Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym orzeczeniem z dnia 25 kwietnia 2014r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowił:

I/ na nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), obejmującej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącej współwłasność w udziałach po ½ części wnioskodawczyni M. R. i uczestniczki Z. D., ustanowić na rzecz (...) spółki z o.o. z siedzibą w B. służebność przesyłu, polegającą na prawie utrzymywania na nieruchomości obciążonej urządzeń służących do przesyłu ciepła w postaci:

- sieci rozdzielczej (...)o długości 18,7 mb (w kanale łupinowym o szerokości 0,92 m), biegnącej w kierunku ul. (...) (w punkcie 1);

- sieci rozdzielczej (...)o długości 13,4 mb (w kanale łupinowym o szerokości 1 m), biegnącej w kierunku ul. (...) ( w punkcie 2);

- węzła cieplnego grupowego (...), znajdującego się w przybudówce do budynku mieszkalnego, z tym ustaleniem, że prawo to obejmuje w szczególności prawo eksploatacji tych urządzeń w celu prowadzenia dostawy ciepła, prawo wstępu na nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, obsługi, zapobieżenia awarii lub usunięcia skutków awarii oraz innych czynności niezbędnych dla prawidłowej obsługi tych urządzeń (w punkcie 3);

II / zasądzić od uczestnika (...)

spółki z o. o. z siedzibą w B. na rzecz wnioskodawczyni M. R. i uczestniczki Z. D. w częściach równych tytułem wynagrodzenia okresowego za ustanowienie służebności przesyłu kwoty po 2.127 zł (dwa tysiące sto dwadzieścia siedem złotych), płatne co roku z góry do dnia 31 stycznia danego roku kalendarzowego, począwszy od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności;

III/ ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnik (...) spółka z o.o. z siedzibą w B. ponoszą w częściach równych koszty sądowe w sprawie;

IV / pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych następujące kwoty: od wnioskodawczyni M. R. kwotę 1.668,54 zł; od uczestnika (...) spółki z o.o. z siedzibą w B. kwotę 2.868,54 zł;

V / ustalić, że zainteresowani ponoszą we własnym zakresie pozostałe
koszty związane z ich udziałem w sprawie, w tym koszty
wynagrodzenia ich pełnomocników.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni M. R. i uczestniczka Z. D. są współwłaścicielkami (do ½ części każda) nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z działki nr (...) o powierzchni 0,0417 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...). Uczestnik (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. jest przedsiębiorstwem zajmującym się m.in. produkcją i dystrybucją ciepła - pary wodnej i gorącej wody. Wzdłuż południowej granicy działki nr (...) przebiegają stanowiące własność uczestnika urządzenia ciepłownicze: sieć ciepłownicza rozdzielcza (...) w kanale o szerokości 0,92 m i długości 18,80 mb w kierunku ul. (...), sieć ciepłownicza (...) w kanale o szerokości 1 m i długości 13,4 mb w kierunku ul. (...). Ponadto w dobudówce do budynku mieszkalnego znajduje się węzeł cieplny grupowy (...).Urządzenia te zostały wybudowane przez (...) Zrzeszenie (...), jako inwestora i miały na celu ogrzewanie budynków i dostarczanie ciepła do wytwarzania ciepłej wody użytkowej dla mieszkańców osiedla domków jednorodzinnych w okolicy ul. (...). Sieć ciepłownicza była realizowana etapowo. Sieć (...) w stronę ul. (...) została oddana do eksploatacji dnia 1października 1979 r., a sieć (...) w stronę ul. (...) została oddana do eksploatacji 1 listopada 1979 r. Węzeł grupowy zlokalizowany w przybudówce na nieruchomości wnioskodawczyni i uczestniczki został oddany do eksploatacji w dniu 27 września 1980 r., zaś budynek mieszkalny przy ul. (...) został podłączony do sieci z dniem 3 listopada 1982 r. Sieć (...)została przekazana w zarząd (...)Przedsiębiorstwa (...)w B. z dniem 22 sierpnia 1980r., a węzeł (...) i sieć (...) zostały przekazane w zarząd tego samego Przedsiębiorstwa z dniem 10 listopada 1980r.

Poprzednik prawny wnioskodawczyni i uczestniczki J. D. w dniu 24lipca 1984r. zawarł z(...)Przedsiębiorstwem(...)w B. umowę o dostawę i użytkowanie energii cieplnej. Od tej chwili węzeł cieplny dostarczał energię cieplną do indywidualnych odbiorców, w tym do nieruchomości przy ul. (...).

Stopień współkorzystania z pasa służebności przesyłu na działce nr (...) przez przedsiębiorstwo przesyłowe wynosi 70 %, zaś przybudówka, w której jest zlokalizowany węzeł grupowy, jest wyłączona z użytkowania przez właściciela. Uwzględniając użytkowanie tarasu przez właściciela, stopień współkorzystania z przybudówki przez właściciela wynosi 10 %. Wartość rynkową służebności przesyłu sieci na działce nr (...) Sąd Rejonowy ustalił w wysokości 13 600 zł (przy odpłatności jednorazowej) lub po 1183zł w przypadku ustalenia odpłatności okresowych w stosunku rocznym. Wartość rynkową służebności obciążającej przybudówkę Sąd ustalił na 10851 zł (jednorazowo) lub po 944 zł w przypadku płatności okresowych w stosunku rocznym.

W ramach oceny prawnej tych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy stwierdził, że możliwość ustanowienia na nieruchomości służebności gruntowej pozwalającej na korzystanie ze znajdujących się na niej urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorcę wykorzystującego je w swojej działalności gospodarczej została potwierdzona w doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego, stanowiąc w tej chwili konsekwentną linię orzeczniczą. Sąd orzekający w pełni podziela ten pogląd i argumenty przywołane przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2013r. w sprawie III CZP 18/13, że konstrukcja służebności przesyłu, wprowadzona przepisami art.305 ¹ – 305 ⁴ kc, powtarza kluczowe elementy koncepcji judykatury (możliwości ustanowienia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu), przenosząc je w ramy osobnej, szczegółowej regulacji prawnej. Jej wprowadzenie miało na celu przede wszystkim potwierdzenie i uporządkowanie wcześniejszego orzecznictwa, nie zaś wprowadzanie całkowicie nowego rodzaju prawa rzeczowego. W konsekwencji, konstrukcja funkcjonująca do tej pory jedynie w oparciu o orzecznictwo została bez istotnych zmian powtórzona w w/w przepisach kc. W świetle tego Sąd Rejonowy uznał, że zachodziły uzasadnione podstawy do ustanowienia służebności przesyłu o treści przywołanej w postanowieniu (art. 305 ¹ kc) i za odpłatnością na rzecz współwłaścicieli. Wysokość odpłatności ustalił z pomocą opinii biegłego sądowego, który wziął pod uwagę powierzchnię zajętą pod urządzenia ciepłownicze uczestnika, jak też szerokość pasów ochronnych, które uczestnik będzie miał prawo zająć w celu usunięcia ewentualnej awarii urządzeń, jak również fakt, że właściciel może korzystać z tego terenu w sposób ograniczony. W strefie tej istnieje prawdopodobieństwo ograniczeń w sadzeniu drzew, krzewów, żywopłotów i upraw sadowniczych. Ponadto biegły uwzględnił praktyczne wyłączenie pomieszczenia przybudówki z korzystania przez właściciela nieruchomości. Stopień tego korzystania oznaczył na poziomie 10 %, uwzględniając, że właściciel korzysta tylko z tarasu usytuowanego nad przybudówką. Przy dokonywanych obliczeniach biegły uwzględnił wartość rynkową powierzchni obciążonego gruntu w odniesieniu do wartości rynkowej nieruchomości gruntowej dla optymalnego sposobu jej użytkowania według jej stanu, przeznaczenia i według cen rynkowych na dzień sporządzenia opinii. Opinia wydana została po dogłębnej analizie rynku lokalnego i w konsekwencji Sąd uznał ją za w pełni rzetelną.

Sąd Rejonowy nie podzielił zarzutu uczestnika, że nabył on w drodze zasiedzenia służebność gruntową odpowiadającą treścią służebności przesyłu, zasadniczo z tej przyczyny, że nie wykazał, by posiadał służebność w ten sposób, że korzystał z trwałego i widocznego urządzenia, posadowionego na nieruchomości wnioskodawczyni i uczestniczki, przez okres wymagany ustawowo i czy było to posiadanie w dobrej czy w złej wierze.

W szczególności – w ocenie Sądu - przesłanka korzystania z trwałego i widocznego urządzenia nie zaktualizowała się w stosunku do sieci ciepłowniczych (...) i (...)posadowionych w gruncie. O ile bowiem są to urządzenia trwałe, to nie można im przypisać przymiotu widoczności. Zatem badanie dalszych przesłanek, w tym przede wszystkim, czy upłynął niezbędny do zasiedzenia służebności gruntowej termin, było – zdaniem Sądu - bezprzedmiotowe. Inaczej rzecz ma się z węzłem grupowym, który jest urządzeniem naziemnym, zlokalizowanym w przybudówce budynku mieszkalnego, widocznym dla obecnych i poprzednich właścicieli nieruchomości. Korzystanie z przybudówki w zakresie utrzymywania w niej urządzenia mogło więc doprowadzić do nabycia służebności w drodze zasiedzenia. W przekonaniu Sądu nie upłynął jednak wymagany prawem termin niezbędny do tego. Sąd nie podziela stanowiska uczestnika, że jego poprzednik (...)Przedsiębiorstwo (...) w B. - użytkujące to urządzenie w imieniu Skarbu Państwa (w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej) – nabył posiadanie służebności w dobrej wierze, co skutkowałoby koniecznością upływu jedynie 10 letniego terminu do nabycia służebności przez zasiedzenie. Zawarte w odpowiedzi na wniosek rozważania uczestnika, że realizacja inwestycji polegającej na budowie sieci ciepłowniczej z całą pewnością musiała odbywać się na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę wydanej przez właściwy organ administracji państwowej, a ta z kolei mogła być wydana jedynie po wykazaniu prawa do dysponowania nieruchomością. Zatem inwestor czy też podmiot działający w jego imieniu, aby je uzyskać, musiał wykazać, że dysponuje np. zgodą na posadowienie urządzenia przesyłowego na danej nieruchomości albo odpowiednią decyzją administracyjną zezwalającą na taką lokalizację. Uczestnik nie wykazał żadnym konkretnym dokumentem, że ówczesny właściciel nieruchomości przy ul. (...) w B. wyraził zgodę na posadowienie na jego gruncie urządzeń sieci ciepłowniczej, zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że posiadacz objął grunt w zakresie odpowiadającym służebności w dobrej wierze. Tym samym dopiero upływ 20 letniego, a od dnia 1 października 1990r. 30 letniego terminu posiadania służebności prowadził do jej nabycia przez zasiedzenie.

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że zlokalizowany w przybudówce węzeł grupowy został oddany w zarząd (...) Przedsiębiorstwa (...) w B. dnia 10 listopada 1980r. Jako początek biegu zasiedzenia Sąd przyjął jednak datę zawarcia przez poprzednika prawnego wnioskodawczyni i uczestniczki J. D. z (...) Przedsiębiorstwem (...) w B. umowy z dnia 24 lipca 1984r. o dostawę i użytkowanie energii cieplnej. Dopiero od tej chwili węzeł cieplny działał, pomimo jego wcześniejszego oddania do eksploatacji i przekazania w zarząd przedsiębiorstwa przesyłowego tj. dostarczał energię cieplną do indywidualnych odbiorców, w tym do nieruchomości przy ul. (...). Zatem dopiero od tej daty można mówić o korzystaniu z urządzenia przez ten podmiot i 30 letni termin korzystania z urządzenia (w złej wierze) prowadzący do zasiedzenia, upłynąłby z dniem 24 lipca 2014r. Bieg tego terminu został jednak przerwany wniesieniem przez wnioskodawczynię do Sądu w dniu 17 października 2011r. wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Wobec powyższego Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosków uczestnika, że jego poprzednik nabył przez zasiedzenie służebności gruntowe odpowiadające treścią służebności przesyłu.

Z tych zasadniczych przyczyn Sąd Rejonowy ustanowił służebność przesyłu o treści opisanej w punktach pierwszym i drugim zaskarżonego postanowienia. Rozstrzygając o kosztach sądowych Sąd ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik (...) spółka z o.o. z siedzibą w B. ponoszą je w częściach równych, albowiem rozstrzygnięcie zapadłe w niniejszej sprawie leży w interesie nie tylko uczestnika, ale również wnioskodawczyni, która dzięki uregulowaniu tytułu prawnego uczestnika do korzystania z jej nieruchomości uzyskała ekwiwalent w postaci wynagrodzenia za ustanowienie służebności. W związku z tym, że na koszty sądowe w sprawie złożyły się opłata sądowa od wniosku w wysokości 200 zł i koszty opinii biegłego w łącznej wysokości 5537,08zł, a wnioskodawczyni poniosła opłatę sądową w kwocie 200 zł i zaliczkę na wynagrodzenie biegłego w wysokości 1.000 zł, Sąd postanowił pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od wnioskodawczyni M. R. kwotę 1668,54 zł, a od uczestnika kwotę 2 868,54 zł.

