Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2017r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Karol Ratajczak

Sędziowie: SA Mariola Głowacka (spr.)

SA Jerzy Geisler

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa U. C.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 15 kwietnia 2016 r. sygn. akt I C 2398/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 b w ten sposób, że od kwoty 60.297 zł

odsetki ustawowe za opóźnienie zasądza od dnia 13 stycznia 2016 roku do dnia

zapłaty i oddala żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od tej kwoty za okres od

2 września 2013 roku do dnia 12 stycznia 2016 roku;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Mariola Głowacka Karol Ratajczak Jerzy Geisler

UZASADNIENIE

Powódka U. C. pozwem z dnia 29 sierpnia 2013r. po ostatecznym sprecyzowaniu roszczenia domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwoty 83.895,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 maja 2013r. do dnia zapłaty oraz zwrot kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego. Kwota dochodzona obejmowała odszkodowanie z tytułu spadku wartości nieruchomości w wysokości 60.000 zł oraz koszty na rewitalizację akustyczną budynku w wysokości 23.895,64 zł.

Pozwany (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. w odpowiedzi na pozew z dnia 7 marca 2014r. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2016r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 64.192,65 zł oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 3.895,66 zł od dnia 7 kwietnia 2016r. do dnia zapłaty i odsetki ustawowe od kwoty 60.297 zł od dnia 2 września 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty. Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie, kosztami procesu obciążył strony stosunkowo w ten sposób, że powódkę w 24%, a pozwanego w 76% i rozstrzygnięcie w przedmiocie wysokości kosztów pozostawił referendarzowi sądowemu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że lotnisko P.-Ł. powstało w 1913r. jako(...)lotnisko (...) w Ł. pod P.. Przed I Wojną Światową, a także w czasie jej trwania, na lotnisku funkcjonowała szkoła pilotów, obserwatorów i mechaników, poza tym naprawiano samoloty i składowano sprzęt lotniczy. W latach 1931 – 1938 nastąpiła rozbudowa cywilnej części lotniska, port w Ł. stał się drugim po W.-O. lotniskiem w kraju. W 1987r. powstało Przedsiębiorstwo Państwowe (...), które przejęło zarządzanie lotniskiem w Ł.. W 1993r. przystąpiono do budowy nowego terminalu pasażerskiego, uruchomiono pierwsze połączenie zagraniczne do D.. W 1996r. rozpoczęto rozbudowę i modernizację terminalu (przeprojektowanie całego obiektu, zmiana funkcjonalności pomieszczeń, połączenie hal przylotów i odlotów) oraz podpisano porozumienia w sprawie utworzenia Spółki (...). W dniu 11 lipca 1997r. utworzono Spółkę (...), której udziałowcami są Przedsiębiorstwo Państwowe (...), Miasto P. oraz Skarb Państwa. W 2000r. rozpoczęto prace przy budowie terminalu pasażerskiego, przystąpiono do modernizacji i rozbudowy płyty postojowej samolotów, uruchomiono połączenia do B. i zawarto porozumienia o współpracy z F. A.. W 2001r. oddano do użytku dwa nowoczesne terminale - pasażerski i cargo oraz nową płytę postojową. W 2002r. uruchomiono połączenia do W. i F.. W 2003r. uruchomiono połączenia do K./B., W., M., L., oddano do użytkowania zmodernizowany terminal (...) W 2004r. uruchomiono połączenia do B. i M.. W latach 2005-2007 uruchomiono kolejne połączenia do L. L., L. S., D., L., S., B.-G., B., D., (...), L. G., E., P.-B., R.-C., K.. W 2008r. przystąpiono do rozbudowy terminalu pasażerskiego i dostosowano infrastrukturę do obsługi ruchu w strefie S..

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 28 lutego 2011r. (...) Dyrektor(...)w P. wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia „Rozbudowa i modernizacja (...)”. W kwietniu 2011r. rozpoczęto rozbudowę terminalu pasażerskiego - projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W czerwcu 2011r. rozpoczęto rozbudowę płaszczyzn lotniskowych - projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W maju 2012r. odbyły się uroczyste inauguracje rozbudowanych płaszczyzn lotniskowych - nowej równoległej drogi kołowania oraz rozbudowanej płyty postojowej oraz otwarcie rozbudowanego terminalu pasażerskiego - strefa przylotów i przyszła hala odpraw. W lipcu 2012r. rozpoczęto kontynuację rozbudowy terminalu pasażerskiego - początek prac przy budowie nowej sortowni bagażu oraz rozbudowie strefy odlotów. W 2000r. z (...) skorzystało 227.847 pasażerów przy liczbie 13.225 operacji lotniczych. W 2008r. z (...) skorzystało już 1.274.679 pasażerów, a operacji lotniczych odnotowano w liczbie 23.609. W 2012r. z (...) skorzystało 1.595.221 pasażerów i odbyło się 25.261 operacji lotniczych. Lotnisko cywilne P.-Ł. jest własnością pozwanej Spółki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P..

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 30 stycznia 2012r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr (...)w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P., którego zarządcą jest (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Uchwała wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie:

1) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych;

2) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych;

3) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 50 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska;

4) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 40 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska.

W obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy:

1) zewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca granicą obszaru ograniczonego użytkowania, a od wewnątrz linia będąca obwiednią izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych oraz izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB oraz dla nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska;

2) wewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca obwiednią, o której mowa w pkt 1, a od wewnątrz linia biegnąca wzdłuż granicy lotniska.

