Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Beata Michalska

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska (spr.)

SSA Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Nagy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2017 r. w Ł.

sprawy H. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o emeryturę

na skutek apelacji H. M. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 12 stycznia 2016 r. sygn. akt VI U 577/15

oddala apelację.

Sygn. akt: III AUa 375/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w P., działając na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), powoływanej dalej jako „ ustawa o emeryturach i rentach ” oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), powoływanego jako „ rozporządzenie ”, odmówił H. M. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wobec nieudokumentowania na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy nie zaliczył do okresów pracy w szczególnych warunkach: zatrudnienia odwołującego na stanowisku „ kierowca ciągnika ” w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R. od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. ( świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 22 sierpnia 2001 r. ), ponieważ według świadectwa pracy z 9 lipca 2003 r. w tym okresie był on zatrudniony na stanowisku „ kierowca – mechanik, kierowca – zaopatrzeniowiec, kierowca ”, które to stanowiska we wskazanym brzmieniu nie są wymienione w Wykazie A, Dziale VIII, poz. 3, pkt 1 zarządzenia resortowego, a nadto zatrudnienia na stanowisku „ kierowca samochodu ciężarowego pow. 3,5 tony ” w (...) w R. od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r., z uwagi na brak w aktach osobowych świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez zakład pracy ( ubezpieczony przedłożył zeznania świadków na powyższy okres jako okres, w którym wykonywał pracę w szczególnych warunkach od 22 stycznia 1985 r. do 30 kwietnia 1996 r., z czego ZUS uwzględnił okres od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r. – po wyłączeniu okresów choroby, na podstawie znajdującego się w dokumentacji świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Przedstawione zeznania świadków na okres od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. nie stanowią dowodu w postępowaniu przed organem rentowym w sprawie o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach ).

H. M. (1) w dniu 29 kwietnia 2015 r. wniósł odwołanie od powyższej decyzji odmawiającej wnioskodawcy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Odwołujący zaskarżył decyzję organu rentowego w całości i wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. W uzasadnieniu odwołania oraz w toku całego postępowania odwoławczego wskazał, że pracę w warunkach szczególnych wykonywał podczas zatrudnienia w (...) w R. od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. na stanowisku kierowcy ciągnika oraz od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o masie całkowitej powyżej 3,5 tony.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż wydana decyzja jest prawidłowa, bowiem skarżący nie udowodnił 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, w związku z czym nie spełnia jednej z przesłanek do przyznania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zakład uznał za udowodniony staż pracy odwołującego w warunkach szczególnych w wymiarze 7 lat, 1 miesiąca i 10 dni.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Płocku oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie poprzedziły następujące ustalenia faktyczne:

H. M. (1), urodzony w dniu (...), w okresie od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz od 25 sierpnia 1980 r. do 30 kwietnia 1996 r. był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R..

W okresie od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. wnioskodawca faktycznie pracował jako traktorzysta. W okresie od stycznia 1978 r. odwołujący pracował jako palacz z powodu utraty prawa jazdy. Jako traktorzysta wykonywał prace polowe i transportowe. Prace polowe wykonywał u indywidulanych rolników od wiosny do późnej jesieni. Do prac tych należało: koszenie trawy, wykonywanie orki, rozsiewanie nawozów, bronowanie i talerzowanie. Od jesieni do wiosny, tj. w miesiącach grudzień, styczeń luty, skarżący jeździł w transporcie. Woził wówczas mleko od zlewni do mleczarni w R. oraz rozwoził paszę. Odwołujący jeździł również pod wynajem w (...). Zimą pracował przy odśnieżaniu dróg.

Po powrocie z urlopu wychowawczego, w okresie od 22 stycznia1985 r. do 30 listopada 1991 r. H. M. (1) pracował jako kierowca samochodu ciężarowego marki (...) i pracę tę wykonywał do końca zatrudnienia. Samochód ten miał przyczepę i odwołujący wykonywał prace transportowe. W okresie sezonowym woził produkty rolne, m.in. buraki. Przewoził również silniki do (...) z O. oraz nawozy z P., a także jeździł na wynajmie, obsługując młyn. Pracę jako kierowca samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony w okresie od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze. Pracę tego samego rodzaju odwołujący wykonywał również w okresie od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r.

H. M. (1) na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił 25 lat okresu składkowego i nieskładkowego i nie jest członkiem OFE. W dniu 2 marca 2015 r. ukończył 60 rok życia.

