Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 sierpnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił R. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 roku wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze stażu pracy. ZUS uznał pracę wykonywaną w szczególnych warunkach w wymiarze 5 lat 23 dni - w okresie 17.11.1975r. do 14.02.1977r. w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w okresie 7.03.1977r. do 31.12.1980r. w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) .

ZUS uznał staż sumaryczny w wymiarze 29lat 2 miesiące 1 dzień

/ decyzja - k. 31 akt emerytalnych ZUS/

R. K. w dniu 21 września 2015roku, działając za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, złożył odwołanie, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że kwestionuje niezaliczenie do stażu pracy, wykonywanej w warunkach szczególnych, okresu zatrudnienia od dnia 1.01. 1981r do dna 31 .05.1991r., w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) oraz okresu 2.05.1975r. do 30.10.1975r. w (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością, podnosząc, że pracował zawsze w PP (...) jako pracownik fizyczny, naprawiając pojazdy mechaniczne tj. wykonywał prace mechanika samochodowego w kanałach remontowych, zarówno w okresie uznanym przez organ rentowy za prace w szczególnych warunkach, jak w okresie nie uznanym, gdy pełnił dodatkowo funkcję brygadzisty, co nie zmieniło charakteru jego pracy. Jedyna różnica była taka, że stał na czele zespołu (łącznie z nim 4 osoby), pracującego na akord i rozliczanego w systemie akordowym .

/ odwołanie– k. 2 – 5/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 15 października 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał argumenty tożsame z przytoczonymi w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. ZUS podniósł, że zaskarżoną decyzją nie rozpatrywano okresu zatrudnienia od 1.01.1981r. do 31.05.1991r. w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ nie przedłożono dowodów potwierdzających fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Natomiast staż pracy w (...) K. – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością uwzględniono do 31.10.1975r. , zgodnie z pismem zakładu pracy z dnia 3.09.2015r.

/ odpowiedź na odwołanie - k. 10/

Wyrokiem z dnia 23 marca 2016 r Sąd Okręgowy w Łodzi umorzył postępowanie w zakresie objętym decyzją z dnia 25 września 2015 r oraz oddalił odwołanie w pozostałej części.

/wyrok – k. 59/

Na skutek apelacji ubezpieczonego wyrokiem z dnia 12 maja 2017 r Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił zaskarżony wyrok w pkt. 2 i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwołującej.

Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien ustalić, czy wnioskodawca sprawując bezpośredni dozór, a również osobiście wykonując poszczególne czynności tak samo jak podlegli mu pracownicy, narażony był na takie same szkodliwe czynniki i uciążliwości , jak osoby wykonujące prace zaliczane do prac w szczególnych warunkach, czy świadczył tę pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, czy też periodycznie nadzorował inne czynności, jakiego rodzaju prace były nadzorowane przez wnioskodawcę, ilu pracowników jako brygadzista nadzorował, ile kanałów remontowych podlegało jego kontroli i w jakim zakresie, czy wykonywał inne prace np. czynności administracyjne.

/wyrok – k.100, uzasadnienie – k. 101 – 107/

Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący – R. K. urodził się w dniu (...) Ma wykształcenie zawodowe. Z zawodu jest mechanikiem samochodowym. Posiada dyplom mistrza. Ukończył 60 rok życia w dniu 12 kwietnia 2013r.

/bezsporne, a nadto wniosek o emeryturę – k. 1/2 wniosku w aktach emerytalnych ZUS/.

W dniu 29 czerwca 2015r. wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę, w którym oświadczył, że jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (w punkcie II. 2 „jestem członkiem otwartego funduszu emerytalnego” został zakreślony kwadrat z odpowiedzią TAK, skreślony kwadrat z odpowiedzią NIE – wraz z podpisem wnioskodawcy opatrzonym datą) i nie wnosi o przekazanie środków, zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym , za pośrednictwem ZUS , na dochody budżetu państwa (w pkt.II.3 „wnoszę o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu, został zakreślony kwadrat z odpowiedzią NIE.)

/ wniosek o emeryturę – k. 1/2 verte wniosku w aktach emerytalnych ZUS/

Odwołujący przed organem rentowym wykazał jako bezsporny łączny staż pracy wynoszący 29 lat 2 miesiące 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych.

