Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lutego 2017 r. w B.

sprawy z odwołania T. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy T. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 sierpnia 2016 r. sygn. akt III U 232/16

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1031/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z dnia 5 kwietnia 2016 r. odmówił T. J. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, gdyż wnioskodawca nie udowodnił wymaganego 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył T. J.. Kwestionując decyzję odwołujący podniósł, że zgromadził wymagane ustawą 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2016 r. oddalił odwołanie.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji powołał przepisy dotyczące prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, tj. przepisy art. 184 ust. 1 i 2, art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Biorąc pod uwagę powyższe regulacje prawne Sąd Okręgowy wskazał, że kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie było ustalenie, czy odwołujący do dnia 31.12.1998 r. przez minimum 15 lat wykonywał stale i pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Pierwszym spornym okresem zatrudnienia był okres pracy wnioskodawcy w (...) w O. od 1.09.1968 r. do 23.06.1971 r. i od 27.10.1971 r. do 25.04.1973 r. Odwołujący w swoich zeznaniach wywodził, że w pierwszym ze wskazywanych okresów był zatrudniony jako pracownik młodociany. Pracował trzy dni w tygodniu i trzy dni chodził do szkoły. Po zakończeniu szkoły podjął ponownie pracę w (...) jako kierowca samochodu ciężarowego. Początkowo jeździł S. 28, a potem J. z przyczepą. W ww. przedsiębiorstwie pracował do momentu powołania go do odbycia służby wojskowej. Świadek J. M. potwierdził, że kiedy on podjął pracę w (...) w O. z dniem 1.09.1972 r., odwołujący już tam pracował jako kierowca. Wnioskodawca jeździł J. z przyczepą o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Świadek J. Z. zeznał, że zna odwołującego jeszcze ze szkoły przyzakładowej przy (...), do której razem chodzili. Podał, że po szkole podjęli pracę jako mechanicy. Potem odwołujący jeździł samochodami ciężarowymi o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5 tony.

Z dokumentów z akt osobowych wynikało, że po ukończeniu (...) odwołujący został przyjęty do (...) w O. z dniem 27.10.1971 r. na stanowisko pomocnika montera samochodowego, a z dniem 15.11.1971 r. na stanowisko pomoc smarownika pojazdów. Z kolejnych angaży wynikało, że odwołujący zajmował stanowisko montera. Dopiero z dniem 4.07.1972 r. odwołującego przeniesiono na stanowisko kierowcy. W Ocenie Sądu dokumenty z akt osobowych nie budziły wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, tym bardziej, że korespondowały z zeznaniami świadków, które Sąd również uznał za wiarygodne.

Oceniając powyżej omówione dowody Sąd I instancji uznał, że jedynie okres od 04.07.1972 r. do 25.04.1973 r. (do rozpoczęcia odbywania zasadniczej służby wojskowej) tj. łącznie 9 miesięcy i 23 dni należy odwołującemu zaliczyć do stażu pracy w szczególnych warunkach. W tym okresie T. J. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5 tony, wymienioną w wykazie A Dział VII poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu brak było natomiast podstaw do zaliczenia odwołującemu do okresów pracy w szczególnych warunkach, okresu od 27.10.1971 r. d 3.07.1972 r., gdyż w tym okresie odwołujący zajmował stanowiska pomocnika montera samochodowego, pomocnika smarownika pojazdów i montera, które nie są zaliczane do prac w szczególnych warunkach. Do okresów pracy w szczególnych warunkach Sąd nie mógł też zaliczyć odwołującemu okresu zatrudnienia w charakterze pracownika młodocianego od 1.09.1968 r. do 23.06.1971 r. Okres zatrudnienia odwołującego w ramach nauki zawodu nie pozwala bowiem na przyjęcie, że okres ten były pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu cytowanych wyżej przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyrok z dnia 22 sierpnia 2012 r., I UK 130/12 - LEX nr 1265553). Odwołujący w okresie od 1.09.1968 r. do 23.06.1971 r. łączył naukę z pracą. Zatem Sąd uznał, iż nie wykonywał on pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 27.04.1973 r. do 30.07.1974 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową. Z ugruntowanego już aktualnie orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego w tym przedmiocie wynika, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie 30 dni zgłosił swój powrót do zatrudnienia (tak np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 23.01.2014r., III AUa 422/13, wyrok Sądu Najwyższego z 17.05.2012r., I UK 3999/11, LEX nr 1211140, uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013r. , II UZP 6/13, LEX. Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, że odwołujący po odbyciu zasadniczej służby wojskowej nie podjął zatrudnienia w terminie 30 dni (zatrudnienie podjął dopiero 13.05.1975 r.) W rezultacie, Sąd I instancji nie znalazł podstaw do zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej.

