Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2017 r. w Gdańsku

sprawy J. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wypłatę odsetek

na skutek apelacji J. S. (1), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 lipca 2016 r., sygn. akt IV U 225/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w części i oddala odwołanie w zakresie roszczenia o odsetki za okres od 28 grudnia 2014r. do 10 stycznia 2015r.;

II.  oddala apelację wnioskodawcy J. S. (1).

SSA Barbara Mazur SSA Michał Bober SSA Grażyna Horbulewicz

Sygn. akt III AUa 1517/16

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 22 lutego 2016 r. odmówiono J. S. (1) wypłaty odsetek od ponownie rozliczonego świadczenia za okres
od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. i od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.

J. S. (1) wniósł odwołanie od decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa
do odsetek i do ich wypłaty od bezpodstawnie zawieszonych i niewypłaconych w ustawowym terminie świadczeń emerytalnych za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. liczonych od poszczególnych miesięcznych świadczeń, tj. od dnia 10 każdego miesiąca do dnia zapłaty. Wnioskodawca podniósł, że pozwany nie miał żadnych powodów, ani podstaw
do zawieszania wypłaty emerytury. Pozwany wydając decyzje wstrzymujące wypłatę emerytury
od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. działał w oparciu o te same przepisy
i na podstawie takiego samego stanu faktycznego, jak w okresie lat 2008 i 2009, a Sąd Apelacyjny
w Gdańsku w wyroku z dnia 18 października 2012 r., sygn. akt III AUa 611/12 stwierdził, że nie podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoba wykonująca umowy o świadczenie usług na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii
w A. w okresie od 2 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2009 r. Stan faktyczny
i prawny sprawy w latach 2011 i 2012 się nie zmienił.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany podtrzymał całkowicie zaskarżoną decyzję i wniósł
o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy we Włocławku - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia1 lipca 2016 r. w sprawie IV U 225/16 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu J. S. (1) odsetki ustawowe od kwoty 31.077,94 zł za okres od dnia
28 grudnia 2014 r. do dnia 10 czerwca 2015 r.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji: J. S. (1) urodził się (...) Od dnia 1 listopada 1990 r. J. S. (1) jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność weterynaryjna i w jej ramach wykonywał umowy zlecenia na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej w A.. Decyzją organu rentowego
z dnia 18 grudnia 2007 r. przyznano mu od dnia 2 stycznia 2008 r. emeryturę i ustalono stały termin płatności emerytury na dzień 10 każdego miesiąca. Decyzją z dnia 17 marca 2010 r. pozwany wstrzymał mu wypłatę emerytury począwszy od dnia 1 kwietnia 2010 r. z powodu osiągnięcia przychodu w kwocie przekraczającej 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyroku z dnia
18 października 2012 r., III AUa 611/12 stwierdził, że J. S. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoba wykonująca umowy o świadczenie usług
na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii w A.
w okresie od dnia 2 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2009 r., albowiem wykonywanie czynności
w zakresie inspekcji weterynaryjnej nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli są one wykonywane w ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej,
a ponieważ w okresie objętym sporem J. S. (1) wykonywał, na podstawie umów zawartych
z powiatowym inspektorem weterynaryjnym, czynności z wyznaczenia w ramach prowadzonej działalności weterynaryjnej, w oparciu o art. 9 ust. 5 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegał on dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z tytułu prowadzonej działalności. Decyzją nr (...) z dnia 22 października 2013 r. pozwany stwierdził, że J. S. (1) z tytułu umów zlecenia świadczonych na rzecz Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii w A. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od dnia
