Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 173/16

POSTANOWIENIE

Dnia 17 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Barbara Baranowska

Sędziowie:

SSO Mariusz Nazdrowicz (spraw.)

SSO Lucyna Samolińska

Protokolant:

st. sekr. sąd. Małgorzata Dybowska-Pyrek

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 r. we Włocławku

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki z o.o. sp. k. we W.

z udziałem Gminy Miejskiej C.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Aleksandrowie Kujawskim

z dnia 13 kwietnia 2016 roku, sygn. I Ns 339/13

p o s t a n a w i a:

1. oddalić apelację;

2. oddalić wniosek uczestniczki o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Lucyna Samolińska SSO Barbara Baranowska SSO Mariusz Nazdrowicz

Sygn. akt I Ca 173/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Aleksandrowie Kujawskim stwierdził, że spadek po B. M., synu H.
i K., zmarłym dnia 19 marca 2011 roku w A., a ostatnio na stałe zamieszkałym w C. nabyła na podstawie ustawy – z dobrodziejstwem inwentarza – Gmina Miejska C.. Orzekł także, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna:

B. M. (ur. w (...)r.) zmarł w dniu 19 marca 2011 roku
w A.. W chwili śmierci był rozwiedziony. W związku małżeńskim pozostawał raz (z E. B.), a z tego związku urodziło się dwoje dzieci – E. M. (1) i M. M. (1). Zmarły nie pozostawił testamentu. Dzieci spadkodawcy nie utrzymywały z nim kontaktów od niemal 30 lat. Zostały one porzucone przez oboje rodziców i wychowywały się w domu dziecka. O śmierci ojca dowiedziały się z odpisu wniosku przesłanego przez Sąd. Oboje w trakcie trwania sprawy odrzucili spadek. Podobnie odrzuciła go jedyna córka E. M. (2) P. W.. Stosowane oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu swoich małoletnich dzieci (M. i A.) złożył także (dysponując zgodą Sądu rodzinnego) M. M. (1). Zarówno P. W. jak i M. M. (3) oraz A. M. nie posiadają żadnych zstępnych.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że spadek po B. M. nabyła na podstawie ustawy z mocy przepisu art. 935 kc Gmina Miejska C. (wezwana do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania postanowieniem z dnia 20 stycznia 2016 roku). Dzieci zmarłego i ich zstępni skutecznie odrzucili spadek. Nie było innych spadkobierców ustawowych (postanowieniem
z dnia 12 maja 2015 roku dokonano ogłoszeń w trybie art. 672 kpc w celu poszukiwania dalszych spadkobierców spadkodawcy), a zmarły nie pozostawił testamentu.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania Gmina Miejska C. zarzucając obrazę przepisu art. 227 kpc (poprzez nieustalenie wszystkich istotnych faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia, a zwłaszcza brak ustalenia w trakcie postępowania dowodowego kręgu spadkobierców zmarłego,
o których mowa w art. 934 kc) oraz art. 672 kpc wskutek przedwczesnego zlecenia ogłoszenia w prasie o poszukiwaniu spadkobierców pomimo możliwości prowadzenia postępowania dowodowego dotyczącego ustalenia spadkobierców, o których mowa w art. 934 kpc. Powołując się na powyższe skarżąca wniosła o uchylenie kwestionowanego orzeczenia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Aleksandrowie Kujawskim.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od Gminy kosztów postępowania apelacyjnego. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 17 listopada 2016 roku Sąd Okręgowy zwolnił od udziału w sprawie w charakterze uczestnika postepowania M. M. (1).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wobec braku jakichkolwiek uzasadnionych podstaw nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy w Aleksandrowie Kujawskim dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które nie zostały zakwestionowane w środku odwoławczym Gminy Miasta C..
W tej sytuacji Sąd odwoławczy ustalenia te przyjął jako własne czyniąc je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym.

Zarzut obrazy przepisu art. 227 kpc jest nie tylko całkowicie chybiony, ale wręcz nie do końca zrozumiały. W orzecznictwie za od dawna ugruntowane można uznać stanowisko, że przepis ten ma zastosowanie przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych
i uprawnia Sąd do selekcji zgłoszonych dowodów jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wskazaniu dowody te mają służyć.
W konsekwencji twierdzenie, że przepis ten został naruszony przez Sąd rozpoznający sprawę ma rację bytu tylko wówczas, gdy zostanie wykazane, że Sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na jej wynik, a jego pośrednie naruszenie może polegać na odmowie przeprowadzenia przez Sąd dowodu z uwagi na powołanie go do udokumentowania okoliczności niemających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w sytuacji, kiedy ta ocena była błędna (z bogatego orzecznictwa przykładowo wyroki Sądu Najwyższego: z 11 lipca 2012 roku II CSK 677/11 nie publ., LEX nr 1228438, z 4 listopada 2008 roku II PK 47/08 nie publ., LEX nr 500202, z 11 maja 2005 roku III CK 548/04 nie publ., LEX nr 151666, uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 9 września 2011 roku I CSK 248/11 nie publ., LEX nr 1043961, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 17 lutego 2016 roku I ACa 981/15 nie publ., LEX nr 2009597). W rozpatrywanej sprawie zarzut naruszenia przepisu art. 227 kpc nie tylko nie przystaje do jego zdawkowego uzasadnienia, ale przede wszystkim odrywa się od zaistniałej sytuacji procesowej. Zarówno bowiem wnioskodawca jak
i uczestnicy postępowania nie zgłosili wniosków dowodowych, które zostałyby oddalone. Oczywistym jest przy tym, że dowody z przedłożonych dokumentów stanu cywilnego
i zapewnienia spadkowego były wręcz konieczne do dokonania niezbędnych ustaleń faktycznych. W rezultacie przedmiotowy zarzut kompletnie pozbawiony był słuszności.