/bezsporne, a nadto karta przebiegu zatrudnienia – k. 30 akt emerytalnych ZUS/

Na podstawie umowy o prace z dnia 7 marca 1977r. wnioskodawca został zatrudniony w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) jako mechanik samochodowy na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca był zatrudniony w tym zakładzie do 31 maja 1991r.

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawca otrzymał świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, potwierdzające, że w okresie od 7.03.1977r. do 31.12.1980r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych – jako mechanik samochodowy zatrudniony wyłącznie w kanałach remontowych – wymienione w dziale XIV poz. 16 Wykazu A zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30.03.1985r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. U.. (...) nr 1-3 poz. 1)

/dowód: akta osobowe z PP (...) k. 42, świadectwo pracy w szczególnych warunkach – k. 19 akt ZUS/

Miejsce, w którym wnioskodawca wykonywał obowiązki było wyposażone w jeden kanał i 3 podnośniki – typu hydraulicznego i kolumnowego. Było to stanowisko diagnostyczne i do szybkich napraw, składające się z rzędu stanowisk obok biura. Podnośniki były w oddzielnych pomieszczeniach oddzielonych ściankami. Na podnośnikach samochody były podnoszone do góry. Były to stanowiska do mycia podwozia i konserwacji oraz wymiany oleju i smarowania. Stanowiska te nie były widoczne z pomieszczenia, w którym znajdował się kanał wnioskodawcy.

Wnioskodawca pracował na stanowisku diagnostycznym na kanale. Przeważnie pracował tam sam, bo tylko on miał uprawnienia diagnostyczne. W naprawach uczestniczył na kanale także drugi pracownik.

Gdy wnioskodawca wychodził z kanału w celu wykonania innych czynności, w kanale pozostawał przy naprawie drugi pracownik.

/dowód: zeznania świadka J. T. e – prot. z dnia 21.11.17 00:26:53 i nast., A. Z. - e – prot. z dnia 21.11.17 00:52:17 i nast. /

O dnia 1 lutego 1980r. zakład pracy powierzył wnioskodawcy obowiązki brygadzisty. Z tego tytułu otrzymywał dodatek brygadzistowski. Jego brygada składała się z 5 osób.

Od dnia 1.01.1981r. wykonywał naprawy układów hamulcowych, zawieszenia, skrzyni biegów, sprzęgła. Silniki wyjmował w pojazdu, ale naprawy dokonywał specjalna brygada. Wnioskodawca wyjmował silnik i , po naprawie, montował ponownie – stojąc w kanale.

Zajmował się naprawami tylnych mostów pojazdów dostawczych np. Ż., N.. Wyjmował tylne mosty, stojąc w kanale , ale napraw dokonywał na tzw. falbanku, czyli stanowisku naprawczym, mieszczącym się na hali napraw, ale poza kanałem. W przypadku naprawy tylnych mostów wyjmowanie zajmowało ok. 2 godzin z pozycji kanałowej, naprawa poza kanałem na tzw. falbanku – 2 godziny , ponowny montaż – 2 godziny.

Wnioskodawca naprawiał układy hamulcowe stojąc w kanale. Skrzynie biegów wnioskodawca, wyjmował z pojazdów, stojąc w kanale, zanosił na falbanek i tam wykonywał naprawy. Po naprawie ponownie montował ją do samochodu. Resory, sprzęgła wyjmował z samochodów, stając w kanale. Resory podlegały wymianie, nie naprawom.

Zajmował się także wymianą hamulców bębnowych - zdejmował bęben, stojąc z boku pojazdu. Okładziny ścierne nabijał na falbanku.

Wnioskodawca wykonywał także wymianę świec, filtrów powietrza, olejów. Wewnątrz pojazdów wykonywał wymiany głowic.

Poza kanałem regulował hamulce, skrzynie biegów, pół osie, gaźniki, ustawiał światła, wyważał koła.

Wnioskodawca nie wykonywał napraw blacharskich, lakierniczych, elektrycznych – gdyż te prace wykonywały specjalistyczne brygady.

Naprawom podlegały pojazdy samochodowe marek: Ż., N., W., Zaporożec. Nie było napraw samochodów ciężarowych. Wykonywanie czynności w kanałach nie zajmowało wnioskodawcy pełnego wymiaru czasu pracy, zajmowały one ¾ czasu pracy.

/dowód: akta osobowe z PP (...) k. 42, zeznania świadków: J. T. (2) k. 48 odwr. ,e – prot. z dnia 21.11.17 00:26:53 i nast., A. Z. (2) k. 48 odwr, 49, - e – prot. z dnia 21.11.17 00:52:17 i nast., wnioskodawcy k. 49, e – prot. z dnia 21.11.17 01:17:39 w zw. z 00:01:36 i nast./

Jako brygadzista wnioskodawca także wykonywał czynności mechanika - diagnosty, a dodatkowo rozpisywał zlecenia na wykonanie określonych prac naprawczych. Robił to po zakończeniu dnia pracy, czasami brał pracę do domu. Na zakończenie pracy z pojazdem rozpisywał rachunek – wpisywał co robił i ile godzin. Trwało to ok. 5 min. Miał biurko przy kanale, bez krzesła. Rozdzielał pracę w godzinach porannych przez 20 -30 min., doglądał pozostałych mechaników, pracujących na podnośnikach. Czasem wykonywał czynności za mniej sprawnego mechanika – gdy była trudna robota, rozwiązywał problem. Nadzorował prace pracowników poza kanałem. Wnioskodawca musiał chodzić kilka razy w ciągu dnia do innych stanowisk – podnośników. Musiał sprawdzić, ile pracy zostało do zrobienia, pomagać mechanikom. Nadzorował prace na podnośnikach.

/ zeznania świadków: J. T. (2) k. 48 odwr., e – prot. z dnia 21.11.17 00:26:53 i nast., A. Z. (2) k. 48 odwr, 49, - e – prot. z dnia 21.11.17 00:52:17 i nast., częściowo wnioskodawcy k. 49 e – prot. z dnia 21.11.17 01:17:39 w zw. z 00:01:36 i nast./

Decyzją z dnia 25 września 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił R. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 roku wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze stażu pracy. ZUS uznał pracę wykonywaną w szczególnych warunkach w wymiarze 5 lat 6 miesięcy 23 dni w okresie 17.11.1975r. do 14.02.1977r. w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w okresie 7.03.1977r. do 31.12.1980r. w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) oraz 2.05.1975r. do 31.10.1975r. w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, zmieniając decyzję z dnia 6.08.2015r. w zakresie uwzględnionego stażu w szczególnych warunkach.

/ decyzja - k. 39 akt emerytalnych ZUS/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów:

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz załączonych do nich aktach ZUS i aktach osobowych odwołującego, a także w oparciu o osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań wnioskodawcy oraz zeznań przesłuchanych w charakterze świadków: J. T. (2) , który w okresie od 1979r. do 1990r. był zatrudniony w PP (...) jako mechanik samochodowy, a następnie jako mistrz i to on, jako przełożony wnioskodawcy, wykonywał czynności administracyjne, A. Z. (2), który był zatrudniony w (...) od 1972r. do 1989r. jako mechanik samochodowy w innej brygadzie.

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków odnośnie do czynności , które wykonywał wnioskodawca w kanale i poza kanałem. Świadek J. T. (2), jako przełożony wnioskodawcy zeznał, że czas pracy wnioskodawcy w kanale to ok. 80% czasu pracy, a świadek A. Z. (2) , który wykonywał takie same czynności jak wnioskodawca , gdyż był zarówno mechanikiem jak i brygadzistą zeznał ze czas pracy na takim stanowisku to 50% w kanale i 50% poza kanałem. Natomiast sam wnioskodawca zeznał, opisując , wykonywane czynności w kanale i poza nim, że w kanale spędzał ok. 3/4 czasu pracy.

Sąd nie dał wiary wnioskodawcy w zakresie jego twierdzeń co do tego, że w miejscu, w którym świadczył pracę były 3 kanały, że zawsze któryś z nadzorowanych pracowników był w kanale, a zatem w konsekwencji, że nadzorował pracę pracowników w kanałach. Nadto, że oprócz niego było tylko 3 pracowników. Jego zeznania pozostają w sprzeczności z zeznaniami świadków, którzy zostali przesłuchani z jego inicjatywy. Zeznania świadków są spójne, logiczne, wzajemnie się uzupełniają.

Z zeznań tych świadków wynika bowiem, że miejsce, w którym wnioskodawca wykonywał obowiązki było wyposażone w jeden kanał i 3 podnośniki – typu hydraulicznego i kolumnowego. Było to stanowisko diagnostyczne i do szybkich napraw, składające się z rzędu stanowisk obok biura. Podnośniki były w oddzielnych pomieszczeniach oddzielonych ściankami. Na podnośnikach samochody były podnoszone do góry. Przy czym dodatkowo ustalono – na podstawie zeznań świadków, że w związku z tak wyposażonym miejscem pracy - oprócz jednego kanału były też stanowiska do mycia podwozia i konserwacji oraz wymiany oleju i smarowania. Stanowiska te nie były widoczne z pomieszczenia, w którym znajdował się kanał wnioskodawcy. Wnioskodawca pracował na stanowisku diagnostycznym na kanale. Przeważnie pracował tam sam, bo tylko ona miał uprawnienia diagnostyczne. W naprawach uczestniczył na kanale także drugi pracownik. Nadto wnioskodawca brygada liczyła 5 – 6 osób. Jako brygadzista wnioskodawca także wykonywał czynności mechanika - diagnosty, a dodatkowo rozpisywał zlecenia na wykonanie określonych prac naprawczych. Robił to po zakończeniu dnia pracy, czasami brał pracę do domu. Na zakończenie pracy z pojazdem rozpisywał rachunek – wpisywał co robił i ile godzin. Trwało to ok. 5 min. Miał biurko przy kanale, bez krzesła. Rozdzielał pracę w godzinach porannych przez 20 -30 min. Doglądał pozostałych mechaników, pracujących na podnośnikach, a więc nie w kanale. Czasem wykonywał czynności za mniej sprawnego mechanika – gdy była trudna robota, rozwiązywał problem. Nadzorował prace pracowników poza kanałem. Wnioskodawca musiał chodzić kilka razy w ciągu dnia do innych stanowisk – podnośników. Musiał sprawdzić, ile pracy zostało do zrobienia, pomagać mechanikom. Nadzorował prace na podnośnikach.

Zatem nie wykazał, by jako brygadzista nadzorował pracowników w kanałach.

Należy zwrócić uwagę, że zakład pracy - następca prawny PP (...) + (...) S.A wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy w szczególnych warunkach tylko potwierdzając okres od 7.03.1977r. do 31.12.1980r. , a nie za pełen okres zatrudnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne .

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 roku (t. j. Dz. U z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm. ), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś w ust. 2 w/w przepisu (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 roku) postanowiono, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do treści przepisu art. 32 ust. 1 w/w ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Zgodnie zaś z treścią art. 32 ust. 2 przytoczonej ustawy, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Szczegółowe warunki uzyskania dochodzonego świadczenia reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia stosuje się je do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 – 15, oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Według treści § 3 i 4 tego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub w świadectwie pracy.

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe: co do wieku, okresów składkowych i nieskładkowych, ale z wniosku o emeryturę wynika, że jest członkiem OFE oraz nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

W ocenie Sądu wnioskodawca nie spełnia także warunku co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku sygn. III UZP 5/85, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84).

Wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i pewnego ustalenia przesłanek prawa. Należy jednak podkreślić, że brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne ./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /

W sprawie o emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do emerytury. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

W orzecznictwie (por. np. wyrok z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 638) przyjmuje się, że nie korzysta z uprawnienia do emerytury w niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Z rozważań zawartych w tym orzeczeniu należy wyprowadzić nadto wniosek, iż - ze względu na charakter omawianego świadczenia (wcześniejsza emerytura) - przepisy rozporządzenia należy wykładać ściśle.

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/

Z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy. Oznacza to, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 18 kwietnia 2016 r. ,III AUa 1636/15, LEX nr 2044356/.

Należy przypomnieć, że do pracy w warunkach szczególnych zaliczona jest także kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (pkt. 24 dział XIV Wykaz A cytowanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.). Poza tym przyjęcia, iż zatrudniony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie niweczą krótkotrwałe nieobecności na stanowisku pracy związane np. ze szkoleniami, pracami biurowymi, czy sprawozdawczością./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 27 listopada 2013 r. ,III AUa 391/13/.

Podkreślić należy, iż istotnym jest jakie prace faktycznie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż właśnie to rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe dało jednoznaczne podstawy do uznania, iż skarżący nie spełnił przesłanki15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Z dokonanych ustaleń wynika, że wnioskodawca został w spornym przedsiębiorstwie zatrudniony jako mechanik samochodowy na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca był zatrudniony w tym zakładzie do 31 maja 1991r.Wnioskodawca otrzymał świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, potwierdzające, że w okresie od 7.03.1977r. do 31.12.1980r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych – jako mechanik samochodowy zatrudniony wyłącznie w kanałach remontowych, a więc sam pracodawca nie potwierdził spornego okresu zatrudnienia jako okresu pracy w warunkach szczególnych.

Miejsce, w którym wnioskodawca wykonywał obowiązki było wyposażone w jeden kanał i 3 podnośniki – typu hydraulicznego i kolumnowego. Było to stanowisko diagnostyczne i do szybkich napraw, składające się z rzędu stanowisk obok biura. Podnośniki były w oddzielnych pomieszczeniach oddzielonych ściankami. Na podnośnikach samochody były podnoszone do góry. Były to stanowiska do mycia podwozia i konserwacji oraz wymiany oleju i smarowania. Stanowiska te nie były widoczne z pomieszczenia, w którym znajdował się kanał wnioskodawcy. Zatem nie było to miejsce, gdzie jako podstawowe wykonywane były prace, które wymienione są w wykazie (prace pracowników kanałów remontowych), bowiem był tylko jeden kanał i trzy podnośniki.

Wnioskodawca pracował na stanowisku diagnostycznym na kanale. O dnia 1 lutego 1980r. zakład pracy powierzył wnioskodawcy także obowiązki brygadzisty. Z tego tytułu otrzymywał dodatek brygadzistowski. Jego brygada składała się z 5 osób. Wnioskodawca nadal wykonywał czynności mechanika – diagnosty w kanale, przy czym jak sam przyznał, zajmowało mu to ¾ czasu pracy. Jako czynności poza kanałem były wymienione naprawy na tzw. falbanku, czyli stanowisku naprawczym, mieszczącym się na hali napraw, ale poza kanałem. W przypadku np. naprawy tylnych mostów wyjmowanie zajmowało ok. 2 godzin z pozycji kanałowej, naprawa poza kanałem na tzw. falbanku – 2 godziny , ponowny montaż – 2 godziny. Naprawiał też poza kanałem skrzynie biegów, zajmował się także wymianą hamulców bębnowych - zdejmował bęben, stojąc z boku pojazdu. Okładziny ścierne nabijał na falbanku. Wnioskodawca wykonywał także wymianę świec, filtrów powietrza, olejów. Wewnątrz pojazdów wykonywał wymiany głowic. Poza kanałem regulował hamulce, skrzynie biegów, pół osie, gaźniki, ustawiał światła, wyważał koła.

Jako brygadzista dodatkowo rozpisywał zlecenia na wykonanie określonych prac naprawczych. Na zakończenie pracy z pojazdem rozpisywał rachunek – wpisywał co robił i ile godzin. Trwało to ok. 5 min. Miał biurko przy kanale, bez krzesła. Rozdzielał pracę w godzinach porannych przez 20 -30 min. W istocie te czynności miały charakter pomocniczy, incydentalny. Ale wnioskodawca doglądał też pozostałych mechaników, pracujących na podnośnikach. Opuszczał wówczas kanał, a także pomieszczenie, gdzie ten kanał się znajdował. Czasem wykonywał czynności za mniej sprawnego mechanika – gdy była trudna robota, rozwiązywał problem i robił to przy podnośnikach czy przy stole naprawczym. Nadzorował prace pracowników poza kanałem. Wnioskodawca musiał chodzić kilka razy w ciągu dnia do innych stanowisk – podnośników. Musiał sprawdzić, ile pracy zostało do zrobienia, pomagać mechanikom. Nadzorował prace na podnośnikach. Zatem nie nadzorował, tak jak zeznawał, wyłącznie pracy pracowników w kanałach remontowych.

W istocie należy zgodzić się z wnioskodawcą, że praca mechanika w kanale nigdy nie trwa faktycznie, efektywnie „pełnych” 8 godzin, bowiem pewne naprawy i regulacje były możliwe technicznie wyłącznie poza pojazdem, a podejmowane czynności wynikały z pewnego ciągu technologicznego naprawy pojazdu, ale w spornym okresie wnioskodawca wykonywał, opisane przez Sąd czynności poza kanałami, także jako brygadzista (nadzorujący pracowników, którzy stale pracowali poza kanałami remontowymi) w wymiarze podważającym uznanie, że prace w kanałach wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przypomnieć należy, że do przyznania emerytury konieczne jest, aby wszystkie wskazane w cytowanych przepisach przesłanki zostały spełnione łącznie. Brak kumulatywnego spełnienia powyższych warunków sprawia, że prawo do emerytury w oparciu o art. 184 cytowanej ustawy, nie przysługuje, a zatem na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.