W apelacji od postanowienia uczestnik (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wniosła:

- o uchylenie postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, a ewentualnie jego zmianę poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1/ naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 233 § 1 kpc poprzez wybiórczą oraz sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, a w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że uczestnik postępowania nie wykazał przesłanek zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu, wskutek pominięcia, że:

a /z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności z zeznań wnioskodawczyni, oraz opinii biegłego M. B. (1) i opinii biegłego M. B. (2) wynika jednoznacznie, że na nieruchomości znajdują się ciepłociągi (...)i (...), które są widoczne, skoro wnioskodawczyni oraz uczestniczka postępowania miały wiedzę o ich posadowieniu, a grunt nad kanałem, w którym są umieszczone, jest wysuszony w taki sposób, że nie rośnie na nim trawa, a ich część w postaci węzła grupowego znajduje się na powierzchni nieruchomości, a ponadto, że przebieg ciepłociągów (...) i (...) został ujawniony w dokumentacji geodezyjnej oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (załącznik nr (...)do opinii biegłego M. B. (2));

b/ z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności z zeznań wnioskodawczyni, uczestnika postępowania, L. J. oraz B. B. oraz treści opinii biegłego M. B. (1), wynika jednoznacznie, że rozpoczęcie posiadania służebności przez Skarb Państwa - (...) rozpoczęło się najpóźniej z dniem 101.10.1979r. w odniesieniu do ciepłociągu (...) i z dniem 01.11.1979r. w odniesieniu do ciepłociągu (...) oraz z dniem 27.09.1980r. w odniesieniu do węzła grupowego;

c/ z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności z zeznań wnioskodawczyni, uczestnika postępowania, L. J. oraz B. B. oraz dokumentacji związanej z budową urządzeń przesyłowych, wynika, że właściciel nieruchomości reprezentowany przez inwestora zastępczego Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w B., wyraził zgodę na ich budowę i eksploatację na nieruchomości;

2/ naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:

a/ art. 292 kc poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w świetle tego przepisu za trwałe i widoczne urządzenie może być uznane tylko takie urządzenie przesyłowe, którego elementy składowe są dostrzegalne dla postronnych obserwatorów, a ponadto, że posiadanie służebności nie rozpoczyna się z chwilą rozpoczęcia budowy urządzenia, tylko dopiero z chwilą rozpoczęcia przesyłu do odbiorcy;

b/ § 13 pkt 6 lit. b i c zarządzenia Ministra Gospodarki Materiałowej w sprawie warunków dostarczania energii cieplnej (M.P. z dnia 27 lipca 1977 r.), poprzez jego niezastosowanie, mimo że z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że właściciel nieruchomości w chwili rozpoczęcia posiadania służebności przez Skarb Państwa - (...) był odbiorcą ciepła;

c/ art. 7 kc, art. 172 § 1 kc w zw. z art. 6 kc w zw. z art. 234 kpc, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w chwili rozpoczęcia posiadania służebności przez Skarb Państwa - (...) podmiot ten znajdował się w złej wierze;

d/ art. 172 § 1 lub ewentualnie art. 172 § 2 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że Skarb Państwa - (...) nie zasiedział na nieruchomości wnioskodawczyni nieodpłatnej i nieograniczonej terminem służebności gruntowej odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu lub ewentualnie, że uczestnik postępowania nie zasiedział na nieruchomości wnioskodawczyni nieodpłatnej i nieograniczonej terminem służebności przesyłu.

W dalszej części apelacji uczestnik przedstawił szersze uzasadnienie wyżej przywołanych zarzutów (k.380 – 383).

Zażalenie w tej sprawie złożyła wnioskodawczyni M. R., w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 25 kwietnia 2014r., i domagała się jego zmiany:

- w punkcie III poprzez ustalenie, że uczestnik (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. ponosić będzie koszty postępowania w całości;

- w punkcie IV poprzez pobranie od w/w uczestnika na rzecz Skarbu Państwa kwoty 4 537,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

- w punkcie V poprzez zasądzenie od w/w uczestnika na rzecz wnioskodawczyni M. R. kwoty 1 697 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wnioskodawczyni zarzuciła Sądowi Rejonowemu naruszenie art.520 ∫ 3 kpc poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy interesy stron były sprzeczne, a zapadłe w sprawie orzeczenie jest w całości korzystne dla wnioskodawczyni (zażalenie – k.372 i 373).

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni M. R. domagała się jej oddalenia i zasądzenia od uczestnika zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych (k.396 – 397).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. jest uzasadniona.

Sąd Rejonowy dokonał właściwych ustaleń faktycznych w zakresie istotnym w sprawie, niezbędnym do jej rozstrzygnięcia, przez co Sąd odwoławczy przyjął te ustalenia także za podstawę swego orzeczenia. Treść apelacji uczestnika, a dokładniej podniesione w niej zarzuty, z których żaden nie dotyczy ustalonego stanu faktycznego, pozwala na wniosek, że jest on niesporny.

Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast oceny prawnej tych ustaleń zakończonych stwierdzeniem, że nieuzasadniony był zarzut podniesiony przez uczestnika, iż jego poprzednik prawny nabył w drodze zasiedzenia służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu (art.292 kc), a w konsekwencji, że wniosek M. R. o ustanowienie odpłatnie służebności przesyłu na rzecz uczestnika (art.305 ¹ kc) jest uzasadniony.

Utrwalonym poglądem jest, zasadniczo za sprawą orzecznictwa Sądu Najwyższego, przez co nie zachodzi konieczność czynienia szerszego wywodu, że posiadanie przez przedsiębiorstwo urządzeń energetycznych (opisanych w art.49 kc) oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione (nad lub pod ziemią), jest posiadaniem w ujęciu art.352 ∫ 1 kc i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu (na podstawie art.292 kc w związku z art.172 ∫ 1 lub 2 kc). Warunkiem nabycia takiej służebności gruntowej w drodze zasiedzenia jest, by urządzenia energetyczne były trwałe i widoczne (jak wymaga art.292 kc). Z natury rzeczy urządzenia wskazane w art.49 kc, służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu czy energii elektrycznej, z których korzystają przedsiębiorstwa przesyłowe, mają charakter trwały, bo ich techniczna konstrukcja i przeznaczenie pozwalają na nieprzerwane korzystanie z nich przez bardzo długi - zazwyczaj wieloletni - okres. Natomiast szerszą trudność niekiedy sprawia rozumienie pojęcia widoczności takiego urządzenia, bowiem bywa, że są one lokowane pod ziemią, przez co niekiedy w ogóle nie są widoczne. Nie zapominając, że owa widoczność ma pełnić jednak rolę ostrzegawczą i informacyjną wobec właściciela nieruchomości o tym, że określony podmiot wykonuje określone władztwo, jej rozumienie winno jednak zmierzać do uwzględnienia także specyfiki urządzeń przesyłowych. Innymi słowy pojęciu widoczności (w ujęciu art.292 kc) należy nadać szersze znaczenie niż tylko możliwość wzrokowego ustalenia istnienia urządzeń przesyłowych na nieruchomości. Tu zgodzić się należy z apelującym, który odwołał się do zapatrywania Sądu Najwyższego, że: widoczność urządzenia musi być ujmowana szeroko i nie może stronić od specyficznej treści służebności, o którą w sprawie chodzi. Jeżeli z samej natury służebności wynika, że trwałe urządzenie, z którego uprawniony korzysta, przebiega w całości lub w części pod powierzchnią ziemi, to uzależnienie dopuszczalności zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu od tego, w jaki sposób na danym odcinku urządzenie zostało posadowione, nie wytrzymałoby krytyki (postanowienie z dnia 26.07.2012r. w sprawie II CSK 752/11 – opublikowane w systemie informacji prawnej LEX). Zatem przyjąć należy, że nie tylko wtedy, gdy urządzenie przesyłowe da się zauważyć wzrokiem, ale i wtedy, gdy właściciel nieruchomości ma wiedzę pochodzącą także z innych źródeł, że zostało ono posadowione na jego nieruchomości (nad lub pod jej powierzchnią) można mówić, że jest ono widoczne (w rozumieniu art.292 kc).

W tym stanie rzeczy za uzasadniony uznać należało zarzut drugi (pkt a) apelacji uczestnika tj. naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego, a konkretnie art. 292 kc poprzez wadliwe rozumienie pojęcia korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, a w konsekwencji niezasadne uznanie, że elementy sieci ciepłowniczej (...) i (...), choć są urządzeniem trwałym, to nie można im przypisać przymiotu widoczności.

Idąc dalej w ocenie apelacji uczestnika, za uzasadniony uznać należało także zarzut pierwszy (pkt a i b), że znajdujące się na nieruchomości wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D. elementy sieci ciepłowniczej (...) i (...) są widoczne, skoro wnioskodawczyni oraz uczestniczka postępowania miały wiedzę o ich posadowieniu. Wnioskodawczyni zeznała bowiem, że wzdłuż jej działki przebiega rura cieplna, która ma dużą utratę ciepła, bo na gruncie nad nią nie może nic urosnąć, ażeby utrzymać trawnik w tym miejscu, to trzeba go obficie podlewać i dosiewać trawę (k.179). Podobną wiedzę wnioskodawczyni posiadała na temat części urządzeń przesyłowych zlokalizowanych w przybudówce pod balkonem jej domu (zeznania – k. jw.). Taką wiedzę posiadała także uczestniczka Z. D. (matka wnioskodawczyni), bo jak wynika z zeznań wnioskodawczyni, dom na nieruchomości budowało Spółdzielcze Zrzeszenie (...), które potem przeniosło jego własność na rzecz rodziców, a nadto, że jej ojciec został postawiony przed faktem dokonanym, że takie urządzenia na działce będą i nie miał możliwości wyboru innego domku ani też odmówienia, że nie zgadza się na posadowienie tych urządzeń (k. jw.). Nie bez znaczenia jest okoliczność, że przebieg ciepłociągów (...) i (...) oraz posadowienie części urządzeń przesyłowych w przybudówce pod balkonem domu wnioskodawczyni został ujawniony w dokumentacji geodezyjnej oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (załączniki nr (...) do opinii biegłej M. B. (2) –k.299 i 300). Zatem - wbrew ocenie Sądu Rejonowego – uczestnik (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B., a wcześniej jej poprzednik prawny, korzysta z ciepłociągów posadowionych na działce wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D., które są urządzeniami trwałymi i widocznymi (w ujęciu art. 292 kc). Korzysta też z węzła grupowego zlokalizowanego na powierzchni nieruchomości w przybudówce do domu mieszkalnego wnioskodawczyni, z którego zasilane są też inne budynki położone przy ul. (...) (okoliczność niesporna; bliżej opisana w opinii biegłego sądowego M. B. (1) (k.209 – 210).