Wnioskiem z dnia 18 marca 2015 r. ubezpieczony wniósł o przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną decyzją z 31 marca 2015 r., znak: ENMS/15/0280566257, organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wskazując, że nie udowodnił on 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych odwołującego, jak również zawartych w aktach przedmiotowej sprawy oraz dołączonych do nich aktach osobowych. Ponadto podstawę ustaleń stanowiły zeznania przesłuchanych w sprawie świadków i samego skarżącego.

Przedmiotem sporu była możliwość zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy ubezpieczonego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R. w okresie od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. i od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. na stanowisku kierowcy ciągnika oraz w okresie od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. i od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony.

Sąd Okręgowy zauważył, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dopuszczalności dowodów przewidziane w art. 246 k.p.c. i 247 k.p.c. w zw. z art. 304 in fine k.p.c. Oznacza to, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających charakter pracy, czasokres zatrudnienia, mimo istnienia dokumentów (angaże, świadectwo pracy), z których charakter i czasokres ten wynika. Ponadto Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619/98, OSNP 2000/11/439 ).

Za dowód o najbardziej istotnym dla sprawy znaczeniu należało, zdaniem sądu orzekającego, uznać zeznania świadków oraz zeznania odwołującego. Przesłuchane w sprawie osoby złożyły jednoznaczne i koherentne zeznania korelujące z zeznaniami ubezpieczonego. Zeznania świadków oraz odwołującego pozwoliły Sądowi na ustalenie, jaki charakter miała praca odwołującego i jakie czynności faktycznie wykonywał, jak również w jakim wymiarze były one wykonywane.

Świadek S. P. pracował razem z odwołującym w (...) w R. i był zatrudniony na stanowisku mechanika. Świadek miał pełną wiedzę na temat zakresu czynności, jakie wykonywał odwołujący, zarówno przed okresem urlopu wychowawczego, jak również po tym okresie. Z zeznań świadka wynika jednoznacznie, iż wnioskodawca po powrocie z urlopu wychowawczego, tj. od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r., pracował stale i w pełnym wymiarze jako kierowca samochodu ciężarowego. Świadek zeznał, iż przed okresem urlopu wychowawczego, tj. od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r., skarżący wykonywał czynności jako traktorzysta oraz, że od wiosny do jesieni przeprowadzał prace polowe, a od jesieni do wiosny pracował przy odśnieżaniu oraz w transporcie.

Świadek J. Ł. pracował razem z odwołującym w (...) w R. i był zatrudniony na stanowisku mechanika. Świadek miał wiedzę o zakresie czynności, jakie wykonywał skarżący po okresie urlopu wychowawczego, gdyż okoliczności okresu pracy odwołującego przed urlopem wychowawczym objęte były niepamięcią świadka. Co do okresu po urlopie wychowawczym, świadek potwierdził, że odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czynności kierowcy samochodu ciężarowego marki S..

Zeznania świadków okazały się spójne z zeznaniami odwołującego, który wyjaśnił, że po powrocie z urlopu wychowawczego, tj. od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r., pracował stale i w pełnym wymiarze jako kierowca samochodu ciężarowego, natomiast przed okresem urlopu wychowawczego, tj. od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r., pracował jako traktorzysta, jednakże w okresie od wiosny do jesieni przeprowadzał prace polowe, a od jesieni do wiosny prace transportowe. Odwołujący wyjaśnił również, że w okresie od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. nie pracował jako mechanik, jak również nie pracował wówczas w sklepie.

W ocenie Sądu Okręgowego, wiarygodnymi są wszystkie pozostałe załączone do akt sprawy dokumenty, ponieważ nie ma żadnych przesłanek do ich kwestionowania, tak od strony formalnej, jak i merytorycznej.

W świetle powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Czyniąc rozważania prawne, Sąd Okręgowy, jako podstawę rozważań prawnych w niniejszej sprawie, przyjął przede wszystkim dwa akty prawne, to jest ustawę z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748 - j.t.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Przepis art. 32 ust. 4 stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), wydane na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. 1982 r. Nr 40 poz. 267 ze zm.).

Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz posiada wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Stosownie do § 3 cytowanego rozporządzenia, za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej " wymaganym okresem zatrudnienia ", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Powyższe warunki, jak wskazuje ustawa, winny być spełnione przez ubezpieczonego na dzień wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na dzień 1 stycznia 1999 r.

W rozpoznawanej sprawie okolicznością niesporną jest, że odwołujący ukończył 60 lat, nie jest członkiem OFE, posiada na dzień 1 stycznia 1999 r. wymagany 25 letni okres zatrudnienia. Organ rentowy zakwestionował natomiast, iż odwołujący przepracował 15 lat w warunkach szczególnych.