1 października 2010 r. do dnia 30 listopada 2012 r. oraz od dnia 1 lutego 2013 r. Wyrokiem z dnia
21 lutego 2014 r., sygn. akt IV U 998/13 Sąd Okręgowy we Włocławku - IV Wydział Pracy
i (...) zmienił decyzję pozwanego z dnia 22 października 2013 r. w ten sposób, że stwierdził, iż ubezpieczony J. S. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu umów zlecenia na rzecz płatnika składek Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Inspektora Weterynarii w A. także w okresie od dnia l grudnia 2012 r. do dnia 28 lutego 2013 r. W dniu 30 maja
2014 r. J. S. (1) złożył w ZUS między innymi wniosek o wypłatę emerytury od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. wraz z odsetkami. Po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym organ rentowy zwrócił się dnia 14 listopada 2014 r. do Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w A. o nadesłanie zaświadczenia
o osiągniętych przez J. S. (1) przychodach za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia
30 listopada 2012 r. W załączniku do pisma z dnia 24 listopada 2014 r., które wpłynęło do ZUS
w dniu 27 listopada 2014 r., (...) w A. (...). wykazał przychód J. S. (1)
za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 30 listopada 2012 r. W decyzji o rozliczeniu emerytury
z dnia 5 grudnia 2014 r. pozwany stwierdził, że łączny przychód osiągnięty przez J. S. (1) w roku 2011 przekroczył wyższą kwotę graniczną ustaloną dla tego roku, co potwierdzało słuszność decyzji pozwanego o zawieszeniu emerytury. Podobnie w decyzji organu rentowego z dnia 11 grudnia 2014 r. o miesięcznym rozliczeniu i zwrocie świadczeń za 2012 r. ZUS uznał, że przychód osiągnięty przez J. S. (1) od dnia 1 stycznia 2012 r. do końca listopada 2012 r. uzasadniał zawieszenie emerytury. Pozwany uwzględnił jedynie wyrok Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 21 lutego 2014 r., sygn. akt IV U 998/13 stwierdzający, że J. S. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu umów zlecenia
w grudniu 2012 r. i ustalił zwrot świadczenia za ten miesiąc. J. S. (1) wniósł od powyższych decyzji (z dnia 5 grudnia 2014 r. i z dnia 11 grudnia 2014 r.) odwołania do Sądu Okręgowego
we Włocławku - IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt IV U 123/15) i wówczas pozwany, jeszcze w trakcie toczącego się postępowania sądowego, wydał nowe decyzje o rozliczeniu emerytury za lata 2011 i 2012, albowiem ,,w wyniku wszczęcia kolejnego postępowania wyjaśniającego z (...) Narodowego Funduszu Zdrowia z siedzibą w B. nastąpiła zmiana stanowiska, tj. że umowa świadczenia usług weterynaryjnych na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowy Inspektorat Weterynarii
w A. była prowadzona w ramach działalności gospodarczej”,
co spowodowała, że ,,został wyłączony przychód osiągany przez wnioskodawcę w Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w A. (...).”. I tak decyzją z dnia 21 maja 2015 r. pozwany dokonał rozliczenia emerytury za rok 2011 i stwierdził, że osiągnięty przychód w 2011 r. nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia emerytury ubezpieczonego – wyrównanie w kwocie 22.917,50 zł wypłacono wraz ze świadczeniem za czerwiec (decyzją tą została również uchylona poprzednia decyzja ZUS-u o rozliczeniu emerytury z dnia 5 grudnia 2014 r.),
a następnie decyzją z dnia 22 maja 2015 r. pozwany dokonał rozliczenia emerytury powoda za 2012 r. i stwierdził, że osiągnięty przychód w tymże roku nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia emerytury – wyrównanie w kwocie 8.160,44 zł wypłacono wraz ze świadczeniem za czerwiec (decyzją tą została również zmieniona decyzja ZUS-u o miesięcznym rozliczeniu i zwrocie świadczeń z dnia 11 grudnia 2014 r.). Sąd Okręgowy we Włocławku - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt IV U 123/15 postanowieniem z dnia 2 czerwca 2015 r. umorzył postępowanie
o wypłatę emerytury za rok 2011 i za rok 2012 oraz przekazał pozwanemu wniosek ubezpieczonego
w przedmiocie wypłaty odsetek od zawieszonych świadczeń za rok 2011 i za rok 2012 celem rozpoznania.

