Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa D. Z.

przeciwko Powiatowi (...) - Zarządowi Dróg (...) S.A. w R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 4 lutego 2016 r. sygn. akt I C 1483/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i nadaje mu treść:

„I. zasądza od pozwanych Powiatu (...) - Zarządu Dróg (...) S.A. w R. solidarnie na rzecz powódki D. Z. kwotę 11.485,60 zł (jedenaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt pięć złotych 60/100) z ustawowymi odsetkami od Powiatu (...) - Zarządu Dróg Powiatu (...) od dnia 11 listopada 2010 r., a od strony pozwanej Kopalni (...) S.A. w R. od dnia 10 lutego 2011 r.;

II. oddala powództwo w pozostałej części;

III. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu;

IV. nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie od pozwanych Powiatu (...) - Zarządu Dróg (...) S.A. w R. solidarnie kwotę 2.583,55 zł (dwa tysiące pięćset osiemdziesiąt trzy złote 55/100) tytułem zwrotu wydatków.”;

2.  oddala obie apelacje w pozostałych częściach;

3.  nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Regina Kurek SSA Anna Kowacz – Braun SSA Józef Wąsik

I ACa 874/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 24 listopada 2016 r.

Powódka D. Z. w pozwie z dnia 2 września 2010 r. skierowanym przeciwko Powiatowi (...) – Zarządowi Dróg Powiatu (...) wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 48.292,80 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Na uzasadnienie roszczenia podała, iż jest właścicielką nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonej w R. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...). Układ komunikacyjny wokół budynku stanowi sieć dróg stanowiących ulice (...). Ulica (...) jest częścią drogi powiatowej (...), po której odbywa się duży ruch samochodowy, w szczególności korzystają z niej duże samochody o ładowności 45 ton wożące urobek z kamieniołomu w D. do zakładu przetwórczego położnego w R.. Na skutek niewłaściwego sposobu użytkowania drogi budynek powódki uległ poważnemu uszkodzeniu. Powódka podała, iż w celu zabezpieczenia budynku przed jego zawaleniem się zmuszona była wykonać szereg prac naprawczo – zabezpieczających których koszt wyniósł łącznie 31.128,00 zł. Do całkowitego usunięcia powstałych szkód koniecznym jest wykonanie podbicia fundamentów ścian budynku od strony ul. (...) oraz przemurowanie cegłą pełną pęknięć ścian. Koszt powyższych prac powódka oszacowała na kwotę 17.164,80 zł.

Odpowiedzialności strony pozwanej powódka upatruje w zaniedbaniu przez Zarząd Dróg Powiatu (...) swoich obowiązków, który jako zarządca drogi powiatowej (...), przy której położona jest nieruchomość powódki, dopuścił do korzystania z niej użytkowników pojazdów o zbyt dużej masie. Tymczasem, jak wskazała do obowiązków zarządcy wynikających z art. 20 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych należy m.in. realizacja zadań w zakresie inżynierii ruchu i wprowadzenie ograniczeń na drogach dla ruchu, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa mienia. Powódka zarzuciła, że pozwany miał świadomość co do sposobu użytkowania drogi, jednak nie podejmował żadnych działań, które miałyby przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu przeciążenia drogi na nieruchomość powódki.

Pozwany Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatu (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu, przecząc zarzutom powódki.

Postanowieniem z 18 stycznia 2011 r. Sąd Okręgowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Kopalnie (...) S.A. w R..

Pozwany ten wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu. Pozwany zarzucił, że powódka nie udowodniła przesłanek odpowiedzialności deliktowej.

W piśmie procesowym z dnia 14 marca 2011 r. strona pozwana Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatu (...) podniosła dodatkowo zarzut przedawnienia roszczenia.

Pismem procesowym z dnia 20 sierpnia 2015 r. powódka rozszerzyła żądanie pozwu żądając zasądzenia od pozwanych Powiatu (...) – Zarządu Dróg (...) S.A. w R. solidarnie kwoty 100.952,00 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 31.128 zł od dnia 2 września 2010 r. i od kwoty 52.659,20 zł od dnia 20 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Krakowie: zasądził od pozwanych Powiatu (...) – Zarządu Dróg (...) S.A. w R. solidarnie na rzecz powódki D. Z. kwotę 100.952,00 zł z ustawowymi odsetkami do dnia 31 grudnia 2015 r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty od kwoty 31.128,00 zł; od Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...) od dnia 11 listopada 2010 r., a od strony pozwanej Kopalni (...) S.A. w R. od dnia 28 stycznia 2011 r. oraz od kwoty 52.659,20 zł od dnia 21 sierpnia 2015 r.; w pozostałej części powództwo oddalił; zasądził od pozwanych Powiatu (...) – Zarządu Dróg (...) S.A. w R. solidarnie na rzecz powódki D. Z. kwotę 10.032,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie od pozwanych Powiatu (...) – Zarządu Dróg (...) S.A. w R. solidarnie kwotę 5.216,55 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Orzeczenie to Sąd Okręgowy poprzedził następującymi ustaleniami:

Powódka D. Z. jest właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) zabudowaną budynkiem mieszkalnym, położoną przy ulicy (...) w R.. Nieruchomość usytuowana jest w widłach ulicy (...), stanowiące drogi powiatowe nr (...). Budynek jest posadowiony na działce w ten sposób, że jego ściana wschodnia jest usytuowana w granicy krawędzi ul. (...), od strony południowej, ściana budynku jest oddalona o 6 metrów od krawędzi jezdni ul.(...). Wyżej opisane drogi stanowią własność Powiatu (...) i pozostają w zarządzie Zarządu Dróg Powiatu (...).

Ze względu na możliwości konstrukcyjno – eksploatacyjne drogi nr (...) wprowadzono na niej ograniczenie tonażowe dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej pojazdu ”B -18” przy czym początkowo było to 10 ton, a w późniejszym okresie 15 i 25 ton.

Przy przejeździe pojazdów, w szczególności samochodów ciężarowych po drodze (...) w domu powódki odczuwane są wstrząsy i wibracje, panuje w nim także duży hałas.

W związku z prowadzoną działalnością Kopalni (...) S.A. w R. pozwana Spółka wykorzystywała drogę powiatową nr (...) do przejazdu środków transportu wysokotonażowego w celu transportu materiałów kamiennych z Kopalni do zakładu przetwórczego. Z transportu kołowego Kopalnia korzysta od początku swojej działalności tj. od lat 60 – tych XX wieku. Transport ten prowadzony był za pomocą pojazdów ciężarowych, przy czym uprzednio były to pojazdy o mniejszym załadunku.