W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. W uchwale wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej. Powyższa uchwała weszła w życie w dniu 28 lutego 2012r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że pozwany podjął działania w celu ograniczenia poziomu hałasu. Ograniczył ilość startów i lądowań samolotów w ciągu doby oraz zmienił zasady w organizacji lotniska. Ruch odbywa się głównie przed terminalem, stanowiącym barierę akustyczną, zakazanym jest wykonywanie prób na silnikach w godzinach nocnych oraz istnieją procedury łagodnego startu i lądowania. Pozwany wymienił agregaty prądotwórcze postojowe na agregaty elektryczne emitujące mniejszy poziom hałasu, założył tłumiki i zmierza do dalszej zabudowy lotniska eliminującej hałas; zmieniono lokalizację lądowiska helikoptera ratunkowego i wycofano głośne samoloty pocztowe. Pozwany monitoruje poziom hałasu w poszczególnych częściach strefy oraz bada poziom głośności samolotów. Piloci lądujący na lotnisku cywilnym P.-Ł. obowiązani są do przestrzegania procedur związanych z ograniczeniem emisji hałasu. Wszystkie działania pozwanego nie doprowadziły do zmiany granic obszaru ograniczonego użytkowania.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka U. C. jest właścicielką nieruchomości gruntowej położonej w P. na ul. (...), stanowiącej działkę nr (...) o numerze księgi wieczystej (...) o powierzchni 757 m ^{( 2)}. Korzystanie z działki jest utrudnione z uwagi na występujący hałas. Nieruchomość powódki znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. – Ł. w P.. Na dzień wejścia w życie w/w uchwały nieruchomość zabudowana była budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, dwukondygnacyjnym (przyziemie i piętro) niepodpiwniczonym, który został wzniesiony w technologii tradycyjnej murowanej z dachem płaskim krytym papą. Budynek ten został wybudowany w 1989r. Budynek wyposażony jest w sieć wodną, sieć energetyczną, sieć gazową i kanalizacyjną. Stan techniczny budynku jest słaby, na terenie urządzono ogród oraz ogrodzenie. Nieruchomość powódki posiada regularny kształt, ukształtowanie terenu płaskie. Bezpośrednie sąsiedztwo nieruchomości powódki stanowi zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Dla terenu na którym zlokalizowana jest wskazana nieruchomość nie ustanowiono aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze zmianą studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy T. zatwierdzonych Uchwałą nr (...) Rady Gminy T. z dnia 21 czerwca 2011r. działka stanowiąca własność powódki znajduje się na terenach oznaczonych symbolem (...)– tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej o dużej intensywności. Wartość rynkowa nieruchomości powódki na dzień 28 lutego 2012r. wynosi 439.113 zł. W związku z funkcjonowaniem lotniska i wprowadzeniem uchwałą Sejmiku (...) (...) nr (...) obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł. w P., wartość nieruchomości powódki uległa zmniejszeniu o kwotę 40.297 zł.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Sejmik (...) (...) uchwałą nr (...) z dnia 30 stycznia 2012r. wprowadził strefę ograniczonego użytkowania wokół lotniska P.- Ł. przede wszystkim z uwagi na spodziewany poziom hałasu. Na poziom cen rynkowych wpływa m. in. tzw. świadomy nabywca. Planowany w przyszłości wzrost intensywności lotów nie daje możliwości poznania faktycznym właścicielom i potencjalnym nabywcom skali przyszłych utrudnień i ograniczeń z tego tytułu. Sam fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że istnieją ograniczenia w zabudowie obszaru ograniczonego użytkowania, istnieje wyższy poziom oddziaływania hałasu i podwyższone ryzyko zamieszkiwania w tym obszarze. W strefie wewnętrznej zabroniono m. in. budowy nowych szpitali, domów opieki społecznej, budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, zabroniono budowy uzdrowisk. Wprowadzenie strefy ograniczonego użytkowania spowodowało szkodę w postaci pogorszenia klimatu akustycznego w istniejących budynkach wymagających ochrony akustycznej i zmniejszenia wartości rynkowej nieruchomości zlokalizowanych zarówno w strefie wewnętrznej jak i zewnętrznej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że pismem z dnia 15 kwietnia 2013r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 250.000 zł w związku z obniżeniem wartości nieruchomości oraz kosztów poczynienia nakładów na wygłuszenie budynku. Pismem z dnia 30 kwietnia 2013r. pozwany wskazał, że jest obowiązany jedynie do poniesienia kosztów modernizacji izolacji akustycznej i wezwał powódkę na drogę procedury koncyliacyjnej i zawarcia ugody.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia czy na skutek działalności lotniska P. – Ł. i ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania doszło do spadku wartości nieruchomości powódki. Powyższe okoliczności Sąd ustalił w szczególności na podstawie opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego J. W. oraz wydanej następnie na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2016r. ustnej opinii uzupełniającej. W opinii biegły ustalił wartość rynkową nieruchomości według stanu na okres wejścia w życie uchwały Sejmiku (...) (...) w sprawie ustanowienia strefy, ustalił wpływ podwyższonego poziomu hałasu w strefie wewnętrznej i ustalił utratę wartości nieruchomości. Oszacowanie aktualnej wartości rynkowej nastąpiło w podejściu porównawczym metodą porównywania parami. W metodzie tej określa się wartość rynkową wycenianej nieruchomości w drodze porównywania kolejno z co najmniej trzema nieruchomościami podobnymi o znanych cechach i cenach, które były przedmiotem obrotu rynkowego. Biegły z rynku lokalnego wybrał trzy transakcje zbliżone swoimi cechami do wycenianej. Analiza dotyczyła transakcji zawartych w bliskiej odległości lokalizacji przedmiotowej nieruchomości poza strefą ograniczonego użytkowania. Parametrem do analizy porównawczej był z kolei 1 m ² powierzchni budynku. Wartość poprawioną 1 m ² sprzedanych nieruchomości wyliczono jako sumę ceny transakcyjnej 1 m ² powierzchni sprzedanej nieruchomości, skorygowanej o poprawkę ze względu na czas od zawarcia transakcji oraz poprawki kwotowej odpowiadającej różnicy cech atrybutów nieruchomości szacowanej i sprzedanych. Na podstawie badań własnych biegły ustalił podstawowe atrybuty oraz ich wagi procentowe mające wpływ na wysokość cen za nieruchomości w badanej próbce. Przy zastosowaniu wskazanej wyżej metody biegły ustalił średnią cenę na 3.614,10 zł/ m ², co w konsekwencji oznacza, że wartość rynkowa analizowanej nieruchomości powódki kształtuje się na poziomie 439.113 zł. Przyjęta przez biegłego metodyka badań jest zgodna ze standardami i znajduje oparcie w treści § 4 ust. 1 i 2 oraz § 26 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U.207.2109) zgodnie z którym przy stosowaniu podejścia porównawczego konieczna jest znajomość cen transakcyjnych nieruchomości podobnych do nieruchomości będącej przedmiotem wyceny, a także cech tych nieruchomości wpływających na poziom ich cen, a przy metodzie porównywania parami porównuje się nieruchomość stanowiącą przedmiot wyceny, której cechy są znane, kolejno z nieruchomościami podobnymi, które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla których znane są ceny transakcyjne, warunki zawarcia transakcji oraz cechy tych nieruchomości. Ustalając wpływ położenia nieruchomości w strefie na jej wartość rynkową biegły oparł się na tzw. parametrycznym podejściu metodycznym stosownie do którego zmniejszenie wartości nieruchomości szacowane jest na podstawie procentowego współczynnika zmniejszenia wartości, który został oszacowany na podstawie ankietowych badań preferencji nabywców oraz w odwołaniu do specjalistycznych opracowań dotyczących rynku krajowego i zagranicznego. W opinii biegły uwzględnił maksymalną dobową liczbę operacji lotniczych, powierzchnię terenów o dopuszczalnej wartości hałasu i równoważnym poziomie dźwięku w wybranych punktach immisji z podziałem na porę dzienną i nocną. Biegły uwzględnił również strefę w której znajduje się nieruchomość powódki, ograniczenia co do zabudowy strefy i wymogów technicznych, które muszą spełniać budynki. W ocenie Sądu sposób przeprowadzonych przez biegłego badań, który nie tylko poddał analizie transakcje krajowe, ale także podparł swoje wnioski doświadczeniami z innych krajów i przedstawił prezentację dotychczasowych wyników badań w zakresie utraty wartości nieruchomości wokół lotnisk cywilnych, świadczy o rzetelności opinii i wszechstronnym rozważeniu okoliczności niezbędnych do jej wydania.

Biegły wyjaśnił, że w odniesieniu do L. P. – Ł. nie wykonano jeszcze miarodajnych analiz cząstkowych, jednak wpływ hałasu na spadek wartości nieruchomości położonych wokół lotnisk nie zależy od kraju ani od przepisów miejscowych i jest podobny zarówno na rozwiniętych rynkach europejskich jak i światowych. Utrata wartości jest także związana ze świadomością uczestników rynku o podwyższonym ryzyku zamieszkiwania w pobliżu lotnisk, a nadto właściciele muszą liczyć się z niedogodnościami w zakresie sposobu gospodarowania i w sposobie użytkowania. W związku z tym biegły na potrzeby przeprowadzonych badań uwzględnił transakcje dotyczące nieruchomości o zbliżonych parametrach położonych w obrębie P. i B., a nadto posiłkował się badaniami dotyczącymi wpływu sąsiedztwa lotniska wojskowego P. – K. na spadek wartości sąsiadujących z nim nieruchomościami, położonymi w strefie ograniczonego użytkowania. Biegły ustalił, że najczęstszy parametr utraty wartości występujący w dostępnych publikacjach oscylował w przedziale 0,5 – 0,9% na 1 dB ponad normę 35 dB. W opinii uwzględniono okoliczność, że lotnisko P. – Ł. funkcjonowało już wcześniej i dlatego też na potrzeby obliczeń przyjęto dodatkowy współczynnik korekcyjny na poziomie 5 %. Do określenia spadku wartości przedmiotowej nieruchomości biegły zastosował metodykę uwzględniającą zarówno - ustalony na podstawie dostępnych publikacji oraz własnej analizy statystycznej biegłego - parametr procentowej utraty tej wartości, jak również faktyczne położenie w strefie obszaru ograniczonego użytkowania. Wykorzystując ustalone odległości w punktach odniesienia według opisanego w opinii modelu odpowiadającego lokalizacji przedmiotowej nieruchomości w strefie obszaru ograniczonego użytkowania parametr spadku określono na poziomie 9,66 %. Ostatecznie na podstawie ustalonej wartości rynkowej badanej nieruchomości (439.113 zł) biegły J. W. obliczył spadek wartości na 40.297 zł (439.113 x 0.95 x 0, (...)). W opinii z dnia 3 grudnia 2015r. biegły dokonał również określenia wartości nakładów dla analizowanej nieruchomości powódki związanych z koniecznością adaptacji budynku z uwagi na ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł. i jego zlokalizowanie w strefie wewnętrznej, które zgodnie z przedstawionymi przez niego wyliczeniami powinny wynosić 23.895,64 zł. W opinii tej biegły opierał się na metodyce ochrony akustycznej oraz wentylacji mechanicznej opracowanej przez specjalistów mgr P. B. (akustyk) oraz mgr inż. J. S. (specjalista ds. wentylacji).

