Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 27/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Dąbrowski

Protokolant: protokolant Aleksandra Marczak

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2017 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2015 roku nr (...)

1 . uchyla decyzję w punkcie VII

2. oddala odwołanie w pozostałej części

3. zasądza od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Dariusz Dąbrowski

Sygn. akt XVII AmA 27/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 grudnia 2015 r., o nr (...), po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I. na podstawie art. 26 ust. 1 oraz art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokik), w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy — Kodeks postępowania cywilnego, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na nieprzekazywaniu konsumentom przed zawarciem umowy formularza informacyjnego, co stanowi naruszenie art. 13 ust. 1 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: ukk) i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i nakazał zaniechanie jej stosowania.

II. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na niepodawaniu w formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o „opłacie przygotowawczej”, którą konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, co stanowi naruszenie art. 13 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 26 czerwca 2013 r.

III. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na niepodawaniu w umowach kredytu konsumenckiego informacji o wysokości stopy oprocentowania kredytu, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 31 lipca 2015 r.

IV. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na niepodawaniu w umowach kredytu konsumenckiego informacji o kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 31 lipca 2015 r.

V. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na niepodawaniu w umowach kredytu konsumenckiego kwoty odsetek w stosunku dziennym należnych temu przedsiębiorcy w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 31 lipca 2015 r.

VI. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu o koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, co stanowi naruszenie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 26 czerwca 2013 r.

VII. na podstawie art. 26 ust. 1 oraz art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na stosowaniu postanowień wzorców umów, tożsamych z tymi, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ k.p.c., poprzez zawarcie we wzorcach umów wykorzystywanych przy zawieraniu umów o kredyt konsumencki postanowienia o treści: „ Wysłanie wezwań listem poleconym, dokonywane po 30 dniach od ostatniego dnia Okresu Trwania Pożyczki (2x30 zł)” (§ 4 ust. 1 „ Umowy udzielania pożyczek gotówkowych”), co stanowi naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 24 ust. 1 uokik i godzi w zbiorowe interesy konsumentów

i nakazał zaniechanie jej stosowania.

VIII. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na stosowaniu postanowienia umownego, z którego wynika, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniędzy (kary umownej), co jest niezgodne z art. 483 § 1 k.c.

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 31 lipca 2015 r.

IX. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego nałożył na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.:

1. karę pieniężną w wysokości 20 592 zł z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie I sentencji decyzji,

2. karę pieniężną w wysokości 8 580 z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie II sentencji decyzji,

3. karę pieniężną w wysokości 27 027 zł z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie III sentencji decyzji,

4. karę pieniężną w wysokości 25 740 zł z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie IV sentencji decyzji,

5. karę pieniężną w wysokości 25 740 zł z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie V sentencji decyzji,

6. karę pieniężną w wysokości 24 024 zł z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie VI sentencji decyzji,

7. karę pieniężną w wysokości 31 531 zł z tytułu naruszenia, o którym mowa w punkcie VIII sentencji decyzji.

X. na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. uokik w związku z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, a także na podstawie art. 264 § 1 i art. 263 § 1 k.p.a. w związku z art. 83 uokik obciążył (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kosztami opisanego w punktach I-VIII sentencji decyzji postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 85,40 zł.

( decyzja nr (...), k. 4-31 – tajemnica przedsiębiorstwa ).

Powyżej wskazana decyzja Prezesa UOKiK została w całości zaskarżona przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., która wniosła o:

1. - zmianę zaskarżonej decyzji w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w pkt I i IX.1 decyzji) poprzez uznanie za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie określone w pkt I decyzji i stwierdzenie zaniechania jej stosowania z dniem 18 kwietnia 2013 r. a w konsekwencji zmianę pkt IX.1 decyzji poprzez odstąpienie od wymierzenia lub znaczące obniżenie kary pieniężnej za naruszenie określone w pkt I decyzji,

- zmianę zaskarżonej decyzji w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w pkt IX.2 poprzez odstąpienie od wymierzenia lub znaczące obniżenie kary pieniężnej za naruszenie określone w pkt II decyzji,

- zmianę zaskarżonej decyzji w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w pkt IX.7 poprzez odstąpienie od wymierzenia lub znaczące obniżenie kary pieniężnej za naruszenie określone w pkt VIII decyzji

- oraz uchylenie decyzji w pozostałym zakresie

ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia zarzutów zawartych w pkt l)-9), Spółka wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w części, tj. w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt IX decyzji poprzez odstąpienie od wymierzenia kar pieniężnych lub ich znaczące obniżenie;

2. zasądzenie od pozwanego Prezesa UOKiK na rzecz powoda Spółki (...) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wobec zakwestionowanej decyzji podniesiono następujące zarzuty:

Zarzut określony w pkt I decyzji

1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. w związku z art. 13 ust. 1 i art. 14 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim polegające na błędnym przyjęciu, że powód dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów ponieważ nie przekazywał i nie przekazuje nadal konsumentom przed zawarciem mowy pożyczki formularza informacyjnego, podczas gdy powód od dnia 18 kwietnia 2013 r. przekazywał i przekazuje konsumentom wszelkie informacje na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego, którego wzór określa załącznik nr (...) do u.k.k., zgodnie z art. 13 ust. 1 u.k.k. i art. 14 u.k.k;

2) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 26 ust. 1 u.o.k.k., przez jego błędne zastosowanie polegające na wydaniu przez pozwanego decyzji o uznaniu, że powód dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów i nakazującej zaniechanie jej stosowania, pomimo, iż nie zachodziły przesłanki do wydania takiej decyzji, bowiem powód zaprzestał kwestionowanej praktyki w dniu 18 kwietnia 2013 r.

Zarzut określony w pkt III decyzji

3) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. w związku z art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k., polegające na błędnym przyjęciu, że powód miał obowiązek podawać w umowach pożyczki informację o wysokości stopy oprocentowania kredytu, czego nie czynił, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. i co w konsekwencji doprowadziło do błędnego przyjęcia, że powód dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, podczas gdy na powodzie nie ciążył ww. obowiązek ze względu na oferowanie klientom pożyczki nieoprocentowanej.

Zarzut określony w pkt IV decyzji

4) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. w związku z art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. polegające na błędnym przyjęciu, że powód nie podawał w umowach pożyczki informacji o kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. podczas gdy powód nie oferował i nie zawierał z konsumentami pożyczki spłacane ratach, stąd obowiązek zawarty w art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. nie powinien mieć ogóle zastosowania do powoda;

Zarzut określony w pkt V decyzji

5) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. w związku z art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. polegające na błędnym przyjęciu, że powód nie podawał w umowach pożyczki informacji o kwocie odsetek w stosunku dziennym należnych powodowi w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy pożyczki, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. podczas gdy powód nie stosował oprocentowania jako koszt pożyczki, lecz prowizję, w związku z tym obowiązek zawarty w art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. nie powinien mieć w ogóle zastosowania do powoda;

Zarzut określony w pkt VI decyzji

6) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. w związku z art. 49 ust. 1 u.k.k. polegające na błędnym przyjęciu, że powód nie obniżał całkowitego kosztu kredytu o koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty całości pożyczki przed terminem spłaty określonym w umowie pożyczki, co stanowi naruszenie art. 49 ust. 1 u.k.k. podczas gdy powód odpowiednio obniżał koszty pożyczki w przypadku jej wcześniejszej spłaty, a zatem nie stosował praktyki, co do której można by uznać, że narusza zbiorowe interesy konsumentów;

Zarzut określony w pkt VII decyzji

7) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. porzez uznanie, że powód dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów z uwagi na stosowanie postanowień wzorców umów, tożsamych z tymi, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479(45) k.p.c., co nie jest wystarczające do przyjęcia, że powód dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

8) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 26 ust. 1 u.o.k.k., przez jego błędne zastosowanie polegające na wydaniu przez pozwanego decyzji o uznaniu, że powód dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów i nakazującej zaniechanie jej stosowania, pomimo, iż powód nie dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, a ponadto nie stosuje zakwestionowanego w VII decyzji od dnia 26 czerwca 2013 r.;

Zarzuty zawarte w pkt II-VI i VIII decyzji

9) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 27 ust. 2 u.o.k.k., poprzez błędne ustalenie daty zaprzestania stosowania kwestionowanych praktyk (praktyki opisane w pkt II-VI i VIII decyzji), pomimo, iż należało uznać, że zaprzestanie stosowania praktyk nastąpiło z dniem wycofania kwestionowanego wzorca z obrotu;

Zarzuty zawarte w pkt l-VI i VIII decyzji

10) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.k. przez jego błędne zastosowanie polegające na nałożeniu na powoda kary pieniężnej z tytułu naruszenia wskazanego w pkt III, IV, V, VI i VII decyzji, pomimo, iż nie zachodziły przesłanki do jej nałożenia, bowiem powód nie dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

11) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 111 u.o.k.k., polegające na dowolnym i wybiórczym posłużeniu się przez pozwanego przesłankami mającymi wpływ na wymiar kary pieniężnej, w szczególności z pominięciem wszystkich okoliczności (w tym okresu stosowania zarzucanych praktyk, wszystkich okoliczności łagodzących) oraz z naruszeniem zasady równości i proporcjonalności, co skutkowało nałożeniem na powoda kary w nadmiernej wysokości, niewspółmiernej do zarzucanych praktyk.

( odwołanie, k. 32-52 ).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany nie zgodził się w całości ze stanowiskiem powoda wyrażonym w odwołaniu. W ocenie organu, strona powodowa nie przedstawiła argumentów, które mogłyby podważyć słuszność zaskarżonej decyzji, która to decyzja jest w pełni prawidłowa i oparta na słusznych przesłankach zarówno co do okoliczności faktycznych, jak i prawnych.

( odpowiedź na odwołanie, k. 66-92 ).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (przed 29 października 2013 r. funkcjonująca w obrocie pod firmą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.) jest przedsiębiorcą, wykonującym działalność gospodarczą obejmującą udzielanie kredytów, pośrednictwo pieniężne, finansową działalność usługową z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych.

dowód: okoliczności bezsporne; informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z Rejestru Przedsiębiorców KRS, k. 55-60; oświadczenie Spółki, k. 203 akt admin.

W ramach swej działalności gospodarczej od 28 stycznia 2013 r. Spółka (...) zawiera na odległość umowy kredytu konsumenckiego (pożyczki gotówkowej), wykorzystując w tym zakresie stronę internetową, telefon i pocztę. Uzyskanie kredytu konsumenckiego wymaga zarejestrowania się konsumenta przy wykorzystaniu strony internetowej oraz uiszczenia przez niego na rzecz Spółki przelewem opłaty rejestracyjnej w wysokości 1 zł. Tożsamość klienta jest weryfikowana przez Spółkę (...) w oparciu o informacje uzyskane z przelewu. W trakcie rozmowy telefonicznej oraz poprzez weryfikację właściwych baz danych (baz Krajowego Rejestru Długów (...) S.A. lub Biura (...) S.A.) Spółka sprawdza ogólną sytuację finansową, wiarygodność i wypłacalność klienta, od których uzależnione jest przyznanie pożyczki konsumentowi i wypłata środków. W dalszej kolejności przedsiębiorca wysyła kontrahentowi listem poleconym do podpisu dwa egzemplarze umowy pożyczki w formie pisemnej, a ten odsyła na koszt Spółki jeden z podpisanych egzemplarzy. Przedmiotowa działalność przedsiębiorcy obejmuje obszar całego kraju.

dowód: pismo przedsiębiorcy z 28.02.2013 r., k. 14-15 akt admin. i załącznik nr (...) do tego pisma pt. „Szczegółowy opis procesu zawarcia umowy pożyczek (...) Sp. z o.o. z konsumentami”, k. 26 akt admin.

Spółka (...) od 28 stycznia 2013 r. zawierała umowy pożyczek konsumenckich w oparciu o następujące wzorce umowne: „Umowa Udzielania Pożyczek Gotówkowych” i „Regulamin Udzielania Pożyczek”, w których:

: w zakresie pobierania od konsumentów opłaty przygotowawczej w § 2 ust. 4 lit. a i ust. 5 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” przewidziano, że „ Kwota Do Spłaty, stanowiąca sumę przelewaną przez Pożyczkodawcę na Rachunek Bankowy Pożyczkobiorcy, jest każdorazowo powiększana o Opłatę Przygotowawczą w wysokości maksymalnie do 5% wartości Kwoty Do Wpłaty” i „ Mając na uwadze treść punktów 1-4, pierwsza Pożyczka została udzielona Pożyczkobiorcy na następujących warunkach: (…) Opłata Przygotowawcza - …………… (…).” Natomiast z pkt 11.1. i 11.2. „Regulaminu Udzielania Pożyczek” wynika, że „ Całkowity koszt pożyczki obejmuje opłatę przygotowawczą w tym odsetki równe czterokrotnej stopie kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego obliczone w stosunku rocznym od kwoty udzielonej pożyczki oraz koszt ubezpieczenia.”, „ Opłata przygotowawcza wynosi 5% kwoty udzielonej pożyczki.” W „Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego”, przekazywanym kredytobiorcom od dnia 18 kwietnia 2013 r. w rubryce 3. „ Koszty kredytu. Koszty, które zobowiązany/a będzie Pan/Pani ponieść w związku z umową o kredyt*” nie wskazywano, że pobierana była opłata przygotowawcza.
: w zakresie wskazywania w umowach kredytu konsumenckiego informacji o wysokości stopy oprocentowania kredytu w pkt 11.1. „Regulaminu Udzielania Pożyczek” przewidziano, że „ Całkowity koszt pożyczki obejmuje opłatę przygotowawczą w tym odsetki równe czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP obliczane w stosunku rocznym od kwoty udzielonej pożyczki oraz koszt ubezpieczenia” bez jednoczesnego wskazania konkretnej wysokości stopy oprocentowania pożyczki, jako wartości wyrażonej liczbowo w procentach.
: w zakresie wskazywania w umowach kredytu konsumenckiego informacji co do kolejności zaliczania rat kredytu na poczet należności kredytodawcy, w § 2 ust. 10 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” przewidziano, że „ Pożyczkodawca ma prawo zaliczyć otrzymywane od Pożyczkobiorcy kwoty, wg swojego uznania, najpierw na poczet opłat związanych z Pożyczką, a na końcu na spłatę kwoty głównej pożyczki.”, zaś według pkt 5.11. „Regulaminu Udzielania Pożyczek”, „ Pożyczkodawca otrzymywane kwoty na poczet spłaty pożyczki zalicza w następującej kolejności: kary umowne, koszty pożyczki (składka ubezpieczeniowa, opłata administracyjna), kapitał, koszty dotyczące czynności upominawczych i windykacyjnych jeśli takie powstały zgodnie z § 4 ust. 1. Według oświadczenia Spółki (...), w praktyce swojej działalności stosowała ona wyłącznie pkt 5.11. „Regulaminu Udzielania Pożyczek”.
: nie podawano informacji co do kwoty odsetek w stosunku dziennym należnym kredytodawcy w przypadku odstąpienia przez kredytobiorcy od umowy kredytu konsumenckiego. W praktyce swojej działalności Spółka (...) nie wymagała od klientów, którzy odstępowali od umowy, zwrotu odsetek. Natomiast w przypadku, gdy odstępujący od umowy konsument zwrócił większą wartość środków niż została mu pożyczona, Spółka zwracała mu nadpłaconą kwotę na konto.
: w § 2 ust. 9 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” zawarto postanowienie o treści: „ Pożyczkobiorca uprawniony jest do dokonania spłaty Pożyczki przed terminem określonym w Umowie, przy czym KWOTA DO SPŁATY pozostaje bez zmian.”
: w § 4 ust. 1 zd. 2 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” zawarto klauzulę w brzmieniu: „ W dniu zawarcia Umowy koszty korespondencji o charakterze upominawczym wynoszą maksymalnie (...), na którą to kwotę składają się: (…) wysłanie wezwań listem poleconym, dokonywane po 30 dniu od ostatniego dnia Okresu Trwania Pożyczki (2x30,00 zł).”
: w pkt 8.3. „Regulaminu Udzielania Pożyczek” zawarto postanowienie o treści: „ W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki Pożyczkodawca będzie naliczał kary umowne za zwłokę w wysokości 0,1% dziennie wartości Kwoty Pożyczki.”

dowód: pismo przedsiębiorcy z 28.02.2013 r. wraz z załącznikiem nr(...) stanowiącym wzór wzorzec umowny, k. 14-15 i k. 18-22 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 15.03.2013 r. wraz z załącznikiem nr (...)stanowiącym wzorce umowne, k. 75-76 [tajemnica przedsiębiorstwa] i k. 136-141 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 17.04.2013 r., k. wraz z załączonymi „Formularzami informacyjnym dotyczącymi kredytu konsumenckiego”, k. 146-167 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 25.04.2013 r., k. 177 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 11.07.2013 r. wraz z załącznikiem, k. 189-195 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 6.12.2013 r., k. 203-205 akt admin.

Postanowieniem z 21 czerwca 2013 r. Prezes UOKiK wszczął przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, związanych z udzielaniem kredytu konsumenckiego.

dowód: postanowienie znak (...), k. 1-4 akt admin.

Dnia 26 czerwca 2013 r. Spółka (...) wprowadziła zmiany w wyżej wymienionych wzorcach umownych, polegające na:

: zastąpieniu pobieranej od konsumentów opłaty przygotowawczej oznaczoną kwotowo prowizją, a informację o obowiązku jej zapłacenia zamieszczono w formularzu informacyjnym przekazywanym konsumentom wraz z umową zawieraną w oparciu o wzorzec;
: nie stosowaniu w praktyce Spółki oprocentowania w stosunku do kwoty pożyczki;
: zastąpieniu dotychczasowego postanowienia z § 2 ust. 10 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych”, postanowieniem § 2 ust. 9 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” w brzmieniu: „ Pożyczkodawca otrzymywane od Pożyczkobiorcy kwoty zalicza według następującej kolejności: odsetki za zwłokę, prowizja, kapitał, koszty dotyczące czynności upominawczych i windykacyjnych, jeśli takie powstały zgodnie z § 4 ust. 1.”
: usunięciu dotychczasowego postanowienia § 2 ust. 9 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” oraz dodaniu do „Regulaminu Udzielania Pożyczek” w pkt 5.10. postanowienia o treści: „ Pożyczkobiorca uprawniony jest do dokonania spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie. Za wcześniejszą spłatę Pożyczkodawca nie pobiera prowizji. Pożyczkodawca rozliczy nadpłacone odsetki w terminie 14 dni od dnia dokonania spłaty pożyczki.” Przy czym, od dnia 26 czerwca 2013 r. Spółka (...) nie wykorzystywała ww. postanowienia w praktyce swojej działalności także w ramach zawartych przed tą datą i dalej wykonywanych umów oraz odpowiednio obniżała część całkowitego kosztu pożyczki w przypadku jej wcześniejszej spłaty przez konsumenta.
: usunięciu dotychczasowego postanowienia § 4 ust. 1 zd. 2 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” oraz dodaniu do tego wzorca § 4 ust. 2 i 3 w brzmieniu: „2 . Na czynności windykacyjne oraz upominawcze składają się: upomnienia wysyłane poprzez wiadomości sms, upomnienia wysyłane za pośrednictwem poczty elektronicznej, pisemne wezwania do zapłaty wysyłane listem poleconym po 30 dniu od dnia wymagalności roszczenia.” oraz „ 3. Pożyczkobiorca zostanie obciążony kosztami czynności upominawczych oraz windykacyjnych, o których mowa w ust. 2, w łącznej wysokości nieprzekraczającej 30 zł.”;
: zastąpieniu dotychczasowego brzmienia postanowienia pkt 8.3. „Regulaminu Udzielania Pożyczek”, postanowieniem o treści: „ W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki Pożyczkodawca będzie naliczał karę pieniężną za zwłokę w wysokości odsetek maksymalnych należnych za okres od dnia wymagalności roszczenia do dnia zapłaty, naliczanych zgodnie z art 359 § 2(1) kodeksu cywilnego .” Przy czym, od dnia 26 czerwca 2013 r. Spółka (...) nie wykorzystywała ww. postanowienia w praktyce swojej działalności także w ramach zawartych przed tą datą i dalej wykonywanych umów oraz nie stosowała kar umownych w przypadku opóźnienia konsumenta w spłacie pożyczki.

dowód: pismo przedsiębiorcy z 6.12.2013 r. wraz z załączonymi umowami i „Formularzem informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego”, k. 203-205 i k. 212-249 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 27.07.2015 r., k. 331-332 i k. 372-386 akt admin.