W latach 2004 – 2006 Spółka dokonała wymiany floty pojazdów przechodząc na większe pojazdy ciężarowe – ciągniki siodłowe z naczepą o ładowności ok. 40 ton. Obecnie dysponuje trzema pojazdami ciężarowymi. Samochody pozwanej Spółki posiadają oznakowanie (...) oraz są monitorowane za pomocą (...). Oprócz pojazdów pozwanej transport materiałów z kopalni prowadzony jest także samochodami należącymi do klientów.

Ruch pojazdów z i do Kopalni jest intensywny, dziennie przejeżdża kilkadziesiąt samochód ciężarowych. Stanowi to uciążliwość dla mieszkańców R., który zgłaszali do Spółki liczne skargi na nadmierną prędkość pojazdów oraz generowany przez pojazdy hałas. Obciążenia wywołane nadmiernym ruchem pojazdów ciężarowych wpływają także negatywnie na konstrukcję jezdni, która nie odpowiada obciążeniu jakiem jest obecnie poddawana.

Po 2006 r. powódka zgłosiła pozwanej Spółce swoje pretensje związane z uszkodzeniami budynku powstałymi na skutek prowadzonego przez nią ruchu kołowego. Wykonana na zlecenie pozwanej ekspertyza w tej sprawie nie wskazywała, iż przyczyną uszkodzeń jest niekorzystne oddziaływanie transportu, a zły stan techniczny budynku oraz zastosowane rozwiązania budowlane.

W dniu 10 czerwca 2009 r. Starosta Powiatu (...) wydał na wniosek pozwanej
Spółki Kopalnie (...) S.A. w R. sześć zezwoleń obejmujących szesnastokrotny przejazd w ciągu dnia, w godzinach od 6.00 do 22.00 tam i z powrotem, drogą powiatową nr (...) ( (...)) R.oraz przez obiekty mostowe nr 20 i 22 ograniczonych znakiem B-18 na trasie Kopalnie (...) – Zakład (...) (odległość 7,5 km) w miejscowości R., w celu przewozu materiałów kamiennych dla zespołu pojazdów ciężarowych stanowiących własność pozwanej Kopalni o rzeczywistej masie całkowitej pojazdu 40 ton, przy spełnieniu szeregu warunków, w tym: masie całkowitej, która nie mogła przekraczać 40.000 kg, maksymalnej prędkości pojazdów 40 km/godz., a na obiektach mostowych do 10 km/godz., zakazu postoju i parkowania na ograniczonym odcinku drogi powiatowej. Powyższe pozwolenia zostały wydane na okres do dnia 9 czerwca 2010 r. Kolejne zezwolenie na przejazd pojazdu ciężarowego pozwanej na wyżej wskazanych warunkach zostało wydane w dniu 4 września 2009 r. z terminem ważności do dnia 3 września 2010 r.

W dniu 1 czerwca 2010 r. Starosta Powiatu (...) wydał na wniosek pozwanej
Kopalni pięć następnych zezwoleń obejmujących szesnastokrotny przejazd w ciągu dnia, w godzinach od 6.00 do 22.00 tam i z powrotem, drogą powiatową nr (...) ( (...)) R. – S. – J. oraz przez obiekty mostowe nr 20 i 22 ograniczonych znakiem B-18 na trasie Kopalnie (...) – Zakład (...) (odległość 7,5 km) w miejscowości R., w celu przewozu materiałów kamiennych dla zespołu pojazdów ciężarowych o rzeczywistej masie całkowitej pojazdu 40 ton na warunkach jak w decyzjach wydanych w 2009 r. W powyższych decyzjach zawarty został zapis, zgodnie z którym „wnioskodawca ponosi odpowiedzialność oraz pokrywa wszelkie szkody drogowe i ruchowe wynikłe z ruchu pojazdu na ograniczanych odcinkach dróg również wobec osób trzecich”.

Budynek powódki stanowi dom mieszkalny jednorodzinny o konstrukcji murowanej, częściowo podpiwniczony. Został wzniesiony ok. 100 lat temu. Ściany piwnic i fundamenty budynku są wykonane z kamienia łamanego na zaprawie cementowo – wapiennej. Strop nad piwnicą ceglano – stalowy odcinkowy, z belkami dwuteowymi 120. Ściany parteru ceglane o grubości 50 cm. Strop nad parterem drewniany belkowy. Dach dwuspadowy o konstrukcji drewnianej krokwiowo – płatwiowy kryty dachówką ceramiczną. Poddasze użytkowe, częściowo mieszkalne. Tynki wewnętrzne i zewnętrzne cementowo – wapienne. Budynek ten jest zadbany i utrzymywany w dobrym stanie technicznym. Z uwagi na położenie na wzniesieniu nie jest zagrożony podtapianiem przez wody opadowe.

W budynku powódki powstały uszkodzenia takie jak: liczne nieregularne pęknięcia ścian o różnym stopniu przede wszystkim na elewacji budynku od strony ul. (...) i elewacji ogrodowej prostopadłej do ul. (...), pęknięcia ścian pod odnowionymi powłokami wykończeniowymi wewnątrz budynku, głównie na ścianie od strony ul. (...), spękania zewnętrznych i wewnętrznych cementowych podokienników, bardzo znaczące i liczne spękania ścian i tynków na poddaszu budynku, głównie w pomieszczeniu nieremontowanym od strony ul. (...). Przyczyną powstania i postępowania wyżej opisanych pęknięć i zarysowań ścian jest wpływ drgań wywołanych przez ruch ciężkich samochodów przez ul. (...) – drogę powiatową nr (...), przez którą przebiega transport kruszywa z kopalni odkrywkowej D. do zakładu przetwórczego w R.. Istotne znaczenie ma fakt, że ten odcinek ulicy przylega bezpośrednio do skrzyżowania. Samochody muszą się zatrzymywać i ruszać, co generuje dodatkowe istotne dynamiczne obciążenia na jezdnię ulicy, podbudowę i grunt w promieniu kilkudziesięciu metrów od skrzyżowania. Dynamiczne obciążenia przenoszone do gruntu w wyniku działania intensywnego ciężkiego ruchu samochodowego w ulicy (...), powoduje intensywne wibracje gruntu, to zaś oddziałuje na konstrukcję budynku przy ul. (...) w R..

Pierwsze nieznaczne uszkodzenia budynku powódki np. pękanie parapetu pojawiły się latach 70 - tych XX wieku. Poważniejsze uszkodzenia polegające na pęknięciu ściany na rogu południowo – zachodnim budynku ujawniły się latem w 2001 r. Zaraz potem pojawiła się szczelina na około 2 cm. Proces pękania ścian był powolny, pojawiające się zarysowania biegły od fundamentów budynku do góry. Tego samego roku powódka po konsultacji z rzeczoznawcą wykonała prace naprawczo – zabezpieczające budynek w postaci ściągu stalowego i zamurowania powstałych bruzd. W 2002 r. powódka wykonała elewacje zewnętrzne. Prace te nie spowodowały zahamowania procesu degradacji budynku, gdyż kolejne uszkodzenia ujawniły się w 2006 r.

Powódka z uwagi na powstałe pęknięcia ścian wykonała remont wewnątrz budynku. Pokryła ściany raufazą, na sufit przykleiła płyty styropianowe. Z uwagi na ich nietrwałość (ciągłe odpadanie na skutek drgań budynku) w 2007 r. ponownie przeprowadziła remont sufitu wykonując sufit podwieszany z płyt gipsowo – kartonowych. Pomalowała także ściany farbą, gdyż uległy one zabrudzeniu przy pracach związanych z zakładaniem sufitu.

Wykonane dotychczas prace budowlane przez powódkę wyniosły odpowiednio: 9.500,00 zł – koszt wykonania i montażu ściągu stalowego oraz zamurowanie brud, 13.800,00 zł – koszt wykonania tynków zewnętrznych oraz malowania farbą fasadową o fakturze terrabony, 760,00 – koszt wykonania okładziny ścian i sufitów płytami GK, 7.068,00 zł – koszt wykonania reparacji tynków ścian i sufitów wewnętrznych wraz z malowaniem dwa razy farbą emulsyjną. Co łącznie daje kwotę 31.128,00 zł.

Pismem z dnia 18 maja 2006 r. powódka wezwała Zarząd Dróg Powiatu (...) do cofnięcia zezwolenia dla pozwanej Kopalni (...) S.A. w R. na transport ciężarowy drogą nr (...) ( (...)) R.i wyznaczenia drogi alternatywnej na przejazd samochodów ciężarowych z uwagi na szkody wywołane w budynku powódki ruchem tych pojazdów.

Wobec braku reakcji na w.w. pismo powódka wystosowała pismo z dnia 18 września 2007 r. wzywające do niezwłocznego udzielenia odpowiedzi oraz zajęcia stanowiska w przedmiocie odszkodowania za powstałe uszkodzenia budynku.

Pismem z dnia 31 grudnia 2008 r. powódka złożyła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. skargę na bezczynność organu – Zarząd Dróg Powiatu (...) w przedmiocie braku odpowiedzi na pismo z dnia 19 maja 2006 r.

Postanowieniem z dnia 24 lutego 2009 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. uznało zażalenie powódki na bezczynność organu I instancji za uzasadnione i wyznaczyło termin 1 miesiąca od daty zwrotu akt do załatwienia sprawy. W uzasadnieniu postanowienia SKO w K. nie uwzględniło wyjaśnień organu I instancji o załatwieniu sprawy poprzez skierowanie odpowiedzi na pismo mieszkańców, pod którym podpisał się powódka i wskazało, że organ ten miał obowiązek ustosunkowania się do żądań zawartych we wniosku strony, tym bardziej że ponowiła ona swoje żądanie i wstąpiła nadto o odszkodowanie za straty spowodowane ruchem pojazdów (...) S.A. w R..

Zarząd Dróg Powiatu (...) nie wykonał dotychczas obowiązku nałożonego przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. w.w. postanowieniem.

W 2010 r. powódka zwróciła się do G. D. o wykonanie opinii technicznej budynku celem ustalenia przyczyn powstałych w szkód. W wykonanej opinii rzeczoznawca wskazał jako przyczynę powstałych rys i pęknięć ścian intensywny ruch pojazdów mechanicznych po drodze (...) w R.. Zalecił powódce w celu ochrony budynku przed jego dalszą degradacją wykonanie żelbetowego muru zabezpieczającego przed drganiami pochodzącymi z ulicy (...). Oszacował także koszt wykonanych oraz koniecznych do wykonania prac naprawczych, który to szacunek stał się podstawą do wysuwanych obecnie przez powódkę żądań.

Celem zabezpieczenia budynku powódki przed oddziaływaniem wibracji wygenerowanych przez ciężki sprzęt samochodowy użytkujący ul. (...) w R., stanowiący odcinek drogi powiatowej nr (...), koniecznym jest ustawienie przeszkody na drodze ich propagacji. Ekran wibroizolacyjny powinien sięgać głębokością co najmniej do średniej głębokości zalegania gruntów twardo – plastycznych, półzwięzłych, jako tych które najbardziej się przyczyniają do propagacji fal wibracyjnych, czyli do głębokości 3,2m ppt., oraz powinien być wykonany od ogrodzenia przy ul. (...), do zabudowań garażowych na działce (...), tj. na długości około 30 m. Spośród możliwych rozwiązań wykonania podziemnego ekranu wibroizolacyjnego w przypadku budynku powódki celowym i zasadnym jest wykonanie ścianki szczelnej z mieszanki (...). Rozwiązanie to jest skuteczne, proste technicznie i mało kosztowne w porównaniu z innymi metodami jak: mur szczelinowy żelbetowy z oczepem zabezpieczającym (ok. 160.000,00 zł), podwójna ściana L. ze szczeliną wypełnioną materiałem tłumiącym wibracje (ok. 258.000,00 zł), ściana żelbetowa z matami z elastomeru (ok. 125.000,00 zł).

Prace zabezpieczające w formie wykonania podziemnego ekranu wibroizolacyjnego, muszą być poprzedzone wykonaniem prawidłowej dokumentacji technicznej, wraz z wszelkimi koniecznymi uzgodnieniami i pozwoleniami. Przyjęcie konkretnego rozwiązania należy także skonsultować na etapie wykonania projektu z producentami i wykonawcami konkretnej technologii w celu opracowania warunków techniczno - montażowych wykonania ekranu. Jest to także związane z rozpoznaniem w przedmiotowej lokalizacji podziemnego uzbrojenia i ewentualnych wynikających z tego kolizji z zamierzonym wykonaniem ekranu wibroizolacyjnego.

Szacunkowy koszt wykonania ścianki szczelnej z mieszanki (...) o długości 30 m i głębokości 3,2m, wraz z kosztem projektu stanowić będzie kwotę około 65.000,00 zł brutto.

