szczególnych jako monter konstrukcji metalowych na wysokości, to w oparciu o akta osobowe i zeznania świadków oraz odwołującego, które Sąd obdarzył walorem wiarygodności, należy dojść do wniosku, że ubezpieczony rzeczywiście prace taką świadczył.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, iż odwołujący R. K. spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury. Otóż ukończył 60 lat, posiada wymagany okres ogólnego stażu pracy, bo wynoszący ponad 25 lat, jak również legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowisku objętym wykazem A cytowanego rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. , a wynoszącym co najmniej 15 lat. Mając powyższe na uwadze, działając na mocy wskazanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu emeryturę począwszy od dnia 29.03.2016 r., tj. od dnia złożenia wniosku o przedmiotowe świadczenie.

Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt 2 wyroku). W tej mierze miał na uwadze przepis art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Dopiero bowiem postępowanie sądowe, a w szczególności przeprowadzone w tym postępowaniu dowody z zeznań świadków i odwołującego pozwoliły na ustalenie istotnych,
a nie znanych wcześniej organowi rentowemu okoliczności i przesądziły ostatecznie
o zasadności wniosku o emeryturę.