Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 października 2013r., wniesionym do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, skierowanym przeciwko (...) S.A. w W. i Miastu Ł. – Zarządowi Dróg i (...)
w Ł., D. G. wniosła o zasądzenie od pozwanych in solidum kwot: 9.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz 1.100 zł odszkodowania z tytułu zwiększonych potrzeb, obie kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Nadto, powódka wniosła
o ustalenie odpowiedzialności pozwanych za skutki wypadku, jakiemu uległa
w dniu 10 czerwca 2011 r., mogące powstać u niej w przyszłości oraz zasądzenie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 10 czerwca 2011 roku w Ł. D. G. uległa wypadkowi. Powódka przewróciła się na uszkodzonym, nierównym chodniku. W następstwie przedmiotowego wypadku doznała urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu oraz złamania kości promieniowej prawej ręki. Za utrzymanie chodnika odpowiada gmina – Zarząd (...). W dacie zdarzenia odpowiedzialny za szkodę był objęty umową ubezpieczenia OC zawartą
z pozwanym zakładem ubezpieczeń.

W uzasadnieniu pełnomocnik powódki zaznaczył, że zgłoszone w pozwie roszczenie jest jedynie częściowe i zastrzegł sobie prawo dochodzenia dalszych kwot zadośćuczynienia i odszkodowania.

(pozew k. 3 – 5)

W piśmie z dnia 23 stycznia 2014 r. pełnomocnik powódki sprecyzował, że na dochodzoną pozwem kwotę 1.100 zł tytułem odszkodowania składają się koszty opieki osób trzecich (700 zł), koszty zakupu leków (200 zł) oraz koszty dojazdów do lekarzy i na rehabilitację (200 zł).

( p ismo k. 54)

Miasto Ł. – Zarząd (...) w odpowiedzi na pozew wniósł
o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów procesu,
w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany nie kwestionował zasady swej odpowiedzialności za skutki wypadku, jakiego doznała powódka, ale podniósł zarzut spełnienia roszczeń w postępowaniu likwidacyjnym. Pozwany podniósł, iż jego ubezpieczyciel w ramach likwidacji szkody wypłacił na rzecz powódki kwotę 8.177,40 zł tytułem zadośćuczynienia
i odszkodowania, która to kwota w ocenie pozwanego wyczerpuje roszczenia powódki.

( o dpowiedź na pozew k. 58 – 59)

Pozwany (...) S.A. w W. oświadczył, że uznaje powództwo w zakresie kwoty 8.177,40 zł, która została wypłacona powódce zgodnie z decyzją z dnia 21 października 2013 r. i zaproponował zawarcie ugody sądowej, na mocy której pozwany dopłaci różnicę między kwotą żądaną w pozwie (10.100 zł) a kwotą już wypłaconą, tj. sumę 1.922,60 zł. Na wypadek odrzucenia oferty wniósł o oddalenie powództwa w nieuznanej części oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego, według norm przepisanych.

W ocenie zakładu ubezpieczeń przyznana kwota zadośćuczynienia – w kontekście odniesionych obrażeń i rozmiaru doznanego uszczerbku na zdrowiu, będącego adekwatnym następstwem wypadku – stanowi odpowiednią sumę, o której mówi przepis art. 445 § 1 k.c. i w pełni zaspokaja uzasadnione roszczenia poszkodowanej, gdyż uwzględnieniu podlegać winien także wcześniejszy stan zdrowia powódki, związany z jej podeszłym wiekiem.

( o dpowiedź na pozew k. 69 – 74)

Na rozprawie w dniu 29 maja 2014 roku strona powodowa cofnęła powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie wypłaconej kwoty 8.177,40 zł.

(protokół rozprawy k. 95)

Pismem procesowym z dnia 22 maja 2015 r. strona powodowa rozszerzyła powództwo wnosząc o zasądzenie na rzecz powódki od pozwanych in solidum: kwoty 44.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od kwoty 9.000 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty i od kwoty 35.000 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu niniejszego pisma do dnia zapłaty.

(pismo procesowe k. 154)

Pozwany Miasto Ł. – Zarząd (...)w piśmie z dnia 9 czerwca 2015 r. podniósł zarzut przedawnienia roszczenia w stosunku do kwoty 35.000 zł, o którą powódka rozszerzyła powództwo.

(pismo procesowe k. 156 – 157)

Pozwany (...) S.A. w W. wniósł
o oddalenie powództwa, w tym również w rozszerzonym zakresie.

( pismo procesow e k. 161 – 162)

W piśmie procesowym z dnia 11 września 2015 r. strona powodowa rozszerzyła powództwo w zakresie odszkodowania do kwoty 52.260 zł wraz
z odsetkami ustawowymi: od kwoty 1.100 zł od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanym do dnia zapłaty i od kwoty 51.160 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu niniejszego pisma do dnia zapłaty.

( pismo procesowe k. 167)

Postanowieniem z dnia 14 września 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi.

( postanowienie – protokół rozprawy k. 176)

Pismem z dnia 9 października 2015 r. pozwany (...) S.A. w W. oświadczył, że nie uznaje powództwa ponad kwotę 8.177,40 zł (w tym również w dalszym rozszerzonym zakresie) i wnosi o jego oddalenie.

( pismo procesowe k. 188 – 189)

Ostatecznie na wezwanie Sądu strona powodowa sprecyzowała roszczenie, uwzględniając wcześniejsze, częściowe cofnięcie roszczenia, domagając się zasądzenia od pozwanych in solidum następujących kwot:

- 36.440 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od kwoty 1.440 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty i od kwoty 35.000 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu pisma z dnia 11 września 2015 r. do dnia zapłaty;

- 51.642,60 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od kwoty 482,60 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty i od kwoty 51.160 zł od dnia doręczenia pozwanym odpisu pisma z dnia 11 września 2015 r. do dnia zapłaty.

W piśmie z dnia 12 października 2015 r. powódka w zakresie cofniętego powództwa co do kwoty 8.177,40 zł wniosła o umorzenie postępowania. Pełnomocnik powódki wskazał również, iż na dochodzoną tytułem odszkodowania kwotę 51.642,60 zł składają się koszty opieki osób trzecich w wymiarze 8 godzin dziennie przez pierwszy miesiąc, a następnie – w wymiarze 4 godzin dziennie, przy przyjęciu stawki jednej godziny pracy opiekunki (...) (9,50 zł do 30 czerwca 2013 r. i 11 zł od lipca 2013 r.).

( pismo procesowe k. 192 – 193)

Pismem z dnia 26 października 2015 roku Miasto Ł. – Zarząd Dróg
(...) w odniesieniu do rozszerzonej części powództwa (także w zakresie odszkodowania) podniósł zarzut przedawnienia.

(pismo procesowe k. 199 – 200)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 czerwca 2011 roku powódka D. G., idąc ulicą (...) przy ul. (...) w Ł., przewróciła się na uszkodzonym, nierównym chodniku, doznając urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu uraz złamania nasady dalszej kości promieniowej prawej.

Poszkodowanej pierwszej pomocy udzielił syn, który ją podniósł po upadku i zawiózł na pogotowie. Tam skierowano ją do Szpitala im. (...) w Ł., gdzie stwierdzono wstrząśnienie mózgu i złamanie w obrębie przedramienia i założono gips. Poszkodowana skarżyła się na bóle i zawroty głowy. W dniu wypadku i kilka dni później zgłaszała dolegliwości ze strony kolana i kostki bocznej prawej. Po opuszczeniu szpitala rozpoczęła się rehabilitacja, odbywana seriami. D. G. następnie pozostawała pod opieką poradni ortopedycznej i neurologicznej (przewlekły zespół bólowy o charakterze rwy kulszowej). Fizjoterapia nie przywróciła sprawności sprzed wypadku. Przed wypadkiem D. G. była samodzielna, w chwili obecnej nie jest w stanie egzystować bez pomocy osób trzecich.

(karta informacyjna k. 12 – 13, historia ch oroby poradni r ehabilitacyjnej k. 25 – 30, skierowania na zabiegi fizjoterapeutyczne k. 31 – 41 odw ., z eznania świadka
M. G. k. 96 – 97, zeznania świ adka B. D. k. 115 odw .)

Za utrzymanie chodnika, na którym doszło do wypadku, odpowiedzialność ponosi Zarząd (...)w Ł.. W dniu zdarzenia gmina objęta była ochroną ubezpieczeniową odpowiedzialności cywilnej w tym zakresie na mocy umowy zawartej z (...) S.A. w W..

(okoliczność bezsporna)

Skutkiem wypadku było złamanie w obrębie dalszych nasad przedramienia powodujące ograniczenia ruchomości i zniekształcenia po prawej stronie. Trwały uszczerbek na zdrowiu powodowany złamaniem wynosi 7 procent. Uraz prawego kolana, który obecnie powoduje trwałe ograniczenie ruchomości o 20 stopni stanowi 10-procentowy uszczerbek na zdrowiu.

( pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu rehabilitacji medycznej M. W.k. 119)

Zaburzenia neuropatyczne w obrębie kończyny górnej prawej prawdopodobnie są wynikiem samoistnej choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa, nie pozostają w związku z urazem.

( pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu rehabilitacji medycznej M. W.k. 119 – 120)

Cierpienia związane z dolegliwościami bólowymi ręki i kolana były znaczne. Przewlekle dolegliwości bólowe i zaburzenia czucia w obrębie kończyny górnej utrzymują się nadal. Poszkodowana nie była zdolna do samodzielnej egzystencji
w czasie noszenia gipsu i kilka miesięcy po zdjęciu gipsu. Obecnie nadal wymaga pomocy w czynnościach codziennych.

( pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu rehabilitacji medycznej M. W.k. 120)

Rokowania na przyszłość są dobre; funkcja ręki może ulec poprawie, gdyż do tej pory fizjoterapia była zlecana w celu przeciwbólowym, bez wystarczającej ilości ćwiczeń.

( pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu rehabilitacji medycznej M. W.k. 120)

W czasie, gdy D. G. miała założony gips, uzasadniony czas opieki wynosił do 8 godzin dziennie. Poszkodowana nie odzyskała sprawności po wypadku; po zdjęciu gipsu wymagała opieki do 4 godzin dziennie. Taki stan utrzymywał się do chwili badania przez biegłą, które odbyło się w dniu 27 listopada 2014 r. Bezpośrednio po wypadku przez kilka godzin dziennie przebywał w domu matki syn, obecnie również pozostaje pod opieką osób trzecich w ciągu dnia.

Zainicjowane wypadkiem procesy patologiczne narastają u poszkodowanej, z uwagi na jej wiek. Dolegliwości związane z prawym kolanem i kostką boczną prawą zaczęły być odczuwalne po kilku dniach, ale w zakresie stawu skokowego obecnie nie występują odchylenia od normy. Natomiast w odniesieniu do kolana porównanie przebiegu procesu zwyrodnieniowego w obu kolanach potwierdza zaistnienie urazu oraz jego skutki – ograniczenia w zakresie ruchu, które wynosi 20 stopni. Uszczerbek z tym związany wynosi 10 procent.

( ustna opinia uzupełniając a biegłego z zakresu rehabilitacji medycznej
M. W.k. 175 , zeznania M. G. k. 96-97 )

Wynikiem wypadku były też objawy zaburzeń adaptacyjnych. Długotrwały uszczerbek na zdrowiu z tym związany wynosi 5%.

Rozmiar cierpień psychicznych D. G. związanych z doznanym przez nią wypadkiem przez pierwsze 6 tygodni był znacznego stopnia. Były one związane
z dolegliwościami bólowymi i ograniczeniem sprawności ruchowej unieruchomionej opatrunkiem gipsowym prawej kończyny górnej. W kolejnych kilku miesiącach ulegały one postępującej redukcji. Zaburzenia adaptacyjne, które rozwinęły się
u D. G. ustąpiły bez leczenia. Rokowanie co do psychicznych skutków wypadku jest dobre. Występujące obecnie u D. G. otępienie jest wynikiem choroby Alzheimera.

( pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu psychi atrii A. C. k. 135- 141)

D. G. nadal leczy się w związku ze skutkami wypadku. Przy każdym wyjściu wymaga pomocy bądź asekuracji. Dotknięta urazem ręka do chwili obecnej pozostaje niesprawna, jest wykrzywiona, nadgarstek jest przesunięty. Poszkodowana nie może dźwigać ciężarów, odczuwa dolegliwości bólowe przed zmianą pogody. Przed wypadkiem, mimo wieku, była osobą sprawną i samodzielną.

( z eznania świadka M. G. k. 96 – 97)

Stawka pełnej odpłatności za usługi opiekuńcze w dni powszednie na terenie miasta Ł. w okresie od lipca 2009 r. do 30 czerwca 2013 r. wynosiła 9,50 zł a od lipca 2013 r. do chwili obecnej – 11 zł.

( pismo (...) k. 168)

W wyniku postępowania likwidacyjnego wypłacono na rzecz D. G. łącznie kwotę 8.177,40 zł: 7.560 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę 617,40 zł tytułem odszkodowania (kosztów opieki osób trzecich).

(niesporne, decyzja k. 60 )

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dowody, z których żaden nie był kwestionowany w toku postępowania. Spór dotyczył w istocie zakresu szkody doznanej przez powódkę. W tym zakresie oceny Sąd dokonał na podstawie opinii biegłych psychiatry i rehabilitanta.

Strona pozwana zgłaszała zastrzeżenia do opinii biegłego z zakresu rehabilitacji medycznej. Dotyczyły one dwóch aspektów: dokonania oceny uszczerbku na zdrowiu psychicznym poprzez zdiagnozowanie zaburzeń adaptacyjnych (zarzut dotyczył braku uprawnień biegłej) oraz wątpliwości dotyczących uszczerbku związanego z kolanem.

W odniesieniu do pierwszego z zarzutów – iż ocena skutków urazu głowy należy do biegłych innych specjalności – stwierdzić, że Sąd swoje ustalenia dotyczące stanu zdrowia psychicznego poszkodowanej oparł w całości na opinii biegłej z zakresu psychiatrii. Ta biegła, jako osoba posiadająca kompetencje do takiej oceny, wskazała na zaburzenia adaptacyjne i określiła procent uszczerbku na zdrowiu
w odniesieniu do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
18 grudnia 2002 roku. Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostawała więc w tym zakresie opinia biegłej M. O..

Na marginesie należy zauważyć, iż ocena stanu zdrowia psychicznego i określony
w tym zakresie uszczerbek były takie same w obu opiniach.

W odniesieniu do drugiego zarzutu pozwany podnosił, że w dokumentacji stwierdzono urazy głowy i ręki, a w odniesieniu do kolana odnotowano jedynie jego dolegliwości bólowe. Zarzucono w związku z tym, że stwierdzony uszczerbek związany z ograniczeniem ruchomości kończyny nie został należycie uzasadniony. Podniesiono zarzut, że uszczerbek na zdrowiu jest – przynajmniej w części – wynikiem podeszłego wieku poszkodowanej.

Na rozprawie w dniu 14 września 2015 roku biegła odniosła się do tych zarzutów. Wywiodła, że stan kończyny jest wynikiem urazu, nie wieku poszkodowanej. Wynika to z porównania stanu obu stawów i analizy procesu zwyrodnieniowego w obu kolanach. Stan prawej kończyny jest znacznie gorszy – ograniczenie ruchowe sięga 20 stopni. Tymczasem biegła wskazała, że proces w kolanie prawym winien toczyć się tak jak w lewym, gdyby uraz nie wystąpił, ale w badaniu kolana lewego nie było odchyleń; proces zwyrodnieniowy był on niewielki. Potwierdzeniem wyników badania było stwierdzone osłabienie siły mięśniowej i różnica obwodów.

Jak chodzi o wykazanie, że uraz kolana był skutkiem wypadku, to należy zauważyć, że dolegliwości ze strony kolana zostały odnotowane w dokumentacji medycznej. Fakt, że nie były diagnozowane może wynikać z tego – jak również wskazała biegła – że leczenie skupione było na poważniejszych skutkach wypadku: urazie głowy
i złamaniu. Także z zeznań świadków wynika, że po wypadku wystąpiły problemy
z chodzeniem (zeznania świadka M. G. k. 97), bólami nóg (zeznania świadka B. D. k. 116 odwr.).

Z uwagi na wiek, powódka nie mogła złożyć z zeznań. Z dokumentacji wynika również, że postępują objawy choroby A.. Jednak informacja
o dolegliwościach kolana znalazła się w wywiadach zawartych w dokumentacji medycznej i badaniu biegłego sądowego.

Żaden z dowodów nie był kwestionowany przez stronę pozwaną. Nie żądano także przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego, a ostatecznie zarzuty do opinii ograniczyły się jedynie do kwestii oceny stanu zdrowia psychicznego. Z tych względów Sąd, w oparciu o zeznania i treść opinii biegłego, uznał za udowodnione, że skutkiem wypadku był również uraz kolana, który powoduje uszczerbek na zdrowiu w rozmiarze określonym przez biegłą.

W powyższym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Podstawą odpowiedzialności pozwanej Miasta Ł. jest art. 415 k.c. zgodnie, z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności są: wina, szkoda i normalny (adekwatny) związek przyczynowy pomiędzy winą a powstałą szkodą. Oznacza to, że za szkodę odpowiada osoba, której zawinione zachowanie jest źródłem powstania szkody. Zdarzeniem sprawczym może być przy tym zarówno działanie, jak
i zaniechanie.

Wina w rozumieniu art. 415 k.c. ujmowana bywa szeroko, jako kategoria obejmująca dwa elementy – obiektywny i subiektywny. Pierwszy z nich oznacza bezprawność działania lub zaniechania osoby odpowiedzialnej za szkodę, drugi zaś wiąże się
z nastawieniem psychicznym sprawcy czynu. Bezprawność – jako przedmiotowa cecha czynu sprawcy – ujmowana jest jako sprzeczność z obowiązującym zasadami porządku prawnego. Kwalifikacja podmiotowa odnosi się natomiast do oceny działania lub zaniechania z punktu widzenia nastawienia psychicznego sprawcy szkody. Opiera się on na dwóch momentach – przewidywania i woli.