Dalsze koszty konieczne do poniesienia przez powódkę celem reparacji uszkodzeń budynku powstałych na skutek wibracji wygenerowanych ruchem ciężkim sprzętem samochodowym po drodze powiatowej nr (...) stanowią: koszty reperacji tynków i malowania w pokoju na poddaszu - 2.332,80 zł brutto, koszty wymiany zewnętrznych parapetów - 1.166,40 zł brutto, koszty przemurowania pęknięć ściany cegłą pełną - 1.324,80 zł brutto. Łącznie koszty konieczne do poniesienia na naprawę budynku wynoszą 69.824,00 zł brutto.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione.

Droga nr (...) stanowi drogę powiatową położoną na terenie powiatu (...), zarządcą tej drogi na podstawie art. 19 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U.2013.260 j.t.) jest Powiat (...), w ramach którego powołano jednostkę organizacyjną – Zarząd Dróg Powiatowych w K. działającą jako statiomuncipii Powiatu. Przepis art. 20 pkt 12, 13 i 14 powołanej ustawy wprowadza dla zarządcy szereg obowiązków polegających m.in. na przeciwdziałaniu niszczeniu dróg przez ich użytkowników przeciwdziałaniu niekorzystnym przeobrażeniom środowiska mogącym powstać lub powstającym w następstwie budowy lub utrzymania dróg, wprowadzaniu ograniczeń lub zamykanie dróg i drogowych obiektów inżynierskich dla ruchu oraz wyznaczanie objazdów drogami różnej kategorii, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia; dokonywanie okresowych pomiarów ruchu drogowego. Roszczenie powódki wywodzi się z czynu niedozwolonego i znajduje oparcie w przepisie art. 415 k.c. Zdaniem Sądu Okręgowego wszystkie przesłanki odpowiedzialności deliktowej w toku niniejszego postępowania zostały przez powódkę wykazane.

Jak wynika z wyżej powołanego przepisu art. 20 ustawy o drogach publicznych po stronie pozwanej Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...), jako zarządcy drogi nr (...), spoczywały m.in. obowiązki związane z przeciwdziałaniem niekorzystnym przeobrażeniom środowiska mogącym powstać lub powstającym w następstwie budowy lub utrzymania dróg, przeciwdziałaniem niszczenia dróg przez ich użytkowników, wprowadzeniem ograniczeń lub zamknięciem dróg i drogowych obiektów inżynierskich dla ruchu oraz wyznaczaniem objazdów drogami różnej kategorii, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia. W realiach niniejszej sprawy Sąd dopatrzył się zaniedbania powyższych obowiązków, poprzez dopuszczenie do ruchu po drodze powiatowej nr (...), przebiegającej bezpośrednio obok nieruchomości powódki samochodów ciężarowych o masie całkowitej ok. 40 ton i nacisku na jedną oś ok. 8 ton. Zaznaczenia w tym miejscu wymaga, że ze względu na nośność drogi początkowo obowiązywał na niej zakaz poruszania się pojazdów o masie całkowitej powyżej 10 ton, później 15 ton, a następnie 25 ton. Praktycznie jednak poruszały się po niej pojazdy ciężarowe o masie całkowitej ok. 40 ton, głównie stanowiące własność pozwanej Kopalni lub jej klientów. Pozwany zdawał sobie sprawę, że przejazd pojazdów o dużej masie powoduje jej degradację oraz niekorzystny wpływ na obiekty wzdłuż niej posadowione. O niekorzystnym wpływie ruchu kołowego na budynek powódki pozwany został poinformowany już w maju 2006 r. W swoim piśmie powódka wskazywała na powstałe uszkodzenia w budynku i ich przyczynę oraz domagała się podjęcia przez Zarząd kroków mających na celu zapobieżenie dalszemu powstawaniu szkody. Pozwany nie pojął jednak jakichkolwiek czynności w tej sprawie i nie ustosunkował się do żądań powódki. Stanowiska swojego nie zmienił mimo uznania zażalenia powódki na bezczynność organu I instancji przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. postanowieniem z dnia 24 września 2009 r., które wyznaczyło w.w. organowi termin 1 miesiąca na załatwienie sprawy.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe okoliczności wskazują w sposób jednoznaczny, że pozwany, który zobligowany był przepisami prawa do ochrony drogi nie zapobiegł jej niszczeniu, nie zapewnił też bezpieczeństwa użytkownikom drogi oraz właścicielom mienia nieruchomego znajdującego się przy drodze i pozostającego w strefie oddziaływania ruchu drogowego. Zdaniem Sądu w zachowaniu tym można dopatrzyć się cech zawinionego zaniedbania obowiązków. Dla odpowiedzialności pozwanego bez znaczenia pozostaje fakt, że w 2009 i 2010 r. Starosta (...) wydał dla pozwanej Spółki 5 zezwoleń na poruszanie się po drodze powiatowej nr (...) pojazdami o ładowności ok. 40 ton na szczegółowo wskazanych w decyzji warunkach, bowiem decyzje te zostały wydane już po powstaniu szkody w budynku powódki. Bez znaczenia dla odpowiedzialności pozwanego wobec powódki pozostaje także wskazany w decyzjach o zezwoleniu na przejazd zapis, wedle którego wnioskodawca tj. kopalnia ponosi odpowiedzialność oraz pokrywa wszelkie szkody drogowe i ruchowe wynikłe z ruchu pojazdu na ograniczonych odcinkach dróg również wobec osób trzecich. Nie jest bowiem prawnie dopuszczalne wyłączenie odpowiedzialności deliktowej ze skutkiem wobec osób trzecich.

