Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w Wydziale III Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Izabela Dehmel

Protokolant: prot. sąd. Izabela Dydyń

w obecności Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Violetty Skorupskiej

po rozpoznaniu w dniach 21.11.2016r., 09.01.2017r., 14.02.2017r. i 09.03.2017r.

sprawy z wniosku M. W. o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie od dnia 11 października 1999 r. do dnia 27 marca 2000 r. w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Koninie pod sygn. akt II K 4/14

1. Na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 15 kwietnia 2016 r. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz M. W. kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 12.234,87 (dwanaście tysięcy dwieście trzydzieści cztery złote osiemdziesiąt siedem groszy) zł tytułem odszkodowania.

2. W pozostałym zakresie wniosek oddala.

3. Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. i § 11 ust. 6 w zw. z § 16 w zw. z § 17 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z dnia 5.11.2015r.) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz M. W. kwotę 384 (trzysta osiemdziesiąt cztery) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

4. Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

SSO Izabela Dehmel

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 18 lipca 2016r. (data nadania w placówce Poczty Polskiej: 10.08.2016r.) pełnomocnik M. W. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwoty 300.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 239.057,40 zł tytułem odszkodowania. Oba roszczenia wnioskodawca wywodził z faktu, że był niesłusznie zatrzymany i tymczasowo aresztowany w okresie od dnia 11 października 1999r. do dnia 27 marca 2000r. Nadto wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wskazał, że M. W. był zatrzymany i następnie tymczasowo aresztowany w okresie od dnia 11 października 1999r. do dnia 27 marca 2000r. Następnie prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 26 października 2015r. o sygn. akt II K 4/14 M. W. został uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Odnośnie roszczenia o zadośćuczynienie wnioskodawca podał, że w okresie osadzenia w jednostce penitencjarnej czuł się zagrożony ze strony pozostałych tymczasowo aresztowanych. W okresie tymczasowego aresztowania dodatkowo dolegliwym była dla niego świadomość, że jego żona i dzieci znalazły się w trudnej sytuacji materialnej. Dzieci i żona cierpiały nadto z uwagi na rozłąkę z M. W.. Po zwolnieniu z jednostki penitencjarnej M. W. odczuwał dolegliwości w sferze zdrowia psychicznego. W szczególności przeżywał lęki wychodząc samemu z domu. Wskutek tymczasowego aresztowania M. W. nie mógł również należycie uczestniczyć w sprawowaniu opieki nad małoletnimi synami i w ich wychowaniu. W okresie jego tymczasowego aresztowania syn P. W. został poddany operacji usunięcia migdałków, a drugi syn, K. W., musiał przerwać treningi w grupie młodzieżowej (...) ponieważ poza ojcem nikt nie mógł go zawozić na treningi. Nadto pełnomocnik podkreślił, że dopiero w 2005r. uchylono wobec M. W. środek zapobiegawczy w postaci zakazu opuszczania kraju. W okresie jego stosowania wnioskodawca nie mógł podróżować za granicę, co jest jego pasją.

W wypadku roszczenia o odszkodowanie pełnomocnik wnioskodawcy podniósł, że w okresie poprzedzającym tymczasowe aresztowanie M. W. uzyskiwał dochód z trzech źródeł tj. z tytułu pracy na rzecz (...), gdzie uzyskiwał miesięczne wynagrodzenie w kwocie 3.000 zł, a jako pracownik (...) zarabiał 3.000 – 4.000 zł miesięcznie. Dodatkowo świadczył usługi na rzecz (...). Dochód z tytułu świadczonych usług wynosił 10.000 zł miesięcznie. Na skutek tymczasowego aresztowania M. W. został zwolniony dyscyplinarnie. W oparciu o te okoliczności wnioskodawca wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 195.000 zł tytułem utraconego dochodu. W ocenie pełnomocnika M. W. utracił dochód za okres od dnia 11 października 1999r. do dnia 07 listopada 2000r. tj. od chwili jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania do czasu zmiany środka zapobiegawczego w postaci dozoru Policji poprzez zmniejszenie częstotliwości stawiennictwa we właściwej jednostce Policji do jednokrotnego w tygodniu. Na kwotę 195.000 zł składa się zatem kwota miesięcznego utraconego dochodu, tj. kwota 15.000 zł x 13 miesięcy. Na kwotę roszczenia o odszkodowanie składają się nadto koszty dojazdu M. W. na rozprawy na trasie P. – K. w wysokości 5.880 zł (35 terminów rozpraw x 200 km x 0,84 zł/km). W dalszej kolejności odnośnie roszczenia o odszkodowanie pełnomocnik wniósł o zasądzenie odsetek ustawowych od kwoty 20.000 zł poręczenia majątkowego za okres od dnia 27 marca 2000r. do dnia 15 stycznia 2013r. w wysokości 38.177,40 zł.

W toku postępowania sądowego pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, że we wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie błędnie wskazane zostało, że M. W. przez zastosowaniem tymczasowego aresztowania pracował równocześnie w (...), z wynagrodzeniem w wysokości 3.000 zł i w (...), gdzie zarabiał 3.000 – 4.000 zł miesięcznie, albowiem była to jedna firma, która w trakcie trwania stosunku pracy wnioskodawcy zmieniła nazwę.

Prokurator wniósł o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w kwocie 60.000 zł oraz odszkodowania obejmującego okres tymczasowego aresztowania i zarobki w kwocie 3.000 zł, a w pozostałym zakresie o oddalenie wniosku.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 11 października 1999r. M. W. został zatrzymany w swoim mieszkaniu o godzinie 06:15 rano. W mieszkaniu obecni byli, poza M. W., jego żona H. W. i małoletni synowie P. W. i K. W.. Prokurator Prokuratur Okręgowej w Poznaniu zarzucił M. W. w sprawie V Ds. 34/99 popełnienie przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 11 § 2 k.k., art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Postanowieniem z dnia 12 października 1999r. o sygn. akt V Ko1 451/99 Sąd Rejonowy w Poznaniu zastosował wobec M. W. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania od dnia 11 października 1999r. do dnia 11 stycznia 2000r. Okres tymczasowego aresztowania był następnie przedłużany. M. W. został osadzony w Areszcie Śledczym w P..

Aktem oskarżenia z dnia 15 lutego 2000r. o sygn. akt V Ds. 34/99 M. W. został oskarżony o popełnienie czynu z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 70 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 11 § 2 k.k., z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 11 § 2 k.k. Sprawa została zarejestrowana w repertorium K Wydziału V Karnego Sądu Rejonowego w Poznaniu pod sygn. akt V K 220/00.

Postanowieniem z dnia 27 marca 2000r. o sygn. akt V K 220/00 Sąd Rejonowy w Poznaniu uchylił wobec M. W. stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania i zastosował wobec niego środki zapobiegawcze w postaci poręczenia majątkowego w kwocie 20.000 zł, zakazu opuszczania kraju połączonego z zakazem wydawania paszportu i dozór Policji połączony z obowiązkiem trzykrotnego stawiennictwa w tygodniu we właściwej jednostce Policji.