W dniu 10 listopada 2013 r. Spółka (...) wprowadziła do obrotu z udziałem konsumentów nowe wzorce umowne, tj. (...) oraz (...), które zastąpiły ww. dotychczas wykorzystywane wzorce. W nowych wzorcach:

: nie przewidziano opłaty przygotowawczej z tytułu udzielonej pożyczki, lecz określoną kwotowo prowizję (por. np. § 3 ust. 3 umowy, pkt 2.1. regulaminu);
: nie przewidziano oprocentowania kapitałowego kredytu i pobierania przez Spółkę (...) odsetek kapitałowych, a z tytułu udzielonej pożyczki konsumenci zobowiązani byli zapłacić na rzecz Spółki określoną kwotowo prowizję;
: w miejsce postanowienia § 2 ust. 10, a następnie § 2 ust. 9 wzorca „Umowa Udzielania Pożyczek Gotówkowych”, wprowadzono postanowienie § 3 ust. 12 (...) o treści: „ Pożyczkodawca otrzymywane środki pieniężne będzie zaliczał według następującej kolejności: koszty związane z postępowaniem sądowym i egzekucyjnym, jeśli takie powstały zgodnie z Umową, koszty dotyczące czynności upominawczych i windykacyjnych, jeśli takie powstały zgodnie z Umową, odsetki za opóźnienie, Opłata za Przedłużenie, Opłata za Terminarz Spłat, Prowizja, kwota Pożyczki.”;
: w miejsce dotychczasowych § 2 ust. 9 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych”, a następnie pkt 5.10. „Regulaminu Udzielania Pożyczek”, wprowadzono postanowienie § 5 ust. 2 i 3 (...) w brzmieniu: „ 2. W przypadku spłaty Pożyczki w całości przed Terminem Spłaty Pożyczki, Całkowity Koszt Pożyczki ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono Okres Trwania Pożyczki, chociażby konsument poniósł je przed spłatą.” oraz „ 3. W przypadku spłaty części Pożyczki przed Terminem Spłaty Pożyczki, ust. 2 stosuje się odpowiednio.”;
: w miejsce dotychczasowych § 4 ust. 1 zd. 2, a następnie § 4 ust. 2 i 3 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych”, wprowadzono postanowienie § 8 ust. 3-5 (...) o treści:

„ 3. Czynności windykacyjne będą przeprowadzane z następującą częstotliwością:

a) upomnienia kierowane do Pożyczkobiorcy za pośrednictwem wiadomości sms i poczty elektronicznej będą wysyłane w pierwszym, siódmym, czternastym i dwudziestym ósmym dniu opóźnienia w spłacie Pożyczki,

b) wezwania do zapłaty będą wysyłane drogą pocztową w trzydziestym i sześćdziesiątym dniu opóźnienia w spłacie Pożyczki.

4. Z tytułu przeprowadzonych czynności windykacyjnych Pożyczkobiorca będzie obciążony następującymi kosztami:

a) 5 zł za każde upomnienie wysłane za pośrednictwem wiadomości sms, tj. łącznie 20 zł za wszystkie czynności windykacyjne przeprowadzone w tym trybie,

b) 10 zł za każde pisemne wezwanie do zapłaty.

5. Pożyczkobiorca nie ponosi kosztów z tytułu wezwania go do zapłaty poprzez wysłanie wiadomości drogą mailową, ani za przeprowadzone rozmowy telefoniczne, jeżeli takie wystąpiły.”;

: w miejsce dotychczasowego pkt 8.3. „Regulaminu Udzielania Pożyczek” wprowadzono postanowienie § 8 ust. 1 (...) o treści: „ Strony zgodnie postanawiają, iż w przypadku nieterminowej spłaty Pożyczki przez Pożyczkobiorcę, Pożyczkodawca ma prawo naliczyć odsetki w wysokości czterokrotnej stopy kredytu lombardowego NBP (dokładna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wskazana jest w formularzu informacyjnym) oraz prowadzić czynności upominawcze i windykacyjne.”

dowód: pismo przedsiębiorcy z 6.12.2013 r. wraz z załączonym wzorcem (...) i wzorcem (...), k. 203-205 i k. 212-217 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 27.07.2015 r. wraz z załączonymi umowami, k. 331-332 i k. 387-416 akt admin.

Od dnia 20 lutego 2015 r. Spółka (...) udzielała konsumentom kredytu konsumenckiego z wykorzystaniem wzorców umownych o nazwach: (...).PL UMOWA Pożyczki nr…” i „UMOWA pożyczki (...) nr…” wraz z załączonym do niej „REGULAMINEM UDZIELANIA POŻYCZEK”. We wzorcach tych:

: nie przewidziano opłaty przygotowawczej z tytułu udzielonej pożyczki, lecz określoną kwotowo prowizję (por. np. § 1 pkt 17 umowy, § 7 ust. 2 umowy, § 8 umowy);
: nie przewidziano oprocentowania kapitałowego kredytu i pobierania przez Spółkę (...) odsetek kapitałowych, a z tytułu udzielonej pożyczki konsumenci zobowiązani byli zapłacić na rzecz Spółki określoną kwotowo prowizję;
: w § 7 ust. 10 (...).PL UMOWY Pożyczki nr …” oraz w § 3 ust. 11 „UMOWY pożyczki (...) nr…” zawarto postanowienie o treści: „ W razie braku oznaczenia w tytule przelewu celu dokonania wpłaty (np. spłata pożyczki nr ...., przedłużenie pożyczki nr ...) Pożyczkodawca otrzymywane środki pieniężne będzie zaliczał według następującej kolejności: koszty związane z postępowaniem sądowym i egzekucyjnym, jeśli takie powstały zgodnie z Umową; koszty dotyczące czynności upominawczych i windykacyjnych, jeśli takie powstały zgodnie z Umową; odsetki za opóźnienie; Opłata za Przedłużenie; Opłata za Terminarz Spłat; Prowizja; kwota Pożyczki.”;
: w § 10 ust. 2 i 3 (...).PL UMOWY Pożyczki nr …” oraz w § 5 ust. 2 i 3 „UMOWY Pożyczki (...) nr …” przewidziano postanowienia o treści:

„2 . W przypadku spłaty Pożyczki w całości przed Terminem Spłaty Pożyczki, Całkowity Koszt Pożyczki ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono Okres Trwania Pożyczki, chociażby konsument poniósł je przed spłatą.

3. W przypadku spłaty części Pożyczki przed Terminem Spłaty Pożyczki, ust. 2 stosuje się odpowiednio.”;

: w § 12 ust. 3, 4 i 5 (...).PL UMOWY Pożyczki nr…” i § 8 ust. 3-5 „UMOWY Pożyczki (...) nr …” zawarto klauzule o treści:

„ 3. Czynności windykacyjne będą przeprowadzane z następującą częstotliwością:

b) wezwania do zapłaty będą wysyłane drogą pocztową w trzydziestym i sześćdziesiątym dniu opóźnienia w spłacie Pożyczki.

4. Z tytułu przeprowadzonych czynności windykacyjnych Pożyczkobiorca będzie obciążony następującymi kosztami:

a) 5 zł za każde upomnienie wysłane za pośrednictwem wiadomości sms, tj. łącznie 20 zł za wszystkie czynności windykacyjne przeprowadzone w tym trybie,

b) 10 zł za każde pisemne wezwanie do zapłaty.

5. Pożyczkobiorca nie ponosi kosztów z tytułu wezwania go do zapłaty poprzez wysłanie wiadomości drogą mailową, ani za przeprowadzone rozmowy telefoniczne, jeżeli takie wystąpiły.”

: w § 12 ust. 1 (...).PL UMOWY Pożyczki nr …” i § 8 ust. 1 „UMOWY Pożyczki (...) nr …” przewidziano postanowienie w brzmieniu: „ Strony zgodnie postanawiają, iż w przypadku nieterminowej spłaty Pożyczki przez Pożyczkobiorcę, Pożyczkodawca ma prawo naliczyć odsetki w wysokości czterokrotnej stopy kredytu lombardowego NBP (...% wartość na dzień ... / dokładna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wskazana jest w formularzu informacyjnym) oraz prowadzić czynności upominawcze i windykacyjne.”

dowód: pisma przedsiębiorcy z 25.06.2015 r. i 27.07.2015 r. wraz ze wzorcami umownymi, k. 304-320, k. 331-332 i k. 334-350 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 6.12.2013 r. wraz z załączonym wzorcem (...) i wzorcem (...), k. 203- 205, 212-217, 387-416 akt admin.

W stosunku do umów kredytu konsumenckiego (pożyczek gotówkowych), zawartych z konsumentami w oparciu o wzorce umowne stosowane przed 10 listopada 2013 r., Spółka (...) do 31 lipca 2013 r. przeprowadziła proces aneksowania tych umów, w celu dostosowania ich treści do obowiązujących przepisów prawa. Zmiany umów dotyczyły zarzutów postawionych Spółce (...) przez Prezesa UOKiK w punktach 3-8 sentencji postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów W ramach wskazanego procesu:

: aneks do umowy pożyczki nie przewidywał w jej treści oprocentowania kapitałowego kredytu i pobierania przez Spółkę (...) odsetek kapitałowych;
: aneks do umowy pożyczki wprowadzał do umowy postanowienie o treści: „ W razie braku oznaczenia w tytule przelewu celu dokonania wpłaty (np. spłata pożyczki nr …, przedłużenie pożyczki nr ...) Pożyczkodawca otrzymywane środki pieniężne będzie zaliczał według następującej kolejności: koszty związane z postępowaniem sądowym i egzekucyjnym, jeśli takie powstały zgodnie z Umową; koszty dotyczące czynności upominawczych i windykacyjnych, jeśli takie powstały zgodnie z Umową; odsetki za opóźnienie; Opłata za Przedłużenie; Opłata za Terminarz Spłat; Prowizja; kwota Pożyczki” (§ 3 ust. 11 aneksu do umowy);
: aneksem do umowy wprowadzono postanowienie w brzmieniu:

„ 2. W przypadku spłaty Pożyczki w całości przed Terminem Spłaty Pożyczki, Całkowity Koszt Pożyczki ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono Okres Trwania Pożyczki, chociażby konsument poniósł je przed spłatą.

3. W przypadku spłaty części Pożyczki przed Terminem Spłaty Pożyczki, ust. 2 stosuje się odpowiednio.” (§ 5 ust. 2 i 3 aneksu do umowy).

Przedsiębiorca obniżył całkowity koszt kredytu o koszty kredytu (w tym koszty ubezpieczenia) dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, zarówno w stosunku do konsumentów, którzy zawarli umowy pożyczki przed dniem 10 listopada 2013 r. i dokonali przedterminowej spłaty kredytu w okresie między dniem 26 czerwca 2013 r. a dniem 31 lipca 2015 r., jak i w stosunku do konsumentów, którzy dokonali przedterminowej spłaty kredytu przed dniem 26 czerwca 2013 r.

: aneksem do umowy pożyczki wprowadzono postanowienie w brzmieniu:

„ 3. Czynności windykacyjne będą przeprowadzane z następującą częstotliwością:

b) wezwania do zapłaty będą wysyłane drogą pocztową w trzydziestym i sześćdziesiątym dniu opóźnienia w spłacie Pożyczki.

4. Z tytułu przeprowadzonych czynności windykacyjnych Pożyczkobiorca będzie obciążony następującymi kosztami:

a) 5 zł za każde upomnienie wysłane za pośrednictwem wiadomości sms, tj. łącznie 20 zł za wszystkie czynności windykacyjne przeprowadzone w tym trybie,

b) 10 zł za każde pisemne wezwanie do zapłaty.

5. Pożyczkobiorca nie ponosi kosztów z tytułu wezwania go do zapłaty poprzez wysłanie wiadomości drogą mailową, ani za przeprowadzone rozmowy telefoniczne, jeżeli takie wystąpiły.” (§ 8 ust. 3-5 aneksu do umowy).

: aneksem do umowy pożyczki wprowadzono postanowienie o treści:

„ Strony zgodnie postanawiają, iż w przypadku nieterminowej spłaty Pożyczki przez Pożyczkobiorcę, Pożyczkodawca ma prawo naliczyć odsetki w wysokości czterokrotnej stopy kredytu lombardowego NBP (dokładna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wskazana jest w formularzu informacyjnym) oraz prowadzić czynności upominawcze i windykacyjne.” (§ 8 ust. 1 aneksu do umowy).

dowód: pismo przedsiębiorcy z 25.09.2015 r. wraz z załącznikami, w tym z „ANEKSEM nr (...) DO UMOWY [NR UMOWY] UDZIELANIA POŻYCZEK GOTÓWKOWYCH”, k. 422-442 akt admin.; pismo przedsiębiorcy z 17.11.2015 r., k. 449-450 akt admin.