Za uzasadnione uznać należało pozostałe zarzuty podniesione w apelacji uczestnika, a zmierzające do wykazania, że jego poprzednik prawny nabył służebność gruntową, gdyż korzystał z nieruchomości wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D. w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu (art.352 ∫ 1 kc), w dobrej wierze (art.7 kc) i przez okres wystarczająco długi do jej zasiedzenia (art. 172 kc).

Niesporna pozostaje okoliczność, że elementy sieci przesyłowej zostały wybudowane przez (...) Zrzeszenie (...), jako inwestora. Następnie zostały przejęte przez Skarb Państwa – (...)Przedsiębiorstwo (...)w B. będące poprzednikiem prawnym uczestnika (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B.. W przypadku sieci rozdzielczej (...)– z dniem 1 października 1979r.; sieci rozdzielczej (...) – z dniem 1listopada 1979r. i w przypadku węzła grupowego(...) umieszczonego w przybudówce do domu mieszkalnego wnioskodawczyni – z dniem 1 września 1980r. Przyjąć konsekwentnie należy, że także od tej chwili poprzednik prawny uczestnika wszedł w posiadanie nieruchomości przy ul. (...) w B., należącej do J. i Z. małż. D. (obecnie wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D.), w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej umożliwiającej korzystanie z w/w urządzeń przesyłowych i od tej chwili zaczął dla niego biec termin do nabycia służebności w drodze zasiedzenia. Wbrew zapatrywaniu Sądu Rejonowego brak rzeczowych argumentów przemawiających za przyjęciem, że początek biegu terminu do zasiedzenia służebności przez uczestnika (...) Spółkę z o.o. w B. należy liczyć dopiero od daty zawarcia przez J. D. (uprzedniego współwłaściciela nieruchomości) z (...) Przedsiębiorstwem (...) w B. w dniu 24 lipca 1984r. mowy o dostawę i użytkowanie energii cieplnej, skoro elementy sieci ciepłowniczej zostały przekazane poprzednikowi prawnemu uczestnika znacznie wcześniej i już wcześniej rozpoczęta została ich eksploatacja. Z tych samych przyczyn bez znaczenia dla biegu terminu do zasiedzenia służebności przez uczestnika pozostaje fakt, że przyłączenie budynku mieszkalnego wnioskodawczyni do sieci grzewczej nastąpiło dopiero w dniu 06.11.1982r. (protokół z podłączenia budynku do ogrzewania i zasilania C.W - k.102). Oznacza to jedynie tyle, że rodzice wnioskodawczyni dopiero od tej daty zaczęli korzystać z dostaw energii cieplnej przez ówczesny Zakład (...) w B., z którym zawarli umowę, i który wchodził w skład (...) Przedsiębiorstwa (...) w B. (poprzednika prawnego uczestnika).

Reasumując tę część wywodów powtórzyć należy, że Skarb Państwa – (...)Przedsiębiorstwo (...) w B. będące poprzednikiem prawnym uczestnika (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. przejęła sieć rozdzielczą (...) z dniem 1 października 1979r. i (...) z dniem 1listopada 1979r. oraz węzeł grupowy (...)umieszczony w przybudówce do domu mieszkalnego wnioskodawczyni – z dniem 1 września 1980r. W konsekwencji w tym samym czasie poprzednik prawny uczestnika wszedł także w posiadanie nieruchomości przy ul. (...) w B., należącej do J. i Z. małż. D. (obecnie wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D.), w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej umożliwiającej korzystanie z w/w urządzeń przesyłowych.