W dniu 27 marca 2000r. M. W. został zwolniony z Aresztu Śledczego w P.. Okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania w sprawie trwał od dnia 11 października 1999 r. do dnia 27 marca 2000 r., tj. 169 dni. Przez cały okres tymczasowego aresztowania M. W. przebywał w Areszcie Śledczym w P.. Był uczestnikiem podkultury przestępczej, przy czym na tym tle nie odnotowano negatywnych zachowań. Był regulaminowo traktowany przez funkcjonariuszy Policji i Służby Więziennej, nie doświadczył przemocy fizycznej i psychicznej ze strony współosadzonych. W okresie tymczasowego aresztowania M. W. nie zgłaszał funkcjonariuszom Służby Więziennej żadnych dolegliwości w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego.

Po zwolnieniu z Aresztu Śledczego w P. M. W. nie przejawiał jakichkolwiek istotnych zaburzeń w sferze zdrowia psychicznego.

Przed osadzeniem w sprawie M. W. był już dwukrotnie tymczasowo aresztowany: w okresie od dnia 08 marca 1997r. do dnia 16 kwietnia 1997r. oraz od dnia 05 maja 1997r. do dnia 24 czerwca 1997r.

W dniu 06 lipca 2005r. Sąd uchylił stosowanie wobec M. W. środka zapobiegawczego w postaci zakazu opuszczania kraju połączonego z zakazem wydawania paszportu. Stosowanie pozostałych wolnościowych środków zapobiegawczych w postaci poręczenia majątkowego w kwocie 20.000 zł i dozoru Policji Sąd uchylił postanowieniem z dnia 15 stycznia 2013r. o sygn. akt II K 41/10.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Koninie z dnia 01 grudnia 2009r., sygn. akt II K 443/04, M. W. został uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Sąd Okręgowy w Koninie, wyrokiem z dnia 30 lipca 2010r., sygn. akt II Ka 116/10, uchylił w całości zaskarżony wyrok z dnia 01 grudnia 2009r. w sprawie II K 443/04 i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 28 listopada 2012r., sygn. akt II K 41/10, M. W. został skazany na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 30 zł każda.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2013r., sygn. akt II AKa 92/13, uchylił co do M. W. zaskarżony wyrok z dnia 28 listopada 2012r., sygn. akt II K 41/10 i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 26 października 2015r., sygn. akt II K 4/14, M. W. został uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu. Wyrok uprawomocnił się w dniu 26 stycznia 2016r.

W chwili tymczasowego aresztowania M. W. zamieszkiwał z żoną H. W. oraz ich wspólnymi dziećmi P. W., ur. dnia (...) i K. W., ur. dnia (...) Rodzina zajmowała lokal na (...)w P., który zakupili w dniu 19 czerwca 1998r. za kwotę 100.000 zł. M. W. był jedynym żywicielem rodziny, która pozostawała na jego wyłącznym utrzymaniu.

M. W. pracował począwszy od co najmniej 24 stycznia 1997r. na rzecz (...)(podmiot wcześniej funkcjonujący pod nazwą (...)względnie (...)). W 1999 r. M. W. osiągnął dochód z tytułu umowy o pracę na rzecz (...) w kwocie 9.929,83 zł brutto. Przed dniem 11 października 1999r. tj. dniem zatrzymania M. W. w roku 1999r. nie osiągał innych dochodów z ujawnionych źródeł. Na skutek tymczasowego aresztowania firma (...) rozwiązała z M. W. umowę o pracę bez wypowiedzenia. Przyczyną rozwiązania umowy była nieusprawiedliwiona nieobecność M. W. w pracy w dniu 02 listopada 1999r. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z dniem 10 listopada 1999r.

Przed tymczasowym aresztowaniem M. W. wykonywał usługi z zakresu windykacji na rzecz (...) prowadzonej przez W. P.. Nieustalonym pozostaje jednak jakie wynagrodzenie z tytułu tych usług w jakim czasie osiągał M. W.. Jednocześnie dochody z tej działalności nie zostały wykazane w deklaracji PIT 31 za rok 1999 i nie zostały opodatkowane.

Po uchyleniu tymczasowego aresztowania M. W. nie później niż w dniu 07 lipca 2000r. podjął pracę na rzecz G. B. prowadzącego bar (...)W 2000 r. M. W. osiągnął dochód brutto w kwocie 5.335,12 zł.

Stosowanie wobec M. W. wolnościowych środków zapobiegawczych uniemożliwiało mu podróżowanie, co było jego pasją.

Dowody: Wiarygodny w części dowód z przesłuchania M. W. (k. 313 – 318, tom II), wiarygodne w części zeznania świadka H. W. (k. 288 – 291, tom II), wiarygodne w części zeznania świadka W. P. (k. 332 – 334, tom II), wiarygodne w całości zeznania świadka M. Z. (k. 347 – 348, tom II) oraz w pełni wiarygodne dokumenty w postaci kserokopii odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 26 października 2015 r. o sygn. akt II K 4/14 (k. 11 – 15), odpisu skróconego aktu małżeństwa (k. 16), odpisu skróconego aktu urodzenia (k. 17), dokumentacji szkolnej (k. 18 – 20), kserokopii odpisu aktu notarialnego (k. 21 – 23), dokumentacji szkolnej (k. 24), zaświadczenia KKS (...) S.A. (k. 25), rysunków dzieci (k. 26 – 30), kserokopii stron paszportu (k. 31 – 37), zaświadczenia (...)(k. 38), dokumentu rozwiązania umowy o pracę (k. 39 – 40), zaświadczenia o ukończeniu kursu (k. 41 – 42), kserokopii zezwoleń na posiadanie broni (k. 43 – 44), wyliczenia odsetek ustawowych (k. 45), odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 12 października 1999 r. o sygn. akt V Ko 1 451/99 (k. 51 – 54), odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 06 stycznia 2000 r. o sygn. akt V Ko 1 602/99 (k. 55 – 57), aktu oskarżenia z dnia 15 lutego 2000 r. o sygn. akt V Ds. 34/99 (k. 58 – 116), odpisu postanowienia z dnia 27 marca 2000 r. o sygn. akt V K 220/00 (k. 117 – 118), odpisu zawiadomienia o zwolnieniu M. W. z Aresztu Śledczego w P. z 28 marca 2000 r. (k. 119), odpis wyroku Sądu Rejonowego w Koninie z dnia 01 grudnia 2009 r. o sygn. akt II K 443/04 (k. 120 – 133), odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 30 lipca 2010 r. o sygn. akt II Ka 116/10 (k. 134 – 135), odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 28 listopada 2012 r. o sygn.. akt II K 41/10 (k. 136 – 147), odpisu uzasadnienia wyroku w sprawie II K 41/10 (k. 148 – 214), odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 sierpnia 2013 r. o sygn. akt II AKa 92/13(k. 215 – 216), odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 26 października 2015 r. II K 4/14 (k. 217 – 221), odpisu uzasadnienia wyrok w sprawie II K 4/14 (k. 222 – 267), odpisu zarządzenia wykonania wyroku w sprawie II K 4/14 (k. 268), odpisu dokumentacji księgowej Sądu Okręgowego w Koninie (k. 272), odpisu postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 15 stycznia 2013 r. o sygn. akt II K 41/10 (k. 273 – 274), dokumentacji księgowej Sądu Okręgowego w Koninie (k. 276 – 277), kserokopii legitymacji ubezpieczeniowej M. W. (k. 306 – 310), zaświadczeń o dochodzie podlagającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych za lata 1999 r. – 2001 r. (k. 343 – 345), akt osobowych tymczasowo aresztowanego M. W. część A i B.