W ustnej opinii uzupełniającej złożonej na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2016 r. biegły J. W. w całości podtrzymał swoją opinię pisemną. Wskazał m.in., że kwestionowane przez stronę pozwaną współczynniki regresji zostały obliczone przy użyciu profesjonalnego oprogramowania komputerowego, a następnie wstawione do równania regresji wielokrotnej. Wyliczenie wartości rynkowej nieruchomości powódki zostało przez niego wykonane w podejściu porównawczym, metodą porównywania parami, z kolei wielkość utraty wartości spowodowanej ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania obliczono zgodnie z metodą szczegółowo opisaną w opinii pisemnej. W ocenie biegłego trudno o jednoznaczne kryterium określające wielkość błędów standardowych, no co wskazała również dr A. F. w sporządzonej na zlecenie pozwanego prywatnej opinii. Zgodnie z twierdzeniami tejże opinii dopiero jeżeli błąd istotnego współczynnika modelu znacznie przekracza 50 %, model taki można uznać za błędnie skonstruowany. Biegły przedstawił również tabelę porównawczą z której wynika, że współczynnik utraty wartości jaki został przez niego uzyskany na podstawie wykonanych samodzielnie badań nie odbiega w sposób istotny od ustaleń wynikających z innych, obecnych dostępnie opracowań w tym zakresie. Ustalony na zlecenie pozwanego przez firmę (...) współczynnik utraty wartości dla strefy zewnętrznej lotniska P. - Ł. jest wręcz zauważalnie większy od tego jaki został ustalony przez biegłego w opinii pisemnej (tj. 7,4 % przy wielkości 5,43 % ustalonej przez biegłego).

Sąd pierwszej instancji uznał pisemną opinię biegłego J. W. oraz ustne wyjaśnienie do opinii za przydatne do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Opinie zostały sporządzone przez biegłego dysponującego wiedzą i doświadczeniem w zakresie związanym z szacowaniem nieruchomości i są zgodne z zasadami logiki. Dodatkowo biegły w sposób wyczerpujący i stanowczy ustosunkował się do zarzutów stron zeznając przed Sądem. Sąd oceniając metodologię badań przyjętą przez biegłego miał na uwadze trudność w uzyskaniu wzoru pozwalającego obliczyć ułamkowy (procentowy) spadek wartości nieruchomości. Trudności te zauważał również biegły wskazując wprost, że obecnie jest jeszcze za wcześnie by wyciągać jednoznaczne wnioski co do realnych spadków wartości nieruchomości. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnej możliwości, by w sposób realny ten spadek obliczyć. Biegły stosując analizę regresją wielokrotnej doszedł do matematycznie wyliczalnych i racjonalnych wniosków o obniżeniu średniej transakcyjnej ceny nieruchomości z tego tytułu. Nie było możliwości dokonania własnych długoterminowych badań hałasu z uwagi na koszty jakie wiązać by się z tym musiały, a które w sposób wielokrotny przekroczyłyby wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie. Oceniając wydane przez biegłego opinie pisemną oraz uzupełniającą Sąd uznał, że J. W. w sposób rzeczowy i profesjonalny przeprowadził wywód na okoliczności wskazane w tezie dowodowej. Wydane opinie uznał za spójne, logiczne i znajdujące odzwierciedlenie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy. Biegły potrafił w sposób wyczerpujący i rzetelny odpowiedzieć na szereg kierowanych do niego pytań, w sposób należyty wyczerpując tezę dowodową. Odnosił się do zarzutów w sposób merytoryczny wyjaśniając wątpliwości i wskazując konkretne miejsca w opinii, które doprowadziły do postawienia późniejszych tez.

Sąd pierwszej instancji uznał, że załączone przez pozwanego prywatne opinie nie dawały dostatecznych podstaw do podważenia wniosków płynących z opinii biegłego J. W.. Opinie sporządzone na prywatne zlecenie stron nie mają waloru dowodu z opinii biegłego w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. Są tylko wyjaśnieniami przytaczanymi na poparcie stanowiska strony, z uwzględnieniem wiadomości specjalnych. Z tych względów nie można ich przeciwstawiać dowodowi z opinii biegłego. Przytoczone w nich argumenty mogą natomiast uzasadniać dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej lub opinii innego biegłego, przy czym tylko biegli, a nie sąd, mają wiadomości pozwalające na miarodajne odniesienie się do ich treści. Opinie te zostały również przedstawione w kserokopiach niepotwierdzonych za zgodność z oryginałem. W wyroku z dnia 14 lutego 2007r. II CSK 401/06 (LEX nr 453727) Sąd Najwyższy wskazał, że niepoświadczona kserokopia nie jest dokumentem, jeżeli zaś pismo nie może być uznane za dokument, nie może być ono też podstawą do prowadzenia dowodu w trybie art. 308 k.p.c. W toku sprawy pozwany mając możliwość szczegółowego skonfrontowania rozumowania biegłego z własnymi doświadczeniami lub ocenami, nie wykazał w rozumowaniu biegłego wad, które dyskredytowałyby opinie. Biegły J. W. szczegółowo zapoznał się z całym materiałem dowodowym sprawy i potrafił przeprowadzić należytą i zgodną z zasadami sztuki jego wykładnię, co pozwoliło na poczynienie przez niego stosownych ustaleń. Z uwagi na powyższe Sąd oddalił wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego na te same okoliczności. Sąd oddalił również wniosek pozwanego o skierowanie sporządzonej w toku postępowania przed Sądem opinii biegłego sądowego J. W. do Komisji (...) (...) Federacji Stowarzyszeń (...) w celu oceny jej prawidłowości. Powoływana podstawa tego wniosku tj. art. 157 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015r. poz. 1774 ze zm.) dopuszcza ocenę prawidłowości sporządzenia wyłącznie operatu szacunkowego. Nie przewiduje ona oceny prawidłowości opinii biegłego, nawet jeżeli w opinii tej znajdują się elementy takiego operatu. Art. 156 tejże ustawy stanowi, że operatem szacunkowym jest sporządzona na piśmie opinia o wartości nieruchomości. Z art. 4 pkt 6 a w/w ustawy wynika natomiast, że przez określenie wartości nieruchomości należy rozumieć określenie wartości nieruchomości jako przedmiotu prawa własności i innych praw do nieruchomości. W przedmiotowej sprawie określenie wartości nieruchomości powódki było jedynie elementem wyjściowym i przesłanką do dalszego opiniowania. Nie sposób zatem utożsamiać wykonanej przez biegłego opinii z operatem szacunkowym.

W tak ustalonym stanie faktycznym i po dokonanej ocenie dowodów Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo do kwoty 64.192,65 zł zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w niniejszej sprawie powódka domagała się odszkodowania za spadek wartości nieruchomości podnosząc, że z uwagi na fakt wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P. uchwałą nr (...) Sejmiku (...) (...) z dnia 30 października 2012r. należąca do niej nieruchomość znalazła się w strefie wewnętrznej tegoż obszaru. Powódka podnosiła,
że w związku z funkcjonowaniem lotniska i wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania doszło do spadku wartości rynkowej jej nieruchomości. Nadto z uwagi na ustanowienie tegoż obszaru powstała konieczność poniesienia stosownych nakładów akustycznych w budynku mieszkalnym stanowiącym jej własność.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że stosownie do art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (dalej p.o.ś.) jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części. Zgodnie z ustępem 2 w/w artykułu
w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Przewidziana w art. 129 p.o.ś. odpowiedzialność odszkodowawcza obejmuje także te szkody, które wynikają z przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie emitowanego hałasu. Artykuł 135 ust. 1 p.o.ś. przewidujący możliwość ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 144 ust. 1 p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6 p.o.ś., nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Wyjątek ten polega na tym, że na terenie obszaru ograniczonego użytkowania eksploatacja instalacji może powodować przekroczenie standardów jakości środowiska. W art. 129 - 136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania opierając się na założeniu, że ryzyko szkód związanych z działalnością uciążliwą dla otoczenia powinien ponosić podmiot, który tę działalność podejmuje dla własnej korzyści. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą. Z art. 129 ust. 2 p.o.ś. wynika, że szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., przez którą rozumie się m.in. zmniejszenie aktywów. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym. Według art. 129 ust. 2 p.o.ś. ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jest także ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. W związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru, lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.) i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. O ile bowiem właściciel przed wejściem w życie rozporządzenia mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania możliwości takiej został pozbawiony. Inaczej mówiąc szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje np. hałas (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010r. III CZP 128/09, LEX nr 578138).