Kolejnym spornym okresem zatrudnienia, który został odwołującemu zaliczony przez ZUS do stażu pracy był okres zatrudnienia w (...) w O. od 15.02.1977 r. do 30.09.1977 r. Organ rentowy nie uwzględnił natomiast do stażu pracy okresu od 13.05.1975 r. do 14.02.1977 r., z uwagi na brak pieczątki imiennej na świadectwie pracy. Za okres zatrudnienia w (...) odwołujący przedłożył dwa świadectwa pracy. Pierwsze z dnia 22.02.1977 r., zakwestionowane przez ZUS, z którego wynikało, że odwołujący był zatrudniony w (...) Rejon O. od 13.05.1975 r. do 14.02.1977 r. na stanowisku kierowcy i drugie datowane na 30.09.1977 r., z którego wynikało, że odwołujący pracował w (...) w O. od 15.02.1977 r. do 30.09.1977 r. na stanowisku kierowcy. Oba te okresy z uwagi na brak świadectw pracy nie zostały zaliczone odwołującemu do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Odwołujący w swoich zeznaniach wskazał, że w (...) pracował w okresie od 13.03.1975 r. do 30.09.1977 r., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy Stara 28, śmieciarki oraz wywrotki, przy czym były to wyłącznie samochody ciężarowe o dopuszczalnym ciężarze całkowitym przekraczającym 3,5 tony. Powyższe okoliczności potwierdził w pełni w swoich zeznaniach świadek R. S.. Zdaniem Sądu I instancji odwołujący rzeczywiście pracował w (...) również od 13.03.1975 r. do 14.02.1977 r., a nie jak to przyjął ZUS dopiero od 15.02.1977 r. do 30.09.1977 r. Powyższe potwierdza zapis w kwestionariuszu osobowym załączonym do podania o przyjęcie do pracy w (...) oraz życiorys, jak również dokument dotyczący wypłaty dodatku za staż pracy, gdzie w stażu pracy odwołującego również uwzględniony jest okres od 13.03.1975 r. do 14.02.1977 r.

W konsekwencji, Sąd I instancji uznał, że okres zatrudnienia w (...) w O. od 13.03.1975 r. do 30.09.1977 r. tj. łącznie 2 lata, 4 miesiące i 19 dni należy odwołującemu zaliczyć zarówno do ogólnego stażu pracy, jak też do stażu pracy w szczególnych warunkach. W tym okresie T. J. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5 tony. (Wykaz A dział VII poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

Z dalszych ustaleń Sądu wynikało, iż z dniem 17.03.1983 r. odwołujący został zatrudniony w (...) Zakład (...) na stanowisko kierowcy. Z dokumentu w postaci zobowiązania pracownika materialnie odpowiedzialnego wynika, że odwołującemu powierzono (...) o ciężarze całkowitym 9.600 kg i ładowności 4.500 kg. Z dokumentacji z akt osobowych wynikało, że odwołującemu z dniem 1.04.1984 r. powierzono stanowisko mechanika samochodowego ds. kontroli technicznej. Z pisemnego zakresu czynności wynika, że odwołujący oprócz czynności związanych diagnostyką samochodową zajmował się m.in. prowadzeniem dokumentacji odnośnie usług technicznych i gwarancyjnych, kontrolowaniem kierowców pod względem wskazującym na spożycie alkoholu, prowadził legalizację szybkościomierzy i drogomierzy. Z kolei z dniem 1.06.1984 r. odwołującemu powierzono stanowisko mistrza Stacji Obsługi, a z dniem 1.01.1989 r. starszego mistrza (...). Z dniem 10.05.1993 r. powierzono mu ponownie obowiązki mechanika samochodowego w Stacji Obsługi. W okresie od 2.11.1993 r. do 31.12.1994 r. odwołujący przebywał na urlopie bezpłatnym. Po powrocie z urlopu bezpłatnego w okresie od dnia 1.01.1995 r., aż do końca zatrudnienia zajmował stanowisko mechanika. Dokumenty z akt osobowych z tego spornego okresu Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne dowody w sprawie. Zasadniczo znalazły one potwierdzenie w dowodach osobowych. Odwołujący T. J. w swoich zeznaniach wskazywał, że w przedmiotowym zakładzie pracy początkowo pracował jako kierowca (...). Następnie w okresie od 1.06.1984 r. do 2.11.1993 r. tj. do czasu kiedy poszedł na urlop bezpłatny pracował jako mechanik i mistrz Stacji Obsługi. Wywodził przy tym, że wszystkie czynności wykonywał w kanale remontowym, czego nie potwierdzili jednak w pełni przesłuchani w sprawie świadkowie.

Z zeznań świadków K. N., J. Z., R. J., W. Ż. i J. K. wynika, że odwołujący rzeczywiście na początku zatrudnienia w OPPMs Zakład (...) pracował jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym przekraczającym 3,5 tony, a następnie jako mechanik i mistrz Stacji Obsługi. Z zeznań świadków wynikało, że większość prac w warsztacie odwołujący wykonywał w kanałach, jednak świadkowie przyznawali, że część napraw była wykonywana poza warsztatem np. na podnośnikach hydraulicznych. Świadkowie wskazywali też, że jako mistrz Stacji Obsługi odwołujący zajmował się też rozdzielaniem pracy i nadzorem na uczniami. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, gdyż świadkowie pracowali razem z odwołującym w spornym okresie, zatem posiadali wiedzę w przedmiocie charakteru jego pracy.

Reasumując powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że w przedmiotowym procesie odwołujący nie wykazał, by jako mechanik i mistrz Stacji Obsługi w OPPMs Zakład (...), a następnie po reorganizacjach zakładu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w O. i Zakładach (...) w O., wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych, bowiem wykonywał zarówno czynności związane z pracą w kanale, jak i nie wymagające pracy w kanałach. Zdaniem Sądu I instancji do stażu pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć odwołującemu jedynie okres zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie od dnia 17.03.1983 r. do 31.03.1984 r. tj. łącznie 1 rok i 15 dni. W tym okresie T. J. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5 tony.

W rezultacie Sąd I instancji ustalił, że staż pracy w szczególnych warunkach T. J. z tytułu zatrudnienia w (...) w O., (...) w O. i OPPMs Zakład (...) wynosi łącznie 4 lata, 2 miesiące i 27 dni. Na marginesie Sad I instancji wskazał, że nawet gdyby do okresów pracy w szczególnych warunkach zaliczyć odwołującemu cały okres zatrudnienia w (...) Zakład (...) (następnie po reorganizacjach zakładu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w O. i Zakładach (...) w O.) w łącznym wymiarze 10 lat, 11 miesięcy i 16 (po wyłączeniu urlopu bezpłatnego) to i tak staż ten wyniósłby jedynie 14 lat, 1 miesiąc i 18 dni, zamiast wymaganych 15 lat.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako niezasadne.

Apelację od wyroku wniósł T. J.. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 184, art. 32 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

- § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

- § 2 uchwały nr 127 Rady Ministrów z 29.07.1985 r. w sprawie czasu pracy (..) [MP 21, poz. 162, nr 46 poz. 298];

- art. 2 Konstytucji RP;

2) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1, art. 247, art. 278, art. 318, art. 473 k.p.c;

- niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu BHP.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę wyroku bądź przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych i zgodnych z treścią materiału dowodowego ustaleń faktycznych, w granicach swobodnej oceny dowodów, o której stanowi art. 233 § 1 k.p.c. oraz nie uchybił przepisom prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1, art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 748) oraz przepisom rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), uznając, iż T. J. nie wykazał wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a zatem nie spełnia niezbędnej przesłanki do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz wykładnię przepisów dokonaną przez ten Sąd.

Wnioskodawca T. J. domagał się przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako: ustawa emerytalna). Przepis ten w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych (tak jak wnioskodawca) po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy - 1 stycznia 1999 r. legitymowali się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej. Warunkiem uzyskania emerytury wcześniejszej jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. Przepis art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej zawiera definicję pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach. Jest nim pracownik zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia. Ponadto art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej odsyła w tej materii do dotychczasowych przepisów, którymi są przepisy rangi ustawy lub wydane na mocy delegacji ustawowej (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002/10/243).

Ustalenie, czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W myśl § 2 ust. 1 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika, warunkuje nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach tj. osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Nie budziło wątpliwości osiągnięcie przez wnioskodawcę wieku emerytalnego 60 lat oraz spełnienie przesłanki posiadania ogólnego okresu składkowego i nieskładkowego. Sporna była natomiast przesłanka legitymowania się 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, gdyż organ rentowy uznał, że T. J. na dzień 31.12.1998 r. nie wykazał żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy po przeprowadzeniu postępowania dowodowego uznał, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć okresy pracy wnioskodawcy: od 4.07.1972 r. do 25.04.1973 r. (do rozpoczęcia odbywania zasadniczej służby wojskowej) w (...) w O.; od 13.03.1975 r. do 30.09.1977 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w O. oraz od 17.03.1983 r. do 31.03.1984 r. w OPPMs Zakład (...) (łącznie 4 lata, 2 miesiące i 27 dni). Na etapie postępowania apelacyjnego spór dotyczył możliwości zaliczenia T. J. do stażu pracy w warunkach szczególnych pozostałych okresów zatrudnienia w (...) w O., tj. od 1.09.1968 r. do 23.06.1971 r. oraz od 27.10.1971 r. do 3.07.1972 r.; okresu służby wojskowej od 24.04.1973 do 30.07.1974 r.; okresu zatrudnienia w Zarządzie Wojewódzkim Towarzystwa (...) w O. od dnia 1.10.1977 r. do 15.03.1983 r., okresów zatrudnienia w OPPMs Zakład (...) (następnie w Przedsiębiorstwie (...) w O. i Zakładach (...) w O.) od 1.04.1984 r. do 30.04.1995 r.

Na wstępie podkreślić należy, iż Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się w działaniu Sądu Okręgowego naruszenia przepisów proceduralnych, które miałoby wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Zdaniem Sądu drugiej instancji nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia prawa procesowego art. 233 k.p.c. Przepis ten uprawnia sąd do oceny wiarygodności dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. W myśl powyższych dyrektyw Sąd pierwszej instancji rozważa w sposób racjonalny i wszechstronny materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych, a wiążąc ich moc i wiarygodność odnosi do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie (wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 r. w sprawie II UK 685/98). Na gruncie przedmiotowej sprawy na okoliczność ustalenia rodzaju i charakteru prac wykonywanych przez T. J. w spornych okresach zatrudnienia Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, dopuszczając zgłoszone przez odwołującego dowody z zeznań świadków J. M., K. N., R. S., J. Z., W. Ż., R. J., J. K. i wnioskodawcy w charakterze strony. Sąd Okręgowy dokonał też analizy dokumentacji pracowniczej znajdującej się w aktach osobowych T. J.. Wszystkie te dowody zostały przez Sąd Okręgowy przywołane i omówione w sposób obiektywny, rzetelny i wszechstronny. Zatem wbrew zarzutom apelacji, Sąd Okręgowy rozważył wszechstronnie cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i na jego podstawie dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ocena tego materiału dowodowego została dokonana przez Sąd pierwszej instancji zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c., a więc w sposób bezstronny, zgodnie z zasadami wiedzy i logicznego rozumowania oraz doświadczeniem życiowym. Sąd Apelacyjny podziela dokonaną ocenę zeznań świadków i wnioskodawcy oraz dokumentów zebranych w aktach osobowych i aktach ZUS. Z kolei argumenty zawarte w apelacji mają - zdaniem Sądu drugiej instancji charakter polemiczny i są wynikiem subiektywnego poglądu wnioskodawcy na sprawę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia art. 247 k.p.c. Przepis ten zawiera ogólną zasadę dotyczącą zakazu przeprowadzania dowodu z zeznań świadków przeciwko czy ponad osnowę dokumentu w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wbrew bowiem zarzutom apelacji, Sąd pierwszej instancji respektował w sprawie zasadę określoną w art. 473 k.p.c., a odnoszącą się do braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c. sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (vide wyrok SN z 4 października 2007 r. I UK 111/07, Legalis, nr 178382). W niniejszym postępowaniu mając na względzie powyższą zasadę, Sąd I instancji dopuścił zaoferowane przez odwołującego dowody z zeznań wielu świadków na okoliczność charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia. Fakt, że w postępowaniu w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe ubezpieczony ubiegający się o świadczenie może wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentów wynika co innego lub gdy dokumenty nie zachowały się nie jest równoznaczny z tym, iż ocena wiarygodności tych dowodów podlega innym regułom niż określone w art. 233 § 1 k.p.c. Podkreślić również należy, że dopuszczalność dowodzenia okoliczności dotyczących zatrudnienia przy pomocy wszelkich dostępnych dowodów, w tym zeznaniami świadków i przesłuchaniem strony nie oznacza, że sąd każdorazowo uzna zeznania świadków za wystarczające dla ustalenia charakteru zatrudnienia i wymiaru pracy, zwłaszcza w sytuacji, gdy nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym. Jak wskazano powyżej, Sąd pierwszej instancji przeprowadził zaoferowane przez wnioskodawcę dowody z zeznań świadków i ocenił je, w ramach przysługującego uprawnienia, a ocena ta nie była dowolna.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 278 k.p.c. poprzez zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu BHP. Odnosząc się szczegółowo do tego zarzutu, wyjaśnić należy, że Sąd pierwszej instancji - wbrew twierdzeniom apelującego - nie miał obowiązku przeprowadzania dowodu z opinii biegłego z zakresu BHP. Zauważyć należy, iż konieczność powołania biegłego wynika z charakteru sprawy, do której rozstrzygnięcia potrzebne są wiadomości specjalne. Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego może nastąpić wyłącznie w realiach art. 278 § 1 k.p.c., tj. wówczas, gdy w sprawie wystąpi kwestia sporna wymagająca wiadomości specjalnych. W ocenie Sądu II instancji wyniki postępowania dowodowego nie czyniły koniecznym skorzystania z wiadomości specjalnych biegłego z zakresu BHP. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w postaci zeznań świadków i odwołującego oraz dokumenty zgromadzonych w aktach osobowych stanowiły wystarczającą podstawę do prawidłowego określenia charakteru zatrudnienia wnioskodawcy i rzeczywiście wykonywanych przez niego czynności w spornych okresach zatrudnienia. Natomiast sama ocena zgromadzonych w sprawie dowodów pod kątem ustalenia czy wnioskodawca wykonywał prace w warunkach szczególnych należy do kompetencji Sądu, a nie biegłego sądowego. Jak wynika z ugruntowanego orzecznictwa praca w warunkach szczególnych, to w istocie określona sytuacja faktyczna, natomiast o kwalifikacji prawnej decyduje sąd, a nie biegły (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2014 r., III UK 196/13, LEX nr 1540140). Skoro wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności zostały wyjaśnione na podstawie pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego, to zasadne było zakończenie postępowania dowodowego. Z tych też przyczyn zgłoszony przez odwołującego w toku postępowania apelacyjnego wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu BHP podlegał oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c.

Za niezasadny należało uznać podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 318 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu sąd, uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie, może wydać wyrok wstępny tylko co do samej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania - zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie. Po pierwsze apelujący nie przedstawił konkretnie, na czym w realiach niniejszej sprawy polegało naruszenie tego przepisu. Po drugie, przepis ten ma charakter dyspozytywny, a decyzje o skorzystaniu z niego ustawodawca pozostawił do swobodnego uznania sądu. Nie można więc czynić zarzutu niewydania wyroku wstępnego, gdy sądowi przysługuje możliwość jego wydania zatem nawet wtedy, gdy dochodzone powództwo jest zasadne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 r. (...) 200/07, OSNP 2009/11-12/143).

Wbrew twierdzeniom apelującego, Sąd Okręgowy prawidłowo nie uwzględnił T. J. okresu zatrudnienia w (...) w O. na podstawie umowy o naukę zawodu w okresie 1.09.1968 r. do 23.06.1971 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych. Jak wynika z treści świadectwa pracy wystawionego w dniu 22.01.2016 r. przez (...) S.A. T. J. był w spornym okresie zatrudniony w (...) w O. jako uczeń praktycznej nauki zawodu – mechanik napraw pojazdów samochodowych na podstawie umowy zawartej na czas trwania nauki zawodu (czas określony) [k.17 akt ZUS]. Odpis świadectwa szkolnego wskazuje, iż w dniu 23.06.1971 r. wnioskodawca ukończył naukę w (...) Szkole Zawodowej Nr (...) w O. w zawodzie mechanik kierowca pojazdów samochodowych (k. 4 akt osobowych). Z zeznań odwołującego wynikało, iż w spornym okresie uczęszczał do Szkoły Przyzakładowej, pracował przez 3 dni w tygodniu po 8 godzin (k. 57). Przypomnieć w tym miejscu należy, że zgodnie z § 2 pkt. 1 ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43), zaliczenie okresu pracy do zatrudnienia w szczególnych warunkach jest uzależnione od wykonywania jej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku. Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w wyroku z dnia 24 kwietnia 2009 r ., sygn. akt II UK 334/08, Legalis, Nr 258436, że okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia. Podobnie w postanowieniu z dnia 5 marca 2013 r., II UK 341/12, Legalis Nr 722409, Sąd Najwyższy przyjął, że okres nauki zawodu w warunkach wynikających z art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W świetle powyższego słusznie Sąd Okręgowy przyjął, że względu na połączenie nauki zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, cały okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach. Podkreślenia wymaga, że młodociani wykonujący pracę w ramach nauki zawodu, poza wykonywaniem czynności praktycznych, związanych z przyuczeniem się do określonego zawodu, zobligowani byli do dokształcania teoretycznego, którego czas był wliczany do czasu pracy młodocianego. W odniesieniu do powyższego okresu zatrudnienia stwierdzić należy, że wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie spełnił warunku zaliczenia tego okresu do stażu pracy wykonywanej w szczególnych w warunkach wynikającego z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia.

Sąd Apelacyjny podziela dokonaną przez Sąd I instancji ocenę dowodów, która doprowadziła go do wniosku, iż praca wnioskodawcy T. J. w (...) w O. w dalszym okresie zatrudnienia od dnia 27.10.1971 r. do dnia 3.07.1972 r. nie spełniała wymogów pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ww. rozporządzenia. Odnosząc się szczegółowo do spornego okresu zatrudnienia należy wskazać, że ze świadectwa pracy z dnia 22.11.1991 r. wynika, iż w okresie od 27.10.1971 r. do 26.04.1973 r. T. J. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w O. na stanowisku mechanika samochodowego (k. 27 akt osobowych). Z kolei ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 22.01.2016 r. na podstawie akt osobowych (k. 29 akt osobowych) wynika, że wnioskodawca w okresie od 27.10.1971 r. do 25.04.1973 r. był zatrudniony w (...) w O. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego. Pracodawca za ten okres zatrudnienia wystawił w dniu 22.01.2016 r. świadectwo wykonywania prac w szczególny warunkach. W dokumencie tym stwierdzono, iż wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie powyżej 3,5 tony, specjalistycznych (specjalnych) pojazdów członowych (wykaz A Dział VIII poz. [k.6 akt rentowych]. Z pozostałych dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy wynika jednak, iż T. J. z dniem 27.10.1971 r. został zatrudniony w przedmiotowym przedsiębiorstwie na stanowisku pomocnika montera samochodowego (angaż z 27.10.1971 r. - k. 11 akt osobowych). Z kolejnego angażu z 19.11.1971 r. wynika, że odwołujący został przekierowany na stanowisko pomoc smarownika pojazdów (k.12), a następnie na stanowisko montera samochodowego. Z kolei angaż z dnia 4.07.1972 r. (k. 19 akt osobowych) wskazuje, iż dopiero z tym dniem odwołującemu powierzono stanowisko kierowcy. Zatem zgromadzona dokumentacja pracownicza potwierdza, iż przed dniem 4.07.1972 r. odwołujący wykonywał pracę w charakterze montera samochodowego, a kolejno pomocnika smarownika pojazdów i następnie montera. Powyższe ustalenia znajdują potwierdzenie w treści zeznań świadków. Świadek J. Z. zeznał, iż po ukończeniu Przyzakładowej Szkoły wraz z wnioskodawcą podjęli pracę w (...) jako mechanicy. Następnie wnioskodawca pracował jako kierowca samochodów ciężarowych (k. 41). Z kolei świadek J. M. potwierdził, iż w chwili swojego zatrudnienia w dniu 1.09.1972 r. w (...) w O., odwołujący pracował już jako kierowca (k. 40). Mając na względzie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd I instancji trafnie ustalił, iż wnioskodawca w okresie od dnia 27.10.1971 r. do dnia 3.07.1972 r. będąc zatrudnionym na stanowiskach pomocnika montera samochodowego, a kolejno pomocnika smarownika pojazdów i montera nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego za słuszne należało uznać stanowisko Sądu Okręgowego odmawiające wnioskodawcy zaliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej od 27.04.1973 r. do 30.07.1974 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., III UZP 6/13, OSNP 2014/3/42, LEX nr 1385939 stwierdzono, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Wskazany w tej uchwale przepis art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.), stanowił, że okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy. Należy zwrócić uwagę na to, że stosownie do art. 108 ust. 3 tej ustawy, warunkiem zaliczenia okresu odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub art. 107 ust. 1, co sprowadza się do konieczności zgłoszenia powrotu do zakładu pracy najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej Z powyższego wynika, że zaliczenie okresu niezawodowej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach, od czego zależy ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku, jest możliwe w sytuacji, gdy pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach został powołany do wojska i po zwolnieniu ze służby wojskowej w przepisanym terminie zgłosił powrót do pracy w tym samym zakładzie pracy albo w tej samej gałęzi pracy. Oceniając spełnienie powyższych warunków, Sąd I instancji zasadnie stwierdził, iż okres odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej nie podlega zaliczeniu do stażu pracy warunkach szczególnych, gdyż jak wynika z okoliczności sprawy wnioskodawca w wymaganym okresie 30 dni nie powrócił do pracy. Na podstawie akt rentowych stwierdzić należy, iż wnioskodawca zatrudnienie pracownicze podjął dopiero w dniu 13 maja 1975 r. (świadectwo pracy z 22.02.1997 r.- k. 15). Natomiast wnioskodawca przed Sądem II instancji wyjaśnił, iż po odbyciu służby wojskowej zajął się pracą w gospodarstwie rolnym (k. 85v).