Dowód z przesłuchania M. W. jest wiarygodny w części (k. 313 – 318, tom II).

Sąd uznał dowód z przesłuchania wnioskodawcy za wiarygodny odnośnie faktu, że został zatrzymany i tymczasowy aresztowany. Okoliczności te znajdują potwierdzenie w pozostałym wiarygodnym materiale dowodowym, w szczególności w zeznaniach H. W. i dowodach z dokumentów.

Wiarygodnym jest także fragment dowodu z przesłuchania M. W. na okoliczność, że jego tymczasowe aresztowanie w sprawie skutkowało znacznym pogorszeniem sytuacji majątkowej rodziny. H. W. potwierdziła tą okoliczność w swoich zeznaniach. Kierując się zresztą samą zasadą logicznego rozumowania jest oczywistym, że na skutek utraty pracy przez jedynego żywiciela rodziny jej sytuacja majątkowa uległa znacznemu pogorszeniu.

Dowód z przesłuchania M. W. odnośnie warunków jego osadzenia w Areszcie Śledczym w P. Sąd uznał za wiarygodny tylko w części. Wiarygodnym jest twierdzenie M. W., że jego żona była zrozpaczona po jego osadzeniu w jednostce penitencjarnej (k. 316, tom II). To samo dotyczy tęsknoty dzieci za ojcem. Kierują się doświadczeniem życiowym jest oczywistym, że osadzenie M. W. w areszcie śledczym spowodowało smutek i rozpacz po stronie członków jego rodziny. W wypadku dzieci dochodzi niemożność zrozumienia, dlaczego ojciec nie uczestniczy nagle, niespodziewanie w ich życiu.

Także wiarygodny jest fragment dowodu z przesłuchania M. W. na okoliczność, że na skutek osadzenia w Areszcie Śledczym był rozdrażniony, wykazywał obniżony nastrój. Także w tym zakresie – kierując się zasadami racjonalnego rozumowania i doświadczeniem życiowym – należy uznać, że opis takiej reakcji na osadzenie jest w pełni wiarygodny (k. 316, tom II).

Sąd uznał jednak za niewiarygodne twierdzenie M. W. odnośnie tego, że doznał agresji fizycznej i psychicznej ze strony współosadzonych, jak i tego, że kilkakrotnie był doprowadzany do lekarza w trakcie osadzenia (k. 314, 316 – 317, tom II). Treść dokumentów Służby Więziennej, wykonanych w związku z tymczasowym aresztowaniem M. W., stoi w sprzeczności z wymienionymi fragmentami dowodu z jego przesłuchania. Tak, w dokumentacji Służby Więziennej brak jakichkolwiek informacji na temat poważnie obniżonego nastroju M. W., tym bardziej możliwości podjęcia zachowań samodestrukcyjnych, w tym samobójstwa. Wręcz przeciwnie, M. W. już wcześniej, w okresie od dnia 08 marca 1997r. do dnia 16 kwietnia 1997r. oraz od dnia 05 maja 1997r. do dnia 24 czerwca 1997r. przebywał w areszcie śledczym (k. 10 akt osobowych: część A). Zarówno w czasie pobytów w 1997r., jak i pobytu w okresie od 11 października 1999r. do 27 marca 2000r. nie zgłaszał wychowawcom jakichkolwiek dolegliwości natury psychicznej, także nie informował ich o stosowaniu wobec niego przemocy fizycznej lub psychicznej, co niewątpliwie znalazłoby odzwierciedlenie w dokumentacji osadzeniowej. Zwrócić należy przy tym uwagę, że każdorazowo M. W. w rozmowach z wychowawcą deklarował przynależność do podkultury przestępczej, co niewątpliwie miało wpływ na postrzeganie jego osoby przez współosadzonych i plasowało go odpowiednio w hierarchii, co dodatkowo czyni miało prawdopodobnym jego twierdzenia o stosowaniu wobec niego przemocy. (k. 2 części B teczki osobowopoznawczej (...), k. 3 części B teczki osobowopoznawczej). W tym stanie rzeczy dowód z przesłuchania M. W., co do aktów przemocy ze strony współosadzonych oraz występowania ponadnormatywnych dolegliwości psychicznych związanych z osadzeniem uznać należało za niewiarygodny.

Również niewiarygodne są twierdzenia wnioskodawcy, że po zwolnieniu z jednostki penitencjarnej cierpiał na stany lękowe i obawy (k. 317, tom II). Wnioskodawca nie przedłożył jakiegokolwiek dokumentu lub innego dowodu potwierdzającą tą okoliczność. Kierując się doświadczeniem życiowym wątpliwe jest, żeby członek podkultury przestępczej odczuwał pobyt w jednostce penitencjarnej jako zdarzenie traumatyczne, powodujące po zwolnieniu z jednostki penitencjarnej zaburzenia funkcji psychicznych silniejsze niż zazwyczaj w takiej sytuacji. W sytuacji faktycznych problemów natury psychicznej rzeczą naturalną jest szukanie pomocy u specjalistów, podjęcie leczenia, przy czym na takie działania wnioskodawca nie wskazywał.

Odnośnie okoliczności związanych z zatrudnieniem i uzyskiwanym dochodu w okresie przed i po stosowaniu tymczasowego aresztowania Sąd uznał dowód z przesłuchania M. W. za wiarygodny w części.

I tak na przymiot wiarygodności zasługują twierdzenia w części, w jakiej M. W. podał, że przed tymczasowym aresztowaniem pracował na rzecz (...), jak również wskazał przyczyny rozwiązania z nim stosunku pracy (k. 315, tom II). Znajduje to potwierdzenie w zeznaniach M. Z., jak i dowodach z dokumentów (k. 38 – 39, 307, 309). Nie ma jednak żadnej podstawy do uznania za wiarygodne twierdzenia M. W. odnośnie wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego rzekomo w kwocie 3.000 zł. Jeżeliby wnioskodawca uzyskiwałby faktycznie wynagrodzenie podane w trakcie przesłuchania, to zarobiłby w okresie pierwszych 10 miesięcy kalendarzowych 1999 r. kwotę 30.000 zł. Tymczasem dokumentacja skarbowa wykazuje odnośnie M. W. w 1999r. dochód brutto w kwocie 9.929,83 zł (k. 343). Jednocześnie wskazać należy, że przedłożone przez wnioskodawcę zaświadczenie o zarobkach zostało wystawione w dniu 16.06.1998r., a wskazana w nim kwota 3.000 zł jest przeciętnym wynagrodzeniem z ostatnich trzech miesięcy i jest to kwota brutto, a zatem dokument ten nie może stanowić podstawy poczynienia ustaleń faktycznych odnośnie wysokości uzyskiwanego przez M. W. wynagrodzenia w roku 1999. Podkreślenia przy tym wymaga, że dokonując oceny w jakim okresie M. W. pobierał wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia na rzecz (...), Sąd przyjął następujące stanowisko: z pisma o rozwiązaniu umowy o pracę wynika, że niestawiennictwo w pracy trwało począwszy od dnia 02 listopada 1999r. Skoro dzień 01 listopada jest dniem ustawowo wolnym od pracy, Sąd przyjął, że ostatnim dniem, w którym M. W. mógł mieć zachowane prawo do wynagrodzenia z tytułu pracy był dzień 31 października 1999r. Bezspornie nie zdołano ustalić w ramach postępowania dowodowego, czy w okresie od zatrzymania w sprawie, tj. od dnia 11 października 1999r. do dnia 31 października 1999r. włącznie M. W. przebywał na urlopie wypoczynkowym, czy z innej przyczyny miał zachowane prawo do wynagrodzenia, w szczególności czy był zwolniony z obowiązku świadczenia pracy na skutek wypracowania odpowiedniej ilości nadgodzin. Niezależnie od tego Sąd przyjął, że do dnia 31 października 1999r. M. W. miał zachowane prawo do wynagrodzenia w tytułu umowy o pracę na rzecz (...)