Sąd pierwszej instancji uznał, że w niniejszej sprawie istnieje związek przyczynowy pomiędzy utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania i ograniczeniami powódki w korzystaniu ze swojej nieruchomości (i w związku z korzystaniem z niej – ze środowiska), wynikających z hałasu związanego z funkcjonowaniem lotniska Ł.. Obszar ograniczonego użytkowania dla terenów wokół lotniska Ł. wprowadzono, ponieważ nie można było dotrzymać standardów emisji hałasu dla środowiska. Hałas natomiast ogranicza sposób korzystania z nieruchomości powódki, gdyż w związku z utworzeniem obszaru zobowiązana jest znosić przekroczenia norm hałasu na swojej nieruchomości. Jak wynika z opinii biegłego J. W. nabywcy nieruchomości wiążą położenie nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania przede wszystkim z hałasem. Dla nich strefa obszaru ograniczonego użytkowania wiąże się z uciążliwością zwiększonej emisji hałasu, a to wpływa na decyzje o kupnie nieruchomości położonej w strefie za niższą cenę w porównaniu z nieruchomościami położonymi na terenach podobnych, a położonych poza strefą. W konsekwencji Sąd uznał, że zmniejszenie wartości nieruchomości powódki wyliczone przez biegłego jest związane z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a konkretnie z ograniczeniem w korzystaniu z nieruchomości związanym z korzystaniem ze środowiska polegającym na obowiązku znoszenia przekroczeń norm hałasu lotniczego.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanego, że powódka nabywając nieruchomość zdawała sobie sprawę z uciążliwości sąsiedztwa lotniska. W tym okresie immisje emitowane przez lotnisko miały znacznie mniejsze natężenie, co wynika wprost ze statystyki lotów ruchu lotniczego przedłożonej przez pozwanego do odpowiedzi na pozew. W 2000r. z (...) skorzystało 227.847 pasażerów, przy 13.225 operacjach lotniczych. W 2008r. liczba pasażerów wyniosła już 1.274.679 przy 23.609 operacjach lotniczych, natomiast w 2012r. liczby te odpowiednio wynosiły 1.595.221 i 25.261. Zatem wzrost natężenia ruchu od 2000r. jest znaczny. Natomiast do 2034r. Port przewiduje jeszcze zwiększenie operacji lotniczych. Zmniejszenie wartości nieruchomości powódki nastąpiło dlatego, że poziom natężenia hałasu na tym lotnisku zwiększył się znacząco w związku z jego rozbudową, a tego zdarzenia w dacie nabycia nieruchomości nie mogła ona przewidzieć. Trudno było także ówcześnie przewidzieć, że dojdzie do wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, który niejako usankcjonuje ponadnormatywny hałas emitowany przez lotnisko, pozbawiając tym samym właścicieli nieruchomości prawa do żądania zaniechania uciążliwych emisji, które są związane immanentnie z własnością nieruchomości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2010r. II CSK 685/09, Legalis).

Sąd pierwszej instancji za niezasadne uznał zastrzeżenia pozwanego co do zasadności skorzystania z rozwiązań i badań dotyczących obszaru ograniczonego użytkowania w związku z działalnością portu lotniczego w krajach zachodnich oraz na rynku lokalnym – w K. k/P.. Powszechnie znanym faktem jest dążenie do zrównania warunków gospodarczych i standardów życia w kraju do poziomu krajów zachodnich. Nie są więc zrozumiałe przyczyny dla których ewentualne reakcje mieszkańców Polski na uciążliwe warunki mieszkania miałyby się różnić zasadniczo od reakcji mieszkańców krajów zachodnich. Podobnie, nie miałoby logicznego uzasadnienia, odrzucenie posiłkowania się doświadczeniami z analizy reakcji rynku nieruchomościami na utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania w K. k/P., tym bardziej, że podobnie jak w przypadku pozwanego port lotniczy istniał tam dziesiątki lat przed utworzeniem obszaru.

Sąd pierwszej instancji za niezasadne uznał wnioski pozwanego dotyczące konieczności zbadania wartości nieruchomości na dzień po wprowadzeniu strefy, wynikające z postulatu braku zmian w wartości nieruchomości w związku z wprowadzoną strefą. Badania swoje biegły J. W. odnosił do dopuszczalnego przez obszar ograniczonego użytkowania poziomu hałasu po wprowadzeniu stref mając na względzie przewidywane zwiększenie intensywności działalności aż do 2034r. Obniżenie wartości obejmuje zatem nie tylko wpływ obecnie wykonywanej działalności, ale także przewidywanej działalności w kolejnych kilkunastu latach, aż do zwiększenia intensywności działania w kierunku maksymalnych poziomów przewidzianych w powoływanych wcześniej regulacjach. Roszczenie powódki jest ściśle związane z wprowadzona strefą ograniczonego użytkowania, nie było zatem okolicznością determinującą zasadność pozwu czy pozwany obecnie wykorzystuje w pełni możliwości przewidziane w rozporządzeniu, lecz jak samo uprawnienie do realizacji działań naruszających dobra powódki wpływa na obniżenie tejże wartości. Roszczenie powódki ograniczone jest dwuletnim terminem prekluzyjnym, a zatem właściciele nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania wystąpić muszą z żądaniem zapłaty przed upływem tego okresu. Przyjęcie argumentacji pozwanego prowadziłoby do konstatacji, że w przypadku, gdyby pozwany nie wykorzystywał w tym okresie (oraz w późniejszym terminie przedawnienia) możliwości wprowadzonych strefą i nie dochodziłoby do immisji z jego strony, to powódce żadne roszczenie by nie przysługiwało. Samo wprowadzenie stref, a zatem zalegalizowanie jurydycznie bezprawnych działań pozwanego – niezależnie od wcześniejszych czy późniejszych faktycznych immisji - wpływa na prawa powódki. Udzielone pozwanemu przez prawodawcę zezwolenie na działanie naruszające dobra powódki – niezależnie od jego rzeczywistego wykonywania – już z samej istoty narusza wszak jej własność. Wprowadzenie stref nastąpiło z jednej strony po to, by umożliwić pozwanemu rozbudowę infrastruktury oraz rozwój przedsiębiorstwa, z drugiej zaś, aby dokonać ewentualnej – przewidywanej przez prawodawcę – legalizacji dotychczasowych działań lotniska. Sąd za niezasadne uznał zarzuty pozwanego, że przed wprowadzeniem stref hałas wywoływany przez lotnisko był tożsamy z tym, który występuje obecnie. O ile bowiem uprzednio w razie przekroczenia obowiązujących wówczas norm hałasu powódce przysługiwało szereg roszczeń związanych z ochroną własności, w tym roszczenie o zaniechanie immisji, to obecnie – po legalizacji działań pozwanego - uprawnienia takie zostały jej odebrane. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2 k.c.). Nadto ochrona własności przewidziana została w art. 21 i 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś zgodnie z art. 64 ust. 3 Konstytucji własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. W realiach sprawy niniejszej prawo własności powódki ograniczone zostało m.in. przez art. 135 i 174 ust. 3 p.o.ś. i wydane w następstwie tej ustawy rozporządzenie Wojewody ustanawiające strefę ograniczonego użytkowania. Nie tyle zatem bezpośrednio hałas wywołany przez lotnisko narusza prawa powódki, jak obowiązek znoszenia tego hałasu, a ściślej obowiązek znoszenia wszelkich działań lotniska przewidzianych zarówno przez przepisy prawa ochrony środowiska oraz w/w rozporządzenie. Kwintesencją obniżenia wartości nieruchomości powódki jest umniejszenie uprawnień właścicielskich wyrażonych w szczególności poprzez znoszenie działań lotniska – zarówno występujących obecnie jak i wszelkich działań, które według p.o.ś. oraz rozporządzenia są dopuszczalne w przyszłości. Odszkodowanie zasądzone w wyroku obejmuje rekompensatę zmniejszenia wartości nieruchomości powódki w wyniku wprowadzenia zmian w ograniczeniach i progach dopuszczalnego hałasu. Określenie zakresu szkody nastąpiło przy kompleksowym uwzględnieniu wszystkich negatywnych skutków, które wynikają z nadmiernego poziomu hałasu. Nie jest to więc odszkodowanie „za hałas", lecz za jego ekonomicznie wymierne skutki dla wartości nieruchomości. Sąd odwołał się do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2013r. II CSK 578/12 (OSNC 2014/4/47, Biul. SN 2013/12/18) w którym wskazano, że argumentacja pozwanego oparta na twierdzeniu, że hałas wokół lotniska występował już wcześniej i powodowie powinni to uwzględniać dokonując kupna, nie podważa zatem uprawnienia do odszkodowania z tytułu utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, bez jego wprowadzenia powodowie mogliby się domagać zaniechania nadmiernych immisji dźwiękowych, natomiast po jego wprowadzeniu muszą je tolerować; konieczność znoszenia hałasu stanowi więc normalny skutek wprowadzenia obszaru.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było to, że pozwany podejmuje kroki mające na celu zminimalizowanie uciążliwości związanych z działalnością lotniska dla sąsiednich nieruchomości mieszkalnych. Działania te, jak wynika z opinii biegłego, nie doprowadziły do zmniejszenia poziomu hałasu do takiego poziomu, który odpowiadałby normom wskazanym w wyżej cytowanym rozporządzeniu i tym samym umożliwiłby zlikwidowanie obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego dla lotniska P. – Ł.. Z opinii biegłego J. W. wynika, że w związku z wejściem w życie uchwały Sejmiku Województwa (...) nr (...) z dnia 30 stycznia 2012r. nastąpił spadek wartości nieruchomości powódki znajdującej się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska Ł.. Spadek ten stanowi różnicę między wartością gruntu według poziomu cen aktualnych, a wartością nieruchomości z uwagi na jej położenia w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania jako terenu obciążonego ponadnormatywnym hałasem i związanymi z nim ograniczeniami. Z wyliczeń biegłego wynika, że spadek wartości rynkowej nieruchomości powódki wynosi 40.297 zł. Kwota ta stanowi szkodę powódki w związku z usytuowaniem przedmiotowej nieruchomości w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł. w P., która pozostaje w adekwatnym związku z istniejącymi na tym terenie przekroczeniami norm hałasu i wynikającymi z tego ograniczeniami w prawie własności powódki. Obowiązek znoszenia tych przekroczeń wynika zaś z wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania w/w uchwałą nr (...). Powódka nie może korzystać ze swojej nieruchomości wolnej od hałasu lotniczego, przekraczającego nadto dopuszczalne przez obowiązujące prawo poziomy emisyjne. Utrata wartości nieruchomości powódki nie jest szkodą jedynie hipotetyczną, aktualizującą się dopiero w chwili rozporządzenia prawem. Własność nieruchomości stanowi dobro o charakterze inwestycyjnym, jest lokatą kapitału. Sąd podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 12 października 2001r. III CZP 57/01 (OSNC 2002, nr 5, poz. 57), że anachronizmem jest przyjmowanie różnych sposobów określenia wartości takich samych rzeczy w zależności od tego, czy są przeznaczone do normalnego używania i korzystania przez właściciela, czy też są przeznaczone do zbycia. W warunkach gospodarki rynkowej każda rzecz mająca wartość majątkową może być w każdym czasie przeznaczona na sprzedaż. Zbycie rzeczy jest takim samym uprawnieniem właściciela, jak korzystanie z niej, wobec czego traci także znaczenie odróżnienie wartości użytkowej rzeczy od jej wartości handlowej. Miernikiem wartości majątkowej rzeczy jest pieniądz, a jej weryfikatorem rynek. Rzecz zawsze ma taką wartość majątkową, jaką może osiągnąć na rynku. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym (wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2011r. I ACa 1028/10, LEX nr 898628, z dnia 14 lipca 2010r. I ACa 864/09, z dnia 30 września 2010r. I ACa 210/10, z dnia 25 sierpnia 2010r. I ACa 626/09 i z dnia 17 czerwca 2010r. I ACa 772/09).