Do dnia 17 kwietnia 2013 r. Spółka (...) nie przesyłała konsumentom formularza informacyjnego, o którym mowa w art. 14 ust. 1 ukk, ani nie zamieszczała go na stronie internetowej: (...)pl. Od 18 kwietnia 2013 r. Spółka udostępnia konsumentom przedmiotowe formularze informacyjne, dotyczące zawieranych umów o kredyt konsumencki, na swojej stronie internetowej pod adresem: (...) oraz (...) w następujący sposób:

za pomocą zamieszczonego na tej stronie „suwaka” konsumenci wybierają warunki finansowe wnioskowanej przez siebie pożyczki. Po prawej stronie „suwaka” znajduje się odpowiednio dostosowany do wybranych przez konsumenta parametrów formularz informacyjny. Konsument ma możliwość zapoznania się z formularzem informacyjnym także przy składaniu elektronicznego wniosku o udzielenie pożyczki - zaznacza on wówczas odpowiednią kratkę potwierdzającą zapoznanie się z formularzem informacyjnym. W obydwu przypadkach formularz informacyjny może być zapisany przez konsumenta na dysku komputera lub innym nośniku danych, a także wydrukowany. Dodatkowo, Spółka przesyła formularz informacyjny oraz umowę pożyczki do konsumenta na jego adres e-mail (podany w trakcie wnioskowania o pożyczkę) wraz z informacją o udzieleniu pożyczki.

W formularzu informacyjnym w rubryce 3. „ Koszty kredytu. Koszty, które zobowiązany/a będzie Pan/Pani ponieść w związku z umową o kredyt” nie wskazywano, że od konsumenta była pobierana opłata przygotowawcza.

Przedsiębiorca wysłał formularze informacyjne do konsumentów, którzy zawarli z nim umowy przed 18 kwietnia 2013 r., tj. do 12.514 osób.

dowód: pisma przedsiębiorcy wraz z załącznikami z 17.04.2013 r., z 11.07.2013 r., z 6.12.2013 r. oraz z 17.11.2015 r., k. 75-76 [tajemnica przedsiębiorstwa], 146-167, 189, 203-205 i 449-450 akt admin.

Do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone wpisano postanowienia o następującej treści:

: pod poz. 3852 - „ Opłata za sporządzenie i wysłanie lub doręczenie wezwania do zapłaty raty (rat) kredytu lub odsetek - od każdego wezwania - 20 zł” (postanowienie wpisane do rejestru 17.10.2012 r., na podstawie wyroku SOKiK z 4.07.2012 r., wydanego w sprawie o sygn. akt XVII AmC 5205/11 przeciwko przedsiębiorcy - Bank (...) w K.);
: pod poz. 4090 – „ Opłata za wezwanie do zapłaty i wypowiedzenie umowy (pożyczkobiorca) - 20 zł” (postanowienie wpisane do rejestru 7.12.2012 r., na podstawie wyroku SOKiK z 8.12.2011 r., wydanego w sprawie o sygn. akt XVII AmC 2905/11 przeciwko przedsiębiorcy - (...) Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa w (...) D. w D.).

dowód: (...)

W roku 2014 Spółka (...) osiągnęła przychód w wysokości (...) zł i dochód w wysokości (...) zł.

dowód: Zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) przez podatnika podatku dochodowego od osób prawnych za rok podatkowy 1.01.2014 – 31.12.2014 (CIT-8), k. 351-352 akt admin.

W dniu 30 grudnia 2015 r. Prezes UOKiK wydał decyzję nr (...), która została zaskarżona do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w ramach niniejszego postępowania.

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o twierdzenia i oświadczenia stron oraz ww. dowody, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało częściowemu uwzględnieniu, mianowicie w zakresie, w jakim zmierzało do uchylenia punktu VII sentencji zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 i 2 uokik – w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji - zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przy czym, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności polegające na: 1) stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ k.p.c.;

2)naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;

3)stosowaniu nieuczciwych praktyk rynkowych lub czynów nieuczciwej konkurencji.

W ust. 3 przewidziano natomiast, że nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Pozostawała więc do rozstrzygnięcia kwestia, czy działania/zaniechania powoda, opisane w stanie faktycznym sprawy, są bezprawne i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy – czyli jego działanie, jak również zaniechanie – jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.

Bezprawne praktyki muszą być ponadto wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów, czyli odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej, bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes, który jest chroniony owym przepisem, to interes prawny, rozumiany jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r., sygn. akt III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 35).

Oceny, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z bezprawnym naruszeniem interesu konsumentów, dokonujemy na podstawie analizy, między innymi, regulacji określonych aktów prawnych, które swym działaniem naruszył przedsiębiorca.

Stosownie do treści art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: ukk), przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (ust. 1). Według ust. 2, za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1)umowę pożyczki;

2)umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3)umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4)umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;

5)umowę o kredyt odnawialny.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości kwestia kwalifikacji i oceny prawnej umów, zawieranych przez Spółkę (...) na podstawie zakwestionowanych przez Prezesa UOKiK wzorców umownych, w oparciu o przepisy ustawy o kredycie konsumenckim.

W zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK wskazał na szereg zachowań powoda, które – w jego ocenie – stanowiły praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

W ocenie Sądu Okręgowego, w odniesieniu do praktyk opisanych w sentencji zaskarżonej decyzji - za wyjątkiem praktyki z pkt VII - spełniona została przesłanka godzenia przez przedsiębiorcę w zbiorowe interesy konsumentów. Przesłanka ingerencji w „zbiorowe interesy konsumentów”, o istnieniu których nie świadczy suma interesów jednostkowych oznacza, że zakaz z art. 24 uokik obejmuje zachowania przedsiębiorcy, które można określić jako „generalne”, tj. dotyczące każdego konsumenta znajdującego się w określonej sytuacji. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład określonej grupy (T. Skoczny, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, 2014 r., System Informacji Prawnej Legalis). Przedmiotem ochrony nie są zatem interesy indywidualnego konsumenta lub grupy indywidualnych konsumentów, ale wszystkich klientów traktowanych jako grupa uczestników rynku zasługująca na szczególną ochronę. Aby uznać konkretne zachowanie przedsiębiorcy za naruszające zbiorowy interes konsumentów wystarczające jest, by zachowaniem tym dotknięci byli jego faktyczni lub potencjalni klienci, co ma miejsce w omawianym przypadku. Stosowane przez powoda praktyki rynkowe, opisane w decyzji, obejmują bowiem tych wszystkich konsumentów, którzy bądź to zawarli już z powodem umowy kredytu konsumenckiego, bądź też są potencjalnymi klientami powoda.

Jeśli chodzi o praktyki zarzucone Spółce (...) w pkt I, II oraz VIII sentencji zaskarżonej decyzji, to powód nie kwestionował faktu dopuszczenia się powyższych praktyk. Kwestia sporna między stronami dotyczyła natomiast tego, czy przedsiębiorca zaniechał stosowania praktyki (pkt I), bądź kiedy doszło do tego zaniechania (pkt II i pkt VIII).