Sąd uznał za częściowo wiarygodny dowód z przesłuchania M. W. odnośnie świadczenia przez niego usług na rzecz (...). W materiale dowodowym nie znajduje się jakikolwiek dokument potwierdzający powyższą okoliczność, jednakże M. i H. W., jak i W. P. wskazywali na to w swoich zeznaniach. Zatem nie było podstaw do kwestionowania samego faktu świadczenia usług windykacyjnych przez M. W. na rzecz (...). Niewiarygodnym są jednak twierdzenia wnioskodawcy odnośnie osiąganego z tego tytułu dochodu. I tak, M. W. podawał, że dochód oscylował w granicach od 8.000 zł do 20.000 zł (k. 315, tom II). W. P. zeznał zaś, że wnioskodawca przed tymczasowym aresztowaniem zarabiał rocznie od 200.000 zł do nawet 500.000 zł, nadto zatrudniony był legalnie, opłacane były składki na ubezpieczenie (k. 332, tom II). Powyższe zeznania pozostają z sobą we wzajemnej sprzeczności, co już podważa ich wiarygodność. Dodatkowo dokumentacja skarbowa za rok 1999, z której wynika, że M. W. wykazał dochód brutto w kwocie 9.929,83 zł przeczy, co do zasady wiarygodności powyższych twierdzeń i nie potwierdza nie tylko wysokości deklarowanych dochodów, lecz nawet samego faktu świadczenia pracy. Wskazać należy również, że w roku 1999 przeciętne wynagrodzenie wyniosło 1.706,74 zł. (M.P. z 2000r, nr. 5, poz. 120). Zatem wynagrodzenie tytułem wykonania usług na rzecz (...) wynosiłyby wielokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 1999r. Jeżeli przyjąć nawet najniższą kwotę wynagrodzenia rocznego podaną przez W. P., tj. kwotę 200.000 zł, to M. W. uzyskiwałby z tytułu wykonywania usług na rzecz Agencji przeszło 117 – krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 1999r. Wnioskodawca, jak i H. W. wskazywali również, że w związku z zakupem mieszkania zadłużyli się u rodziny. Przyjmując hipotetycznie, że wnioskodawca osiągał dochody na deklarowanym przez siebie poziomie, a mieszkanie zostało zakupione za kwotę 100.000 zł należy twierdzić, iż powinien mieć wystarczająca ilość środków na jego zakup. Niezrozumiałym byłoby w tym przypadku, dlaczego równocześnie pracował na rzecz (...).

Co do zagadnienia zatrudnienia po zwolnieniu z Aresztu Śledczego Sąd uznał dowód z przesłuchania M. W. za wiarygodny, lecz co do zasady nieistotny w sprawie. M. W. (k. 314, tom II) wskazał tylko na problemy w znalezieniu pracy po zwolnieniu z jednostki penitencjarnej, podał że pracował dorywczo na budowie. Sąd przyjął na podstawie dokumentu z kserokopii legitymacji ubezpieczeniowej M. W., że pracował najpóźniej od dnia 07 lipca 2000r. na rzecz G. B. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Bar (...) G. B. (k. 309, tom II). Jednocześnie dochód netto M. W. w okresie od dnia 07 lipca 2000r. do końca 2000r. był – wyliczając przeciętny dochód na jeden dzień kalendarzowy – wyższy niż w okresie od dnia 01 stycznia do dnia 31 października 1999 r. (k. 343 – 344, tom II). Zatem Sąd przyjął, że deklarowany wobec Urzędu Skarbowego dochód za 2000r. M. W. osiągnął w okresie od dnia 07 lipca 2000r. do 31 grudnia 2000r.

Sąd uznał zeznania świadka H. W. za wiarygodne w części (k. 288 – 291, tom II).

Wiarygodne są zeznania świadka odnośnie okoliczności zatrzymania M. W., w tym przeszukania mieszkania w godzinach porannych dnia 11 października 1999r. To samo dotyczy zeznań, w których wskazała, że zatrzymanie M. W. i jego tymczasowe aresztowanie było dla niej i ich małoletnich dzieci, przeżyciem bardzo bolesnym. Taki opis zdarzenia znajduje potwierdzenie w zeznaniach M. W. oraz w dokumentach, dodatkowo pozostaje w pełni zgodny z zasadami doświadczenia życiowego i racjonalnego rozumowania.

Niewiarygodne są natomiast twierdzenia H. W., że M. W. w trakcie pobytu w jednostce penitencjarnej czuł się zagrożony ze strony innych osadzonych (k. 289, tom II) oraz że przed zatrzymaniem w dniu 11 października 1999r. nie miał żadnej styczności z policją (k. 288, tom II), jak również jej twierdzenia odnośnie rzekomych dolegliwości psychicznych męża po zwolnieniu go z Aresztu Śledczego (k. 289, tom II). Przemawiają za tym argumenty wskazane w omówieniu dowodu z przesłuchania wnioskodawcy.

Sąd nadto uznał zeznania świadka H. W. za częściowo wiarygodne odnośnie zatrudnienia M. W. przed jego osadzeniem w Areszcie Śledczym. Wiarygodnymi są zeznania odnośnie tego, że pracował na rzecz (...). Ta okoliczność znajduje potwierdzenie w innych wiarygodnych dowodach. Również wiarygodnym jest fragment zeznań H. W., że M. W. świadczył usługi na rzecz (...). Okoliczność samego świadczenia usług potwierdzili w trakcie przesłuchania M. W. i W. P..

Z przyczyn wskazanych w omówieniu dowodu z przesłuchania M. W. Sąd uznał zeznania świadka H. W. za niewiarygodne odnośnie wysokości dochodu uzyskiwanego w ramach pracy na rzecz (...)i świadczonych usług na rzecz (...). W tym względzie należy w szczególności wskazać na dowody z postaci dokumentacji Urzędu Skarbowego, które nie wykazują takich dochodów M. W..

Sąd uznał zeznania świadka W. P. za wiarygodne w części (k. 332 – 334, tom II).