Sąd pierwszej instancji uwzględnił także roszczenie powódki o zwrot nakładów związanych z koniecznością przeprowadzenia rewitalizacji akustycznej budynku. Materialną podstawę roszczenia stanowi art. 129 ust. 2 p.o.ś. zgodnie z którym to przepisem w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Stosownie do art. 136 ust. 3 p.o.ś. w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. Zdaniem Sądu obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje już z chwilą wyrządzenia szkody, a nie dopiero po jej naprawieniu przez poszkodowaną we własnym zakresie. Szkoda powódki obejmuje bowiem nie tylko koszty prac związanych z rewitalizacją akustyczną budynku, które zostały już poniesione w chwili wystąpienia z takim żądaniem, ale także takie koszty, które dopiero mają zostać wykonane, a których przeprowadzenie jest niezbędne z uwagi na obowiązujące unormowania prawne. Obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje z chwilą wyrządzenia szkody i nie jest uzależniony od tego, czy poszkodowana dokonała naprawy rzeczy i czy w ogóle zamierza ją naprawić (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2001r. III CZP 68/01, OSNC 2002/6/74). Skoro celem uregulowań z art. 129 i 136 p.o.ś. jest ułatwienie osobom poszkodowanym w wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dochodzenia roszczeń odszkodowawczych należy przyjąć, że wskazanie na koszty poniesione w celu wypełnienia wymagań technicznych przez istniejące budynki miało wyeliminować spory co do objęcia tych kosztów obowiązkiem naprawienia szkody, skoro strona nie ma obowiązku ich ponieść. Ponieważ jako element szkody uznano „także koszty poniesione", a nie „wyłącznie koszty już poniesione" przepisu art. 136 § 3 ustawy nie można traktować jako zawężającego zakres odszkodowania wskazany w art. 129 ust. 2 ustawy. Ten zaś mówi jedynie ogólnie o obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości. W ocenie Sądu uregulowania zawarte w p.o.ś. nie dają podstaw do twierdzenia, aby roszczenie o zwrot kosztów rewitalizacji budynku i roszczenie o odszkodowanie za utratę wartości nieruchomości nie mogły być dochodzone jednocześnie. Są to bowiem innego rodzaju szkody w majątku poszkodowanej. W opinii z dnia 3 grudnia 2015r. biegły J. W. wyliczył wartość nakładów dla analizowanej nieruchomości powódki związanych z koniecznością adaptacji zlokalizowanego na niej budynku z uwagi na ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł. i jego zlokalizowanie w strefie wewnętrznej, które wynoszą 23.895,64 zł. Zagadnienia metodyczne oraz podstawy dla dokonanych przez biegłego obliczeń zostały szczegółowo opisane w uzasadnieniu tejże opinii. W wydanej ustnej opinii uzupełniającej biegły w sposób profesjonalny i wyczerpujący odniósł się do wniesionych przez obie strony niniejszego postępowania uwag i zastrzeżeń w tym zakresie. Zarzuty pozwanego sprowadzały się do wskazania, że opinia ta nie zawiera wystarczającego uzasadnienia w szczególności brak wyliczeń na podstawie których poziom hałasu dla najgorszej ½ godziny w nocy wynosił L.= 68,3 dB. Biegły w opinii uzupełniającej ustosunkował się do wszystkich wskazanych przez pozwanego zastrzeżeń oraz wyjaśnił podstawy dla wyliczenia takiej a nie innej wartości poziomu hałasu oraz sposób dokonywania interpretacji posiadanych przez niego danych. Sąd wyjaśnienia złożone przez biegłego uznał za logiczne oraz spójne. Nie było więc koniecznym powołanie innego biegłego na tę samą okoliczność zgodnie z wnioskiem strony pozwanej. J. W. jest biegłym z dziedziny budownictwa o specjalności akustyka budowlana, wpisanym na listę Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu. Pozwany nie wykazał skutecznie wystąpienia jakichkolwiek istotnych nieprawidłowości w wykonanej przez biegłego opinii. Stąd złożony przez pozwanego wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego akustyka na wskazane okoliczności Sąd uznał za zbędny i zmierzający wyłącznie do przedłużenia niniejszego postępowania. Nadto wniosek ten został złożony dopiero w piśmie z dnia 26 stycznia 2016r., stąd podlegał oddaleniu jako znacząco spóźniony. W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 64.192,65 zł w tym 23.895,64 zł tytułem odszkodowania za zapewnienie klimatu akustycznego. Sąd w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Sąd pierwszej instancji o odsetkach orzekł zgodnie z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. uznając że to data wniesieniu pozwu w niniejszej sprawie winna być miarodajna dla ustalenia terminu od którego pozwany miał świadomość rzeczywistej wartości kierowanych przeciwko niemu roszczeń. W wezwaniu do zapłaty powódka określiła wysokość przysługujących jej wobec pozwanego roszczeń na kwotę 250.000 zł, która to kwota była w sposób oczywisty zawyżona w stosunku do faktycznej wysokości poniesionej przez nią szkody. W pozwie powódka zweryfikowała swoje pierwotne roszczenie do poziomu adekwatnego do oszacowanego przez nią zakresu poniesionej szkody, a kwota ta nie odbiegała w sposób rażący od kwoty ustalonej ostatecznie w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego. Stąd od kwoty 60.297 zł odsetki ustawowe zasądzono od dnia 2 września 2013r. do dnia 31 grudnia 2016r. i ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie roszczenie odsetkowe podlegało oddaleniu. Odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty rozszerzonego powództwa tj. 3.895,66 zł zasądzono od dnia następnego po dokonaniu wskazanego rozszerzenia przez powódkę, co nastąpiło w piśmie z dnia 6 kwietnia 2016r. ( tego też dnia doręczonym pełnomocnikowi strony pozwanej).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. mając na uwadze wynik sprawy. Powódka wnosiła ostatecznie o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 83.895,64 zł, a powództwo zostało uwzględnione do kwoty 64.192,65 zł, zatem powódka wygrała proces w 76 %. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. W tej sytuacji po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. zaskarżając wyrok w części w zakresie w jakim Sąd uwzględnił powództwo oraz postanowienia o kosztach procesu. Pozwany zarzucił:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska w zw. art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na bezzasadnym przyjęciu, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w tym przepisie obejmuje także spadek wartości nieruchomości spowodowany emisją hałasu związanego z eksploatacją portu lotniczego nawet w sytuacji, gdy emisja ta, w co najmniej tej samej intensywności, miała miejsce przed wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania,

2) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 278 k.p.c. poprzez przerzucenie na biegłego obowiązku dokonania części ustaleń faktycznych i dokonania wykładni prawa (w zakresie dotyczącym spadku wartości nieruchomości) oraz na bezkrytycznym oparciu się na jego stanowisku w tym zakresie przy wydawaniu rozstrzygnięcia,

3) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz w zw. z art. 244 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w celu ustalenia faktów mających znaczenie dla sprawy i w konsekwencji pominięcie mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy dowodu z dokumentu w postaci Raportu o ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - Rozbudowa i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością im. H. W. pomimo faktu, że wnioski płynące z tych dowodów są sprzeczne z wnioskami stanowiącymi podstawę dowodu z opinii biegłego na którym to dowodzie Sąd Okręgowy oparł zaskarżony wyrok.

Pozwany nadto zgłosił zarzuty ewentualne zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dłużnik dopuszcza się opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie spełniając go w dacie wniesienia pozwu oraz oświadczenia o rozszerzeniu powództwa także w sytuacji, gdy stwierdzenie istnienia obowiązku spełnienia przez niego tego świadczenia oraz ustalenie jego wysokości nastąpiło dopiero w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego w ramach którego sporządzona została opinia biegłego,

2) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o złożenie przez Sąd wniosku do (...) Stowarzyszenia (...) o ocenę prawidłowości sporządzenia opinii biegłego J. W. w sytuacji, gdy wnioskowany dowód miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy,

3) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z kolejnej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego w sytuacji, gdy dowód ten miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy,

4) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego akustyka w sytuacji, gdy dowód ten miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy,

5) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 § 3 k.p.c. oraz w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie lub pominięcie wniosków dowodowych strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z:

- opinii prywatnej dr K. S. na okoliczność błędów jakimi obarczona jest metodologia stosowana przez biegłego J. W. przy sporządzaniu opinii w przedmiocie spadku wartości nieruchomości,

- opinii prywatnej dr A. F. na okoliczność błędów jakimi obarczona jest metodologia stosowana przez biegłego J. W. przy sporządzaniu opinii w przedmiocie spadku wartości nieruchomości,

- opinii prywatnej dr P. K. na okoliczność wyliczenia prawidłowego poziomu hałasu wraz z wyjaśnieniami w postaci wydruku „Proponowana metoda interpolacji poziomu hałasu w otoczeniu (...)”,

- opinii prywatnej dr A. F. na okoliczność nieprawidłowego zastosowania modelu statystycznego w opinii o spadku wartości nieruchomości,

- opinii prywatnej (...) na okoliczność ustalenia spadku wartości nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania,

- opinii prywatnej dr H. na okoliczność sposobu ustalania spadku wartości nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania,

- „Opinii dotyczącej zasad metodycznych wyceny nieruchomości do celów odszkodowawczych na obszarze ograniczonego użytkowania portu lotniczego oraz ocena poprawności zastosowania modelu statystycznego (regresji wielorakiej) we wskazanych opiniach biegłych sądowych” sporządzonej przez prof. (...) dr hab. I. F. oraz dr. inż. J. K. na okoliczność błędów jakimi obarczona jest metodologia stosowana przez biegłego J. W. przy sporządzaniu opinii w przedmiocie spadku wartości nieruchomości,

6) naruszenie art. 233 k.p.c. polegające na błędzie w ustaleniach faktycznych polegającym na przyjęciu za opinią biegłego, iż parametr spadku wartości dla nieruchomości powódki wynosi 9,66 % w sytuacji, gdy został on wyliczony w oparciu o błędne założenia statystyczne w ramach przyjętej przez biegłego metody regresji wielorakiej,

7) naruszenie przepisu postępowania tj. art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art.

233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie się przy wyrokowaniu na opinii sporządzonej przez biegłego z innej dziedziny niż wymagana do sporządzenia tej opinii i faktycznie nie posiadającego wiedzy do sporządzenia tej opinii w sytuacji w której możliwe było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny, której dotyczyła opinia,

8) naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy tj. obrazę przepisu art. 233 § 1 k.p.c. sprowadzające się do nieuzasadnionego przyjęcia, iż w zakresie ustalenia wysokości odszkodowania z tytułu rewitalizacji akustycznej wystarczające jest oparcie się wyłącznie na podstawie opinii biegłego sądowego przy całkowitym pominięciu argumentacji przedstawionej przez stronę pozwaną,

9) naruszenie przepisu postępowania tj. art. 236 k.p.c. poprzez wydanie na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2016r. postanowienia dowodowego o dopuszczeniu dowodów z dokumentów, które nie zawierało podstawowych i wymaganych ustawą elementów postanowienia dowodowego tj. nie określało faktów podlegających stwierdzeniu w wyniku przeprowadzenia poszczególnych dowodów z dokumentów ani nie zawierało oznaczenia środka dowodowego.

Pozwany podnosząc powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości (winno być w zaskarżonej części) i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w wysokości 3-krotności stawki minimalnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie wyłącznie w zakresie daty wymagalności odsetek ustawowych od kwoty 60.297 zł, w pozostałym zakresie została ona oddalona.

Pozwany w apelacji podniósł zarówno zarzuty naruszenia prawa materialnego, jak i zarzuty naruszenia prawa procesowego. Wobec okoliczności, że prawidłowość zastosowania prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie w oparciu o prawidłowe ustalenie stanu faktycznego w pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutów o charakterze procesowym, jednocześnie mając na uwadze, że ewentualne uchybienia w tym zakresie pozostają dla postępowania odwoławczego o tyle istotne, o ile miały one wpływ na wydane rozstrzygnięcie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997r. II CKN 18/97, OSNC 1997/8/112).