W ocenie Sądu Apelacyjnego dokonana przez Sąd I instancji ocena charakteru pracy T. J. w okresie od dnia 1.10.1977 r. do 15.03.1983 r. w Zarządzie Wojewódzkim Towarzystwa (...) w O. była prawidłowa. Ze świadectwa pracy z dnia 15.03.1983 r. (k. 14 akt ZUS) wynika, że odwołujący w ww. okresie zajmował stanowisko kierowcy. Z zeznań samego wnioskodawcy wynikało, iż w tym okresie zatrudnienia wykonywał obowiązki kierowcy samochodu osobowego (k. 40v). Mając powyższe na uwadze brak jest podstaw do uznania, że wnioskodawca w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych, bowiem stanowisko kierowcy samochodu osobowego nie zostało wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia.

Oceniając całokształt zebranych dowodów dotyczących kolejnego spornego okresu zatrudnienia T. J. od dnia 1.04.1984 r. do 30.04.1995 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w W. Zakład (...) (następnie w Przedsiębiorstwie (...) w O. i Zakładach (...) w O.) wskazać należy, że zgromadzone w sprawie dokumenty pracownicze ani źródła osobowe nie potwierdzają faktu wykonywania przez niego pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ww. rozporządzenia. Przed przystąpieniem do szczegółowej analizy tego okresu, zaznaczyć należy, iż Sąd Okręgowy uwzględnił do stażu pracy początkowy okres zatrudnienia w ww. przedsiębiorstwie od 17.03.1983 r. do 31.03.1984 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego.

Jak wynika z pierwszego świadectwa pracy z dnia 31.12.1988 r., wnioskodawca zatrudniony był w OPPMs w W. Zakład (...) w W. Oddział w O. pracy od dnia 17.03.1983 r. do dnia 31.12 1988 r. na stanowisku kierowcy i mistrza w Stacji Obsługi (k. 12 akt ZUS). Drugie świadectwo pracy z dnia 27.04.1995 r. wskazuje, iż T. J. zatrudniony był Zakładach (...) S.A. (po reorganizacji) od 1.01.1989 r. do 30.04.1995 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku starszego mistrza Stacji Obsługi oraz mechanika samochodowego (akta osobowe). Sporny okres został udokumentowany również dwoma świadectwami wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wydanymi przez Zakłady (...) S.A. (k. 8, 11 akt ZUS). Z pierwszego dokumentu wynika, że T. J. w okresie od 1.06.1984 r. do 9.05.1993 r., będąc zatrudniony jako mistrz w Stacji Obsługi stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (Wykaz A Dział XIV poz. 24 stanowiący załącznik do rozporządzenia z 7.02.1983 r. oraz Wykaz B Dział XIV poz. 24 pkt 1 załącznika nr 2 do zarządzenia nr 55 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach). Z kolei drugie świadectwo potwierdza, iż T. J. w okresie od 10.05.1993 r. do 30.10.1993 r., będąc zatrudniony na stanowisku mechanika samochodowego w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych (Wykaz A Dział XIV poz. 16 stanowiący załącznik do rozporządzenia z 7.02.1983 r. oraz Wykaz B Dział XIV poz. 16 pkt 1 załącznika nr 2 do zarządzenia nr 55 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach). Abstrahując już od prawidłowości sporządzenia tych świadectw pracy, podkreślić należy, że dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy w szczególnych warunkach ocena charakteru zatrudnienia pracownika nie jest dla sądu wiążąca, dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała. Dokument taki podlega kontroli zarówno, co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2004r., III UK 31/04, OSNP z 2005/1/13 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 r., III AUa 795/08, OSAB 2008/4/60). Tym samym istnienie tych świadectw w odniesieniu do spornych okresów zatrudnienia nie uniemożliwia przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność ustalenia, czy świadczona praca odpowiada pracom wykonywanym w warunkach szczególnych w myśl przepisów ww. rozporządzenia.