Zeznania świadka są wiarygodne w zakresie w jakim wskazał, że współpracował z wnioskodawcą w okresie od 1997r. do chwili aresztowania w 1999r., M. W. świadczył usługi windykacyjne prowadzone w ramach (...). Ten fragment zeznań potwierdzili w trakcie przesłuchania M. W. i H. W..

Niewiarygodne są jednak twierdzenia W. P. odnośnie faktu świadczenia przez M. W. pracy w ramach umowy cywilnoprawnej, opłacania należności z tytułu ubezpieczeń i należności publicznoprawnych, jak i wysokości osiąganych przez wnioskodawcę dochodów. Stoją one, bowiem w jawnej sprzeczności z dokumentacją Urzędu Skarbowego i wskazywać mogą jedynie na nieformalną współpracę poza obowiązującym porządkiem fiskalno-prawnym. Odnośnie oceny powyższych zeznań aktualne pozostają również argumenty przywołane w omówieniu dowodu z przesłuchania M. W..

Zeznania świadka M. Z. są wiarygodne w całości (k. 347 – 348, tom II). Tworzą one spójną całość z pozostałym wiarygodnym materiałem dowodowy odnośnie zatrudnienia M. W.. Sąd – z przyczyn wskazanych w omówieniu dowodu z przesłuchania M. W. – podał przyczyny uznania za niewiarygodne twierdzeń wnioskodawcy odnośnie wysokości dochodu uzyskiwanego z tytułu pracy na rzecz (...). W konsekwencji odpowiednio niewiarygodne są zeznania świadka M. Z. w zakresie, w jakim wskazał na wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez M. W. w 1999r., przy czym należy mieć na względzie znaczny upływ czasu i związany z tym naturalny proces zapominania, jak również to, że świadek sam przyznał, że zeznając kierował się treścią zaświadczenia z dnia 16.06.1998r., które zostało mu okazane w trakcie składania zeznań (k. 38, tom I).

Za w pełni przydatne Sąd uznał zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów. Zostały one sporządzone w wymaganej formie, przez uprawnione do tego podmioty, w granicach ich kompetencji. Ich autentyczności oraz prawdziwości treści w nich zawartych nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd przez wzgląd na wyżej podane cechy tychże dokumentów nie uznał za konieczne czynienia tego z urzędu.

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie rozważań prawnych należy stwierdzić, że ocena prawna zasadności roszczenia powinna zostać dokonana na gruncie przepisów Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 15 kwietnia 2016r. Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego istotna w przedmiotowym zakresie została wprowadzona ustawą z dnia 11 marca 2016r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 1 kwietnia 2016 r.) Art. 21 cytowanej ustawy stanowi bowiem, że w razie wątpliwości, czy stosować prawo dotychczasowe, czy przepisy ustawy nowej, stosuje się przepisy ustawy nowej. Zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia, tj. m. in. w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia na gruncie k.p.k., wszczęte i niezakończone do dnia 15 kwietnia 2016r., toczą się do jego zakończenia według przepisów dotychczasowych.

W niniejszej sprawie wniosek M. W. o odszkodowanie i zadośćuczynienie został nadany w placówce Poczty Polskiej w dniu 10 sierpnia 2016r. (k. 46, tom I). Zatem wszczęcie postępowania w sprawie nastąpiło w okresie obowiązywania stanu prawnego wprowadzonego ustawą z dnia 11 marca 2016r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. W konsekwencji przepis przejściowy z art. 25 ust. 3 cytowanej ustawy nie znajduje w sprawie zastosowania, a właściwość stanu prawnego obowiązującego od dnia 15 kwietnia 2016r. określa ogólny przepis przejściowy z art. 21 ustawy.

W obecnym stanie prawnym, w przeciwieństwie do stanu prawnego obowiązującego od dnia 01 lipca 2015r. do dnia 14 kwietnia 2016r., roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie odpowiednio do treści art. 552 § 4 k.p.k. może wynikać wyłącznie z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania. W tym stanie rzeczy nie było więc w ogóle podstaw prawnych do uwzględnienia roszczeń wnioskodawcy o zadośćuczynienie za stosowanie wobec niego środków zapobiegawczych o charakterze wolnościowym w postaci dozoru policji i zakazu opuszczania kraju połączonego z zakazem wydawania paszportu, jak i co do roszczenia o odszkodowanie tytułem odsetek ustawowych od kwoty poręczenia majątkowego w kwocie 20.000 zł.

Przechodząc do oceny zasadności roszczenia o zadośćuczynienie i odszkodowanie z tytułu stosowania tymczasowego aresztowania w sprawie należy stwierdzić, że podstawą prawną tych roszczeń jest art. 552 § 4 k.p.k. Jego brzemiennie obowiązujące od dnia 15 kwietnia 2016r. jest identyczne z brzmieniem z okresu sprzed dnia 01 lipca 2015r., a zatem nadal aktualne pozostają poglądy doktryny i orzecznictwo zapadłe na gruncie stanu prawnego sprzed dnia 01 lipca 2015r.

Przesłankami koniecznymi do uznania zasadności roszczeń z art. 552 § 4 k.p.k. jest wykazanie następujących okoliczności łącznie:

1)  zastosowania wobec wnioskodawcy tymczasowego aresztowania,

2)  niesłuszności zastosowania tego środka zapobiegawczego,

3)  wydania prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie,

4)  poniesienia szkody majątkowej i niemajątkowej (krzywdy) i jej wysokości,

5)  związku przyczynowego pomiędzy odniesioną szkodą (zarówno materialną jak i niematerialną), a tymczasowym aresztowaniem.

Zgodnie z orzecznictwem, odpowiedzialność Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie (art. 552 § 4 k.p.k.) oparta jest na zasadzie ryzyka (uchwała SN z dnia 15.09.1999r., sygn. akt I KZP 27/99, OSNKW 1999/11-12/72 oraz wyrok SN z dnia 28.05.2002r., sygn. akt III KKN 452/99, LEX nr 53905).

W orzecznictwie wskazuje się, iż niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie będzie miało miejsce wówczas, gdy było ono stosowane z naruszeniem przepisów k.p.k., dotyczących tego środka zapobiegawczego albo okazało się niezasadne z punktu widzenia ostatecznego (prawomocnego) rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności karnej, w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w tej sprawie, a także w toku postępowania w przedmiocie odszkodowania lub zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie. Oznacza to, że oceny słuszności tymczasowego aresztowania, na gruncie przepisu art. 552 § 4 k.p.k., należy dokonywać przede wszystkim z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie. Z tego punktu widzenia, za niewątpliwie niesłuszne, uznać należy każde tymczasowe aresztowanie oskarżonego (podejrzanego), który ostatecznie został m. in. prawomocnie uniewinniony.

Ustalenia stanu faktycznego w sprawie wskazują, że M. W. był tymczasowo aresztowany w okresie od dnia 11 października 1999r. do dnia 27 marca 2000r. Zatrzymanie M. W. nastąpiło dnia 11 października 1999r. o godzinie 06:15. Postanowieniem z dnia 12 października 1999r. o sygn. akt V Ko1 451/99 Sąd Rejonowy w Poznaniu zastosował wobec niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania od dnia 11 października 1999r. do dnia 11 stycznia 2000r. Okres tymczasowego aresztowania był następnie przedłużany. Sąd Rejonowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 27 marca 2000r. o sygn. akt V K 220/00 uchylił wobec M. W. stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Zwolnienie M. W. z Aresztu Śledczego w P. nastąpiło tego samego dnia.