Między zaniedbaniem obowiązku strony pozwanej, a doznaną przez powódkę szkodą istnieje adekwatny związek przyczynowy. Uszkodzenia powstałe w budynku posadowionym na nieruchomości powódki powstały na skutek drgań wywołanych przez ruch ciężkich samochodów o tonażu ok. 40 ton przez ul. (...) – drogę powiatową nr (...), przez którą przebiega transport kruszywa z pozwanej Kopalni do zakładu przetwórczego. W oparciu o opinie biegłego sądowego mgr inż. arch. T. B. Sąd ustalił, iż wartość szkód w nieruchomości powódki wynosi łącznie 100.952,00 zł. Na powyższą kwotę składa się wartość dotychczas wykonanych przez powódkę prac budowlanych, których koszt wyniósł łącznie 31.128,00 zł (9.500,00 zł - koszt wykonania i montażu ściągu stalowego oraz zamurowanie brud, 13.800,00 zł - koszt wykonania tynków zewnętrznych oraz malowania farbą fasadową o fakturze terrabony, 760,00 – koszt wykonania okładziny ścian i sufitów płytami GK, 7.068,00 zł – koszt wykonania reparacji tynków ścian i sufitów wewnętrznych wraz z malowaniem dwa razy farbą emulsyjną) oraz dalsze koszty konieczne do poniesienia celem reparacji uszkodzeń budynku w postaci: koszów reperacji tynków i malowania w pokoju na poddaszu w wysokości 2.332,80 zł, kosztów wymiany zewnętrznych parapetów w wysokości 1.166,40 zł, kosztów przemurowania pęknięć ściany cegłą pełną wysokości 1.324,80 zł oraz kosztów wykonania ścianki szczelnej z mieszanki wraz z kosztem projektu w wysokości 65.000,00 zł.

Powyższą kwotę Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od obu pozwanych Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...) i Kopalni (...) w S.A. w R.. Zdaniem Sądu I instancji współodpowiedzialność pozwanej Kopalni za powstanie szkody w majątku powódki nie budzi wątpliwości. Pojazdy pozwanej poruszały się po drodze powiatowej nr (...) w sposób naruszający przepisy o ruchu drogowym – z nadmiernym obciążeniem oraz z nadmierną prędkością. Odnośnie zezwoleń na przejazd pojazdu ciężarowego na odcinku drogi powiatowej nr (...) ( (...)) jakimi legitymowała się pozwana, to stwierdzić należy, iż dotyczą one okresu już po powstaniu szkody (rok 2009 i 2010). Uprzednio pozwana występowała do zarządcy drogi o udzielenie zezwolenia na przejazd pojazdem ciężarowy o masie całkowitej 40 ton przez obiekty mostowe.

Sąd Okręgowy co do zasady podzielił zarzut pozwanego, iż roszczenie powódki, przynajmniej w części żądania uległo przedawnieniu, jako zgłoszone po upływie terminu przewidzianego w art. 442 k.c. Świadomość wyrządzenia szkody (choć w innym rozmiarze niż obecnie) i osoby obowiązanej do jej naprawienia powódka miała już w chwili formułowania pisma z dnia 19 maja 2006 r. skierowanego do Zarządu Dróg Powiatu (...). W ocenie Sądu Okręgowego podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego przez powódkę pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawie zachodzą wyjątkowe okoliczności, przemawiające za nieuwzględnieniem tego zarzutu, a to z uwagi na postawę strony pozwanej Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...), który pomimo skierowanego do niego pisma powódki z dnia 18 maja 2006 r., nie ustosunkował się do niego, w sytuacji prawnie ciążącego na nim w tym zakresie obowiązku, pozostawiając powódkę w niepewności przez szereg lat, a także ze względu na krótki okres jaki zachodził pomiędzy upływem okresu przedawnienia roszczenia, a datą wniesienia pozwu.

Odsetki od przyznanej kwoty tytułem odszkodowania, zasądził Sąd Okręgowy od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu oraz odpisu pisma powódki z dnia 20 sierpnia 2015 r. zawierającego rozszerzenie żądania pozwu, przy czym wobec zmiany art. 481 k.c., którego nowe brzmienie zostało nadane ustawą z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw(Dz.U.2015.1830) do dnia 31 grudnia 2015 r. (dnia wejścia w życie przepisów ustawy nowelizującej) zasądzono odsetki ustawowe na dotychczasowych zasadach, zaś od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie według obecnie obowiązującej regulacji. Zgodnie z ogólną zasadą (art. 455 k.c.) dotyczącą wymagalności roszczenia, a w konsekwencji określenia terminu, od którego rozpoczyna bieg roszczenie o odsetki związane z opóźnieniem się dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (art. 481 § 1 k.c.), jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W wypadku zobowiązań z czynów niedozwolonych, które mają charakter bezterminowy, stan opóźnienia w spełnieniu świadczenia powstaje zatem po wezwaniu dłużnika do świadczenia. Znaczenie takiego wezwania wierzyciela polega na tym, że z jego chwilą na dłużniku zaczyna ciążyć obowiązek niezwłocznego spełnienia świadczenia, nie spełniając go - popada w opóźnienie, a to uprawnia wierzyciela do żądania odsetek za czas opóźnienia. Dłużnik popada w opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne, także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 grudnia 2013 r., IACa 788/13, LEX nr 1416131).

O kosztach procesu pomiędzy stronami orzekł Sąd na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 - 3, §6 pkt 6 i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 z późn. zm), a o

nieuiszczonych kosztach sądowych na zasadzie art. 113 ust. 1 w związku z art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jednol. Dz. U. z 2014 r.,poz. 1025 z późn. zm.).

Apelacje od tego wyroku wnieśli obaj pozwani, zaskarżając go w części uwzględniającej powództwo oraz orzeczenia o kosztach procesu (punkty: I, III i IV).

Pozwany Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatu (...) zarzucił:

1.naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a) art. 5 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i nie uwzględnienie podniesionego zarzutu przedawnienia, w sytuacji gdy nie zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające stwierdzenie, że podniesienie zarzutu przedawnienia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

b) art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy przepis ten zezwala na poruszanie się pojazdów po drogach powiatowych o dopuszczalnym nacisku jednej osi do 8 ton;

c) art. 415 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i ustalenie odpowiedzialności pozwanego Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...) na jego podstawie, podczas gdy czynności związane z zarządzaniem drogami powiatowymi są czynnościami związanymi z wykonywaniem władzy publicznej, a podstawą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie bądź zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej przewiduje art. 417 k.c.;

d) art. 361 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 69 824 zł tytułem odszkodowania, w sytuacji gdy powódka nie poniosła szkody w tej wysokości a zasądzona kwota stanowi szacunkowy koszt prac, które należy wykonać, a w związku z tym odszkodowanie w tym zakresie jest nienależne;

2. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych i przyjęcie, że odpowiedzialność solidarną za powstałą szkodę ponosi Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatu (...), podczas gdy z okoliczności sprawy, wynika w sposób niebudzący wątpliwości, że pozwany ten wykonał wszystkie ciążące na nim obowiązki a w związku z tym nie można przypisać mu odpowiedzialności.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatu (...) wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w stosunku do niego oraz zasądzenie od powódki kosztów procesu za obie instancje; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Strona pozwana Kopalnie (...) S.A. zarzuciła:

1.błędne przyjęcie, że szkoda po stronie powódki powstała w okresie, gdy pojazdy pozwanego ad. 2 poruszały się po drodze powiatowej nr (...) (...)) bez zezwolenia;

2. rozstrzygnięcie o winie pozwanego ad. 2 z powołaniem się na okoliczności faktyczne, które nie były przedmiotem ustaleń Sądu;

3. naruszenie art. 415 k.c. poprzez zastosowanie tego przepisu, mimo braku winy po stronie pozwanego ad. 2;

4. naruszenie art. 371 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez zastosowanie skutków przewidzianych w tym ostatnim przepisie w stosunku do pozwanego ad. 2, podczas gdy działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom;

5. naruszenie art. 5 k.c. polegające na zastosowaniu tego przepisu wobec pozwanego ad. 2 mimo braku przesłanek;

6. naruszenie art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez nie zastosowanie tego przepisu w stosunku do pozwanego ad. 2 mimo zastosowania przesłanek wskazanych w tym przepisie;

7. naruszenie art. 415 k.c. w zw. z art. 361 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, że naprawienie szkody obejmuje także koszt wykonania zabezpieczenia przed grożącą szkodą w kwocie 65 000 zł;

8. naruszenie art. 439 k.c. poprzez pominięcie treści tego przepisu przy rozstrzyganiu o żądaniu pozwu w zakresie kosztu wykonania zabezpieczenia przed grożącą szkodą w kwocie 65 000 zł;

9. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nienależyte wyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku podstaw przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanemu ad. 2.

Jednocześnie pozwany ten, na wypadek uznania przez Sąd II instancji, że zarzut przedawnienia roszczenia, podniesiony przed Sądem I instancji, nie odniósł skutku wobec pozwanego ad. 2 strona pozwana Kopalnie (...) S.A. podniosła zarzut przedawnienia z dniem 19 maja 2009 r. całości roszczenia odszkodowawczego powódki.

Wskazując na powyższe zarzuty strona pozwana Kopalnie (...) S.A. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w stosunku do niej oraz zasądzenie od powódki kosztów procesu za obie instancje; ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka wniosła o oddalenie obu apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacje obu pozwanych są częściowo uzasadnione.

Z uwagi na charakter zarzutów podniesionych w apelacji, jak również potrzebę wskazania podstawy rozstrzygnięcia (art. 382 k.p.c.), w pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego w zakresie ustalania faktów bowiem tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje możliwość dokonania oceny poprawności zastosowania prawa materialnego. I tu stwierdzić należy, że ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny Sąd Apelacyjny przyjął za własny bowiem wyprowadzony on został z dowodów, których ocena odpowiada wszelkim wskazaniom z art. 233 § 1 k.p.c. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wyraźnie podkreślić należy, że ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań pomiędzy podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00, Lex nr 56906; z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, Lex nr 180925).

W apelacjach zarzutów o takim charakterze jest brak. Choć pozwany Powiat (...) podniósł zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. to jednak uznać należy, że faktycznie dotyczy on oceny prawnej poczynionych w sprawie ustaleń, a nie samych ustaleń więc niewątpliwie nie jest to skutecznie podniesiony zarzut. Natomiast strona pozwana Kopalnie (...) S.A. w kontekście kwestionowania swej winy zarzuciła powołanie się na okoliczności, które nie były przedmiotem ustaleń Sądu. Tak skonstruowany zarzut także odnosi się do oceny prawnej i będzie on przedmiotem rozważań w dalszej części.

Za częściowo uzasadnione uznać należy zarzuty dotyczące naruszenia art. 5 k.c. oraz art. 442 ¹ § 1 k.c.

Sąd może nie uwzględnić upływu przedawnienia jednak dotyczy to jedynie sytuacji całkowicie wyjątkowej, gdy zarzut przedawnienia, jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, stanowi nadużycie prawa (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1993 r., III CZP 8/93, OSNCP 1993, nr 9, poz. 153 oraz uchwała z 11 października 1996 r., III CZP 76/96, OSNC 1997, nr 2, poz. 16). Kontynuując ten kierunek wykładni, Sąd Najwyższy w późniejszych orzeczeniach podkreślał, że podniesienie zarzutu przedawnienia może być uznane za nadużycie prawa zupełnie wyjątkowo, że istotne znaczenie dla oceny tego zarzutu z punktu widzenia zasad współżycia społecznego może mieć czas opóźnienia w dochodzeniu roszczenia, oraz że zastosowanie art. 5 k.c. musi zawsze opierać się na wszechstronnym rozważeniu całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy (zobacz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2000 r. III CKN 522/99, niepubl., z dnia 28 czerwca 2000 r., IV CKN 278/00, niepubl., z 27 czerwca 2001 r., II CKN 604/00, OSNC 2002, nr 3 poz. 32, z dnia 8 listopada 2002 r., III CKN 1115/00, niepubl., z 2 dnia kwietnia 2003 r., I CKN 204/01, niepubl., z dnia 7 listopada 2003 r., V CK 399/02, niepubl.). Z kolei w wyroku z dnia 16 listopada 2005 r., V CK 349/05 (niepubl.) Sąd Najwyższy przyjął, że powołanie się na zarzut przedawnienia może stanowić nadużycie prawa także wtedy, gdy zachowanie się dłużnika nie miało wpływu na upływ przedawnienia. Podobnie w wyroku z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05 (niepubl.), podkreślił, że jakkolwiek powołanie się w związku z zarzutem przedawnienia na art. 5 k.c. może mieć miejsce tylko w wypadkach wyjątkowych, wyjątkowość ta może być związana z przyczynami dotyczącymi osoby dochodzącej roszczenie. Podsumowaniem tych poglądów jest stanowisko wyrażone w uzasadnieniu uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r., III CZP 84/05 (OSNC 2006, nr 7-8, poz. 114), zgodnie z którym przy ocenie, czy zarzut przedawnienia stanowi nadużycie prawa, rozstrzygające znaczenie mają okoliczności konkretnego wypadku, zachodzące po stronie poszkodowanego oraz osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. W szczególności ma znaczenie charakter uszczerbku, jakiego doznał poszkodowany, przyczyna opóźnienia w dochodzeniu roszczenia i czas jego trwania. Możliwość zastosowania art. 5 k.c. nie zawsze jednak musi być wiązana z negatywna oceną zachowania osoby zobowiązanej do naprawienia szkody, przejawiającego się w utrudnianiu wcześniejszego dochodzenia roszczenia przez poszkodowanego.

Przedstawione względy dla nieuwzględnienia przedawnienia z uwagi na sprzeczność tego zarzutu z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) w ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodzą.

Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego powódka w 2006 r. zwróciła się do Kopalni (...) S.A. z pismem, w którym wskazała na uszkodzenia swego budynku w związku z ruchem pojazdów Kopalni. W tym samym roku pismem z 18 maja wezwała Zarząd Dróg Powiatu (...) do cofnięcia zezwolenia dla pozwanej Kopalni na transport ciężarowy drogą nr (...) ( (...)) i wyznaczenie drogi alternatywnej. W żadnym z tych pism nie wzywała pozwanych do zwrotu wydatków poczynionych już na nieruchomość celem usunięcia uszkodzeń budynku. Trudno więc przyjąć, przy braku wcześniejszego żądania, by wydatki poniesione w latach 2001 i 2002 nie były przedawnione, a zarzut podniesiony przez pozwanych sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Nie można bowiem uznać, że pozwani unikali czy też w sposób opieszały zwlekali ze zwrotem wartości tych nakładów. Inaczej natomiast ocenić należy wydatki poniesione w 2007 r. chodzi tu o wykonanie reparacji tynków ścian i sufitów wewnętrznych wraz z malowaniem dwukrotnym farbą emulsyjną za kwotę 7068 zł. Skoro prace te wykonano w 2007 r., po ujawnieniem się dalszych szkód w budynku, a pozew w niniejszej sprawie wpłynął w dniu 2 września 2010 r. to przyjąć należy, że roszczenie w tym zakresie nie uległo przedawnieniu.

By odnieść się do zarzutu naruszenia art. 361 k.c. podniesionego przez apelujących pozwanych w pierwszej kolejności wyjaśnić należy co było przedmiotem niniejszego postępowania.

Przedmiotem procesu jest objęte treścią powództwa roszczenie procesowe, czyli skierowane do sądu żądanie wydania orzeczenia oznaczonej treści, na określonej podstawie faktycznej. Stanowiące warunki formalne pozwu (art. 187 § 1 k.p.c.) dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych je uzasadniających, wyznaczają przedmiot rozpoznania i rozstrzygnięcia sądu. Orzeczenie o roszczeniu, które było objęte żądaniem, zgłoszonym jednak w mniejszym rozmiarze niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania, stanowi orzeczenie ponad żądanie, sprzeczne z zakazem ustanowionym w art. 321 § 1 k.p.c., który odnosi się zarówno do samego żądania, jak i jego podstawy faktycznej. Sąd orzeka o całym przedmiocie sporu, tak jak go określił powód, a orzeczenie, którego zakres jest szerszy od zakresu żądania jest orzeczeniem ponad żądanie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 r., IV CSK 243/08).

Powódka dochodziła pierwotnie zasądzenia kwoty 48.292,80 zł tytułem odszkodowania co uzasadniła tym, że w skutek niewłaściwego sposobu użytkowania drogi budynek, którego jest właścicielką uległ poważnemu uszkodzeniu. W celu zabezpieczenia budynku przed jego zawaleniem się zmuszona była wykonać szereg prac naprawczo – zabezpieczających których koszt wyniósł łącznie 31.128,00 zł., a do całkowitego usunięcia powstałych szkód koniecznym jest wykonanie podbicia fundamentów ścian budynku od strony ul. (...) oraz przemurowanie cegłą pełną pęknięć ścian. Koszt powyższych prac powódka oszacowała na kwotę 17.164,80 zł. W piśmie z dnia 20 sierpnia 2015 r. D. Z. rozszerzyła żądanie pozwu do kwoty 100 952 zł. Na uzasadnienie podała, że z przeprowadzonej w sprawie opinii wynika, iż do czasu wniesienia pozwu poniosła koszty reparacyjne w kwocie 31 128 zł, zaś koszty konieczne jeszcze do poniesienia wynoszą 69 824 zł, co łącznie daje dochodzona kwotę. Rozszerzając powództwo nie zmieniła podstawy faktycznej. (pismo z 20 sierpnia 2015 r. k. 393).

Tak więc przyjąć należy, że nie było objęte żądaniem, a zatem przedmiotem postępowania dochodzenie kosztów prac, których celem jest zabezpieczenie budynku powódki przed oddziaływaniem wibracji wygenerowanych przez ciężki sprzęt samochodowy użytkujący ul. (...) w R., stanowiący odcinek drogi powiatowej nr (...) poprzez ustanowienie przeszkody na drodze ich propagacji. Co więcej powódka nie dochodziła też ani w ramach niniejszego postępowania ani też w korespondencji kierowanej do stron wykonania przez pozwanych takich zabezpieczeń. Wszystko to prowadzi do wniosku, że zasądzenie kwoty 65 000 zł doprowadziło do wyjścia poza podstawę faktyczną, a tym samym poza przedmiot postępowania.

Takie określenie przedmiotu postępowania jest korzystne dla powódki bowiem wykonanie prac zabezpieczających należałoby ocenić nie jako naprawienie już poniesionej szkody ale jako zabezpieczenie przed powstawaniem dalszych szkód co nie jest tożsame.

Zakres obowiązku odszkodowawczego wyznacza art. 361 § 2 k.c.. W granicach określonych adekwatnym związkiem przyczynowym, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Przyjmuje się, że szkodą jest uszczerbek w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego. W piśmiennictwie i judykaturze dla określenia szkody używa się terminu „uszczerbek", aby wskazać na stan niekorzystny dla poszkodowanego. Najczęściej formułowane jest zastrzeżenie, że szkodą jest wyłącznie uszczerbek powstały wbrew woli poszkodowanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 908/00, LEX nr 54365, oraz Komentarz do art. 361 Kodeksu cywilnego – Olejniczak Adam, Lex i piśmiennictwo tam powołane). Wielkość uszczerbku wyznacza różnica między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego, a stanem hipotetycznym, gdyby do owego zdarzenia nie doszło.

Kierując się tymi wskazaniami przyjąć należy, że szkodą doznaną przez powódkę jest uszkodzenie jej budynku prowadzące do pomniejszenia jego wartości. By naprawić ten rzeczywisty uszczerbek w majątku powódki, przy zasadzie reguły pełnego odszkodowania zasadnym jest więc zasądzenie nieprzedawnionych wydatków poniesionych na usunięcie szkód oraz kosztów niezbędnych do usunięcia dalszych, już występujących szkód.