Sąd Okręgowy wskazał, że spór dotyczył kwestii prawnych związanych z obowiązkiem wypłaty odsetek przez organ rentowy. Pozwany nie kwestionował okoliczności, iż decyzją z dnia
21 maja 2015 r. dokonał rozliczenia emerytury za rok 2011 i stwierdził, że osiągnięty przychód
w 2011 r. nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia emerytury wnioskodawcy – wyrównanie
w kwocie 22.917,50 zł wypłacono wraz ze świadczeniem za czerwiec, a następnie decyzją z dnia 22 maja 2015 r. dokonał rozliczenia emerytury za 2012 r. i stwierdził, że osiągnięty przychód
w tymże roku nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia emerytury – wyrównanie w kwocie 8.160,44 zł wypłacono wraz ze świadczeniem za czerwiec. Istota problemu sprowadzała się zaś
do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy organ rentowy winien wypłacić wnioskodawcy odsetki
za zaległą emeryturę z lat 2011 i 2012. Sąd I instancji w rozważaniach prawnych dokonał analizy regulacji prawnych wskazanych w art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.; dalej ustawa systemowa) oraz
§ 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń
z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r., Nr 12, poz. 104). Wskazał również, że w świetle prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 października 2012r. sygn. akt III AUa 611/12 oraz prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 21 lutego 2014 r. sygn. akt IV U 998/13 nie mogło budzić żadnych wątpliwości, że J. S. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym jako osoba wykonująca umowy o świadczenie usług na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii w A., albowiem wykonywanie czynności w zakresie inspekcji weterynaryjnej nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej), jeżeli są one wykonywane w ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej, a ponieważ w okresie objętym sporem J. S. (1) wykonywał, na podstawie umów zawartych z powiatowym inspektorem weterynaryjnym, czynności z wyznaczenia w ramach prowadzonej działalności weterynaryjnej, w oparciu o art. 9 ust. 5 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, podlegał on dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzonej działalności. Tym samym osiąganie przychodu z tytułu tej działalności J. S. (1), jako nie podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, nie mogło wpływać na zawieszeniu lub zmniejszenie jego emerytury, co wynika wprost z art. 104 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej ustawa emerytalna). A zatem całkowicie niezrozumiałym jest twierdzenie organu rentowego, że dopiero w wyniku wszczęcia kolejnego postępowania wyjaśniającego z (...) Narodowego Funduszu Zdrowia z siedzibą w B. nastąpiła zmiana stanowiska ZUS, tj. że umowa świadczenia usług weterynaryjnych na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowy Inspektorat Weterynarii w A. była prowadzona w ramach działalności gospodarczej, co spowodowało zmianę stanowiska w sprawie rozliczenia emerytury J. S. (1), tj. został wyłączony przychód uzyskany w Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowy Inspektorat Weterynarii w A.. Przychód ów winien być bowiem wyłączony już po uwzględnieniu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 października 2012 r., sygn. akt III AUa 611/12 oraz prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku
z dnia 21 lutego 2014 r., sygn. akt IV U 998/13 i prawidłowym zastosowaniu art. 104 ustawa emerytalnej. W tym kontekście należy podnieść, iż przepisy regulujące materię ubezpieczeń społecznych mają charakter bezwzględnie obowiązujących; oznacza to, iż w sytuacjach w nich określonych muszą być one stosowane przez organ rentowy w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2006 r., I UK 138/06).
Do wyłączenia przychodu uzyskanego przez J. S. (2) w latach 2011 i 2012 w Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowy Inspektorat Weterynarii w A. niezbędnym była jednak informacja o wysokość tego przychodu za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 30 listopada 2012 r. ZUS przedmiotową informację uzyskał w dniu 27 listopada 2014 r. W tym momencie dysponował wszystkimi niezbędnymi danymi do wydania prawidłowej decyzji w przedmiocie dokonania rozliczenia emerytury J. S. (1) za rok 2011 i 2012. Sąd I instancji wskazał,
że obowiązek wypłaty odsetek przez organ rentowy aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy organ rentowy z własnej winy nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia
w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych i za powyższe ponosi winę. Odnośnie przepisów określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych wskazano art. 118 ustawy emerytalnej. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zbadał kwestię odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za brak ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie ustalenia prawa J. S. (1) do wyrównania świadczenia emerytalnego za lata 2011 i 2012. Powyższe zagadnienie prawne ma znaczenie prejudycjalne dla orzeczenia w przedmiocie roszczenia ubezpieczonego o zapłatę odsetek za zwłokę w wypłacie wymienionego wyżej świadczenia. Gdyby bowiem sąd nie orzekł o kwestii odpowiedzialności organu rentowego,
to w procesie sądowym, w ramach którego ubezpieczony domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne jest prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność odpowiedzialności organu rentowego, o której mowa w przepisie art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej. Sąd Okręgowy ocenił, że postępowanie organu rentowego nie odpowiadało prawu. Zgodnie bowiem z treścią art.118 ust. 1 ustawy emerytalnej decyzje
o prawidłowym rozliczeniu emerytury J. S. (1) za rok 2011 i 2012 pozwany winien wydać w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, tj. od dnia
27 listopada 2014 r., kiedy to uzyskał informację o osiągniętych przez J. S. (1) przychodach za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 30 listopada 2012 r. w (...)
w A. (...). Czas na wydanie decyzji minął zatem z upływem dnia 27 grudnia 2014 r.
Od tego czasu pozwany pozostawał w zwłoce, albowiem dopiero decyzją z dnia 21 maja 2015 r. dokonał rozliczenia emerytury ubezpieczonego za rok 2011 i stwierdził, że osiągnięty przychód
w 2011 r. nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia emerytury J. S. (1) (wyrównanie
w kwocie 22.917,50 zł wypłacono wraz ze świadczeniem za czerwiec 2015 r., tj. 10 czerwca 2015 r.), a decyzją z dnia 22 maja 2015 r. dokonał rozliczenia emerytury ubezpieczonego za 2012 r.
i stwierdził, że osiągnięty przychód w tymże roku nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia emerytury (wyrównanie w kwocie 8.160,44 zł wypłacono wraz ze świadczeniem za czerwiec 2015 r., tj. 10 czerwca 2015 r.). Opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (błędna interpretacja przepisów i zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu), a zatem termin zwłoki winien być liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, ustaliłby prawo do świadczenia. Istotne jest przy tym również to, że do wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. W realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie ustalenia prawa wnioskodawcy do wyrównania świadczenia emerytalnego za lata 2011 i 2012. Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd I instancji
na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji uzasadnianego wyroku i przyznał ubezpieczonemu odsetki ustawowe od zsumowanej kwoty wyrównania świadczenia emerytalnego
za lata 2011 i 2012 za okres opóźnienia w jej wypłacie, tj. od 28 grudnia 2014 r. (dnia następnego
po upływie terminu na wydanie decyzji – vide § 2 ust. 2 rozporządzenia w zw. z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej) do dnia 10 czerwca 2015 r. (dnia wypłaty świadczenia - vide § 2 ust. 1 rozporządzenia
w zw. z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Apelację od wyroku wnieśli wnioskodawca i organ rentowy.

