Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

8 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Alicja Romanowska

Sędziowie: SSO Grażyna Borzestowska (spr.)

SSO Renata Żywicka

Protokolant : st. sekr. sądowy Łukasz Szramke

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2013 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. W. (1)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o odszkodowanie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 27 lutego 2013 r ., sygn. akt IV P 179/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala powództwo,

II.  zasądza od powódki B. W. (1) na rzecz pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwotę 860 zł /osiemset sześćdziesiąt złotych/ tytułem zwrotu spełnionego świadczenia,

III.  oddala wniosek o zwrot spełnionego świadczenia w pozostałym zakresie,

IV.  nie obciąża powódki kosztami procesu za obie instancje.

Sygn.akt IV Pa 23/13

UZASADNIENIE

Powódka B. W. (1) wniosła przeciwko pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P. pozew, w którym żądała nawiązania stosunku pracy z pozwaną spółką w ramach wykonania umowy przedwstępnej, w której zapewniono jej, że pomiędzy stronami postępowania zawarty zostanie stosunek pracy, na warunkach obowiązujących powódkę w relacji prawnej z dotychczasowym pracodawcą, A. K. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą R. Zakład Pracy (...).

W uzasadnieniu swego pozwu wskazała, że od dnia 1 września 2010 r. zatrudniona była w przedsiębiorstwie (...) – firmie (...) w O. na stanowisku sprzątaczki w niepełnym wymiarze czasu pracy, tj. 0,8 etatu z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 640 zł miesięcznie. Pracę wykonywała na terenie E. w budynkach należących do (...) SA (obecnie O.) przy ul. (...) oraz salonach sprzedaży O..

W związku z przegranym przetargiem firmy (...) na świadczenie tych usług, w dniu 9 lipca 2012 r. otrzymała wypowiedzenie stosunku pracy ze skutkiem na dzień 28 lipca 2012 r. Wypowiedzenie otrzymali również inni pracownicy ówczesnego pracodawcy pracujący na obiektach.

Przetarg na sprzątanie pomieszczeń Firmy (...) na terenie E. od dnia 1.08.2012r wygrała firma (...) sp. z o.o. z P.. W okresie wypowiedzenia umowy o pracę dostała zapewnienie tej firmy, że dla niej nic się nie zmienia i że będzie dalej kontynuować zatrudnienie na takich samych warunkach jak do tej pory. Najpierw w tej sprawie dzwonił do powódki w dniu 11.07.2012r. Pan M. T. przedstawiciel firmy (...), a kilka dni później odbyło się ogólne zebranie pracowników, gdzie ponownie Pan M. T. potwierdził, że wszyscy pracownicy od dnia 1.08.2012r. zostaną zatrudnieni na takich samych warunkach. W związku z tymi zapewnieniami była spokojna o dalszą pracę, nie składała odwołania od wypowiedzenia, a ponadto w dniu 30 i 31 07. 2012r., czyli już po zakończonym wypowiedzeniu stawiła się do pracy i ją wykonywała. W dniu 31.07.2012r. w godzinach wieczornych zadzwoniła do powódki jej brygadzistka Pani G. S., która również miała być zatrudniona w nowej firmie, z informacją że w dniu następnym, tj. 1.08.2012r. ma nie przychodzić do pracy, ponieważ rozmawiała z Panem M. T., który stwierdził, że nie zostanie jednak zatrudniona. W związku z ta informacją skontaktowała się niezwłocznie z Panem T., który potwierdził, że faktycznie nie przyjmie jej do pracy wskazując jako powód względy finansowe.

W przypadku przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę, polegającego na przejęciu zadań wykonywanych przez poprzednika dokładnie w takim samym zakresie i w tym samym miejscu powinien mieć zastosowanie art. 23 § 1 Kodeksu pracy. Powódce i pozostałym pracownikom wręczono wypowiedzenia, jednocześnie, jak się później okazało, składając fałszywe zapewnienie o kontynuacji zatrudnienia.

W związku zatem z niedotrzymaniem zobowiązania i uzgodnionych ustnie warunków umowy przedwstępnej powódka wniosła o zobowiązanie pozwanego do nawiązania umowy o pracę na dotychczasowych zasadach.

W odpowiedzi na pozew pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazała, że w sytuacji, kiedy powód dołączył do pozwu pismo ww. przedsiębiorcy z dnia 09.07.2012 r. rozwiązujące z B. W. (1) stosunek pracy z dniem 28.07.2012 r. w trybie art. 30 § 1 pkt 2 kp, można przyjąć, iż pomiędzy powodem a tymże pracodawcą istniał stosunek pracy (prawdopodobnie w postaci umowy o pracę na czas określony, której to jednak okoliczności powód nie wykazał jednoznacznie w pozwie).

Pozwana podniosła, że powód pomija fakt, iż rozwiązanie stosunku pracy pomiędzy ww. stronami było spowodowane rozpisaniem przez firmę (...) S.A. (O.) nowego postępowania przetargowego na świadczenie usług ochrony i sprzątania na terenie województw: (...), (...), (...) i (...). W wyniku przeprowadzonego postępowania, nowym wykonawcą usług ochrony i sprzątania został (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

Zgodnie z zapisami umowy, firma pozwanego miała rozpocząć i rozpoczęła wykonywanie usługi sprzątania na terenie obiektów należących do (...). S.A. (O.) przy ul. (...) w E. począwszy od dnia 01.08.2012 r.

(...) Sp. z o.o. część umowy w zakresie dot. sprzątania obiektów należących do (...) S.A. (O.) powierzył do wykonania spółce (...). W związku z powyższym M. T., działając z upoważnienia Prezesa (...) Sp. z o.o. - M. K. rozpoczął wstępny proces rekrutacji pracowników na terenie E.. Jednakże w drugiej połowie lipca 2012 r. proces rekrutacji prowadzonej przez (...) Sp. z o.o. został przerwany i (...) Sp. z o.o. zdecydował o samodzielnej realizacji ww. usługi na obszarze województwa (...) i (...).

Z uwagi na powyższe (...) Sp. z o.o. w dniu 01.08.2012 r. przystąpił do rozmów kwalifikacyjnych z wybranymi kandydatkami na terenie E.. Rozmowy w tym zakresie w imieniu firmy pozwanego prowadził (...) Sp. z o.o. - Z. D.. Wśród kandydatek nie znajdowała się B. W. (1).

W wyniku przeprowadzonego postępowania rekrutacyjnego, od dnia 01.08.2012 r. zostały zatrudnione trzy osoby: E. A.. J. J. - na podstawie umowy o pracę oraz D. S. - na podstawie umowy o dzieło. Na marginesie, pozwany wskazał, iż prowadził również rozmowy z G. S., jednak ostatecznie do zawarcia umowy pomiędzy tymi stronami nigdy nie doszło z uwagi na odmowę przyjęcia przez G. S. zaproponowanych jej warunków pracy i płacy. W związku z powyższym początkowo zakres obowiązków przewidzianych dla stanowiska proponowanego G. S., wykonywała J. J.. Jednakże z uwagi na nadmiar obowiązków, po upływie tygodnia, (...) Sp. z o.o. zdecydował się na zatrudnienie dodatkowej osoby.

Podczas poszukiwań dodatkowego pracownika, do Z. D., zgłosiła się telefonicznie w dniu 13.08.2012 r. B. W. (1). przedstawiając dopiero wówczas swą kandydaturę na ww. stanowisko. W trakcie rozmowy powód oświadczył, iż zna obiekt, na którym mają być wykonywane usługi sprzątania, ponieważ w przeszłości był na nim zatrudniony, a także wyraził gotowość zatrudnienia w ramach ewentualnie zawartej między stronami umowy o dzieło. Dyrektor Z. D. - który był wówczas osobą upoważnioną do zawierania umów o pracę i umów cywilnoprawnych w zakresie sprzątania obiektów (...). S.A. (O.) w E. w imieniu (...) Sp. z o.o., nie przyjął przedstawionej mu oferty pracy, nie złożył kontroferty, jak również przyrzeczenia co do zawarcia pomiędzy stronami umowy w przyszłości. Co więcej, Z. D., po telefonie B. W. (1) w dniu 13.08.2012 r., sprawdził rekomendację powoda od poprzedniego pracodawcy i po ustaleniu negatywnej oceny jakości jej pracy, jednoznacznie telefonicznie powiadomił powoda o braku zainteresowania (...) Sp. z o.o. zatrudnieniem jej w charakterze sprzątaczki, bądź w jakimkolwiek innym charakterze. Dodatkowo powód w okresie od 13.08.2012 r. do chwili poinformowania pozwanego przez Sąd o wniesionym pozwie nie kontaktował się z firmą (...) Sp. z o.o.. nie kierował żadnych telefonów, korespondencji (zwykłej czy mailowei). z których wynikałoby, iż w przekonaniu powoda miałoby dojść pomiędzy stronami do zawarcia umowy o pracę i to na czas oznaczony od 01.08.2012 r. do 31.01.2014 r. lub jakiejkolwiek innej formy umowy o prace bądź umowy cywilnej.

Nadto za okoliczności pozostające nie bez znaczenia dla niniejszej sprawy uznać należy: rozwiązanie stosunku pracy łączącego B. W. (1) z ostatnim pracodawcą z dniem 28.07.2012 r., tj. przed dniem przystąpienia przez pozwanego do realizacji usługi sprzątania na obiektach firmy (...); dokonanie przez firmę Przedsiębiorstwo Usługowe (...) A. K. w P. Region P. O. wypowiedzenia umowy o pracę nie tylko w stosunku do powoda, ale wobec wszystkich pracowników świadczących usługi tego typu na terenie obiektów należących do O..

Poza tym pomiędzy (...) Sp. z o.o. i B. W. (1) nie mogło dojść do zawarcia umowy o pracę (lub innej umowy), jak to stara się wywodzić strona powodowa, gdyż zarówno umowa tego rodzaju, jak też każda umowa cywilnoprawna, wymaga ze swej istoty wyrażenia zgodnych oświadczeń woli przez strony. O ile z treści oświadczeń składanych przez powoda mogła wynikać chęć zawarcia umowy o pracę z pozwanym (przy czym wyartykułowana została dopiero w dniu 13.08.2012 r), to (...) Sp. z o.o., jak również żadna z osób umocowanych do składania w jego Imieniu oświadczeń woli, nigdy nie przedstawili wobec B. W. (1) takiego oświadczenia. Pomiędzy stronami nie doszło również do zawarcia umowy o pracę w drodze następczego potwierdzenia, ani też do powstania jakiegokolwiek stosunku cywilnego.

Kierując się daleko posuniętą ostrożnością procesową pozwany zaznaczył, iż M. T., prowadzący wstępną rekrutację pracowników do sprzątania obiektów (...) S.A. (O.) na terenie E., działał w imieniu i na rzecz (...) Sp. z o.o. i w żadnym zakresie nie był uprawniony do składania ofert zatrudnienia przez (...) Sp. z o.o., jak również do zawarcia po stronie pracodawcy w imieniu (...) Sp. z o.o. umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej z jakąkolwiek osobą. Dodatkowo pozwany zaprzeczył, aby (...) Sp. z o.o. składał kiedykolwiek B. W. (1) ofertę, ofertę elektroniczną w rozumieniu art. 66 ^: kc lub przyrzeczenie zawarcia umowy o pracę.

Ponadto pozwany za nieistotny uznał podnoszony przez powoda argument dotyczący gotowości świadczenia pracy przez B. W. (1) na terenie obiektów firmy (...) S. A. (O.) w dniach 30.07.2012 r. - 31.07.2012 r. (...) Sp. z o.o. nigdy nie wydawał B. W. (1) takiego polecenia i tym samym ewentualne stawiennictwo powoda oraz wykonywanie jakichkolwiek czynności, nawet jeśli miały miejsce, były efektem inicjatywy własnej powoda. Stąd też nawet, jeśli przyjąć, iż B. W. (1) była gotowa świadczyć pracę na rzecz (...) Sp. z o.o. (w znaczeniu przypisywanym temu zwrotowi na gruncie prawa pracy), to okoliczność ta winna mieć miejsce w okresie od 01.08.2012 r. (co wynika wprost z żądania pozwu) a nie w dniach 30.07.2012 r. - 31.07.2012 r. tj. w okresie pomiędzy rozwiązaniem umowy o pracę z firmą (...) a datą rozpoczęcia przez (...) Sp. z o.o. wykonywania zadania na sprzątanie obiektów należących do (...) S.A. (O.).

Zatem zarówno brak gotowości powoda do pracy w dniu 01.08.2012 r., jak i w kolejnych dniach po tej dacie, a następnie treść rozmowy telefonicznej w dniu 13.08.2012 r. z Z. D. - dowodzą jednoznacznie, iż B. W. (1) miała świadomość, że pomiędzy nią a (...) Sp. z o.o. nie powstał z datą 01.08.2012 r. (ani z jakąkolwiek inną datą) stosunek pracy. Dodatkowo wskazać należy, iż powód nie kierował na adres pozwanego żadnej korespondencji (zwykłej, mailowej) jak również telefonów, w których to stałby na stanowisku, że od dnia 01.08.2012 r. powstał pomiędzy stronami stosunek pracy.

Niezależnie od wyżej przytoczonych argumentów i twierdzeń (...) Sp. z o.o. wskazała, iż uprawnieniem pracodawcy jest dobór pracowników według swego uznania, w oparciu o obiektywne kryteria dotyczące posiadanych kwalifikacji i doświadczenia kandydatów. B. W. (1) w toku postępowania rekrutacyjnego nie spełniała oczekiwań (...) Sp. z o.o. i związku z tym nie została z nią zawarta umowa o pracę (lub umowa cywilna). W tak zarysowanym stanie faktycznym pozwany uznaje, iż pozew skierowany przez B. W. (1) jest wyrazem jej niezadowolenia z braku zatrudnienia w sytuacji, gdy część pracowników uprzednio świadczących pracę na rzecz . (...)" (...) została zatrudniona przez nowego pracodawcę, tj. (...) Sp. z o.o. Bezpodstawne pozostają również twierdzenia powoda co do rzekomego przejęcia zakładu pracy w trybie art. 23 ¹ § l kp i wstąpienia przez (...) Sp. z o.o. z mocy prawa jako strona stosunku pracy łączącego B. W. (2) z (...). Powyższa norma prawna nie może być zastosowana w przedmiotowej sprawie, gdyż podstawową przesłanką zastosowania art. 23 ¹ kp jest faktyczne przejęcie władztwa nad zakładem pracy przez nowy podmiot powodujące, że pracownicy świadczą pracę na rzecz kogo innego niż dotychczas (wyrok SN z dnia 18 lutego 2010 r., III UK 75/09, LEX nr 585849, wyrok SN z dnia 29.08. 1995 r., l PRN 38/95, OSNAPiUS 1996, nr 6, póz. 83). Poza tym przejęcie zakładu pracy nie powoduje powstania po stronie nowego pracodawcy żadnych obowiązków wobec pracowników, z którymi stosunki pracy zostały rozwiązane przed przejściem zakładu na innego pracodawcę (vide: R. Celeda, L. Florek, K. Gonera, G. Goździewicz. A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Komentarz do art.23 ¹ Kodeksu pracy LEX 2011).

Odnosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy (...) Sp. z o.o. stwierdził, że nie nabył żadnych środków materialnych lub niematerialnych należących uprzednio do firmy (...) i tym samym pomiędzy tymi przedsiębiorcami nie doszło do przejęcia zakładu pracy. Ponadto nawet, gdyby uznać, iż w powyższej sprawie doszło do przejęcia zakładu, to korzyści wynikające z art. 23 ¹ kp nadal nie znajdują zastosowania do powoda, ponieważ jego poprzedni stosunek pracy został rozwiązany w dniu 28.07.2012 r., tj. przed dniem 01.08.2012 r, kiedy (...) Sp. z o.o. rozpoczął wykonywanie zadania sprzątania na obiektach należących do (...) SA (O.).

Ubocznie, pozwany wskazał, iż okolicznością niejasną jest rozbieżność dotycząca nazwiska w załączonych przez powoda dokumentach do pozwu z dnia 03.08.2012 r. Zarówno w umowie o pracę z dnia 30.08.2010 r., z dnia 25.10.2010 r. jak i umowie o pracę z dnia 27.01.2012 r., jako strona umowy została określona B. C., natomiast adresatem wypowiedzenia umowy o pracę z dnia 09.07.2012 r. jest B. W. (1).

W toku postępowania powódka zmieniła swoje żądanie z nawiązania stosunku pracy na odszkodowanie w wysokości równowartości trzymiesięcznego wynagrodzenia, jakie otrzymywała w poprzedniej firmie, tj. w wysokości 860 zł netto.

Pozwana wniosła o oddalenie tego żądania.

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2013r. Sąd Rejonowy w Elblągu zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2580zł netto tytułem odszkodowania, wyrokowi co do kwoty 860zł nadał rygor natychmiastowej wykonalności oraz ustalił i nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 516zł tytułem opłaty od pozwu od której uiszczenia powódka była zwolniona z mocy ustawy.

Rozstrzygnięcie swoje Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Powódka B. W. (1) (poprzednio C.) była zatrudniona przez A. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą R. Zakład Pracy (...), świadcząc pracę na stanowisku sprzątaczki na obiektach należących do (...) SA w E. przy ul. (...) oraz salonach marki O. w E.. Zatrudniona była ostatnio na podstawie umowy o pracę na czas określony do dnia 31 stycznia 2014 r. w wymiarze 0,8 etatu, za wynagrodzeniem 640 zł miesięcznie.

Ze strony podmiotu sprawującego nadzór nad jakością wykonywania usług, czynności nadzorcze wykonywała E. S. – pracownik firmy (...), która administruje budynkami należącymi do (...) SA.

W związku z tym, że przetarg na świadczenie usług sprzątających na tych obiektach wygrała pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P., która miała rozpocząć ich świadczenie od dnia 1 sierpnia 2012 r. dotychczasowy pracodawca powódki oraz innych pracowników: D. S., P. N., J. J., E. A., G. S., w dniu 9 lipca 2012 r. rozwiązał z powódką umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który upłynął z dniem 28 lipca 2012 r.

W czerwcu 2012 r. pracownik pozwanej spółki M. T. zobowiązany został do pozyskania informacji na temat kontaktów do dotychczasowych pracowników A. K., którzy wykonywali swoją pracę w obiektach (...) SA na terenie województwa (...). Pod koniec lipca 2012 r. M. T. przyjechał do E. na wcześniej zorganizowane spotkanie z udziałem pracowników świadczących prace sprzątające i porządkowe na terenie obiektu przy ul (...). Przedstawił się jako przedstawiciel firmy (...), nowego podmiotu, mającego wykonywać czynności sprzątające na terenie tego obiektu. W spotkaniu brała udział zarówno powódka, jak i inni pracownicy A. K.. Zapytał zgromadzone osoby, kto jest zainteresowany w wykonywaniu pracy u nowego podmiotu, a po wyrażeniu takiej woli przez wszystkich, w tym także przez powódkę, zebrał od nich informacje na temat numerów telefonów na potrzeby przyszłego kontaktu. Zapowiedział też, że praca u nowego pracodawcy wykonywana będzie na takich samych warunkach, jak u dotychczasowego pracodawcy. M. T. nie przedstawiał się nikomu z osób, z którymi się spotkał lub rozmawiał w E., jako przedstawiciel firmy (...) sp.z o.o.

W dniu 30 i 31 lipca 2012 r. powódka pojawiła się na ternie obiektu w E. przy ul. (...) i świadczyła pracę na zasadach, na jakich to robiła dotychczas do dnia 28 lipca 2012r.

W dniu 31 lipca 2012 r. w godzinach wieczornych powódka telefonicznie została powiadomiona przez swoją dotychczasową brygadzistkę w zatrudnieniu u A. K., że jednak nie będzie zatrudniona u nowego pracodawcy.

Powódka zadzwoniła do M. T., by wyjaśnić tę sytuację i uzyskała informację, że nie będzie zatrudniona ze względu na to, że firmy nie stać na zatrudnienie takiej ilości osób na dotychczasowych warunkach.

Po dniu 1 sierpnia 2012 r. powódka pojawiała się na obiekcie przy ul. (...) by zabrać swoje rzeczy oraz porozmawiać z koleżankami z pracy, spośród których dalej pracę świadczyły J. J., E. A. na podstawie umów o pracę oraz D. S. i P. N. na podstawie umowy o dzieło. Od nich dowiedziała się, że w międzyczasie w pracy pojawiały się różne osoby. Pozyskała od nich również numer telefoniczny do Z. D., przedstawiciela firmy.

Około 9 sierpnia 2012 r. zadzwoniła do Z. D., któremu przekazała, że nadal jest zainteresowana pracą w charakterze sprzątaczki na tym obiekcie, wskazała, także, że zna ten obiekt. Podała, że jest nawet chętna w nawiązaniu umowy o dzieło. Początkowo Z. D. wyraził zainteresowanie jej ofertą, później jednak po rozmowie z dotychczasową brygadzistką powódki, odstąpił od zamiaru nawiązania współpracy z powódką, uznając, że były zastrzeżenia do jakości jej pracy.

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo powódki zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy dokonał swych ustaleń w oparciu o zeznania świadków: P. N., E. S. i D. S., a także zeznania powódki B. W. (1), uznając je za w pełni wiarygodne. Analizując ich treść Sad Rejonowy wskazał, że w istotnych elementach, kluczowych dla dokonania ustaleń są one ze sobą zgodne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. W szczególności w sposób ze sobą zbieżny świadkowie ci zeznają, że M. T., który pojawił się w E. pod koniec lipca 2012 r. w związku z wygraniem przetargu na usługi sprzątające na terenie obiektów (...) SA przez nową firmę, przedstawiał się jako przedstawiciel firmy (...) sp. z o.o. w P.. Nigdy w żadnej formie nie mówił, ani nawet nie sugerował, że jest przedstawiciel jakiejkolwiek innej firmy, która miałaby świadczyć te usługi.

Świadkowie zgodnie też podkreślili, że osoba ta przybyła m.in. po to, by pozyskać dane osób, które świadczyły prace sprzątające w tych obiektach na rzecz dotychczasowego usługobiorcy, by te osoby przejąć do wykonywania pracy.

Sąd Rejonowy podniósł, że istotne są przede wszystkim zeznania świadka E. S., która jako pracownik podmiotu trzeciego dla stron postępowania, nie zainteresowana w żaden sposób w wyniku rozstrzygnięcia sprawy wyraźnie podkreślała, że M. T., jako przedstawiciel firmy, która wygrała przetarg na realizację zadań sprzątających od dnia 1 sierpnia 2012 r. W swych zeznaniach wskazała, że M. T. wprost zapowiedział jej, że wszystkie osoby, które dotychczas świadczyły pracę na obiektach administrowanych przez jej pracodawcę przechodzą do pracy w nowej firmie i w tym zakresie nic się nie zmienia. Nie było w tym zakresie żadnych wyłączeń i w odbiorze świadka obejmowało to także powódkę. W szczególności wskazała, że nie słyszała nigdy nazwy M., w szczególności jako podmiotu, który miałby pośredniczyć w wykonywaniu usług sprzątających na obiekcie, który podlegał jej z tytułu nadzoru nad wykonywaniem takich usług.

Sąd Rejonowy wskazali, że w tym zakresie zeznania świadka w pełni pokrywają się z zeznaniami pozostałych świadków, którzy byli adresatami ewentualnych ofert dalszej pracy w obiekcie (...) SA przy ul. (...). W tym znaczeniu ich zeznania również jawią się jako wiarygodne. Są konsekwentne i spójne z zeznaniami E. S. oraz samej powódki. Dla każdego z tych świadków nazwa M. jest nazwą nową, usłyszaną po raz pierwszy w toku procesu. Z całą stanowczością świadkowie podkreślali za to, że M. T. przedstawiał się jako przedstawiciel nowej firmy, która wygrała przetarg na usługi sprzątające w przedmiotowym obiekcie i był osobą, która wprost wypowiedziała ofertę zatrudnienia na dotychczasowych warunkach dotychczasowych pracowników w nowej firmie z dniem 1 sierpnia 2012 r. Dopiero później te zapewnienia zaczęły być zmieniane. Nigdy jednak nikt z przedstawicieli firmy pozwanej nie zaprzeczył, by M. T. w sposób nieuprawniony występował w imieniu tej firmy.

W związku powyższym Sąd uznał zeznania świadka M. T. w zakresie w jakim twierdził, że przedstawiał się, jako przedstawiciel firmy (...) oraz, że nie obiecywał pracownikom A. K., że będą zatrudnieni w nowej firmie od 1 sierpnia 2012 r. na dotychczasowych warunkach, jako niewiarygodne.

W tym samym zakresie za niewiarygodne Sąd Rejonowy uznał zeznania członka zarządu pozwanej Z. D..

Sąd Rejonowy wskazał, że dopuszczalność zawierania umów przedwstępnych w zakresie przyrzeczenia zawarcia umowy o pracę, w trybie art. 389 § 1 k.c., została przesądzona w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Możliwość zastosowania tego przepisu wynika z treści art. 300 k.p. i nie jest przez nikogo kwestionowana. Na potwierdzenie tej dopuszczalności Sąd Rejonowy powołał orzeczenia Sądu Najwyższego: Uchwała z dnia 21 czerwca 1972 r., sygn. Akt III PZP 13/72, OSNC 1972/11/201, wyrok z dnia 15 marca 1977 r., sygn. Akt I PRN 22/77 LEX nr 14368, wyrok z dnia 10 września 1997 r., sygn. Akt I PKN 243/97 OSNP 1998/12/357, Wyrok z dnia 19 stycznia 1998 r., sygn. Akt I PKN 482/97 OSNP 1998/23/686. Sąd w pełni podziela przedstawioną tam argumentację.

Sąd Rejonowy podniósł, że dla skutecznego zawarcia takiej umowy kluczowe jest ustalenie, czy w umowie przedwstępnej określono istotne postanowienia umowy o pracę. Do tych elementów będzie należała kwestia wynagrodzenia, rodzaju pracy, jaka ma być wykonywana, okresu jej trwania. Dodatkowo określony powinien być czytelny termin do kiedy umowa właściwa ma być zawarta. Te warunki spełnione zostały w relacji pomiędzy powódką a pozwaną.

Warunki umowy o pracę miały być te same jak u dotychczasowego pracodawcy, zaś momentem zawarcia umowy przyrzeczonej miał być dzień 1 sierpnia 2012 r., a więc moment faktycznego „wejścia” pozwanej na obiekt (...) SA przy ul. (...).

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 361 § 1 i 2 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W myśl art. 390 § 1 k.c., jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.

Treść tego przepisu wskazuje na to, że zakres ewentualnego zobowiązania do naprawienia szkody mieścić się będzie w tzw. ujemnym interesie umownym. Sąd Rejonowy podzielił stanowisko, zgodnie z którym brak jest przeszkód, by ujmować w nim ogólny sposób postrzegania pojęcia szkody określony w wyżej wskazanym art. 361 k.c. Zatem pojęcie szkody może tutaj obejmować zarówno szkodę rzeczywistą (damnum emergens), jak i utracone korzyści (lucrum cessans).

W toku postępowania zdaniem Sądu Rejonowego M. T. występował wobec pracowników dotychczasowego pracodawcy A. K., jako osoba upoważniona do składania stosownych oświadczeń woli, w zakresie, w jakim przewiduje to art. 3 ¹ § 1 k.p., zgodnie z którym za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. W tym zakresie Sad Rejonowy odwołał się można do wyroku SN z dnia 2 lutego 2001 r. sygn. akt I PKN 226/00, OSNP 2002/20/488, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Dokonywanie czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną przez osobę lub organ zarządzający tą jednostką albo inną wyznaczoną do tego osobę (art. 3 ¹ § 1 KP) nie jest uzależnione od udzielenia jej pełnomocnictwa, (…)”. Mimo, że orzeczenie to dotyczy spółdzielni, to jednak ma znaczenie uniwersalne, a co za tym idzie wskazany tam pogląd jest adekwatny także dla opisywanego w niniejszej sprawie stanu faktycznego, dotyczącego innego podmiotu będącego osobą prawną, jaką jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Nawet jednak , zdaniem Sądu Rejonowego, gdyby przyjąć, że świadek ten występował z przekroczeniem swego umocowania, wynikającego z faktu zatrudnienia w pozwanej spółce, to stwierdzić należy, że nie będzie to rzutować na skuteczność stosunków prawnych zawieranych pomiędzy powódką i innymi pracownikami a pozwaną ze względu na treść art. 105 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Przy ocenie tej sytuacji faktycznej nie można też zapominać o poglądzie wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lipca 1998 r. sygn. akt I PKN 223/98, OSNP 1999/16/509, gdzie w kontekście działania bez umocowania wskazano, że jeżeli wynagrodzenie pracownika ustalił nieuprawniony do tego organ, ważność tej czynności zależy od potwierdzenia przez osobę, w której imieniu została dokonana (art. 103 KC w związku z art. 300 KP). Przyjęcie domniemania, że rzekomy pełnomocnik działał zgodnie z wolą osoby uprawnionej jest dopuszczalne wtedy, gdy taki wniosek da się wyprowadzić z innych ustalonych przez sąd faktów (art. 231 KPC).

Zdaniem Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie całokształt okoliczności wskazywał na to, że M. T. działał zgodnie z wolą pozwanej spółki, prezentując swe stanowisko na spotkaniu z dotychczasowymi pracownikami A. K., o czym świadczą zgodne zeznania świadków, w tym E. S., jak również, to, że powódka, ewidentnie chcąc kontynuować zatrudnienie nie odwoływała się od oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy z powołaniem się na naruszenie art. 23 ¹ k.p.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie powódka miała podstawy faktyczne i prawne do żądania zasądzenia odszkodowania za niezawarcie przyrzeczonej umowy o pracę. Wysokość tego odszkodowania jako równowartość kwoty 3 miesięcznego wynagrodzenia zdaniem Sądu Rejonowego jest adekwatna do poniesionej przez powódkę szkody, polegającej na pozostawaniu bez zatrudnienia przez taki okres, co było wyłącznym skutkiem zaniechania strony pozwanej w zakresie realizacji przyrzeczonego obowiązku. Strona pozwana dowodowo nie zakwestionowała tak określonej przez powódkę wysokości szkody.

Jednocześnie na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia powódki, tj. do kwoty 860 zł.

Jednocześnie na zasadzie art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90 poz. 594 z późn. zm.) Sąd Rejonowy ustalił i nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 516 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej od pozwu, od której uiszczenia powódka była zwolniona z mocy ustawy.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła strona pozwana zaskarżając wyrok w całości, zarzucając wyrokowi :

I. obrazę przepisów prawa materialnego, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie:

- art. 389 kc w zw. z art 300 kp - poprzez bezpodstawne przyjęcie przez Sąd, iż strony procesu łączyła umowa przedwstępna i w konsekwencji błędne uznanie, że (...) Sp. z o. o. zobowiązała się do zawarcia z B. W. (1) umowy o pracę w rozumieniu art. 29 kp.

- art. 390 kc - poprzez ustalenie przez Sąd odpowiedzialności odszkodowawczej (...) Sp. z o.o. względem powódki i jej granic, w sposób całkowicie dowolny i arbitralny, z pominięciem przepisów ustawy oraz postanowień umowy o pracę łączącej B. W. (1) z Przedsiębiorstwem Usługowym (...) Zakład Pracy (...);

II. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie:

- art. 233 kpc - polegającą na nierozważeniu przez Sąd całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej oraz fragmentarycznej, jednostronnej analizie i ocenie przez Sąd zgromadzonego materiału dowodowego i tym samym na przekroczeniu przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów poprzez dokonanie tej oceny w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego;

III. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść wyroku, polegający na:

- bezzasadnym przecenieniu wartości dowodowej zeznań: powódki oraz świadka E. S.;

- bezpodstawnym umniejszeniu wartości dowodowej zeznań: M. T. oraz Z. D. pomimo, iż okoliczności przez nich podnoszone w pełni korespondowały z innymi dowodami w sprawie, w tym w szczególności z zeznaniami D. S. oraz P. N.;

- błędnym przyjęciu, iż powódka uczestniczyła w spotkaniu z M. T.;

- bezpodstawnym przyjęciu, iż M. T. był umocowany do podejmowania czynności prawnych w imieniu (...) Sp. z o.o., w tym do podejmowania w imieniu spółki czynności z zakresu prawa pracy i zawierania umów o pracę.

Podnosząc powyższe zarzuty, na podstawie art. 386 kpc pozwany wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie wniesionego powództwa,

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej,

2.  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej spółki zwrotu kwoty 860zł, co do której Sąd wyrokiem z dnia 27 lutego 2013r. nadał rygor natychmiastowej wykonalności oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Pismem procesowym z dnia 19.04.2013r. pozwany dokonał korekty żądania wymienionego w punkcie 2 petitum apelacji poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kwoty 2.580zł wraz z kosztami procesu za obie instancje, co do której Sąd Rejonowy w punkcie II sentencji wyroku nadał orzeczeniu rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 860zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jako uzasadniona zasługiwała na uwzględnienie, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku.

Istota sporu w niniejszej sprawy sprowadzała się do ustalenia, czy faktycznie między stronami doszło do zawarcia umowy przedwstępnej, a jeżeli tak, czy zasadne było roszczenie powódki w zakresie żądanego przez nią odszkodowania w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dawał podstaw do przyjęcia, iż faktycznie między powódką a pozwanym doszło do zawarcia umowy przedwstępnej. W tym zakresie zasadny jest zarzut pozwanego naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów postępowania, tj. art. 233 kpc. Pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu dowolną ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie, sprzeczną z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego.

Na wstępie wskazać należy, że stosownie do art.389 § 1 kc umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Trafnie Sąd Rejonowy wskazał, iż dopuszczalność zawierania umów przedwstępnych w zakresie przyrzeczenia umowy o pracę nie budzi wątpliwości. Możliwość zastosowania art. 389 kc wynika z treści art. 300 kp , stosownie do którego w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Trafnie również Sąd Rejonowy wskazał, że dla skutecznego zawarcia takiej umowy kluczowe jest ustalenie, czy w umowie przedwstępnej określono istotne postanowienia umowy o pracę. Do tych postanowień, zgodnie z art. 29 kp należy kwestia rodzaju pracy jaka ma być wykonywana, wynagrodzenia, wymiaru czasu pracy, okresu jej trwania. Dodatkowo określony powinien być czytelny termin do kiedy umowa właściwa ma być zawarta.

Przede wszystkim, aby doszło do skutecznego zawarcia między stronami umowy przedwstępnej, musiałoby dojść między powódką a pozwanym do złożenia zgodnych oświadczeń woli obejmujących istotne postanowienia umowy o pracę- oświadczeń których zamiarem, treścią i intencją było zawarcie w przyszłości umowy przyrzeczonej w postaci umowy o pracę.

Pomijając kwestie, czy faktycznie M. T. był umocowany przez pozwanego do podejmowania czynności z zakresu prawa pracy w imieniu pozwanego, wskazać należy, iż bez wątpienia z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, że zbierał on dane niezbędne dla pozwanego o osobach pracujących w firmie (...) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwa R. Zakład Pracy (...), a wykonujących swoją pracę w obiektach (...) SA. Również z materiału dowodowego wynika, że M. T. dopytywał się pracowników A. K. czy są zainteresowani zatrudnieniem u pozwanego. Z zeznań świadka D. S. wynika, że na pierwszym spotkaniu z Panem T. dopytywał się on pracowników, czy będą pracowali dla nowej firmy i pracownicy składali swoje deklaracje odnośnie pracy. Z zeznań tegoż świadka wynika również, że na tym spotkaniu nie padały obietnice kontynuacji zatrudnienia w nowej firmie. W tym zakresie rozmowy były indywidualne (k. 71 v). Z zeznań tegoż świadka również wynika , że powódki na tym spotkaniu nie było . Świadek zeznała :”.. pan T. wtedy kiedy było spotkanie, o którym mówiłam nie przyjechał o porze, o której wtedy wspominał, dlatego pani powódki wtedy na tym spotkaniu nie było.” Również z zeznań świadka P. N. wynika, że powódka nie uczestniczyła w spotkaniu z Panem T.. Świadek ten zeznał, że „ .. powódki nie było na spotkaniu w Panem T., bo on przyjechał o godz. 17.30”. Zeznania tegoż świadka korespondują zatem z zeznaniami świadka D. S.. W tym miejscu wskazać należy, iż Sąd Rejonowy w całości dał wiarę zarówno zeznaniom świadka D. S., jak i zeznaniom świadka P. N..

Wskazać należy, iż trafnie pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu przecenienie wartości dowodowej zeznań świadka E. S.. Jak wynika z uzasadnienia Sądu Rejonowego zeznania tegoż świadka były istotne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. To, że M. T. miał zapowiedzieć świadkowi, że wszystkie osoby, które dotychczas świadczą pracę na obiekcie (...) SA przechodzą do pracy w nowej firmie i w tym zakresie nic się nie zmienia, nie stanowi jeszcze dowodu, że pomiędzy stronami doszło faktycznie do zawarcia umowy przedwstępnej, złożenia w tym zakresie zgodnych oświadczeń.

Stosownie do art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W niniejszej sprawie, to na powódce spoczywał ciężar udowodnienia, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy przedwstępnej. W ocenie Sądu Okręgowego powódka nie sprostała temu obowiązkowi. Brak jest bowiem dowodów na to, aby obie strony procesu złożyły zgodne oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia umowy przedwstępnej– umowy o pracę, w których określiłyby wszystkie zasadnicze elementy konstrukcyjne umowy- istotne postanowienia umowy o pracę.

Na marginesie wskazać należy, iż Sąd Rejonowy dopuścił się również naruszenia art. 390 kc w zw. z art. 300 kp. Stosownie do tego przepisu jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Tak więc gdyby faktycznie doszło między stronami do zawarcia umowy przedwstępnej – umowy o pracę, to powódka mogłaby żądać naprawienia szkody, jaką poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej w zakresie ujemnego interesu umownego, co obejmuje zarówno straty (damnum emergens), jak i również utracone korzyści (lucrum cessans). W najnowszym orzecznictwie dotyczącym umów przedwstępnych zawieranych przez przyszłe strony stosunku pracy przyjmuje się, że zgodnie z art.390§ 1 kc w związku z art. 300 kp, jeżeli strona zobowiązana do zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę (pracodawca) uchyla się od jej zawarcia, druga strona ( pracownik) może żądać naprawienia szkody polegającej na utracie wynagrodzenia uzyskiwanego w stosunku pracy, który został przez nią rozwiązany dlatego, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, a nie szkody polegającej na utracie wynagrodzenia, które miała otrzymać według ustaleń umowy przyrzeczonej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.01.2009r. I PK 117/08 ). Odpowiedzialność odszkodowawcza zobowiązanego do zawarcia umowy przyrzeczonej obejmuje więc rzeczywistą stratę i utracone korzyści, ale nie dotyczy to korzyści które strona by osiągnęła w razie zawarcia umowy przyrzeczonej. Podlegająca naprawieniu szkoda obejmuje więc tylko takie utracone korzyści, jak np. zarobek utracony podczas prowadzenia negocjacji albo korzyści, które zostałyby uzyskane wskutek przyjęcia innej, faktycznie odrzuconej oferty. W niniejszej sprawie powódka nie wykazała, aby poniosła szkodę.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na mocy art. 386§ 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok i na mocy art. 390 §1 kc a contrario w zw. z art. 389 kc powództwo jako niezasadne oddalił ( punkt I wyroku).

Pozwany w apelacji wniósł dodatkowo o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kwoty 2580zł , którą to kwotę pozwany przelał na rachunek bankowy powódki realizując w ten sposób nadmiernie obowiązek prawny wynikający z nadania przez Sąd Rejonowy wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności do kwoty 860zł.

Powyższy wniosek pozwanego zasługiwał na częściowe uwzględnienie.

Stosownie do art.338 § 1 kpc uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu.

Przepis paragrafu poprzedzającego nie wyłącza możliwości dochodzenia w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku ( § 2).

Artykuł 338§ 1 kpc dotyczy zatem sposobu usunięcia, w ramach toczącego się jeszcze postępowania w sprawie – ujemnych skutków wywołanych wykonaniem wyroku zaopatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy wydając zaskarżony wyrok nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 860zł. Tak więc pozwany był zobowiązany do wykonania wyroku, przed jego uprawomocnieniem , ale jedynie do kwoty 860zł, czy to w ramach dobrowolnego spełnienia świadczenia, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, czy też w drodze postępowania egzekucyjnego, gdyby nie nastąpiła dobrowolna zapłata, a powódka wystąpiłaby o wydanie tytułu wykonawczego i skierowała wniosek egzekucyjny do komornika. Przepis art. 338§1 kpc daje możliwość uchylenia niekorzystnych skutków wyroku , zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności, jakie nastąpiły w stosunku do pozwanego w przypadku zmiany wyroku, ale jedynie w zakresie objętym rygorem natychmiastowej wykonalność. Dlatego też zasadny był wniosek pozwanego o zwrot spełnionego świadczenia w kwocie 860zł ( punkt II wyroku). W pozostałym zakresie wniosek pozwanego jako bezzasadny podlegał zatem oddaleniu stosownie do art. 338§ 1 a contrario kpc ( punkt III wyroku).

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 102 kpc ( punkt IV wyroku).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek powodujący, że Sąd Okręgowy nie obciążył powódki kosztami procesu za obie instancje. W bogatym orzecznictwie Sądu Najwyższego zwraca się uwagę na możliwość skorzystania z dobrodziejstwa art. 102 kpc wówczas, gdy system skomplikowanych norm prawnych lub skomplikowany stan faktyczny wpływa na subiektywne przekonanie powoda o swej racji pomimo zachowania należytej staranności przy wyrobieniu oceny zagadnienia oraz własnych szans procesowych ( por. np. postanowienie w sprawie II CZ 191/81 z dnia 7.01.1982r., wyrok z dnia 1.10.1974r. w sprawie II PR 207/74, postanowienie z dnia 04.07.1974r. w sprawie I CZ 99/87). Zdaniem Sądu Okręgowego, w stanie faktycznym niniejszej sprawy, z uwagi na zachowanie przedstawiciela pozwanego, powódka mogła mieć uzasadnione- subiektywne przekonanie o zasadności swojego roszczenia względem pozwanego.