Z opinii biegłego T. B. z dnia 17 września 2014 r. wynika, że dalsze koszty jakie konieczne są do poniesienia przez powódkę do usunięcia szkody to: 2332,80 zł na reparację tynków i malowanie w pokoju na poddaszu; 1166,40 zł na wymianę zewnętrznych parapetów oraz 1324,80 zł na przemurowanie pęknięć ściany cegłą pełną (opinia k. 396).

Choć koszty te nie zostały jeszcze poniesione to mieszczą się one w naprawieniu już doznanej szkody w granicach wynikających z art. 361 k.c.

Jeśli chodzi o zarzuty dotyczące naruszenia art. 415 k.c. to uznać należy je za zasadne gdyż nie na tej podstawie kształtuje się odpowiedzialność pozwanych.

Niemniej jednak za chybiony uznać należy zarzut pozwanego Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...) dotyczący naruszenia art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Sądy obu instancji nie kwestionują tego, że przepis ten zezwala na poruszanie się pojazdów po drogach powiatowych o dopuszczalnym nacisku jednej osi do 8 ton. Niemniej przepis ten nie zwalnia Zarządcy Dróg z obowiązków wynikających z tej ustawy. Chodzi oczywiście o art. 20 pkt 12, 13 i 14 powołanej ustawy, który wprowadza dla zarządcy szereg obowiązków polegających m.in. na przeciwdziałaniu niszczeniu dróg przez ich użytkowników przeciwdziałaniu niekorzystnym przeobrażeniom środowiska mogącym powstać lub powstającym w następstwie budowy lub utrzymania dróg, wprowadzaniu ograniczeń lub zamykanie dróg i drogowych obiektów inżynierskich dla ruchu oraz wyznaczanie objazdów drogami różnej kategorii, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia; dokonywanie okresowych pomiarów ruchu drogowego. Z opinii przeprowadzonych w sprawie jednoznacznie wynika, że istniejący ruch ciężkiego sprzętu jest powodem niszczenia mienia powódki, a co więcej by temu zapobiec możliwe i celowe jest wykonanie zabezpieczeń opisanych wcześniej szczegółowo. Strona pozwana mimo ciążącego na niej obowiązku takich zabezpieczeń nie wykonała, a co najmniej od roku 2006 wiedziała o negatywnym wpływie ruchu kołowego na nieruchomość powódki. W tym zaniechaniu należy zatem upatrywać odpowiedzialności pozwanego Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatu (...) wynikającej z art. 417 § 1 k.c.. Także pozostałe przesłanki odpowiedzialności deliktowej tego pozwanego zostały wykazane bowiem na skutek niezgodnego z art. art. 20 pkt 12, 13 i 14 ustawy o drogach publicznych zachowania polegającego na zaniechaniu doszło do powstania po stronie powódki szkody w jej majątku, a między tą szkodą, a niezgodnym z prawem zaniechaniem zachodzi adekwatny związek przyczynowy.

Natomiast odpowiedzialność strony pozwanej Kopalni (...) S.A. wynika z art. 435 § 1 k.c.

W przemyśle i transporcie powszechnie stosowane są urządzenia oraz mechanizmy, które powodują poważne zagrożenie dla otoczenia. To legło u podstaw zaostrzonej, bo opartej na zasadzie ryzyka, odpowiedzialności za szkody wynikłe z funkcjonowania tych urządzeń. Zgodnie z powołanym przepisem odpowiedzialność tę ponosi osoba, która posługuje się wspomnianymi środkami technicznymi i wykorzystuje je w swoim interesie. Dotyczy to prowadzących przedsiębiorstwo lub zakład wprowadzany w ruch za pomocą sił przyrody. Nie ulega wątpliwości, że Kopalnie (...) S.A. są takim przedsiębiorstwem, a transport ciężkim sprzętem urobku do zakładu przetwórczego musi być uznany za związany z działalnością przedsiębiorstwa.

By wyłączyć odpowiedzialność z art. 435 § 1 k.c. pozwany ten winien wykazać jedną z przyczyn egzoneracyjnych przewidzianych w tym przepisie. Są nimi: a) siła wyższa, b) okoliczność, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego, c) okoliczność, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za której czyny prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Bez wątpienia szkoda doznana przez powódkę nie nastąpiła z powodu siły wyższej lub jej samej. Natomiast strona pozwana Kopalnie (...) S.A. nie wykazała by szkoda nastąpiła z winy osoby trzeciej. Uzyskiwane od 2010 r. zezwolenia na przejazdy przedmiotową drogą nie wyłączają odpowiedzialności pozwanej Kopalni bowiem nie wykazała ona choćby tego, że przejazdy odpowiadały tonażem i ilości w stosunku do zezwoleń oraz, że prędkość pojazdów nie była nadmierna. Tych okoliczności nie miała obowiązku wykazywać powódka tylko pozwany. Ponadto pozwany ten od 2006 r. także wiedział o wpływie ruchu pojazdów na nieruchomość powódki i nie podjął żadnych działań leżących w jego gestii by ten wpływ zmniejszyć. Dodatkowo, jak zauważył Sąd Okręgowy, zezwolenia na przejazdy przedstawione w toku procesu pochodzą z okresu od 2010 r., a po pierwszych pracach naprawczych wykonanych przez powódkę w 2006 r. pojawiły się kolejne szkody.

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka strony pozwanej Kopalni (...) S.A., przy braku wykazania okoliczności wyłączających jej odpowiedzialność przesądziła o częściowym uwzględnieniu powództwa także w stosunku do tego pozwanego.

Przy tak określonej podstawie odpowiedzialności pozwanych doszło do zmiany wyroku poprzez zasądzenie wydatków już poniesionych, a nie przedawnionych oraz kosztów niezbędnych do naprawienia szkody w budynku, wcześniej określonych wraz z ustawowymi odsetkami od wezwania do zapłaty na podstawie art. 481 k.c.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz 385 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014, poz. 1025 z późn. zm.).

O kosztach między stronami w pierwszej instancji orzeczono w oparciu o art. 100 k.p.c. , a w postępowaniu apelacyjnym w oparciu o art. 102 k.p.c. bowiem powódka choć uległa procentowo w większej części ze swym żądaniem to jednak co do zasady wygrała, przy stanowisku pozwanych kwestionujących w toku całego postępowania zasadność jej roszczenia i swoją odpowiedzialność.

SSA Regina Kurek SSA Anna Kowacz – Braun SSA Józef Wąsik