Zasadnie Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek pozwanego o skierowanie, sporządzonej w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, opinii biegłego sądowego J. W., do Komisji (...) (...) Federacji Stowarzyszeń (...) w celu oceny jej prawidłowości. Powołany jako podstawa tego wniosku art. 157 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2015r. poz. 1774 ze zm. zwanej dalej „u.g.n.”) dopuszcza ocenę prawidłowości sporządzenia wyłącznie operatu szacunkowego. Nie przewiduje on oceny prawidłowości opinii biegłego, nawet jeżeli w tej opinii znajdują się elementy takiego operatu. Z art. 156 u.g.n. wynika, że operatem szacunkowym jest sporządzona na piśmie opinia o wartości nieruchomości. W art. 4 pkt 6 a u.g.n. wskazano, że przez określenie wartości nieruchomości należy rozumieć określenie wartości nieruchomości jako przedmiotu prawa własności i innych praw do nieruchomości. W przedmiotowej sprawie określenie wartości nieruchomości powódki było jedynie elementem wyjściowym i przesłanką do dalszego opiniowania. Nie można więc utożsamiać opinii biegłego sądowego J. W. z operatem szacunkowym. Ten drugi sporządzany jest często na etapie postępowania przedsądowego i wówczas celowe może być sprawdzenie jego prawidłowości poprzez odpowiednie stowarzyszenie rzeczoznawców. Nie ma natomiast podstaw do zastosowania art. 157 ust.3 u.g.n. w przypadku, gdy wartość nieruchomości wynika z treści opinii biegłego sądowego wydanej na zlecenie Sądu. Ocena środka dowodowego w postaci opinii biegłego sądowego przysługuje wyłącznie Sądowi, zajęte w zaskarżonym wyroku przez Sąd pierwszej instancji stanowisko o braku podstaw do poddania opinii J. W. weryfikacji przez (...) Stowarzyszenie (...) mieści się niewątpliwie w granicach należącej do Sądu oceny tego środka dowodowego (vide: uzasadnienie do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2017r. II CSK 450/16 wydane w analogicznej sprawie przeciwko pozwanemu). Sąd prowadzący postępowanie dowodowe weryfikuje zebrany materiał dowodowy w tym opinię biegłego i musi dokonać jego oceny z zachowaniem zasad wskazanych w treści art. 233 k.p.c. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 marca 2013r. VACa 10/13, LEX nr 1321920). W razie wątpliwości co do prawidłowości obranej przez biegłego metodologii czy sformułowanych wniosków jedyną drogą, przewidzianą przepisami procesowymi, jest dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego, bądź też przeprowadzenie opinii uzupełniającej. Brak więc było podstaw na podstawie art. 381 k.p.c. do uwzględnienia wniosku pozwanego zawartego w apelacji o zmianę postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 5 kwietnia 2016r. o oddaleniu wniosku dowodowego o skierowanie opinii biegłego J. W. do (...) Stowarzyszenia (...) celem oceny prawidłowości jej sporządzenia poprzez dopuszczenie tego wniosku dowodowego. W konsekwencji nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut przytoczony w apelacji naruszenia przepisów postępowania tj. art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o złożenie przez Sąd wniosku do (...) Stowarzyszenia (...) o ocenę prawidłowości sporządzenia opinii biegłego J. W..

Nieuzasadniony okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy treści art. 278 k.p.c. Wbrew twierdzeniom skarżącego sporządzona przez biegłego sądowego J. W. opinia pisemna w swej treści nie wykraczała poza granice przewidziane dla przedmiotowego środka dowodowego. Środkiem właściwym do ustalenia czy wartość nieruchomości uległa obniżeniu z uwagi na ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania była wyłącznie opinia biegłego, ustalenie więc, że na skutek hałasu oddziałującego na nieruchomości powódki wartość tej nieruchomości spadła traktować należy jako okoliczność, na którą dowód z opinii biegłego został powołany.

Sąd Apelacyjny nie stwierdził, żeby treść opinii sporządzonej przez biegłego sądowego J. W. czy wnioski z niej płynące były w sprzeczności z decyzją (...) Dyrektora Ochrony Środowiska oraz sporządzonym na jej potrzeby „raportem środowiskowym”. Dokumenty te w ogóle nie odnosiły się do spadku wartości nieruchomości powódki, toteż nie mogły podważyć wniosków biegłego. Ponadto z decyzji (...) Dyrektora Ochrony Środowiska, z „raportu środowiskowego", jak również z faktu sporządzenia tych dokumentów wywieść należy wnioski, które potwierdzają słuszność stanowiska Sądu Okręgowego. Dokumenty te stanowią bowiem element procedury zakończonej ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania. Decyzja (...) Dyrektora Ochrony Środowiska z 28 lutego 2011r. stwierdza konieczność utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania w związku z przedsięwzięciem „Rozbudowa i modernizacja (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością im. H. W.". Wynika więc z tego, że utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania wiązało się nie tylko z koniecznością prawnego uregulowania stanu już istniejącego, ale przede wszystkim stanu przyszłego związanego z planami inwestycyjnymi pozwanego. Istotą wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania jest zaś brak możliwości dotrzymania standardów jakości środowiska - art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (zwanej dalej „p.o.ś.”), a z tej to okoliczności powódka wywodziła swoje roszczenia w zakresie odszkodowania obejmującego spadek wartości nieruchomości. Tym samym nie sposób było stwierdzić, aby Sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń sprzecznych z decyzją (...) Dyrektora (...)

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do uwzględnienia wniosków pozwanego zawartych w apelacji o zmianę postanowienia Sądu pierwszej instancji z 5 kwietnia 2016r. poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii innego rzeczoznawcy majątkowego i dowodu z opinii biegłego akustyka. Sąd w odniesieniu do dowodu z opinii biegłego ma obowiązek ocenić czy dowód ten ze względu na swoją treść, zakres, poziom merytoryczny, przyjętą przez biegłego metodologię, kompletność odniesienia się do zgromadzonego materiału dowodowego i zastosowane na jego podstawie założenia, jest dowodem przydatnym dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu do wyroku dokonał oceny opinii sporządzonej przez biegłego J. W. i ocena ta skutecznie nie została w apelacji zakwestionowana przez pozwanego. Specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności tej opinii z zasadami doświadczenia życiowego, logiki i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd do tych kryteriów oceny stanowi należyte i wystarczające uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłego za przekonywującą (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2005r. II CK 572/04 LEX nr 15656). Niezadowolenie strony z opinii biegłego nie może stanowić wyłącznej podstawy do uwzględnienia wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego. Granicę obowiązku prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego wyznacza ocena czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy, zaś okoliczność, iż opinia nie ma treści odpowiadającej stronie nie stanowi wystarczającego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego podniesione przez pozwanego zarzuty okazały się niewystarczające do podważenia wniosków płynących z opinii biegłego J. W.. Stąd nie mogły zostać uwzględnione wnioski pozwanego zawarte w apelacji o zmianę postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 5 kwietnia 2016r. i dopuszczenie przez Sąd Apelacyjny dowodu z opinii innego rzeczoznawcy majątkowego i dowodu z opinii biegłego akustyka. W konsekwencji za nietrafne Sąd uznał zarzuty przytoczone w apelacji naruszenie przepisów postępowania tj. art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z kolejnej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego i oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego akustyka.

J. W. w dniu 2 grudnia 2015r. i 3 grudnia 2015r. sporządził pisemne opinie dotyczące określenia wartości nieruchomości powódki i wysokości nakładów koniecznych do zapewnienia właściwego klimatu akustycznego. Uwagi do analizy rynku nieruchomości na (...) ograniczonego (...) autorem których jest dr K. S. opatrzone są datą 29 grudnia 2014r. (vide: k. 794 akt). Uwagi te nie mogły więc odnosić się do opinii sporządzonych w niniejszej sprawie przez biegłego sądowego J. W., gdyż z daty ich sporządzenia wynika, że powstały prawie rok wcześniej niż opinie biegłego J. W.. Analogiczna sytuacja dotyczy opinii dr A. F. z dnia 20 lutego 2015r. (vide: k. 795 akt), która zresztą nie dotyczyła niniejszej sprawy, lecz sprawy IC 2609/13 Sądu Okręgowego w Poznaniu. Z kolei artykuł dr B. H. został zamieszczony na stronie internetowej we wrześniu 2014r. (vide: k. 804 akt). W dniu 3 sierpnia 2015r. została esporządzona opinia przez prof. dr hab. I. F. i dr J. K. (vide: k. 813 akt). (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. sporządziła opinię w dniu 16 września 2014r. (vide: k. 436 i 638 akt). Opracowanie podpisane przez P. K. zostało sporządzone w dniu 9 marca 2015r. (vide: k. 683 akt). Wszystkie te opinie i poracowania powstały przed sporządzeniem opinii w niniejszej sprawie przez biegłego J. W., stąd do tych opinii w żaden sposób się nie mogły ustosunkowywać. Powyższe dokumenty można traktować wyłącznie jako element twierdzeń pozwanego z tym, że jako powstałe przed sporządzeniem opinii przez J. W. brak jest podstaw do uznania, że w jakikolwiek sposób podważyły wnioski płynące z opinii biegłego sądowego J. W. z 2 grudnia 2015r. i z 3 grudnia 2015r. W świetle powyższego również zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. nie był trafny, gdyż pozwana zarówno w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji jak i w apelacji nie podważyła prawidłowości wyliczeń dokonanych przez biegłego sądowego J. W. w szczególności nie wykazała, że przyjął on błędne założenia statystyczne. Wskazać dodatkowo należy, że do skutecznego postawienia tego zarzutu skarżący obowiązany jest wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. W celu wykazania naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. strona nie może jedynie ograniczyć się do przytoczenia treści tegoż przepisu, lecz musi wykazać jakich dowodów Sąd nie ocenił lub które z dowodów ocenił wadliwie.