Ubezpieczony zaskarżył wyrok w całości wnosząc o jego zmianę i przyznanie mu odsetek ustawowych od bezpodstawnie zawieszonych i niewypłaconych w ustalonym terminie świadczeń emerytalnych za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. liczonych
od poszczególnych miesięcznych świadczeń od dnia 10-ego każdego miesiąca do dnia zapłaty, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia przy uwzględnieniu kosztów procesu według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów instancji odwoławczej według norm przepisanych.

Wnioskodawca zarzucił naruszenie przepisów: art. 85 ust. 1 ustawy systemowej; § 2 ust.
1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustalaniu lub wypłacie świadczeń
z ubezpieczeń społecznych oraz sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającego na niedokładności postępowania, które doprowadziło do wydania wyroku sprzecznego z zebranym materiałem dowodowym, a tym samym spowodowało, że ten wyrok jest wadliwy i z tego powodu wymaga uchylenia lub zmiany.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony wskazał, że informacja przekazana pozwanemu przez Inspekcję Weterynaryjną Powiatowego Lekarza Weterynarii w A.
o wysokości przychodu uzyskanego w latach 2011 2012, którą pozwany uzyskał w dniu 27 listopada 2014 r. nie miała żadnego znaczenia w przedmiotowej sprawie. Niewłaściwa interpretacja przepisów ustawy systemowej miała miejsce w dniu 17 marca 2010 r., tj. w dniu wydania przez organ rentowy decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury, która okazała się bezzasadna i bezprawna. Pozwany pozostawał w zwłoce za opóźnienie w wypłacie emerytur już od 10 stycznia 2010 r., tj. od dnia stałego terminu płatności emerytury każdego miesiąca. Wnioskodawca zarzucił, że Sąd pominął także fakt,
iż decyzją nr (...) z dnia 22 października 2013 r. sam pozwany stwierdził, że z tytułu umów zlecenia świadczonych na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii
w A. nie podlegał on ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym
i wypadkowemu w okresie od dnia 1 października 2010 r. do dnia 30 listopada 2012 r. oraz od dnia
1 lutego 2013 r., a po wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 21 lutego 2014 r., także
od dnia 1 grudnia 2012 r. do dnia 28 lutego 2013 r. Decyzja ta również potwierdza,
iż do prawidłowego rozliczenia emerytur nie było potrzebne żadne zaświadczenie z Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii w A. o osiągniętych przychodach. Niezrozumiałym jest również przyjęcie przez Sąd łącznej kwoty 31.077,94 zł
i przyznanie od niej odsetek. Okres opóźnienia w wypłacaniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności. Ubezpieczony miał ustalony termin płatności emerytury na dzień 10-ego każdego miesiąca, a więc odsetki od poszczególnych niewypłaconych świadczeń emerytalnych winny być naliczane od 10-ego dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty.

Apelację od wyroku wywiódł również organ rentowy zaskarżając go w części i zarzucając
mu w szczególności: naruszenie prawa materialnego tj. art. 118 ust. 4 i ust. 5 ustawy emerytalnej i art. 85 ust. 1 ustawy systemowej poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do odsetek od kwoty 31.077.94 zł za okres od dnia 28 grudnia 2014 r. do dnia 10 stycznia 2015 r. Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wskazanie, że organ rentowy nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek za okres od dnia 28 grudnia 2014 r. do dnia 10 stycznia 2015 r.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, że co do zasady zgadza się z wyrokiem Sądu pierwszej instancji zasądzającym odsetki od kwot wypłaconych zaległych emerytur za lata 2011
i 2012 r. Nie można natomiast zgodzić się z datą początkową okresu, za jaki odsetki przysługują mając na względzie art. 118 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej. Skoro organ powziął wiadomość w dniu
27 listopada 2014 r. to najbliższy termin płatności dla wnioskodawcy wypadał w okresie krótszym niż 30 dni, bowiem w dniu 10 grudnia 2014 r. W tej sytuacji wypłata świadczenia winna nastąpić
w kolejnym terminie płatności, tj. 10 stycznia 2015 r. Zatem odsetki winny być wypłacone za okres
od dnia 11 stycznia 2015 r.. a nie od dnia 28 grudnia 2014 r. Zdaniem organu rentowego odsetki nie przysługują za okres od dnia 28 grudnia 2014 r. do dnia 10 stycznia 2015 r. i w tym zakresie apelacja jest zasadna.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługiwała na uwzględnienie skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania w zakresie roszczenia o odsetki za okres od dnia 28 grudnia 2014 r. do dnia 10 stycznia 2015 r.

Natomiast apelacja wnioskodawcy jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Kwestią sporną było prawo J. S. (1) do wypłaty odsetek od ponownie rozliczonego świadczenia za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. i od dnia
1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.

Orzeczenie Sądu Okręgowego podlegało zmianie jedynie w zakresie daty początkowej zasądzenia prawa do odsetek z uwagi na naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 118 ust. 4-5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej ustawa emerytalna). W pozostałym zakresie Sąd I instancji przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też istotnych uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej uzasadniających ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji Sąd Odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne.

Sąd Okręgowy przyznał ubezpieczonemu odsetki ustawowe od kwoty 31.077,94 zł za okres od dnia 28 grudnia 2014 r. do dnia 10 czerwca 2015 r.

Wnioskodawca w apelacji żądał przyznania odsetek ustawowych od zawieszonych
i niewypłaconych w ustalonym terminie świadczeń emerytalnych za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. liczonych od poszczególnych miesięcznych świadczeń od dnia 10-ego każdego miesiąca do dnia zapłaty. Natomiast pozwany co do zasady zgodził się z wyrokiem Sądu pierwszej instancji kwestionując jedynie roszczenie o odsetki za okres od dnia 28 grudnia 2014 r.
do dnia 10 stycznia 2015 r.

Podstawę prawną przyznania wnioskodawcy prawdo odsetek stanowił art. 85 ust. 1 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963
ze zm.; dalej ustawa systemowa), zgodnie z którym, jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych
w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Odsetki w sprawach świadczeń emerytalno – rentowych są naliczane w trybie określonym
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104). Przepis § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. Przepis § 3 ww. rozporządzenia wskazuje natomiast, że ustalenie należnych do wypłaty odsetek oblicza się przez pomnożenie kwoty opóźnionego świadczenia przez liczbę dni opóźnienia i przez roczną stopę procentową odsetek oraz przez podzielenie tego iloczynu przez 365.

Termin przyznania świadczenia pieniężnego z ubezpieczeń społecznych, jakim jest świadczenie rentowe, określa art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej, który stanowi, iż organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy
w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji,
z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (art. 118 ust. 1 a ustawy).

Zgodnie z art. 118 ust. 4 ustawy emerytalnej przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, ust. 1-3 stosuje się odpowiednio,
z zastrzeżeniem ust. 5.

Wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni (ust. 5 art. 118 ustawy emerytalnej).

Przypomnieć należy, że Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyroku z dnia 18 października 2012 r., III AUa 611/12 stwierdził, że J. S. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoba wykonująca umowy o świadczenie usług na rzecz Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii
w A. w okresie od 2 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2009 r., albowiem wykonywanie czynności w zakresie inspekcji weterynaryjnej nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli są one wykonywane w ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej, a ponieważ w okresie objętym sporem J. S. (1) wykonywał,
na podstawie umów zawartych z powiatowym inspektorem weterynaryjnym, czynności z wyznaczenia w ramach prowadzonej działalności weterynaryjnej, w oparciu o art. 9 ust 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegał on dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzonej działalności. Decyzją nr (...) z dnia 22 października 2013 r. pozwany stwierdził, że J. S. (1) z tytułu umów zlecenia świadczonych na rzecz Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Lekarza Weterynarii w A. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od dnia 1 października 2010 r.
do dnia 30 listopada 2012 r. oraz od dnia 1 lutego 2013 r. Wyrokiem z dnia 21 lutego 2014 r., sygn. akt IV U 998/13 Sąd Okręgowy we Włocławku - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję pozwanego z dnia 22 października 2013 r. w ten sposób, że stwierdził,
iż ubezpieczony J. S. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu umów zlecenia na rzecz płatnika składek Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Inspektora Weterynarii w A. także w okresie od dnia l grudnia 2012 r. do dnia 28 lutego 2013 r.

W związku z okolicznościami niniejszej sprawy należało odwołać się również do art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej, który stanowi, że prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego,
o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.

Jednakże zgodnie z ust. 4 art. 104 ustawy emerytalnej przepisy ust. 1, 1a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa
do emerytury i renty lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Odwołać się również należy do przepisów wykonawczych, tj. rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. z 1992 r., poz. 58, Nr 290 ze zm.; dalej rozporządzenie), który w § 1 ust. 1 stanowi, że przy ustalaniu, czy wystąpiły okoliczności powodujące zawieszenie lub zmniejszenie emerytury i renty, określone w art. 24 ustawy z dnia 17 października 1991 r.
o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 i z 1992 r. Nr 21, poz. 84) uwzględnia się:

1)wynagrodzenie z tytułu pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy oraz na podstawie umowy o pracę nakładczą,

2)uposażenie z tytułu służby w Wojsku Polskim, w Policji, w Urzędzie Ochrony Państwa, w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej i w Państwowej Straży Pożarnej,

3)dochody z tytułu pracy wykonywanej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli wykonywanie tych umów jest objęte obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym,

4)dochody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, której wykonywanie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego,

5)dochody z tytułu wykonywania zawodu adwokata,

6)dochodu z tytułu pracy wykonywanej w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych, spółdzielniach kółek rolniczych oraz w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni,

zwane dalej „dochodem”, w kwotach przyjmowanych w myśl art. 7 ustawy do podstawy wymiaru emerytur i rent.

Zgodnie z § 1 ust. 2 rozporządzenia dochody, o których mowa w ust.1 pkt 3 i 4, uwzględnia się również, gdy emeryt lub rencista nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, ponieważ ma ustalone prawo do emerytury (renty) lub jest ubezpieczony z innego tytułu.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 kwietnia 2000 r., II UKN 511/99, OSNP 2001/20/626 wskazał, że na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty
(Dz. U. Nr 58, poz. 290 ze zm.; dalej rozporządzenie) przy ustalaniu, czy wystąpiły okoliczności powodujące zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia emerytalno-rentowego, uwzględnia się dochody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej także wówczas, gdy emeryt lub rencista
z tego tytułu nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, ponieważ ma ustalone prawo
do emerytury lub renty.

Ponadto zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia emeryt i rencista zawiadamia organ rentowy niezwłocznie o podjęciu (zaprzestaniu) pracy, służby lub działalności, o której mowa w § 1 ust.1, zwanej dalej „działalnością”.

Zawiadomienie, o którym mowa w ust.1, potwierdza zakład pracy, informując o wysokości ustalonego wynagrodzenia (ust. 2). W zawiadomieniu o podjęciu działalności emeryt i rencista składa oświadczenie, czy jego zamiarem jest osiąganie dochodu: (1) nie powodującego zawieszenia ani zmniejszenia świadczeń, (2) powodującego zmniejszenie świadczeń albo (3) powodującego zawieszenie świadczeń (ust. 3).

Ponadto zgodnie z § 5 ust. 1 rozporządzenia emeryt i rencista zawiadamia organ rentowy
do końca lutego każdego roku o łącznej kwocie dochodu osiągniętego w ubiegłym roku kalendarzowym.

Zakład pracy zawiadamia organ rentowy do końca lutego każdego roku o łącznej kwocie dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym (ust. 2).

Ustalenie, czy dochód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje po upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy i emeryta lub rencisty, o których mowa w § 5 (§ 6 rozporządzenia).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wprawdzie wnioskodawca podlegający ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wyłączony był z obowiązku opłacania składek
z tytułu umów o świadczenie usług, to jednak na podstawie art. 104 ust. 4 ustawy emerytalnej obowiązany był deklarować wszystkie przychody, tj. nawet te uzyskiwane przez niego jako osobę wykonującą umowy o świadczenie usług niepodlegającą obowiązkowi ubezpieczenia z uwagi
na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu (z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej). Z art. 104 ust. 4 ustawy emerytalnej wynika wniosek, że nie jest istotne, czy świadczeniobiorca podlega obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym, lecz fakt,
że przychody uzyskiwane są z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia. Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 104 ust. 1a ustawy emerytalnej dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Norma art. 104 ust. 1a odsyła do art. 18 ust. 8 ustawy systemowej, w myśl której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że przy ocenie, czy wystąpiły okoliczności powodujące zawieszenie emerytury wnioskodawcy, należy uwzględnić przychody uzyskiwane z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej w wysokości kwoty zadeklarowanej, nie mniejszej, niż 60 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (art. 18 ust. 8 ustawy systemowej w zw. z art. 104 ust. 1 a ustawy emerytalnej) oraz przychody uzyskane z tytułu wykonywania umowy o świadczenie usług, pomimo że skarżący, jako osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, mający ustalone prawo do emerytury z mocy art. 9 ust. 5 ustawy o systemowej podlegał dobrowolnie ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym.

Tym samym uznać należało, że żądanie apelującego wnioskodawcy o przyznanie mu odsetek ustawowych od bezpodstawnie zawieszonych i niewypłaconych w ustalonym terminie świadczeń emerytalnych za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. liczonych
od poszczególnych miesięcznych świadczeń od dnia 10-ego każdego miesiąca do dnia zapłaty jest zupełnie bezpodstawne.

Wskazać również należy, że wnioskodawca bezpodstawnie kwestionował zasądzenie przez Sąd I instancji odsetki od łącznej kwoty 31.077,94 zł, a nie liczonych od poszczególnych miesięcy. Należy bowiem wskazać, że przedmiotem decyzji z dnia 21 maja 2015 r. było rozliczenie emerytury za rok 2011 i dotyczyło ono wyrównanie w (łącznej) kwocie 22.917,50 zł, a przedmiotem decyzji
z dnia 22 maja 2015 r. było rozliczenie emerytury za 2012 r. i dotyczyło wyrównanie w (łącznej) kwocie 8.160,44 zł.

Również chybione było stanowisko ubezpieczonego kwestionującego znaczenia uzyskania przez organ rentowy w dniu 27 listopada 2014 r. informacji Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowy Inspektorat Weterynarii w A. o osiągniętych przez niego przychodach
za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 30 listopada 2012 r. Zdaniem Sądu Odwoławczego w tym momencie dopiero pozwany dysponował wszystkimi niezbędnymi danymi do wydania prawidłowej decyzji w przedmiocie dokonania rozliczenia emerytury J. S. (1) za rok 2011 i 2012.

Zaskarżona decyzja z dnia 22 lutego 2016 r. nie jest decyzją pierwszorazową, zatem nie stosuje się art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej, tylko ust. 4 i 5 ustawy. W związku z tym pozwany
w apelacji trafnie podnosił, że skoro powziął wiadomość o przychodach ubezpieczonego w dniu
27 listopada 2014 r. (wtedy dysponował wszystkimi niezbędnymi danymi do wydania prawidłowej decyzji), to najbliższy termin płatności dla wnioskodawcy wypadał w okresie krótszym niż 30 dni (10 grudzień 2014 r.) i wypłata powinna nastąpić w kolejnym terminie płatności – 10 styczeń 2015 r.
w związku z tym roszczenie wnioskodawcy o wypłatę odsetek ustawowych za okres od dnia
28 grudnia 2014 r. do dnia 10 stycznia 2015 r. jest bezpodstawne.

W świetle powyższego wyrok Sądu I instancji podlegał zmianie jedynie w zakresie daty początkowej przyznania odsetek.

Sąd Apelacyjny, uznając apelację organu rentowego za trafną, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

Natomiast apelacja wnioskodawcy w ocenie Sądu Odwoławczego była nieuzasadniona, wobec czego na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w punkcie drugim sentencji wyroku.

SSA Michał Bober SSA Grażyna Horbulewicz SSA Barbara Mazur