Organ rentowy uznał za udowodniony staż pracy odwołującego w warunkach szczególnych w wymiarze 7 lat, 1 miesiąca i 10 dni, tj. okres zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R. na stanowisku kierowcy ciągnika od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony, po wyłączeniu okresów nieskładkowych w ilości 2 miesięcy i 12 dni.

Z uwagi na brak ograniczeń dowodowych, o których mowa w § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz z uwagi na konieczność uzupełnienia materiału dowodowego, Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków oraz odwołującego, akt osobowych oraz dokumentów znajdujących się w dyspozycji organu rentowego.

Powyższy materiał dowodowy potwierdził, że H. M. (1) w spornym okresie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R., w okresie od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. (6 lat, 10 miesięcy i 8 dni), stale i w pełnym wymiarze pracował na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony, a więc wykonywał prace, o których mowa w wykazie A, Dział VIII, poz. 2 „ w transporcie i łączności ”, a mianowicie „ prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów ”, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pracę tego samego rodzaju odwołujący wykonywał również w okresie od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r.

W okresie od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. ubezpieczony pracował na stanowisku kierowcy ciągnika, jednakże Sąd nie zakwalifikował tego okresu do pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, bowiem, jak potwierdziło to przeprowadzone postępowanie dowodowe, odwołujący jako kierowca ciągnika w okresie od wczesnej wiosny do późnej jesieni wykonywał prace polowe, w miesiącach grudzień, styczeń, luty prace transportowe.

Nie można również zaliczyć do prac w warunkach szczególnych okresu uznanego za udowodniony przez organ rentowy, tj. okresu od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r., w czasie którego odwołujący zajmował stanowisko traktorzysty i wykonywał te same prace, co w okresie od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r., czyli zarówno prace polowe, jak i transportowe.

Wskazać należy, iż zaliczenie prac polowych, prac przy zbiorze, przy koszeniu, bez ciągłości tej pracy transportowej, nie jest możliwe w świetle tych omawianych przepisów.

Wykładnia językowa regulacji zawartej w Wykazie A dział VIII poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo - stanowiskowej oraz przy uwzględnieniu systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych, wykonujących swą pracę w rolnictwie, jako pracy w szczególnych warunkach. Wskazane stanowiska wymienione zostały w dziale VIII wykazu „ w transporcie i łączności ”, a nie w dziale X „ w rolnictwie i przemyśle rolno – spożywczym ”, ani w dziale XIV „ prace różne ”. Wobec powyższego, nie ma przesłanek, aby przyjmować, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach, niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana, skutkuje szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu, jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub pojazdu gąsienicowego odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tychże pojazdów, lecz z faktem prowadzenia tych pojazdów przy uwzględnieniu specyfiki „ technologii ” pracy w transporcie i łączności oraz obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Taki kierunek wykładni zaprezentował też Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13, odmawiając zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, pracy kierowcy ciągników w trakcie prac polowych. Sąd ten stwierdził, że o ile można się zgodzić, że prace transportowe wykonywane przez ubezpieczonego jako kierowcę ciągnika można zaliczyć do prac w transporcie, tj. do prac objętych działem VIII, poz. 3 wykazu A, mimo że pracował on w spółdzielni rolniczej, a nie w przedsiębiorstwie transportowym, to nie ma żadnych podstaw do potraktowania prac polowych jako prac w transporcie (tak również: Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 1 października 2015 r., sygn. akt: III AUa 81/15 oraz w wyroku z dnia 23 września 2015 r., sygn. akt: III AUa 78/15).

Z kolei przypomnieć należy, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy, wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., II UK 133/08, LEX nr 658191, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 września 2014 r., III AUa 2556/13 LEX nr 1527057).

Wobec powyższego do uznania pracy traktorzysty za pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wymagane jest wyłączne wykonywanie prac w transporcie. Odwołujący, jako kierowca ciągnika, wykonywał zarówno prace polowe, jak i prace transportowe.