W niniejszej sprawie niespornym było, a z zebranego materiału dowodowego w sposób nie budzący wątpliwości wynikało, że w dniu 10 czerwca 2011r. powódka uległa wypadkowi na uszkodzonym, nierównym chodniku, za utrzymanie którego
w należytym stanie, zapewniającym bezpieczne użytkowanie, odpowiedzialny był Zarząd (...)Miasta Ł.. Bezspornym było, że do tego podmiotu należała dbałość o należyty stan chodnika i co za tym idzie – usunięcie nierówności chodnika, których występowanie stało się przyczyną przedmiotowego wypadku
z udziałem powódki. Wadliwości nawierzchni także nie zostały objęte sporem.

Przyczyny zdarzenia zostały potwierdzona zeznaniami świadków, a żaden
z pozwanych nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności. Przeciwnie – wyrazem uznania podstawy żądań była wyplata zadośćuczynienia w postępowaniu likwidacyjnym uznanej kwoty zadośćuczynienia i uznanie tego faktu przez pozwaną gminę. Sporem objęta została jedynie wysokość dochodzonych roszczeń.

Odpowiedzialność gminy determinuje odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń na podstawie art. 822 i nast. k.c.

W przedmiotowej sprawie niespornym było istnienie umowy ubezpieczenia. Ubezpieczyciel odpowiada w granicach odpowiedzialności sprawcy szkody – za normalne następstwa działania bądź zaniechania, z którego szkoda wynikła. Wysokość odszkodowania winna odpowiadać rzeczywistej szkodzie, ograniczona jest jedynie kwotą określoną w umowie ubezpieczenia (art. 824 § 1 kc).

Pozwani (sprawca szkody i ubezpieczyciel) zobowiązani są wobec poszkodowanego do zaspokojenia tego samego roszczenia odszkodowawczego. Ustawa jednak nie przewiduje, aby w takiej sytuacji zobowiązanie dłużników miało charakter solidarny. Ich odpowiedzialność wynika z różnych podstaw prawnych (deliktowej
i kontraktowej), co skutkuje uznaniem, że ich wzajemna relacja i obowiązek spełnienia świadczenia odbywa się według zasad odpowiedzialności in solidum.

Przechodząc do rozważenia kwestii wysokości żądań pozwu, wskazać należy, iż podstawę zasądzenia zadośćuczynienia stanowi przepis art. 445 § 1 k.c. w zw.
z art. 444 § 1 k.c. Stosownie do treści art. 444 §1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty i straty.

Podstawę roszczenia o zadośćuczynienie stanowi art. 445 § 1 kc w zw. z art. 444 kc. Zadośćuczynienie jest szczególną formą odszkodowania w wypadku wyrządzenia szkody niemajątkowej. Ustawodawca nie wskazał żadnych kryteriów ustalania jego wysokości, ale z dotychczasowego orzecznictwa wynika, że badaniu podlega przede wszystkim rozmiar doznanej krzywdy; stopień, rodzaj, natężenie, intensywność i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, trwałość skutków oraz prognozy na przyszłość. Należy przy tym mieć na uwadze rodzaj dóbr osoby ludzkiej, które zostały naruszone. Okoliczności te winny być ocenione przez pryzmat konsekwencji, jakie uszczerbek wywołuje w dziedzinie życia osobistego i społecznego.

Ocena krzywdy doznanej przez powoda winna opierać się na rzetelnych,
w miarę możliwości zobiektywizowanych, kryteriach opartych na przeprowadzonym postępowaniu dowodowym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.08.2004 r., sygn. akt WA 18/04, publ. OSN z 2004 r., Nr 1, poz. 1487). W tym zakresie, decydujące znaczenie miał materiał dowodowy, który wykazał przebieg zdarzenia, jego konsekwencje i przeżycia poszkodowanego, dolegliwości powstałe na skutek wypadku – określiły rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych.

W tym zakresie, decydujące znaczenie miały opinie biegłych sądowych, które wskazały, jakie dolegliwości powstały na skutek wypadku, określiły rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych oraz rokowania na przyszłość.

Skutki na zdrowiu D. G. są znaczne. Łączny procent uszczerbku wyniósł 22 % i w zasadniczej wysokości ma on trwały charakter. Jedynie 5 % wywołane zaburzeniami adaptacyjnymi miało charakter długotrwały – zaburzenia ustąpiły. Jednak także w tym zakresie cierpienia związane
z naruszeniem zdrowia psychicznego trwały ponad pół roku.

W zakresie urazów fizycznych nie bez znaczenia pozostaje wiek poszkodowanej. Jak zauważyła biegła skutki są tak doniosłe z uwagi na kondycje organizmu – uraz kolana wywołał ograniczenie ruchomości kolana w wysokości
22 stopni (a uszczerbek został określony w najniższej możliwej wysokości). To powoduje trudności w chodzeniu dodatkowo upośledzając sprawność osoby
w podeszłym wieku. Urazowi uległa również kończyna górna. Złamanie spowodowało trwałe zniekształcenie przedramienia i ograniczenie ruchomości – sprawności ręki. To powoduje także upośledzenie dalszych funkcji i sprawności poszkodowanej. Wszystko to są trwałe skutki wypadku, wpływające znacznie na komfort codziennego życia powódki, jej funkcjonowanie, rodzi trudności
w samodzielnej egzystencji. Zwiększają potrzebę pomocy osób trzecich w sprawach życia codziennego, przy podstawowych czynnościach.

Przy określeniu wysokości zadośćuczynienia Sąd miał na także rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych, które po wypadku kształtowały się na znacznym poziomie. Było to związane z samymi urazami, ale i podjętym leczeniem – koniecznością noszenia opatrunku gipsowego oraz długotrwałą, uciążliwą rehabilitacją. Dolegliwości bólowe, jakkolwiek w mniejszym rozmiarze, utrzymują się do chwili obecnej. Niewątpliwe jest, że na skutek wypadku, przez czas unieruchomienia w opatrunku gipsowym życie powódki uległo radykalnej zmianie. Przez kilka miesięcy po wypadku, wobec niezdolności do wykonywania wielu czynności życia codziennego, powódka była w całości zdana na pomoc osób trzecich, co w przypadku osoby dotychczas sprawnej musiało wiązać się dyskomfortem.
Z uwagi na ograniczenie ruchomości powódka do chwili obecnej ma trudności
w wykonywaniu pewnych czynności.

Nie można pominąć również skutków w sferze psychicznej – cierpienia
i przeżycia związane ze zdarzeniem były na tyle silne, że wywołały długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Zdiagnozowane zaburzenia adaptacyjne wprawdzie ustąpiły, ale przez kilka miesięcy stanowiły dodatkowe obciążenie
w życiu poszkodowanej. Zeznania świadka opisują, że D. G. musiała przełamywać lęk przed wyjściem z mieszkania, kolejnym upadkiem, niewiarą we własną sprawność.

Wysokość zadośćuczynienia winna mieścić się w rozsądnych granicach –
z jednej strony winna rekompensować doznaną szkodę niemajątkową (przyznana kwota stanowi środek łagodzenia skutków naruszenia zdrowia) – z drugiej jednak winna także odpowiadać aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Stanowisko to nawiązuje do linii orzecznictwa zapoczątkowanej orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1965 r. (OSPiKA 1966, poz. 92),
w którym sformułowana została teza, że zadośćuczynienie powinno być umiarkowane (tak też Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 12.09.2002 r., sygn. akt IV CKN 1266/00, publ. Lex 80272, z 06.06.2003 r., sygn. akt IV CKN 213/01, publ. Lex 141396).

W tych okolicznościach kwota 44.000 zł zadośćuczynienia jest żądaniem
w pełni adekwatnym, mając na uwadze rozmiar cierpień powódki, trwałość skutków
i upośledzenie ruchowe kończyn górnej i dolnej. Zasądzona wyrokiem kwota 36.440 zł uwzględnia wypłaconą w toku postępowania likwidacyjnego kwotę 7.560 zł.

Nadto powódka domagała się odszkodowania, ostatecznie w wysokości 51.642,60 zł. Na dochodzoną kwotę składały się koszty koniecznej opieki ze strony osób trzecich w wymiarze określonym przez biegłą z zakresu rehabilitacji, tj.
8 godzin dziennie przez pierwszy miesiąc, a następnie w wymiarze 4 godzin dziennie, przy przyjęciu stawki jednej godziny pracy opiekunki (...)u w dni powszednie w wysokości 9,50 zł do 30 czerwca 2013 r. i 11 zł od lipca 2013 r.

Roszczenie to znajduje podstawę w przepisie art. 444 § 1 i 2 k.c., zgodnie
z treścią którego w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty, a jeżeli zwiększyły się potrzeby poszkodowanego może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

W świetle opinii biegłej z zakresu rehabilitacji koszty uzasadnionej opieki osób trzecich kształtowały się następująco:

- za czerwiec-lipiec 2011r., tj. 30 dni x 8 godzin x 9,50 zł, wyniosły 2.280 zł (opieka w wymiarze 8 godzin do czasu zdjęcia gipsu – 22 lipiec 2011 rok),

- za okres od 1 sierpnia 2011r. do 30 czerwca 2013r. tj. 699 dni x 4 godziny x 9,50 zł, wyniosły 26.562 zł;

- za okres od 1 lipca 2013 r. do 27 listopada 2014 r. (data badania przez biegłego) tj. 514 dni x 4 godziny x 11 zł, wyniosły 22.616 zł. Nie wykazano, jaka była sytuacja powódki po badaniu przez biegłą – w grudniu 2014 roku.

Łącznie koszty opieki wyliczone w sposób wskazany przez pełnomocnika powódki w okresie do 27 listopada 2014 roku zamykają się w kwocie 51.458 zł (nie obejmują grudnia 2014 roku). Wyliczenie to jednak nie obejmuje:
12 dni lipca 2011 roku (do czasu zdjęcia gipsu), po 7 dni w latach 2012, 2013
i 6 dni w roku 2014 (powód w uproszczeniu liczył po 30 dni każdy miesiąc).
To powoduje, że koszty opieki we wskazanym okresie wyniosły dodatkowo łącznie 1.774 zł:

- 12 dni x 8 godzin x 9,50 zł (912 zł)

- 3 dni x 4 godziny x 9,50 zł (114 zł)

- 17 dni x 4 godziny x 11 zł (748 zł)

Zatem wykazane materiałem dowodowym uzasadnione koszty pomocy osób trzecich wyniosły łącznie 53.232 zł.

Uwzględniając dokonaną w postępowaniu likwidacyjnym wypłatę z tego tytułu
w kwocie 617,40 zł, ostateczne żądanie zasądzenia tytułem kosztów opieki kwoty 51.642,60 zł jest zatem w całości uzasadnione pomimo nie uwzględnienia kosztów związanych z miesiącem grudniem 2014 roku.

W pozostałym zakresie powództwo o zwrot kosztów leków i dojazdów nie było popierane, ani wykazywane. W tym zakresie zatem podlegało oddaleniu.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia części roszczeń objętych kolejnymi rozszerzeniami powództwa podniesionego przez pozwaną gminą, Sąd Okręgowy uznał go za niezasadny.

W sprawie niniejszej powódka dochodziła roszczeń odszkodowawczych określonych wyraźnie pozwem kwotowo z zastrzeżeniem ich doprecyzowania w dalszym toku procesu. W uzasadnieniu do pozwu pełnomocnik powódki podkreślił, że zgłoszone w pozwie żądanie jest jedynie częściowe i zastrzegł sobie prawo dochodzenia dalszych kwot zadośćuczynienia i odszkodowania. Strona powodowa zgłosiła w ten sposób żądania odzwierciedlające jej wolę uzyskania odszkodowania w wysokości odpowiadającej poniesionej szkodzie, niemożliwej do precyzyjnego, ostatecznego określenia w chwili wnoszenia powództwa. Uznać zatem należy, że zamiarem powódki nie było ograniczenie roszczeń odszkodowawczych do kwot oznaczonych
w pozwie, a więc dochodzenia ich jedynie w części (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2009 r., sygn. akt III CSK 298/08). Modyfikacja żądań pozwu dokonana na dalszym etapie postępowania w istocie nie może być kwalifikowana jako zmiana powództwa wywierająca wskazane przez stronę pozwaną skutki w zakresie przedawnienia.

Rozszerzenie powództwa na nowe roszczenie trzeba bowiem odróżnić od zmiany wysokości dochodzonego odszkodowania dokonywanej w ramach roszczenia dochodzonego pierwotnie. Zmiana wysokości żądania w ramach tej samej podstawy faktycznej żądania powoduje, że pierwotne wniesienie pozwu skutkuje przerwą biegu przedawnienia co do całości dochodzonej kwoty (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt I CSK 684/09). Taka modyfikacja żądania pozwu nie jest zmianą powództwa wywierającą skutki w zakresie przedawnienia. Powódka, zamiast kolejnego rozszerzenia powództwa o dalszą kwotę, która rekompensowałby jej poniesione w związku ze skutkami przedmiotowego wypadku wydatki zgłosiła żądanie odzwierciedlające wolę uzyskania odszkodowania
w wysokości odpowiadającej poniesionej szkodzie, niemożliwej do określenia
w chwili wnoszenia powództwa. Z uwagi na treść art. 363 k.c. zmiana taka może nie być traktowana jako zmiana roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym, którym od początku procesu jest żądanie naprawienia szkody. Tym samym żądanie naprawienia szkody w całości, zgłoszone przed upływem terminu przedawnienia, przerywa bieg tego terminu także w stosunku do takiego żądania.

Ponadto, w sytuacji gdy rzeczywisty rozmiar szkody zostaje ustalony w toku procesu, by rozwiązać kolizję wartości przejawiającej się w pewności stosunków prawnych, chronionej instytucją przedawnienia oraz wartości, jaką stanowi prawo pokrzywdzonego do uzyskania ochrony prawnej naruszonego dobra, zasadnym
w ocenie Sądu jest skorzystanie z art. 5 k.c. ponieważ powódka, na etapie pierwotnego zgłoszenia roszczenia nie miała do tego odpowiedniej wiedzy – dpowiodły tego opinie biegłych sądowych (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 06.04.2011r., I CSK 684/09, z dnia 13.12.2012 r., IV CSK 142/12).

Podstawę rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych stanowi art. 481 § 1 k.c. Odsetki ustawowe od kwoty 1.440 zł zadośćuczynienia i kwoty 482,60 zł odszkodowania zasądzono zgodnie z żądaniem pozwu od dnia następnego po doręczeniu pozwanym odpisu pozwu (k. 56, 57), tj. od dnia 26 lutego 2014 r.

Odsetki od pozostałej kwoty zadośćuczynienia (35.000 zł) należało zasądzić od dnia wymagalności, tj. od dnia następnego po doręczeniu każdemu z pozwanych odpisu pisma obejmującego rozszerzenie powództwa w tym zakresie. W przypadku każdego z podmiotów miało to miejsce 25 maja 2015 roku (k. 159, 161).

Natomiast pismo zawierające rozszerzenie powództwa w zakresie odszkodowania (51.160 zł) zostało doręczone w różnych datach: ubezpieczycielowi – w dniu 7 października 2015 r. (k. 203), gminie – w dniu 14 września 2015 r. (k. 175). W tym wypadku odsetki zostały więc określone odrębnie dla każdego z pozwanych.

Strona powodowa żądała także ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za skutki przedmiotowego wypadku.

W przedmiocie istnienia interesu prawnego poszkodowanego w takim ustaleniu, na gruncie obowiązującego stanu prawnego, wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 lutego 2009 roku, sygn. akt III CZP 2/09.

Jednak w niniejszej sprawie, w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. opinii biegłych lekarzy należało uznać za bezzasadne. Objawy zaburzeń adaptacyjnych spowodowanych wypadkiem ustały, a z punku widzenia biegłego rehabilitanta brak było podstaw do stwierdzenia możliwości wystąpienia dalszych szkód w odniesieniu do którejkolwiek z kończyn. Rokowania wprawdzie zależne są od podjętej rehabilitacji, ale biegła nie przewidywała wystąpienia dalszych skutków.

Powództwo w zakresie kwoty 7.560 zł zadośćuczynienia i 617,40 zł odszkodowania zostało cofnięte wraz ze zrzeczeniem się roszczenia.

Zgodnie z art. 203 § kpc, pozew połączony ze zrzeczeniem się roszczenia może zostać cofnięty aż do wydania wyroku. W takiej sytuacji nie jest wymagana zgoda pozwanego na cofnięcie powództwa.

W ocenie Sądu, cofnięcie powództwa w niniejszej sprawie nie jest sprzeczne
z prawem lub zasadami współżycia społecznego, ani nie zmierza do obejścia prawa – jest dopuszczalne w świetle art. 203 § 4 kpc – uzasadnia je spełnienie roszczeń
w tym zakresie. Zrzeczenie się roszczeń przez stronę powodową ma natomiast charakter materialnoprawny i czyni bezprzedmiotowym dalsze postępowanie sądowe.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 355 kpc, umorzył postępowanie w tym zakresie.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z wyrażoną w art. 98 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Sąd zasądził od pozwanych in solidum na rzecz powódki kwotę 3.750 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na którą złożyły się: uiszczona opłata od pozwu 505 zł, koszty zaliczek na wynagrodzenie biegłych 800 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika 2.400 zł określone na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. 2014.1025.) Sąd nakazał pobrać od pozwanych na zasadzie in solidum na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w Łodzi kwotę 4.933,89 zł tytułem zwrotu części nieuiszczonych kosztów sądowych. Na koszty sądowe pokryte ze Skarbu Państwa składają się: opłata od rozszerzonej części powództwa 1.750 zł i 2.558 zł oraz wynagrodzenia biegłych (71,44 zł, 415,61 zł, 138,84 zł).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

Z/

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. obu pozwanych.