Zdaniem Sądu, pozwany prawidłowo przyjął, że praktykowany przez Spółkę od 18 kwietnia 2013 r. sposób przekazywania konsumentom informacji o oferowanym przez nią kredycie konsumenckim, tj. na formularzu informacyjnym, dostępnym na stronie internetowej Spółki (po wyborze za pomocą tzw. „suwaka” kwoty pożyczki i okresu jej spłaty albo po wyborze opcji „Weź pożyczkę”), nie spełnia - określonego w art. 13 ust. 1 i 2 ukk w zw. z art. 14 ukk - wymogu przekazania konsumentowi tego formularza przed zawarciem umowy na trwałym nośniku.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ukk, kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany podać konsumentowi, na trwałym nośniku, informacje określone w ust. 1 i 2 tego przepisu. Natomiast stosownie do art. 14 ust. 1 ukk, kredytodawca przekazuje konsumentowi wskazane dane na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego, którego wzór określa załącznik nr 1 do ustawy.

Wbrew sugestiom powoda, pojęcie „trwałego nośnika” nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Według definicji zawartej w art. 5 pkt 17 ukk, trwały nośnik to materiał lub urządzenie służące do przechowywania i odczytywania informacji przekazywanych konsumentowi w związku z umową o kredyt, przez czas odpowiedni do celów jakim informacje te służą oraz pozwalające na odtworzenie tych informacji w niezmienionej postaci.

Pojęcie to zostało także dostatecznie wyjaśnione na gruncie konsumenckiego prawa unijnego. W szczególności, w trafnie przywołanym przez pozwanego, uzasadnieniu wyroku TSUE z 5 lipca 2012 r., wydanego w sprawie C-49/11 (...) Ltd. (wyrok opublikowany na stronie internetowej (...) wskazano, że w zakresie, w jakim nośnik umożliwia konsumentowi przechowywanie informacji, które zostały mu osobiście przekazane, gwarantuje brak zmian w ich zawartości, a także ich dostępność w odpowiednim okresie oraz pozwala konsumentom na ich odtworzenie w niezmienionej postaci, nośnik ten może być uznany za „trwały” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 97/7WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (Dz. U. UE L 144, s. 19). Przy czym, zgodnie ze wskazanym przepisem dyrektywy, w stosownym czasie podczas wykonywania umowy konsument musi otrzymać w formie pisemnej lub na innym trwałym, dostępnym dla niego nośniku potwierdzenie informacji określonych w art. 4 ust. 1 lit. a)-f), najpóźniej jednak w chwili dostawy w przypadku dóbr nieprzeznaczonych dla osób trzecich, chyba że informacje te zostały wcześniej przekazane konsumentowi przed zawarciem umowy w formie pisemnej lub na wspomnianym trwałym i dostępnym nośniku.

Niezależnie od wszelkich okoliczności należy przedstawić:

- pisemną informację na temat warunków i procedury wykonywania prawa odstąpienia od umowy w rozumieniu art. 6, włącznie z przypadkami określonymi w art. 6 ust. 3 tiret pierwsze,

- adres miejsca prowadzenia działalności dostawcy, pod który konsument może kierować swoje reklamacje,

- informacje dotyczące obsługi posprzedażnej i obowiązującej gwarancji,

- warunki rozwiązania umów zawieranych na czas nieokreślony lub okres dłuższy niż jeden rok.

W przywołanym wyroku Trybunał stwierdził, że trwały nośnik, zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 97/7, powinien gwarantować, iż konsument w sposób analogiczny do przypadku nośnika papierowego posiada informacje wymienione w tym przepisie w celu umożliwienia mu w razie potrzeby powołania się na przysługujące mu prawa. Mając powyższe na uwadze TSUE uznał, że strona internetowa, w przypadku której zawarte na niej informacje są dostępne konsumentom wyłącznie za pośrednictwem linku wskazanego przez sprzedawcę, nie może być uznana za „trwały nośnik” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 97/7. Nie można bowiem uznać, że wskazana strona internetowa pozwala konsumentowi na przechowywanie informacji, które są do niego osobiście skierowane w taki sposób, aby mógł on mieć do nich dostęp i odtworzyć je w niezmienionej postaci w odpowiednio długim okresie czasu z wyłączeniem możliwości późniejszej, jednostronnej zmiany ich zawartości przez przedsiębiorcę. Trybunał wskazał, że prezentowany przez niego sposób wykładni pojęcia „trwałego nośnika” potwierdzają także definicje tego pojęcia przyjęte przez prawodawcę Unii w innych tekstach prawnych, w szczególności:

- wg art. 2 lit. f) dyrektywy 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 września 2002 r. dotyczącej sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniającej dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE (Dz.U. UE L 271, s. 16), „trwały nośnik informacji” oznacza każdy instrument pozwalający konsumentowi na przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego w sposób dostępny do przyszłego korzystania przez okres czasu odpowiedni do celów informacji i który pozwala na niezmienione odtworzenie przechowywanej informacji,

- wg art. 2 pkt 12 dyrektywy 2002/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 9 grudnia 2002 r. w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego (Dz.U. UE 2003, L 9, s. 3), „trwały nośnik informacji” oznacza dowolny instrument umożliwiający klientowi przechowywanie informacji adresowanych osobiście do niego w sposób umożliwiający dostęp do nich do celu przyszłego odniesienia się przez okres właściwy do celów informacyjnych i który umożliwia kopiowanie przechowywanych informacji bez wprowadzania do nich zmian,

- wg art. 3 lit. m) dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U. UE L 133, s. 66), „trwały nośnik” oznacza urządzenie umożliwiające konsumentowi przechowywanie informacji kierowanych do niego osobiście w sposób, który daje mu do nich dostęp w przyszłości przez okres odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i który pozwala na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci,

- wg art. 2 pkt 10 dyrektywy 2011/83/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. UE L 304, s. 64), uchylającej tę ostatnią dyrektywę na mocy art. 31 od dnia 13 lipca 2004 r., na użytek dyrektywy 2011/83 „trwały nośnik” oznacza każde urządzenie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych do niego osobiście, w sposób umożliwiający dostęp do tych informacji w przyszłości przez okres odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwala na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci.

Zdaniem Trybunału, nie ma powodu aby uznać, że wymienione dyrektywy odnoszą się do pojęcia odmiennego od pojęcia użytego w dyrektywie 97/7.