Niewątpliwym w tej sprawie jest fakt, że M. W. w żaden sposób nie przyczynił się do zastosowania wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, w związku z czym nie wystąpiły okoliczności wyłączające zasadność roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie określone w art. 553 k.p.k.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 26 października 2015r., sygn. akt II K 4/14 M. W. został uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu. Wyrok się uprawomocnił w dniu 26 stycznia 2016r.

Wobec powyższego spełnione są w sprawie przesłanki wyżej wymienione w pkt. 1 – 3.

W związku z tym, pozostaje rozważyć czy w świetle zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego M. W. wskutek tymczasowego aresztowania do sprawy o sygnaturze II K 4/14 doznał szkody materialnej.

Rozważając problematykę odpowiedzialności Skarbu Państwa z tego tytułu, trzeba zwrócić uwagę na to, że wchodzi ona w grę tylko wówczas, gdy osoba pozbawiona wolności w tym trybie rzeczywiście poniosła szkodę, która nie została jej zrekompensowana. Stanowi to samodzielną i niezależną przesłankę takiej odpowiedzialności. Zgodnie z treścią art. 553a k.p.k. ustalając wysokość odszkodowania, sąd uwzględnia zaliczenie oskarżonemu okresu niesłusznego stosowania kar, środków zabezpieczających, tymczasowego aresztowania lub zatrzymania, których dotyczy wniosek o odszkodowanie, na poczet kar lub środków zabezpieczających orzeczonych w innym postępowaniu. W związku z tym szkoda zostanie zrekompensowana w tych wszystkich wypadkach, gdy okres tymczasowego aresztowania zostanie zaliczony na poczet kary (nie tylko pozbawienia wolności) w tej sprawie, w której tymczasowe aresztowanie było stosowane lub w innej sprawie, na podstawie art. 63 § 1 k.k. i art. 417 k.p.k.

W polskim systemie prawa cywilnego brak jest normatywnej definicji szkody. Szkoda jest pojęciem o charakterze doktrynalnym. Artykuł 361 § 2 k.c. wskazuje jedynie na zakres szkody podlegającej naprawieniu, nie będąc źródłem jurydycznej definicji samego pojęcia „szkoda" (por. wyrok SN z dnia 25.01.2007r., V CSK 423/06, LEX nr 277311). Można przyjąć, że szkodą jest uszczerbek majątkowy, czyli zmniejszenie się majątku wskutek określonego zdarzenia, z pominięciem tych, które zależą od woli doznającego uszczerbku (por. np. F. Błahuta (w:) Kodeks..., s. 871). Szkodę definiuje się również jako wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli (zob. Z. Radwański, Zobowiązania..., s. 83). Pomijając element woli poszkodowanego, definiuje się szkodę również jako każdy uszczerbek w dobrach prawnie chronionych, z którym ustawa wiąże powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej (Z. Banaszczyk (w:) Kodeks..., s. 723 i wskazywani tam autorzy). Najistotniejszy podział szkody wynika z brzmienia art. 361 § 2 k.c. Z przepisu tego wynika, że szkoda polega albo na stracie, którą poniósł poszkodowany ( damnum emergens) albo pozbawieniu poszkodowanego korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono ( lucrum cessans). Strata ( damnum emergens) to każde pogorszenie się sytuacji majątkowej (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów) poszkodowanego, w wyniku czego poszkodowany staje się uboższy, niż był przed doznaniem szkody (A. Rembieliński (w:) Kodeks..., s. 276). Inaczej rzecz ujmując, stratą jest pomniejszenie majątku poszkodowanego, polegające na zmniejszeniu, uszczupleniu aktywów poprzez zniszczenie, utratę lub uszkodzenie określonych składników majątkowych albo obniżenie ich wartości. Stratą będzie również zwiększenie, przybycie pasywów poprzez np. powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Z kolei szkoda związana z utraconymi korzyściami ( lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się to stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. W orzecznictwie przyjęto, że szkodą w przypadku utraconych korzyści jest szkoda, którą określa to, co nie weszło do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego tę szkodę, a inaczej mówiąc, to, co weszłoby do majątku poszkodowanego, gdyby zdarzenie wyrządzające szkodę nie nastąpiło (wyrok SN z dnia 18.01.2002r., I CKN 132/01, LEX nr 53144). Szkoda w postaci utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny i do końca nieweryfikowalny. Nie można bowiem mieć z reguły pewności, czy dana korzyść zostałaby osiągnięta przez poszkodowanego, gdyby nie zdarzenie szkodzące. Jednak szkoda taka musi być przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, aby uzasadniała ona w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła (por. wyrok SN z dnia 03.10.1979 r., II CR 304/79, OSNCP 1980, nr 9, poz. 164; wyrok SN z dnia 28.01.1999r., III CKN 133/98, niepubl.; wyrok SN z dnia 21.06.2001r., IV CKN 382/00, niepubl.; wyrok SN z dnia 28.04.2004r., III CK 495/02, niepubl.; wyrok SN z dnia 23.06.2004 ., V CK 607/03, LEX nr 194103; wyrok SN z dnia 26.01.2005r., V CK 426/04, niepubl.; A. Rembieliński (w:) Kodeks..., s. 277). Przepis art. 361 § 2 k.c. w części dotyczącej utraconych korzyści wymaga przyjęcia hipotetycznego przebiegu zdarzeń i ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa utraty korzyści. Ustawodawca nie wskazał bliższych kryteriów budowania tych hipotez, pozostawiając je wiedzy i doświadczeniu życiowemu składu orzekającego, stosowanym odpowiednio do okoliczności sprawy (wyrok SN z dnia 14.10.2005 r., III CK 101/05, LEX nr 187042). Bardzo różne mogą być postaci szkody polegającej na utraconych korzyściach. Przykładowo, w sytuacji szkody na osobie mogą oznaczać utratę lub obniżenie zarobków (por. wyrok SN z dnia 01.09.1970r., II CR 371/70, OSNCP 1971, nr 5, poz. 93). Dla ustalenia zaistnienia szkody oraz jej wysokości porównujemy rzeczywisty stan majątku po zdarzeniu sprawczym ze stanem hipotetycznym, czyli takim, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie sprawcze; innymi słowy bada się stan majątkowy przed i po nastąpieniu zdarzenia szkodzącego dla wykrycia różnicy w stanie majątkowym (tzw. metoda dyferencjacyjna, różnicowa). W praktyce jednak nie bada się różnicy pomiędzy całym hipotetycznym majątkiem poszkodowanego, a całym rzeczywistym jego majątkiem, lecz różnice w określonej części tego majątku, która została dotknięta zdarzeniem szkodzącym.

Wnioskodawca za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie – w zakresie wynikającym w jego ocenie ze stosowania tego środka - domagał się odszkodowania w kwocie 195.000 zł tytułem utraconych zarobków i kwoty łącznej 5.880 zł tytułem kosztów dojazdu na rozprawy na trasie P. – K..