Podzielić należy ocenę skarżącego, że jego poprzednik prawny Skarb Państwa – (...) Przedsiębiorstwo(...) w B. wszedł w posiadanie tej służebności gruntowej w dobrej wierze, a więc w przekonaniu, że takie prawo do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D. w zakresie umożliwiającym korzystanie z urządzeń przesyłowych jemu przysługuje. W art.7 kc ustawodawca wprowadził domniemanie dobrej wiary, co oznacza, że udowodnieniu podlegają nie okoliczności świadczące o istnieniu dobrej wiary, lecz okoliczności wskazujące na złą wiarę osoby powołującej się na istnienie prawa lub stosunku prawnego. W sprawie oznacza to tyle, że to nie uczestnik (...) winien wykazywać istnienie dobrej wiary, ale wnioskodawczyni i uczestniczka Z. D. powinny przedstawiać okoliczności na potwierdzenie, że wiedział on, iż takie prawo do korzystania z ich nieruchomości jemu nie przysługuje, a tym samym był w złej wierze. Podzielić należy zapatrywanie Sądu Najwyższego, że: dobrej wiary zasiadującego posiadacza nie wyłącza wiedza o prawie własności przysługującym osobie trzeciej; występuje ona wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa (por. wyrok z dnia 10.07.2010r. w sprawie V CSK 320/12 – opublikowany w systemie informacji prawnej LEX).Pamiętać też należy o zasadzie, że do oceny dobrej wiary istotna jest chwila objęcia nieruchomości w posiadanie przez zainteresowanego posiadacza lub jego poprzednika prawnego (por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.12.2007r. w sprawie I CSK 300/07 – opublikowane j.w.).

Z okoliczności faktycznych już wcześniej przywołanych wynika, że to Spółdzielcze Zrzeszenie (...), po wybudowaniu linii ciepłociągu i węzła grupowego w przybudówce do domu mieszkalnego wnioskodawczyni, przekazało te urządzenia (...) Przedsiębiorstwu (...)w B. (poprzednikowi prawnemu uczestnika). Okoliczność ta nie była kwestionowana. Znajduje też potwierdzenie w piśmie w/w Zrzeszenia z dnia 22.08.1979r. skierowanym do (...) w B. (k.98) i w rzeczowych zeznaniach świadków B. B. i L. J., którzy opisali sposób budowy domków jednorodzinnych oraz linii ciepłowniczych i nie wskazali, by ktokolwiek wnosił do tego zastrzeżenia (k.140 – 141 i 166 – 169). W ocenie Sądu odwoławczego (...) przejmujące wybudowane elementy sieci ciepłowniczej od Spółdzielczego Zrzeszenia (...) miało prawo pozostawać w przekonaniu, że zostało to wykonane zgodnie planem (dokumentacją) i nie budziło niczyich zastrzeżeń. Tym bardziej, że przyjąć należy, iż na tym etapie inwestycji ono decydowało o wszystkim, bo dopiero po wybudowaniu domków następowało przeniesienie ich własności na członków spółdzielni (zeznania świadka L. J. oraz wnioskodawczyni – k.167 i 179).

Zatem stwierdzić należy, że przejmując w takich okolicznościach elementy linii ciepłowniczej posadowione na działce wnioskodawczyni i uczestniczki Z. D., poprzednik prawny uczestnika (...) Przedsiębiorstwo (...)w B. miał prawo pozostawać w przekonaniu, że nie narusza ich prawa tj. czyni to w dobrej wierze. Innymi słowy, gdyby przyjąć za Sądem Najwyższym, że dobrą wiarę posiadacza wyklucza ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzać poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie, to takie okoliczności w tej sprawie nie wystąpiły, a dokładniej, ich istnienia wnioskodawczyni i uczestniczka Z. D. nie wykazały (por. choćby wyrok z dnia 13.01.2010r. w sprawie II CSK 374/09, czy wyrok z dnia 03.04.2009r. w sprawie II CSK 400/08 – opublikowane j.w.). Na marginesie jedynie zaznaczyć należy, że w taki sam sposób przejęciu podlegały tego typu urządzenia ciepłownicze posadowione także na sąsiednich działkach tego samego osiedla domków jednorodzinnych.