Nie były trafne zarzuty naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art.

233 § 1 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu do wyroku wskazał i ta okoliczność nie jest kwestionowana w apelacji, że J. W. jest wpisany na listę biegłych sądowych prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu w dziedzinie budownictwa o specjalności akustyka budowlana (str. 19 uzasadnienia – k. 898 akt). Wbrew więc zarzutowi przytoczonemu w uzasadnieniu do apelacji J. W. był kompetentnym do oceny czy istnieje konieczność poniesienia nakładów przez powódkę celem zapewnienia budynkowi właściwego klimatu akustycznego. Sąd pierwszej instancji oceniając dowód z opinii biegłego odniósł się do zarzutów przytoczonych w tym zakresie przez pozwanego. Nie podzielił ich, stąd ustalenie wartości nakładów akustycznych nastąpiło w oparciu o opinię biegłego J. W..

Nie zasługiwał na uwzględnienie zgłoszony przez pozwanego zarzut naruszenia art. 236 k.p.c. Na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2016r. Sąd Okręgowy wydał postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodów z dokumentów (vide: k. 870 akt). Gdyby nawet podzielić stanowisko pozwanego, że Sąd powinien był wskazać okoliczności na jakie dowody zostały przeprowadzone, to nie było to uchybienie mające wpływ na zapadłe w sprawie rozstrzygnięcie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2009r. II CSK 417/08 (LEX nr 518078) wskazał, że przeprowadzenie dowodu z naruszeniem art. 236 k.p.c. nie stanowi istotnego uchybienia procesowego, mogącego mieć wpływ na wynik sprawy. Pozwany w apelacji nie zarzucił, że naruszenie art. 236 k.p.c. mogło mieć istotny wpływ na treść wydanego wyroku.

Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu pozwanego przytoczonego w apelacji, że Sąd Okręgowy naruszył prawo materialne tj. art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. z art. 361 § 1 k.c. Nie ma podstaw, aby z punktu widzenia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego ignorować rozwój lotniska wyrażający się w zwiększeniu ogólnej liczby lotów z 76 w 2010r. do prognozowanych 132 w 2034r. Oceniając zasadność roszczenia przewidzianego w art. 129 ust. 1 i 2 p.o.ś. Sąd jest obowiązany poddać całościowej analizie rozmiar ingerencji lotniska w prawo własności sąsiednich nieruchomości. Ingerencja ta wyraża się w ograniczeniu korzystania z nieruchomości w sposób niezakłócony, wolny od immisji przy czym ani obowiązujące normy prawne, ani względy słuszności nie pozwalają na wniosek, że ograniczenie lotów w porze nocnej może zniwelować równoległe i systematyczne zwiększanie operacji w ciągu dnia. Przyjęcie przez lotnisko określonej, ostatecznej liczby operacji nocnych wynika z dostosowania się do wymogów decyzji (...) Dyrektora (...) Przytoczone ograniczenie chroni interesy okolicznych mieszkańców, jednak nie zmierza do odwrócenia ogólnego negatywnego dla nich trendu rozwoju portu lotniczego. W ostatecznym rozrachunku liczba operacji lotniczych w ciągu siedemnastu lat ma zwiększyć się o ponad 70%, co niewątpliwie wpływa na ograniczenie prawa własności sąsiednich nieruchomości, a co za tym idzie, na ich wartość. Okoliczność, że lotnisko funkcjonuje od wielu lat i emitowało hałas także wcześniej, nie pozbawia powódki roszczenia odszkodowawczego. Nie ulega wątpliwości, że drogę do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. otworzyło powódce objęcie jej nieruchomości obszarem ograniczonego użytkowania ustanowionym uchwałą Sejmiku (...) (...). Ten akt prawa miejscowego wiąże się z rozwojem lotniska i z brakiem możliwości dochowania standardów środowiska, co wprost oddziałuje na sytuację powódki jako właścicielki nieruchomości. Z tego też względu nie jest słuszne stanowisko pozwanego, który kwestionuje związek przyczynowy między wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania a szkodą powódki. Skoro uchwała Sejmiku (...) (...) prawnie usankcjonowała niekorzystną sytuację powódki otwierając jednocześnie pozwanemu drogę do legalnego, godzącego w jej prawa rozwoju lotniska, to związek między wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania a szkodą powódki jest oczywisty. Podkreślić należy, że Sąd Najwyższy w analogicznych sprawach toczących się przeciwko pozwanemu zarzut naruszenia art. 129 ust. 2 p.o.ś. uznał za nieuzasadniony (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2016r. II CSK 113/16, w/w postanowienie z dnia 11 stycznia 2017r. II CSK 450/16).

Bez znaczenia dla prawidłowości powyższego rozumowania pozostaje okoliczność, że hałas lotniskowy nie pojawił się w następstwie ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania. Właściciel nieruchomości może doznać szkody, o której stanowi art. 129 ust. 2 p.o.ś., jeżeli akt prawa miejscowego wprowadza nowe lub zwiększa dotychczasowe ograniczenia co do sposobu korzystania z nieruchomości lub przedłuża na kolejny okres ograniczenia wprowadzone wcześniej na czas oznaczony (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2012r. IV CSK 28/12, niepubl. oraz z dnia 21 sierpnia 2013r. II CSK 578/12, OSNC 2014/4/47). Zdaniem Sądu Apelacyjnego ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania wokół lotniska stygmatyzuje, na rynku, nieruchomości objęte tym obszarem jako trwale dotknięte niedogodnościami związanymi z sąsiedztwem lotniska. W odbiorze potencjalnych nabywców akt prawa miejscowego niweczy perspektywę zmniejszenia się oddziaływania czy nawet utrzymania się immisji na dotychczasowym poziomie. Nie jest przy tym najistotniejsze w jakim stopniu w określonym momencie operator lotniska korzysta z przyznanych mu praw. Doświadczenie życiowe wskazuje, że inwestycje w nieruchomości mieszkaniowe są z reguły długoterminowe i przemyślane, toteż samo otwarcie legalnej drogi do zwiększenia liczby operacji lotniczych odstrasza nabywców, a w konsekwencji powoduje spadek wartości nieruchomości.

Częściowo zasadny okazał się zarzut naruszenia art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Powódka pismem z dnia 15 kwietnia 2013r. wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 250.000 zł obejmującej odszkodowanie za spadek wartości nieruchomości w kwocie 150.000 zł i odszkodowanie z tytułu nakładów w wysokości 100.000 zł (vide: k. 47 akt). Do pisma tego nie załączono jakichkolwiek dokumentów, sporządzonych choćby na zlecenie powódki, z których wynikałaby zasadność kwoty 250.000 zł. Zarówno w świetle wysokości kwoty dochodzonej pozwem, jak i wysokości kwoty zasądzonej zaskarżonym wyrokiem, kwotę 250.000 zł uznać należy za wygórowaną, a w konsekwencji w żaden sposób nie uprawdopodobnioną w dniu 15 kwietnia 2013r. Ustalenie wysokości zarówno spadku wartości nieruchomości powódki jak i wysokości nakładów nastąpiło dopiero w toku postępowania sądowego w opiniach sporządzonych przez biegłego sądowego J. W.. Odpis opinii został doręczony pełnomocnikowi pozwanego w dniu 5 stycznia 2016r. (vide: zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 778 akt). Przyjmując 7 dni na zapoznanie się z opinią uznać należy, że od dnia 13 stycznia 2016r. pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą odszkodowania w kwocie 60.297 zł. Biorąc powyższe pod rozwagę na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok w punkcie 1b zmieniono zasądzając odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 60.297 zł od dnia 13 stycznia 2016r. do dnia zapłaty.

Ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jako znajdujące uzasadnienie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy, Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Wnioski płynące z tych ustaleń Sąd Apelacyjny aprobuje z wyłączeniem daty początkowej od jakiej należało zasądzić odsetki ustawowe od kwoty 60.297 zł. W pozostałym więc zakresie apelację pozwanego, stosownie do art. 385 k.p.c., oddalono.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c. i § 2 punkt 6 oraz § 10 ust. 1 punkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804) obciążając nimi pozwanego w całości, gdyż powódka uległa tylko co do nieznacznej części swojego żądania i to żądania odsetkowego.

SSA Mariola Głowacka SSA Karol Ratajczak SSA Jerzy Geisler