Tym samym praca odwołującego zarówno w okresie od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. (2 lata, 10 miesięcy i 21 dni), jak również od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. (2 lata, 8 miesięcy i 29 dni), z wyłączeniem okresów, w których odwołujący wykonywał prace transportowe (okres pracy przez miesiąc grudzień, styczeń i luty, przez 6 lat – łącznie 18 miesięcy), nie spełnia warunków szczególności, zgodnie z wykazem A, Dział VIII „ w transporcie i łączności ”, poz. 3 „ prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych ”, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, iż okres zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R. od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. (6 lat, 10 miesięcy i 8 dni) oraz okres uznany za udowodniony przez organ rentowy, z wyłączaniem okresu pracy odwołującego od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r., a więc łącznie 4 lata, 2 miesiące i 19 dni, oraz okres 18 miesięcy pracy w miesiącach grudzień, styczeń i luty podczas okresów pracy od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r., są okresami niewystarczającymi do ustalenia, iż staż pracy odwołującego w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wyniósł co najmniej 15 lat, bowiem wynosi on łącznie 12 lat, 6 miesięcy i 27 dni.

Odwołujący nie wykazał zatem, że jego staż pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wyniósł co najmniej 15 lat.

Pozostałe przesłanki nabycia prawa do świadczenia nie stanowiły między stronami przedmiotu sporu, dlatego też nie stały się przedmiotem bardziej szczegółowych rozważań Sądu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy odwołanie oddalił.

Wyrok ten zaskarżył - w części dotyczącej niezakwalifikowania odwołującemu pracy w (...) w R., w charakterze kierowcy ciągnika – traktorzysty, jako pracy w szczególnych warunkach - apelacją H. M. (2), zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 oraz art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - przez ich niewłaściwą wykładnię i interpretację, polegającą na przyjęciu, że praca w charakterze kierowcy ciągnika – traktorzysty w sektorze rolnictwa wyklucza przyjęcie jej jako pracy w szczególnych warunkach.

Wskazując na powyższe, H. M. (2) wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, że ubezpieczony, pracując w (...) w R., w charakterze kierowcy ciągnika, w okresach: od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r., przez wszystkie te okresy, a nie tylko w wybranych miesiącach, pracował w szczególnych warunkach, przez co uzyskał wymagany przez ustawodawcę co najmniej 15 – letni okres pracy w szczególnych warunkach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. nie złożył odpowiedzi na apelację, nie ustosunkował się do podniesionych w niej zarzutów i zgłoszonych wniosków.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest niezasadna.

Należy zauważyć, że apelujący nie zakwestionował ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy określonymi zarzutami o charakterze procesowym, podnosząc wyłącznie naruszenie przepisów prawa materialnego. Tym samym na etapie postępowania apelacyjnego spór sprowadzał się do prawidłowej wykładni prawa materialnego odnośnie możliwości zakwalifikowania do pracy w szczególnych warunkach okresu wykonywania przez wnioskodawcę pracy na stanowisku kierowcy ciągnika – traktorzysty, w trakcie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R., w okresie od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. (tak, jak skarżący), uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 tej ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym stanowi art. 27 ustawy, tj. 25 lat dla mężczyzn (wnioskodawca udowodnił 25 lat). Niezbędnym warunkiem jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (wnioskodawca nie przystąpił do OFE). Zgodnie z treścią § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ubiegający się o emeryturę, winien też wykazać co najmniej 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wymienionych w załączniku do przedmiotowego rozporządzenia. Zgodnie natomiast z wykazem A, stanowiącym załącznik do cytowanego rozporządzenia, w dziale VIII, zatytułowanym „ w transporcie i łączności ”, pod pozycją 3 wskazano „prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych”.

W przedmiotowej sprawie ustalony stan faktyczny co do zakresu obowiązków ubezpieczonego, jako kierowcy ciągnika – traktorzysty, nie jest sporny. Dla porządku warto tylko wskazać, że zgodnie z ustaleniami Sądu pierwszej instancji, H. M. (1) w okresie od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. ( z wyłączeniem okresu od stycznia 1978 r., kiedy to utracił prawo jazdy i był palaczem ) oraz od 25 sierpnia 1980 r. do 24 maja 1983 r. świadczył pracę na rzecz Spółdzielni Rolniczej w R., gdzie zajmował stanowisko kierowcy ciągnika – traktorzysty i wykonywał prace przypisane do tego zawodu. W okresach od wczesnej wiosny do późnej jesieni każdego roku wykonywał głównie prace polowe ( koszenie traw, orki, rozsiewanie nawozów, bronowanie, talerzowanie, itp. ), zaś w miesiącach zimowych, tj. w grudniu, styczniu i lutym każdego roku jeździł w transporcie ( woził mleko, rozwoził pasze, pracował pod wynajem w (...), odśnieżał drogi ).