Podobnie za chybiony należało uznać zarzut naruszenia przepisu art. 672 kpc. Ma on zastosowanie min. wówczas, gdy zgłaszający się spadkobierca złożył oświadczenie, przewidziane w art. 671 kpc, ale Sąd spadku uznał, że nie jest ono wystarczające jako dowód, że nie ma innych spadkobierców, a nie złożono innych dowodów na tą okoliczność. Taka właśnie sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. W pełni prawidłowo bowiem Sąd meriti uznał, że zapewnienie spadkowe złożone przez córkę zmarłego było niewystarczające (dzieci spadkodawcy porzucone przez rodziców nie miały z ojcem kontaktu przez 30 lat i nie były im znane jego koligacje rodzinne). Bezsporne przy tym było, że – jak przed chwilą wspomniano – nie zostały złożone jakiekolwiek dowody świadczące
o ewentualnych osobach spadkobierców. W tych warunkach wręcz obowiązkiem Sądu było wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie. Wspomniany przepis w ogóle nie nawiązuje przy tym do aktywności dowodowej (lub jej braku) stron czy Sądu. Odnosi się on bowiem jedynie do dowodów istniejących w chwili podejmowania decyzji o dokonaniu ogłoszeń. Można
w tym momencie także zasygnalizować, że zapewnienie spadkowe (art. 671 kpc) jest dowodem nieistnienia w czasie jego składania innych osób uprawnionych do dziedziczenia. Stwarza ono domniemanie, że krąg spadkobierców został prawidłowo ustalony i może stanowić dowód nieistnienia innych spadkobierców (wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 2015 roku I CSK 929/14 nie publ., LEX nr 1925793). Natomiast zupełnie inną kwestią – o czym za chwilę będzie jeszcze mowa – jest przysługiwanie danej osobie prawa do spadku.

Niezależnie od powyższego na marginesie warto nadmienić, że podnoszone w apelacji zarzuty o charakterze proceduralnym wyznaczają pole kontroli każdego wyroku czy postanowienia co do istoty sprawy. Spowodowane jest to tym, ze Sąd odwoławczy związany jest wyartykułowanymi w apelacji zarzutami prawa procesowego, za wyjątkiem nieważności postępowania, którą w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę

z urzędu (uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008 roku III CZP 49/07 opubl. OSNC 2008/6/55). Oznacza to, że Sąd II instancji nie może wziąć pod uwagę z urzędu uchybień prawu procesowemu przez Sąd I instancji, choćby miały wpływ na wynik sprawy (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 czerwca 2015 roku V CSK 550/14 nie publ., LEX nr 1771404 i z 4 września 2014 roku II SCK 646/13 nie publ., LEX nr 1540130). Jedynie więc ubocznie można zauważyć, że oceniając sposób prowadzenia sprawy przez Sąd a quo
w kontekście innych mających w niej zastosowanie przepisów proceduralnych (których naruszenie nie zostało jednak podniesione w apelacji) nie sposób dostrzec uchybień mających wpływ na treść zaskarżonego postanowienia. Niewątpliwie mankamentem był brak zobowiązania wnioskodawcy do wskazania wszystkich ewentualnych spadkobierców zmarłego, o których mowa w art. 933 i 934 kc. Jednakże w odpowiedzi na to wezwanie wnioskodawca nadesłał informację Centrum Personalizacji Dokumentów MSW, z której wynika, że w zbiorze PESEL nie figurują osoby, których dane personalne wskazywałyby, że są rodzicami lub rodzeństwem B. M.. Tym bardziej nie sposób ustalić personaliów dziadków zmarłego (pomijając już to, że osoby te musiałyby mieć obecnie co najmniej około 100 lat) lub ich zstępnych. Zbadanie kto jest spadkobiercą – w przypadku dziedziczenia ustawowego – może nastąpić wyłącznie w oparciu o dokumenty przewidziane w art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 roku „Prawo o aktach stanu cywilnego” (Dz. U. 2014.1741 ze zm.), które są jedynym dowodem, za pomocą których można wykazać pokrewieństwo lub pozostawanie w związku małżeńskim ze spadkodawcą (z licznego orzecznictwa Sądu Najwyższego przykładowo postanowienia: z 20 stycznia 2009 roku II SCK 426/08 nie publ., LEX nr 738099 i z 31 marca 2006 roku IV CSK 103/05 nie publ., LEX nr 490446). Obowiązek złożenia tych dokumentów przez wnioskodawcę lub uczestników postępowania względnie pozyskanie ich przez Sąd w ramach czynności podjętych z urzędu aktualizuje się dopiero wówczas, gdy osoby spadkobierców są – co oczywiste - w ogóle znane.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc oddalił apelację.

Jeżeli chodzi o koszty postępowania apelacyjnego to wobec nieuwzględnienia środka odwoławczego Gminy Miejskiej C. należało potraktować ją jako stronę przegrywającą sprawę w drugiej instancji i oddalić wniosek o zasądzenie kosztów postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z 9 grudnia 1999 roku III CKN 497/98 OSNC 2000/6/116). Można także zauważyć, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku nie ma sprzeczności interesów w rozumieniu przepisów art. 520 § 2 i 3 kpc między zainteresowanymi, gdyż wszyscy oni oczekują na rozstrzygnięcie skutkujące wyjaśnieniem ich sytuacji prawnej powstałej po śmierci spadkodawcy niezależnie od tego, czy sami –
i w jakim stopniu – dziedziczą spadek.

SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Barbara Baranowska SSO Lucyna Samolińska

I Ca 173/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE