Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Rzeźniowiecka

Sędziowie: SSA Beata Michalska (spr.)

SSA Jolanta Wolska

Protokolant: Stażysta Aleksandra Białecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 września 2017 r. w Ł.

sprawy J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł.

o wydanie zaświadczenia

na skutek apelacji J. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 23 czerwca 2016 r. sygn. akt VIII U 2664/15

oddala apelację.

Sygn. akt: III AUa 1344/16

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 23 czerwca 2016 r., w sprawie o sygn. akt: VIII U 2664/15, oddalił odwołanie J. W., prowadzącego działalność pod firmą (...) w Ł., od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z 10 sierpnia 2015r. odmawiającej mu wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne i Fundusz Pracy, gdyż na datę decyzji zalegał z zapłatą składek za okres od stycznia do czerwca 2013r.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego poprzedziły następujące ustalenia faktyczne:

Prawomocną decyzją organu rentowego z dnia 21 stycznia 20l3r. odmówiono wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego za okres od 28 grudnia 2012r. do 9 stycznia 2013 r. oraz za cały okres nieprzerwanej niezdolności (zwolnienia lekarskie złożone za okres od 28 grudnia 2012r. do 25 czerwca 2013r.) z uwagi na nieopłacenie składki na ubezpieczenia za październik 2012r. W dniu 3 lipca 2015r. odwołujący sią wystąpił z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Decyzją z dnia 10 sierpnia 2015r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne i Fundusz Pracy. Na dzień 10 sierpnia 2015r. wnioskodawca, dokonując zmniejszenia podstawy wymiaru składek za okres od stycznia do czerwca 2013 r., zalega z opłatą składek za okres od stycznia do czerwca 2013 r.

W świetle tak poczynionych ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołanie J. W. nie zasługuje na uwzględnienie. Czyniąc rozważania prawne, Sąd przywołał treść art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W dalszych rozważaniach Sąd zwrócił uwagę na dobrowolny charakter ubezpieczenia chorobowego, sposób objęcia przedmiotowym ubezpieczeniem oraz na obowiązki płatnika z nim związane. Przedmiotem rozważań pozostawały również elementy decydujące o podstawie wymiaru składek oraz kwestie związane z odsetkami za zwłokę wobec ich nieuiszczenia. Sąd przywołał również odpowiednie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, odnoszące się do zaświadczeń i znajdujące zastosowanie wobec braku stosownych regulacji na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu Okręgowego, bezspornym jest, że wnioskodawca opłacił w niższej od należnej wysokości składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na Fundusz Pracy za okres od stycznia do czerwca 2013r. Na dzień wydania zaskarżonej decyzji zalegał z opłatą składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz na Fundusz Pracy za ten okres. Spór dotyczył kwestii prawnych. Wnioskodawca uważa, iż pomimo nie opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i na Fundusz Pracy w należnej wysokości w przepisanym terminie, dwukrotnego odmownego rozpoznania jego wniosków o przywrócenie terminu do opłacenia składek za październik, listopad, grudzień 2012 r. i w konsekwencji odmowy przyznania mu zasiłku chorobowego za sporny okres winien mieć możliwość obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. W ocenie odwołującego się, ZUS powinien w toku swojego postępowania zadośćuczynić zasadom współżycia społecznego, czego nie uczynił, narażając go tym samym na szkodę.

Analiza przepisów art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz 4 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wskazuje, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą może mieć prawo do zasiłku chorobowego wypłacanego przez ZUS tylko wtedy, gdy zdecyduje się na opłacanie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zgodnie z przywołanym przepisem art. 4 ust. 1 pkt. 2 prawo do otrzymania zasiłku chorobowego nabywa się dopiero po 90 dniach nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu. Przez „nieprzerwane podleganie ubezpieczeniu” należy rozumieć terminowe opłacanie składki. Zgodnie z przepisem art. 18 ust. 10 w zw. z ust. 9 ustawy systemowej za okres, za który przysługuje zasiłek chorobowy przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne, natomiast jeżeli prawo do zasiłku powstanie lub wygaśnie w trakcie miesiąca, wówczas najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, obowiązującą przedsiębiorcę za dany miesiąc zmniejsza się proporcjonalnie (dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni przypadających przed powstaniem niezdolności do pracy lub po ustaniu choroby). Zgodnie zatem z wolą ustawodawcy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, która dokonała zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ma prawo do proporcjonalnego pomniejszenia składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku niezdolności do pracy wskutek choroby. Warunkami jednak skorzystania z tego przywileju jest: podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu przez wymagany okres, terminowe i w prawidłowej wysokości regulowanie należności z tytułu składek na to ubezpieczenie oraz przyznanie zasiłku za okres niezdolności. Tylko bowiem wypłata zasiłku chorobowego zwalnia taką osobę z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Dlatego też, jeżeli ubezpieczonemu, prowadzącemu działalność gospodarczą, ZUS nie wypłaci zasiłku za czas choroby, winien on za te miesiące opłacić składki w pełnej wysokości. Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazał, że utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, że art. 5 k.c. dotyczący zasad współżycia społecznego nie ma zastosowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych /por. wyrok z 29 października 1997 r., II UKN 311/97, wyrok z 26 maja 1999 r., II UKN 669/98, wyrok z 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99/.

W konkluzji Sąd Okręgowy wskazał, że na koncie płatnika J. W., prowadzącego działalność pod firmą (...), istnieją zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy za okres od stycznia do czerwca 2013 r. i dlatego zaskarżona decyzja ZUS odmawiająca wydania mu zaświadczenia żądanej treści była prawidłowa, a odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art.477 ¹⁴§1 KPC.

W apelacji ubezpieczony J. W. wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego z 10 sierpnia 2015r., odmawiającej mu wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy oraz przekazanie sprawy organowi rentowemu i zasądzenie od ZUS kosztów postępowania według norm prawem przepisanych. Ponadto skarżący wniósł o zobowiązanie ZUS do rozpatrzenia możliwości przywrócenia terminu do opłacenia składek za sporne miesiące, o co wnosił przed Sądem Okręgowym w Łodzi.

Uzasadniając podniesione wnioski skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa, a w szczególności art. 233 § 1 KPC w związku z art. 328 § 2 KPC poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i nieprawidłowe uzasadnienie wyroku polegające na przyjęciu, że nie było podstaw do wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za okres wskazany we wniosku o wydanie zaświadczenia, kiedy wszystkie okoliczności dotyczące całego tego okresu nie zostały wyjaśnione. Z dokumentów posiadanych przez stronę wynika ,że opłacił w terminie składki wynikające ze zobowiązania zgodnie z drukiem (...). Nadto wnosił o wzięcie pod uwagę , że w decyzji z 7 maja 2013r., kierującej go na badanie przez lekarza orzecznika i w orzeczeniu tegoż lekarza z 13 maja 2013r. , uznano jego chorobę od stycznia 2013r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i z tego powodu podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji, wbrew twierdzeniom skarżącego, jest słuszne i zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Sąd Apelacyjny jednocześnie nie dostrzegł żadnych powodów nakazujących jego zmianę lub uchylenie. W szczególności bez wpływu na powyższe rozstrzygnięcie pozostawały podnoszone przez skarżącego argumenty odnoszące się do wcześniej wydanych decyzji organu rentowego, ponieważ nie dotyczą przedmiotu sporu.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ KPC i art. 477 ¹⁴ KPC) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, Lex nr 1215286). W niniejszej sprawie ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W zaskarżonej decyzji organ rentowy odmówił skarżącemu wydania przedmiotowego zaświadczenia na podstawie art. 83b ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jt.:Dz.U. z 2016, poz.963 ze zm) w zw. z art. 219 KPA, wskazując, że na dzień 10 sierpnia 2015 r. wnioskodawca, dokonując bezzasadnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek za okres od stycznia do czerwca 2013r., zalega z opłatą składek za okres.

A zatem niniejsza sprawa nie wynika z decyzji organu rentowego o stanie zaległości składkowych, lecz jedynie z odmowy wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek. W postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy nie mógł zatem rozstrzygnąć o innym przedmiocie – np. o kwestii przyznania zasiłku chorobowego czy o istnieniu w czasie przeszłym określonych schorzeń warunkujących jego przyznanie. Dla rozpoznania niniejszej sprawy miał znaczenia wyłącznie stan rzeczy istniejący z chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 KPC) i to on był kluczowy dla oceny, czy decyzja była prawidłowa na chwilę jej wydania. Dlatego na marginesie można tylko wskazać ,że prawomocnymi decyzjami z 25 stycznia 2013r. odmówiono wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego odpowiednio od13 do 26 grudnia 2013r. i od 28 grudnia 2012r. za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy – do 25 czerwca 2013r., ale nie z powodu braku niezdolności do pracy ( którą to okoliczność w swoich wywodach podkreśla skarżący), tylko ze względu na nieopłacenie w terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za październik 2012r. Z tych względów wnioskodawca nie ma możliwości pomniejszenia kwoty składek za miesiące od grudnia 2012r. do czerwca 2013r., podnosząc argument istnienia niezdolności do pracy we wskazanym wyżej okresie, gdyż za okres choroby, za który odmówiono prawa do wypłaty zasiłku chorobowego należne są składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy w pełnej wysokości, co słusznie podkreślił w uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji, przywołując właściwe przepisy prawa materialnego, w tym przepisy ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jt.: Dz.U. z 2016, poz.372 ze zm.). Stąd chybione są zarzuty apelacji naruszenia art.233§1 KPC i art.328§2 KPC.

Przechodząc do dalszej oceny merytorycznej zasadności zaskarżonego rozstrzygnięcia, należy zauważyć, że w dniu wydania decyzji przez organ rentowy w Kompleksowym Systemie Informatycznym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych brak było poprawnych dokumentów rozliczeniowych za okres od stycznia do czerwca 2013 r., co wynika z bezzasadnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek za wskazany okres przez wnioskodawcę. Nadto odwołujący się w toku postępowania przed organem rentowym oraz przed Sądem Okręgowym nie przedstawił żadnych wniosków dowodowych zmierzających do wykazania, że sporne składki zostały przez niego uiszczone bądź nie istnieje dług po jego stronie. Sąd Okręgowy nie dysponował więc żadnym dowodem potwierdzającym uiszczenie zaległych składek wskazanych w zaskarżonej decyzji, a to na wnioskodawcy spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie zgodnie z regułą wyrażoną w art. 6 k.c.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek ma jedynie potwierdzać stan rzeczy na podstawie posiadanych przez organ rentowy danych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r., II UK 52/09, M.P.Pr. 2010 Nr 6, poz. 320). Wraz z ich zmianą zaświadczenie staje się nieaktualne i może być wydane nowe, odpowiadające aktualnemu stanowi prawnemu lub aktualnym faktom. Nie jest ono decyzją, lecz przejawem wiedzy organu rentowego i nie rozstrzyga żadnej kwestii (sprawy) co do jej istoty. Nie tworzy, nie uchyla i nie zmienia istniejących stosunków prawnych. Postępowanie o wydanie zaświadczenia nie stanowi rozstrzygnięcia sprawy, nie poprzedza go żadne postępowanie, co najwyżej postępowanie wyjaśniające. Wydając takie zaświadczenie organ rentowy przedstawia jedynie znany mu na daną chwilę (a więc niejako wstecz) stan faktyczny lub prawny, a nie rozstrzyga o żadnych prawach i obowiązkach ubezpieczonego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, III AUa 1089/12, Lex nr 1280369).

W rezultacie trafnym było ustalenie Sądu I instancji, z którego wynika, że skoro wnioskodawca na datę wydania decyzji z dnia 10 sierpnia 2015r. posiadał zadłużenie w opłacaniu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Pracy, to wydanie przez organ rentowy decyzji o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek było jak najbardziej prawidłowe.

Mając na uwadze powyższe, podzielając stanowisko Sąd I instancji i uznając apelacje ubezpieczonego za bezprzedmiotową, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.