Wykonywane przez wnioskodawcę prace transportowe, przy założeniu, że były one podejmowane w miesiącach grudniu, styczniu i lutym każdego roku ( skarżący nie zakwestionował ustaleń Sądu Okręgowego w tym zakresie ), a więc maksymalnie przez 3 miesiące w każdym roku, nie dają łącznie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Do takiego wniosku należy dojść także w sytuacji, gdy w ogóle nie wzruszymy okresu uznanego wcześniej przez organ rentowy, tj. okresu od 23 czerwca 1975 r. do 14 maja 1978 r. oraz okresu od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r. – po wyłączeniu okresów nieskładkowych daje to łącznie 7 lat, 1 miesiąc i 10 dni okresów uznanych w toku postępowania przed organem rentowym. Po doliczeniu do tego okresu uznanego w postępowaniu sądowym spornego okresu pracy w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony, tj. okresu od 22 stycznia 1985 r. do 30 listopada 1991 r. – łącznie, po wyłączeniu okresu choroby, 6 lat, 10 miesięcy i 8 dni, otrzymujemy 13 lat, 11 miesięcy i 18 dni. Po dodaniu do tak wyliczonego okresu pracy kierowcy ciągnika wykonywanej w transporcie, tj. po 3 miesiące zimowe w latach: 1980, 1981 i 1983 – łącznie 9 miesięcy, skarżący w dalszym ciągu nie legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, co oznacza, że nie spełnił koniecznych warunków do nabycia dochodzonej przez siebie emerytury.

W rezultacie tych rozważań, spór, co już zostało wcześniej podniesione, został sprowadzony do wykładni prawa materialnego, a konkretnie do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy można zaliczyć ubezpieczonemu do wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywane przez niego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R. prace polowe na stanowisku kierowcy ciągnika – traktorzysty. Nie ma bowiem przeszkód, aby zaliczyć wnioskodawcy dodatkowo prace transportowe na tym stanowisku do prac wymienionych w wykazie A, dziale VIII, poz. 3 załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Natomiast istotny problem dotyczy możliwości zaliczenia prac polowych wykonywanych w (...), jako prac w transporcie z działu VIII, wykazu A załącznika.

Na gruncie przedmiotowej sprawy Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13, LEX 1467147, że wymienienie w wykazie A, dziale VIII, pod pozycją 3, prace kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały bowiem wymienione w dziale XIV wykazu A, zatytułowanym „ prace różne ”. Tak zostały ujęte np. prace przy spawaniu, czy naprawie pomp wtryskowych. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą „ w transporcie ”, nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje. Lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w orzecznictwie, że podział wykazu A na „ branże ” ma istotne znaczenie. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma zatem istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. W wyroku z 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, Sąd Najwyższy uznał, że wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo – branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji tych prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie , czy wręcz dowolnie , z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Również w wyroku z 3 czerwca 2008 r., I UK 381/07, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyporządkowanie określonej pracy do określonej w wykazie branży przemysłowej, ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w warunkach szczególnych, gdy uciążliwość i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki ( również: postanowienie Sądu Najwyższego z 8 maja 2012 r., II UK 25/12 i wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2012 r., II UK 166/11 ). Zatem za ugruntowane należy uznać stanowisko Sądu Najwyższego, że przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku z 3 grudnia 2013 r. wskazał dodatkowo, podzielając w tym zakresie argumentację Sądu Apelacyjnego, że umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub kierowcy pojazdu gąsiennicowego odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem ich prowadzenie przy uwzględnieniu specyfiki „ technologii ” pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. A zatem uciążliwość pracy traktorzysty nie wynika, jak pośrednio w apelacji wywodzi wnioskodawca, z samej specyfiki pracy kierowcy ciągnika, niezależnie od tego, na czym ta praca polega, tylko z zagrożeń związanych z pracą na tym stanowisku w transporcie. Niewątpliwie zaś prace polowe należą do typowych prac rolniczych i nie mają żadnego związku z ruchem drogowym i transportem. Tak przyjęta interpretacja nie pozostawia żadnych wątpliwości co do możliwości kwalifikowania pracy wnioskodawcy wykonywanej podczas prac polowych.

Reasumując, ubezpieczony H. M. (1) nie udowodnił wykonywania na dzień 1 stycznia 1999 r., stale i w pełnym wymiarze, przez co najmniej 15 lat, pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uprawniającej do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. Z tych wszystkich względów, nie podzielając zarzutów apelacji, na podstawie art. 385 k.p.c., orzeczono, jak w sentencji wyroku.