Sąd analizując zgromadzany w sprawie materiał dowodowy stwierdził, iż zasadna jest jedynie szkoda wynikła z utraconych zarobków, jednakże w kwocie niższej, odmiennie wyliczonej niż wskazał wnioskodawca. Związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy tymczasowym aresztowaniem, a szkodą, tj. uszczerbkiem materialnym, zachodzi tylko w zakresie utraconych korzyści w tytułu dochodu, nie zaś odnośnie kosztów dojazdu z P. do K. na rozprawy. Należy bowiem stwierdzić, że M. W. dojeżdżałby na wskazane rozprawy z P. do K. również, jeżeli wcześniej nie byłby tymczasowo aresztowany. Stawiając się na rozprawy realizował obowiązki nałożone na niego przez Sąd (w wypadku wezwania go na rozprawę), względnie swoje uprawnienia procesowe jako strona postępowania sądowego (w razie zawiadomienia go o terminie rozprawy). Te obowiązki względnie uprawnienia oskarżonego są niezależne od tego czy był w sprawie tymczasowo aresztowany, czy nie. Na marginesie należy nadto wskazać, że na brak związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy kosztami dojazdu do K. w kwocie łącznej 5.880 zł, a tymczasowym aresztowaniem wskazuje nadto fakt, że M. W. został zwolniony z Aresztu Śledczego w P., nim sprawa została przekazana celem rozpoznania z Sądu Rejonowego w Poznaniu do Sądu Rejonowego w Koninie. Jak wynika z ustaleń stanu faktycznego sprawa w chwili zwolnienia M. W. z Aresztu Śledczego w dniu 27.03.2000r. była jeszcze zarejestrowana pod sygn. akt V K 220/00. Dopiero po dniu 27 marca 2000r. sprawa została przekazana Sądowi Rejonowemu w Koninie celem rozpoznania.

W ramach ustaleń stanu faktycznego Sąd przyjął, że podstawą wyliczenia dochodu netto, utraconego na skutek tymczasowego aresztowania powinien być dochód M. W. objęty ewidencją skarbową za rok 1999 i 2000 (k. 343 – 344, tom II). Dochód netto za rok 1999 wynosił 8.218,33 zł (9.929,83 zł – [635,90 zł + 758,40 zł + 317,20 zł] = 9.929,83 zł - 1.711,50 zł = 8.218,33 zł). Wysokość dochodu netto za rok 2000 wynosiła 4.986,55 zł (5.335,12 zł – [255,77 zł + 92,80 zł] = 5.335,12 zł – 348,57 zł = 4.986,55 zł). W dalszym kroku Sąd ustalił wysokość przeciętnych dziennych dochodów netto M. W. w okresie od dnia 01 stycznia 1999r. do dnia 31 października 1999r. na kwotę w zaokrągleniu 27,03 zł/dzień (8.218,33 zł : 304 dni = 27,03 zł/dzień). Sąd przyjął w tym zakresie okres uzyskiwania dochodu od dnia 01 stycznia 1999r. do dnia 31 października 1999r., ponieważ w tym okresie M. W. świadczył pracę na rzecz (...). Stosunek pracy z tym podmiotem uległ rozwiązaniu z dniem 10 listopada 1999r. Z przyczyn wskazanych w omówieniu dowodów Sąd przyjął jednak, że M. W. pobierał wynagrodzenie za pracę tylko do dnia 31 października 1999r. włącznie.

Następnie Sąd ustalił przeciętny dzienny dochód netto M. W. w okresie od dnia 07 lipca 2000r. do dnia 31 grudnia 2000 r. na kwotę 28,01 zł/dzień (4.986,55 zł : 178 dni = 28,01 zł/dzień). Przyczyny dla których dzień 07 lipca 2000r. został przyjęty jako pierwszy dzień pracy M. W. w 2000 r. zostały wskazane w części dotyczącej omówienia dowodów.

W dalszym kroku Sąd ustalił utracone korzyści w postaci dochodu netto M. W.. Tak utracony dochód netto w okresie od dnia 01 listopada 1999r. do dnia 06 lipca 2000r. włącznie wynosi 6.730,47 zł (27,03 zł x 249 dni = 6.730,47 zł). Za przyjęciem okresu od 01 listopada 1999 r. do dnia 06 lipca 2000 r. włącznie przemawia fakt, że w okresie 01 listopada 1999r. do dnia 27 marca 2000r. M. W. nie pobierał żadnego wynagrodzenia w związku z jego tymczasowym aresztowaniem. Kierując się zaś doświadczeniem życiowym nie mógł od razu po zwolnieniu z Aresztu Śledczego znaleźć pracy. Ten stan trwał do dnia 06 lipca 2000r. włącznie. Począwszy od dnia 07 lipca 2000r. M. W. pracował w barze (...) i osiągał dochód.

W okresie od dnia 07 lipca 2000r. do dnia 07 listopada 2000r. M. W. osiągał wyższy dzienny dochód netto niż przed tymczasowym aresztowaniem. Przeciętny dochód netto wynosił, bowiem 28,01 zł netto/dzień, natomiast w 1999r. dochód netto/dzień wynosił 27,03 zł. Zatem uznać należało, że wnioskodawcy nie przysługuje odszkodowanie za utracone korzyści w okresie od dnia 07 lipca 2000r. do dnia 07 listopada 2000r.

Zgodnie z ustaloną linią orzecznictwa, od wysokości utraconego dochodu netto odjąć należy kwotę zaoszczędzonych kosztów utrzymania w okresie tymczasowego aresztowania. Wynosi to ¼ dochodu z okresu tymczasowego aresztowania. Wysokości dochodu netto przypadającego względnie utraconego w trakcie tymczasowego aresztowania od dnia 11 października 1999r. do dnia 27 marca 2000r. wynosi 4.568,07 zł (27,03 zł x 169 dni = 4.568,07 zł), kwota dochodu netto zaoszczędzonego w trakcie tymczasowego aresztowania wynosi zatem 1.142,02 zł (4.568,07 zł x 25% = 1.142,02 zł).

Obliczając końcową wysokość utraconych korzyści Sąd odjął od kwoty 6.730,47 zł utraconych korzyści netto kwotę zaoszczędzoną w trakcie tymczasowego aresztowania uzyskując tym samym kwotę 5.588,45 zł (6.730,47 zł – 1.142,02 zł = 5.588,45 zł).

W kolejnym kroku Sąd dokonał waloryzacji kwoty 5.588,45 zł w następujący sposób:

5.588,45 zł : 1.923,81 zł (przeciętne wynagrodzenie w 2000 r. - M.P. z dnia 16.02.2001r.) = 2,90.

2,90 x 4.218,92 zł (przeciętne miesięczne wynagrodzenie w IV kwartale 2016r. - M.P. z dnia 10.02.2017r., poz. 180) = 12.234,87 zł.

Zatem kwota 12.234,87 zł stanowi zwaloryzowaną równowartość szkody wyrządzonej M. W. w związku z tymczasowym aresztowaniem.