Powtórzyć należy uwagę już wcześniej przywołaną, że aktualnie utrwalone jest stanowisko, iż posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, było posiadaniem w rozumieniu art.352 kc i mogło prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu (art.292 kc w związku z art.172 kc). Nadto, że osoba prawna, która przed dniem 01.02.1989r. miała status państwowej osoby prawnej i nie mogła nabyć (też w wyniku zasiedzenia) własności nieruchomości Skarbu Państwa, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po tej dacie doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa przed dniem 01.02.1989r., jeżeli w tym czasie nastąpiło przeniesienie posiadania. To w konsekwencji oznacza, że osoba prawna, która jest następcą prawnym państwowej osoby prawnej, do okresu swego samoistnego posiadania dla potrzeb zasiedzenia, także może doliczyć okres posiadania swojego poprzednika prawnego (por. choćby postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13.06.2013r. w sprawie IV CSK 672/12; uchwała tego Sądu z dnia 22.05.2013r. w sprawie III CZP 18/13; postanowienie z dnia 09.02.2012r. w sprawie III CZP 93/11; postanowienie z dnia 13.10.2011r. w sprawie V CSK 502/10; postanowienie z dnia 12.01.2012r. w sprawie IV CSK 183/11; uchwała z dnia 07.10.2008r. w sprawie III CZP 89/08 – wszystkie opublikowane jw.). W sprawie to oznacza, że uczestnik postępowania (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. mogła powołać się na fakt, że jeszcze przed wprowadzeniem do Kodeksu cywilnego służebności przesyłu w 2008r. (art.305 ^{( 1-4)} kc) jej poprzednik prawny Skarb Państwa – (...) Przedsiębiorstwo(...) w B. nabył w drodze zasiedzenia służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu tj. możliwości korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni M. R. i uczestniczki Z. D. zgodnie z przeznaczeniem wyżej opisanych urządzeń, stanowiących elementy jego sieci ciepłowniczej (art.305 ^{( 1)} kc).

Znajduje uzasadnienie twierdzenie apelującego, że jego poprzednik prawny Skarb Państwa – (...) Przedsiębiorstwo (...) w B. będąc w dobrej wierze posiadaczem nieruchomości gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, posiadał tę służebność przez okres wystarczający do jej zasiedzenia. Przepis art.172 § 1 kc, przed jego zmianą, która weszła w życie z dniem 1 października 1990r. (Dz.U. 55 /1990/poz.321), wymagał dla nabycia nieruchomości w drodze zasiedzenia upływu okresu 10 lat. Zważywszy na to, że poprzednik prawny uczestnika (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wszedł w posiadanie służebności gruntowej umożliwiającej korzystanie z urządzeń ciepłowniczych odpowiednio: sieci rozdzielczej (...) – z dniem 1 października 1979r.; sieci rozdzielczej (...)– z dniem 1 listopada 1979r. i w przypadku węzła grupowego (...) umieszczonego w przybudówce do domu mieszkalnego wnioskodawczyni – z dniem 1września 1980r., to w każdym przypadku upłynął 10 letni okres posiadania służebności, skutkujący jej nabyciem z mocy prawa.

Z tych wszystkich przyczyn Sąd Okręgowy uwzględnił apelację uczestnika, jako uzasadnioną, a w konsekwencji zmienił zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że wniosek M. R. o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu oddalił (na podstawie art.386 § 1 kpc w związku z art.13 § 2 kpc). O kosztach postępowania orzekł po myśli art.520 § 2 kpc, albowiem interesy uczestników były w istocie sprzeczne. Zasądził zatem na rzecz uczestnika od wnioskodawczyni kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, a ich wysokość ustalił zgodnie z § 7 pkt 3 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych…(Dz.U. z 2013r. poz.490) i powiększył o opłatę od pełnomocnictwa (17 zł). Zasądził też od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa zwrot kosztów sądowych, wyłożonych tymczasowo na wynagrodzenie biegłych (po myśli art.113 ust.1 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. w Dz.U. z 2014r. poz.1025 ze zm.). Zasądzona kwota stanowi różnicę pozostałą po odjęciu od wynagrodzenia przyznanego i wypłaconego biegłym (łącznie 5537,08 zł) zaliczki uiszczonej przez wnioskodawczynię w kwocie 1000 zł.

Sąd odwoławczy oddalił w całości zażalenie wnioskodawczyni na rozstrzygnięcie Sądu I instancji w przedmiocie kosztów postępowania, a to za sprawą uwzględnienia apelacji uczestnika i zmiany zaskarżonego orzeczenia w kwestii zasadniczej poprzez oddalenia jej wniosku złożonego w sprawie w całości, a w konsekwencji zmiany orzeczenia w przedmiocie ponoszenia kosztów postępowania. Zasądził też od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika zwrot kosztów postępowania apelacyjnego (także na podstawie art.520 § 2 kpc). Uwzględniają one opłatę sądową uiszczoną od apelacji w wysokości 40 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 120 zł ustalone zgodnie z § 7 pkt 3 i § 12 ust.1 pkt 1 w/w rozporządzenie z dnia 28.09.2002r. (Dz.U. j.w.).