Jak wynika z dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych, z dniem 1.04.1984 r. odwołującemu powierzono stanowisko mechanika samochodowego ds. kontroli technicznej. Przy ustaleniu faktycznie wykonywanych czynności przez wnioskodawcę istotne znaczenie miał znajdujący się w aktach osobowych dokument - zakres czynności (akta osobowe). Z zakresu tego wynikało, iż do obowiązków wnioskodawcy należały czynności związane z wykonywaniem diagnostyki samochodowej, jak również m.in. prowadzenie dokumentacji odnośnie usług technicznych i gwarancyjnych, kontrola kierowców pod względem wskazującym na spożycie alkoholu, prowadzenie legalizacji szybkościomierzy i drogomierzy. Z dalszych angaży wynika, iż z dniem 1.06.1984 r. odwołujący rozpoczął pracę na stanowisku mistrza Stacji Obsługi. Z pisemnego zakresu czynności wynika, że T. J. jako mistrz Stacji Obsługi zobowiązany był do: pełnienia obowiązków zastępcy kierownika D. Stacji Obsługi, organizowania pracy zespołu pracowników, organizowania i kontrolowania stanowisk pracy, dbania o wysoką jakość wykonania napraw pojazdów przez kierowany zespół pracowników i kontroli jakości jej wykonania, pilnowania utrzymania porządku i czystości na stanowiskach pracy; sporządzania planu działania D., wystawiania zleceń na godziny nadliczbowe. Z kolejnego zakresu czynności mistrza stacji obsługi w O. z dnia 19.12.1985 r. wynika, iż podlegali mu brygadziści i mechanicy samochodowi w ogólnym ujęciu oraz pracownicy narzędziowi. Do jego obowiązków należało m. in.: kierowanie pracą jednej zmiany pracowników, organizacja i kontrola stanowisk pracy, dbanie o wysoką jakość wykonywania napraw pojazdów i kontrola jakości jej wykonania, nadzór stosowania przez pracowników bezpiecznych metod pracy, przepisów BHP, organizacja prawidłowej gospodarki częściami, podzespołami i surowcami, sprawowanie opieki nad powierzonym mieniem, sporządzanie planu działania, nadzór nad zabezpieczeniem dokumentów. Z dalszej dokumentacji osobowej wynika, iż z dniem 1.01.1989 r. T. J. został zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) (po reorganizacji) na stanowisku starszego mistrza Stacji Obsługi (umowa o pracę z 1.01.1989 r.), a od dnia 10.05.1993 r. powierzono mu obowiązki mechanika samochodowego w Stacji Obsługi (podanie o przeniesienie z 6.05.1993 r., zmiana umowy o pracę z 11.05.1993 r.). W okresie od 2.11.1993 r. do 31.12.1994 r. odwołujący przebywał na urlopie bezpłatnym (świadectwo pracy z 27.04.1995 r.). Po powrocie z urlopu bezpłatnego w okresie od dnia 1.01.1995 r. do 30.04.1995 r. odwołujący pracował na stanowisku mechanika samochodowego w Stacji Obsługi. Wprawdzie wystawione w dniu 23.12.1999 r. przez Zakład (...) Sp. z o.o. w likwidacji świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wskazuje, iż w tym ostatnim okresie zatrudnienia wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako mistrz na Stacji Obsługi wykonywał kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, to dokumentacja osobowa jak i zeznania samego wnioskodawcy potwierdzają, iż faktycznie z dniem 1.01.1995 r. powierzono odwołującemu stanowisko mechanika samochodowego, (k. 7 akt ZUS).

Z zeznań świadków K. N. (k. 41), J. Z. (k. 41), R. J. (k. 56), W. Ż. (k. 41v) i J. K. ( k. 56v) będących współpracownikami T. J. wynika, że odwołujący w spornym okresie zatrudnienia pracował jako mechanik i mistrz Stacji Obsługi. Świadkowie potwierdzili, że większość prac w warsztacie odwołujący wykonywał w kanałach remontowych, jednocześnie jednak przyznali, że część napraw była wykonywana poza warsztatem np. na podnośnikach hydraulicznych. W kanałach wykonywane były naprawy skrzyń biegów, hamulców, a poza kanałem prace dotyczące elektryki i blacharki. W tym zakładzie pracy mechaników (około 30-40) było więcej niż kanałów ( około 10). Świadkowie wskazywali też, że odwołujący jako mistrz Stacji Obsługi zajmował się też rozdzielaniem pracy, nadzorem na uczniami i kontrolą pracy zatrudnionych mechaników. Z wyjaśnień samego odwołującego wynikało, iż jako mistrz Stacji Obsługi pracę wykonywał w biurze i rozdzielał pracę wśród pracowników, a jako mechanik wykonywał swoje obowiązki w kanale (k. 40v). Zdaniem Sądu Apelacyjnego zeznania świadków są ze sobą spójne, logiczne i nie wzbudzają wątpliwości odnośnie ich wiarygodności. Znajdują potwierdzenie w zgromadzonych dokumentach pracowniczych. W ocenie Sądu drugiej instancji brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności tych zeznań i stanowią one miarodajny materiał dowodowy do czynienia ustaleń w kwestii rodzaju i charakteru pracy wykonywanej przez T. J..

Podkreślić należy, że wymogi stawiane przez ustawodawcę, które należy spełnić w celu uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, należy interpretować ściśle. W wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. określono wprost, jakie rodzaje prac kwalifikują się do prac w szczególnych warunkach. Dochodzone świadczenie jest emeryturą wcześniejszą, czyli niejako przywilejem dla osób wykonujących określone w przepisach prace i spełniającym inne warunki niezbędne do jego przyznania. W celu skutecznego ubiegania się o to świadczenie należy spełnić m.in. przesłankę wykonywania prac wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku, stosownie do wymogu wynikającego z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się ponadto, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75). Warto w tym miejscu wskazać, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 17 października 2011 r., I UK 174/11, Legalis, Nr 464130).