Roszczenie o zasądzenie odszkodowania w kwocie wyższej okazało się niezasadne. Dotyczy to w szczególności roszczenia o zasądzenie utraconych korzyści tytułem świadczenia usług na rzecz (...). Wysokość dochodu z tego tytułu nie została wykazana pomimo, że ciężar dowodu spoczywał w tym zakresie na wnioskodawcy, który był na dodatek reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

Rozważając problematykę odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu zadośćuczynienia, należy zwrócić uwagę na to, że wchodzi ona w grę tylko wówczas, gdy osoba pozbawiona wolności w tym trybie doznała krzywdy, która nie została jej zrekompensowana.

Wnioskodawca za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie domagał się tytułem zadośćuczynienia kwoty 300.000 zł.

Rozważając słuszność i zasadność roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę podnieść należy, że niewątpliwie w rezultacie tymczasowego aresztowania M. W. doznał szkody niemajątkowej (krzywdy), co czyni zgłoszone przez niego roszczenie o zadośćuczynienie usprawiedliwionym co do zasady.

W orzecznictwie przyjmuje się, że suma zadośćuczynienia pieniężnego, mająca rekompensować krzywdę doznaną przez tymczasowo aresztowanego winna być „odpowiednia”. Pojęcie to ma wprawdzie charakter niedookreślony, tym niemniej w orzecznictwie wskazuje się pewne kryteria, którymi należy kierować się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, a mianowicie to, że musi ono mieć charakter kompensacyjny, a więc winno przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy. Określając wysokość zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę nie tylko czas trwania odosobnienia, ale także stopień dolegliwości, z jaką wiązało się stosowanie tego środka, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające, konieczność poddania się rygorom związanym z pobytem w warunkach izolacji, negatywną ocenę środowiska, utratę dobrego imienia. Zarazem należy kwotę zadośćuczynienia oznaczać z umiarem, stosownie do realiów społecznych, jak zamożność mieszkańców, wartość pieniądza itp., by nie pozostało poczucie krzywdy tymczasowo aresztowanego, ale i by orzeczenie nie było sposobem uzyskania nadmiernych korzyści finansowych.

W realiach niniejszej sprawy, M. W. był tymczasowo aresztowany przez okres 169 dni. Niewątpliwie pozbawienie wolności wskutek tymczasowego aresztowania w żaden sposób nie zostało mu zrekompensowane. Konieczność pobytu w izolacji penitencjarnej, w nieprzyjaznych warunkach, w oderwaniu od życia rodzinnego, zwłaszcza w kontekście pozostawienia żony i dwóch małoletnich synów bez środków do życia, nieuczestniczenia w wychowaniu synów, jak również nieobecność w ważnych dla nich momentach życia stanowiły dla wnioskodawcy niekorzystne przeżycia, które z pewnością stanowiło dla niego krzywdę, wywierając negatywny wpływ na jego psychikę, potęgując u niego poczucie krzywdy.

Ponadto, tymczasowe aresztowanie miało niewątpliwie negatywny wpływ na życie zawodowe wnioskodawcy bowiem został on dyscyplinarnie zwolniony przez pracodawcę.

Uwzględniając powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy uznał, iż sumą adekwatną do doznanej przez wnioskodawcę krzywdy, w pełni rekompensującą jego negatywne przeżycia związane ze skutkami rodzinnymi, społecznymi i zawodowymi oraz ze znoszeniem przez okres blisko pół roku niekorzystnych warunków bytowych i niepewności co do własnego losu, będzie kwota 60.000 zł.

Jednocześnie Sąd uznał, iż wnioskowana przez M. W. kwota z tytułu zadośćuczynienia w wysokości 300.000 zł, była zbyt wysoka i jako taka niezasadna, mając na uwadze całokształt okoliczności w niniejszej sprawie.

Miarkując wysokość zadośćuczynienia Sąd miał na względzie, że M. W. już wcześniej był tymczasowo aresztowany, w Areszcie Śledczym w P. przebywał w okresie od dnia 08 marca 1997r. do dnia 16 kwietnia 1997r. oraz od dnia 05 maja 1997r. do dnia 24 czerwca 1997r. W konsekwencji dolegliwości, których doznał w trakcie tymczasowego aresztowania od dnia 11 października 1999r. do dnia 27 marca 2000r. nie były tak znamienne, jak w wypadku pierwszego w życiu pobytu w jednostce penitencjarnej. Nadto należy mieć na uwadze, że M. W., jak wynika z ustaleń stanu faktycznego był uczestnikiem podkultury przestępczej. Skoro traktował system wartości środowiska przestępczego jako prawidłowy, to tym bardziej pobyt pośród osadzonych nie mógł spowodować u niego tak silnej krzywdy, jak u osoby mającej odmienny światopoglad. Oceniając poziom krzywdy M. W. należy także mieć na względzie, że był regulaminowo traktowany ze strony funkcjonariuszy Policji i Służby Więziennej, nie doznał również przemocy fizycznej lub psychicznej ze strony współosadzonych, co niewątpliwe potęgować by mogło jego poczucie krzywdy.

Sąd także miał na względzie, że M. W. nie korzystał z opieki psychiatrycznej ani psychologicznej po zwolnieniu z jednostki penitencjarnej, co wskazuje że pobyt w izolacji nie spowodował trwałych zaburzeń natury psychicznej. Istotne jest również, że M. W. po zwolnieniu z Aresztu Śledczego szybko powrócił na rynek pracy, a dzienny dochód netto z ujawnionych źródeł w 2000r. był wyższy niż w okresie od dnia 01 stycznia do 31 października 1999r., tj. przed jego tymczasowym aresztowaniem.

Tym samym Sąd uznał, że tymczasowe aresztowanie nie wywołało ponadprzeciętnych skutków w życiu osobistym i społecznym M. W., które by uzasadniało przyznanie wnioskowanej przez niego kwoty tytułem zadośćuczynienia. Żądana przez M. W. kwota 300.000 zł była wygórowana i prowadziłaby do nadmiernych korzyści finansowych, także bacząc na - podkreślaną w orzecznictwie - konieczność respektowania granic wynikających z aktualnych warunków i przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa.

W związku z powyższym za odpowiednie, a zatem odzwierciedlające rzeczywisty rozmiar krzywd doświadczonych przez wnioskodawcę, jednocześnie stanowiące dla niego odczuwalną, a nie tylko symboliczną, wartość finansową, z drugiej zaś strony respektujące poziom życia społeczeństwa – Sąd uznał zadośćuczynienie w wysokości 60.000 zł.

Wobec powyższego Sąd zasądził w pkt. 1 wyroku od Skarbu Państwa na rzecz M. W. kwotę 60.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 12.234,87 zł tytułem odszkodowania, a w pkt. 2 w pozostałym zakresie wniosek oddalił.

W pkt. 3 wyroku Sąd na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. i § 11 ust. 6 w zw. z § 16 w zw. z § 17 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z dnia 5.11.2015r.) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz M. W. kwotę 384 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd w pkt. 4 wyroku na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

SSO Izabela Dehmel

ZARZĄDZENIE

Proszę:

1.  Odnotować.

2.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.

3.  Akta przedłożyć z apelacją lub za 14 dni.

SSO Izabela Dehmel