Mając na uwadze treść dokumentów zebranych w aktach osobowych oraz treść zeznań świadków nie sposób podzielić twierdzeń odwołującego, iż podczas zatrudnienia na stanowisku mechanik samochodowy, mistrz Stacji Obsługi i starszy mistrz Stacji Obsługi w OPPMs Zakład (...) (po reorganizacji w Przedsiębiorstwie (...) w O. i Zakładach (...) w O.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach. Jak wynika z materiału dowodowego wnioskodawca wykonywał naprawy pojazdów mechanicznych zarówno w kanałach jak i poza kanałami. Ponadto jak wynika, z pisemnego zakresu czynności, odwołujący wykonywał nie tylko czynności związane z diagnostyką samochodową, ale również m.in. prowadził dokumentację odnośnie usług technicznych i gwarancyjnych, kontrolował kierowców pod względem wskazującym na spożycie alkoholu, prowadził legalizację szybkościomierzy i drogomierzy. Natomiast jako mistrz i starszy mistrz Stacji Obsługi wnioskodawca organizował pracę podległych mu pracowników, nadzorował stanowiska pracy, kontrolował jakość pracy świadczonej przez pracowników, sporządzał plan działania D., wystawiał zlecenia na godziny nadliczbowe, sprawował nadzór stosowania przez pracowników bezpiecznych metod pracy, przepisów BHP, zajmował się organizacją prawidłowej gospodarki częściami, podzespołami i surowcami, sprawował opiekę nad powierzonym mieniem. Dodatkowo jako starszy mistrz Stacji Obsługi, odwołujący miał za zadanie opracowywać projekty aktów normatywnych dotyczących właściwości kierowanej komórki oraz współpracować przy opracowywaniu aktów normatywnych zakładu pracy, opracowywać i na bieżąco aktualizować zakresy obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności dla podległych pracowników, przestrzegać dyscypliny pracy i kontrolować przestrzeganie przez podległych pracowników.

Zgodnie z wykazem A, Dział XIV, poz. 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., tylko praca mechanika wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych jest pracą w szczególnych warunkach, a nie wszelkie prace wykonywane przy naprawie pojazdów. Skoro nie wszystkie czynności związane z naprawą pojazdów były wykonywane w kanałach, a ponadto wnioskodawca wykonywał inne czynności związane z dokumentacją usług technicznych i gwarancyjnych oraz kontrolą kierowców, to stwierdzić należy, że będąc zatrudniony jako mechanik samochodowy nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak też jest przesłanek ku temu, aby wykonywaną w spornych okresach pracę mistrza Stacji Obsługi, starszego mistrza Stacji Obsługi uznać za prace w warunkach szczególnych jako prace, o których mowa w Wykazie A, Dział XIV, poz. 24 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze tj. kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie budzi wątpliwości okoliczność, że wnioskodawca kierował i nadzorował pracowników, którzy zajmowali się naprawami pojazdów mechanicznych na Stacji Obsługi. Z zakresu obowiązków wnioskodawcy na stanowisku mistrza na Stacji Obsługi wynikało, iż podlegali mu brygadziści, mechanicy samochodowi w ogólnym ujęciu oraz pracownicy narzędziowi. Z kolei zakres obowiązków na stanowisku starszego mistrza Stacji Obsługi wskazywał, że odwołującemu podlegali pracownicy fizyczni Stacji Obsługi (akta osobowe). Nie ulega też wątpliwości, że ww. podlegli wnioskodawcy pracownicy wykonywali nie tylko naprawy samochodów wykonywane w kanałach i poza kanałami, ale też inne obowiązki zgodne z ich charakterem zatrudnienia. Z tej przyczyny nie sposób uznać, że dozór inżynieryjny - techniczny, który miał sprawować wnioskodawca nad podległymi mu pracownikami odbywał się w pełnym wymiarze czasu pracy nad pracownikami, którzy wykonywali pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Reasumując, Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, w zakresie jakim uznał, iż brak jest podstaw do zaliczenia wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w ww. przedsiębiorstwie od 1.04.1984 r. do 31.05.1984 r. na stanowisku mechanika ds. kontroli technicznej oraz od 10.05.1993 r. do 1.11.1993 r. i od 1.01.1995 r. do 30.04.1995 r. na stanowisku mechanika samochodowego, gdyż wnioskodawca nie wykazał, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę w kanałach remontowych. W ocenie Sądu drugiej instancji również okres zatrudnienia wnioskodawcy od 1.06.1984 r. do 9.05.1993 r., na stanowisku mistrza Stacji Obsługi, a następnie starszego mistrza Stacji Obsługi nie można zakwalifikować do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, ze względu na brak bezpośredniego nadzoru nad pracownikami wykonującymi prace w szczególnych warunkach wskazane w ww. wykazie.

Mając na uwadze powyższe, zarzuty apelacyjne, okazały się nieuzasadnione. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego, zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 233 § 1 k.p.c. i na tej podstawie trafnie ustalił, iż T. J. nie legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie spełnia jednej z przesłanek niezbędnych do przyznania mu emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. W tym zakresie nie zasługiwały na uwzględnienie podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 184, art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu Apelacyjnego niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.). Powołany przepis Konstytucji RP wyraża zasadę demokratycznego państwa prawa i sprawiedliwości społecznej. Stanowi on, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Odnosząc się do powyższego zarzutu wskazać należy, iż o przysługiwaniu ubezpieczonemu prawa do poszczególnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, w tym emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, decyduje spełnienie warunków wskazanych w ustawach, w tym przypadku w ustawie z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skoro ubezpieczony T. J. nie spełnił wszystkich wymaganych przepisami tej ustawy warunków niezbędnych do otrzymania świadczenia, to Sąd Okręgowy odmawiając mu tego świadczenia, nie naruszył zasady demokratycznego państwa prawnego oraz wynikającej z niej zasady ochrony zaufania do państwa i zasady ochrony praw słusznie nabytych.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.