Odnosząc powyższe do okoliczności niniejszej sprawy należy uznać, formularz informacyjny udostępniany przez Spółę (...) na etapie przedkontraktowym na jej stronie internetowej, nie spełnia kryterium trwałego nośnika informacji. W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko pozwanego co do tego, że nie można uznać, iż w danym przypadku informacje objęte formularzem - zgodnie z wymogiem ustawowym - zostają przekazane konsumentowi, skoro konsument musi sam, z własnej inicjatywy, dokonać określonych czynności, aby zapoznać się z treścią dokumentu (otwarcie linku do formularza informacyjnego, wydrukowanie lub zapisanie formularza na swoim komputerze lub innym nośniku danych). Tymczasem konsument jest uprawniony do uzyskania formularza od kredytodawcy, nie ma natomiast obowiązku pozyskiwania go we własnym zakresie, samodzielnie. To na kredytodawcy spoczywa ustawowy obowiązek przekazania formularza kontrahentowi. Nadto, oczywistym jest, że skoro serwis internetowy Spółki (...) znajduje się pod jej kontrolą, to przyjęty przez Spółkę sposób udostępnienia formularza nie gwarantuje, aby konsument mógł mieć dostęp do informacji objętych formularzem oraz by mógł odtworzyć te informacje w niezmienionej postaci przez odpowiednio długi czas z wyłączeniem możliwości późniejszej modyfikacji jego treści przez kredytodawcę.

Wobec braku modyfikacji przez powoda sposobu udostępniania konsumentom formularza informacyjnego, brak było podstaw do stwierdzenia zaniechania stosowania przez powoda analizowanej praktyki. Natomiast podniesiony przez powoda argument, iż przyjęty przez niego sposób udostępniana formularza informacyjnego jest powszechnie stosowany także przez innych przedsiębiorców, udzielających kredytu konsumenckiego przez internet, w żadnej mierze nie może decydować o legalności tego rodzaju praktyki. Z kolei powołanie się przez Spółkę (...) na decyzję Prezesa UOKiK nr (...) z 26 marca 2014 r. jest o tyle nietrafione, że Spółka rozpoczęła udostępnianie formularza informacyjnego, w ustalony w sprawie sposób, od 18 kwietnia 2013 r., zatem wskazana decyzja nie mogła mieć wpływu na ustalenie sposobu postępowania powoda w zakresie analizowanej praktyki.

Z powyższych względów, zarzuty sformułowane wobec rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I sentencji decyzji nie zasługiwały na uwzględnienie.

Jeśli chodzi o zarzuty dotyczące błędnego wskazania przez Prezesa Urzędu daty zaniechania stosowania przez Spółkę (...) praktyk opisanych w pkt II i VIII sentencji zaskarżonej decyzji, którą według powoda wyznacza dzień wycofania z obrotu wzorca zawierającego dane postanowienia, to w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że niezrozumiały jest zarzut sformułowany w tym zakresie co do pierwszej z wymienionych praktyk. Praktyka ta polegała bowiem na niezamieszczeniu w formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o „opłacie przygotowawczej”, którą konsument musiał uiścić w związku z umową o kredyt konsumencki na podstawie § 2 ust. 4 lit. a i ust. 5 „Umowy Udzielenia Pożyczek Gotówkowych” oraz pkt 11.1. i 11.2. „Regulaminu Udzielania Pożyczek”. W toku postępowania administracyjnego organ ochrony konsumentów prawidłowo ustalił, że 26 czerwca 2013 r. przedsiębiorca dokonał modyfikacji ww. wzorców umownych w ten sposób, że zamiast opłaty przygotowawczej konsument miał uiszczać na rzecz kredytodawcy oznaczoną kwotowo prowizję, zaś informacja o obowiązku jej uiszczenia została zamieszczona w formularzu informacyjnym udostępnianym konsumentom. Stąd też zasadne było przyjęcie, że już z dniem 26 czerwca 2013 r. powodowa Spółka zaniechała praktyki wskazanej w pkt II decyzji. Natomiast sugerowana w tym przypadku przez powoda data zaniechania, związana z wycofaniem z obrotu wzorca umownego, to data późniejsza niż przyjęta przez pozwanego (10 listopada 2013 r.).

Praktyka opisana w pkt VIII sentencji zaskarżonej decyzji polegała natomiast na stosowaniu przez powoda postanowienia umownego, przewidującego karę umowną na rzecz kredytodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego przez kredytobiorcę (nieterminowa spłata pożyczki), a więc postanowienia sprzecznego z art. 483 § 1 k.c., który dopuszcza możliwość zastrzeżenia kary umownej tylko na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Wprawdzie 26 czerwca 2013 r. powodowa Spółka zmodyfikowała wzorzec umowny, zawierający wskazane postanowienie, w sposób odpowiadający przepisowi art. 483 § 1 k.c., i nie stosowała tego postanowienia w kolejnych wzorcach umownych. Nie można jednak przyjąć, by w dacie tej doszło do zaniechania stosowania przez przedsiębiorcę danego postanowienia, skoro w obrocie prawnym nadal funkcjonowały umowy pożyczki zawarte z konsumentami w oparciu o wzorce umowne zawierające zakwestionowane postanowienie, a powód mógł egzekwować karę umowną w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki przez konsumenta. W tej sytuacji, w ocenie Sądu, pozwany prawidłowo przyjął, że dopiero z dniem zakończenia aneksowania umów pożyczki, zawartych przy wykorzystaniu wzorców umownych zawierających zakwestionowane postanowienie, możliwe było stwierdzenie zaniechania stosowania analizowanej praktyki, co nastąpiło 31 lipca 2015 r.

W stosunku do rozstrzygnięcia, zawartego w pkt III sentencji zaskarżonej decyzji, w odwołaniu sformułowano zarzut błędnego przyjęcia przez Prezesa UOKiK, że powód miał obowiązek podawać w umowach pożyczki informację o wysokości stopy oprocentowania kredytu z tego względu, że oferował klientom pożyczkę nieoprocentowaną. Stosownie do art. 30 ust. 1 pkt 6 ukkk, umowa o kredyt konsumencki powinna określać stopę oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy. Z przepisu tego wynika jednoznacznie, że umowa o kredyt konsumencki powinna określać stopę oprocentowania kredytu. Z kolei w pkt 11.1. „Regulaminu Udzielania Pożyczek Gotówkowych” stosowanego przez Spółkę (...) przewidziano, że „ Całkowity koszt pożyczki obejmuje opłatę przygotowawczą w tym odsetki równe czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP obliczane w stosunku rocznym od kwoty udzielonej pożyczki oraz koszt ubezpieczenia”. Z postanowienia tego wynika, że odsetki stanowiły część opłaty przygotowawczej, a więc pożyczka udzielana przez powoda była oprocentowana. Nadto, w załączniku nr (...) do pisma z 28 lutego 2013 r. Spółka (...) oświadczyła, że kosztem udzielanych przez nią pożyczek jest „opłata przygotowawcza, w tym odsetki równe czterokrotnej stopie kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego obliczane w stosunku rocznym od kwoty Pożyczki” [k. 27 akt admin.]. Z kolei w piśmie z 11 lipca 2013 r. strona powodowa podała, że kwota wskazująca, ile wynosi suma wszystkich kosztów związanych z zawarciem umowy, obejmuje m.in. kwotę przypadającą na oprocentowanie [k. 198 akt admin.]. Wreszcie, w piśmie z 27 lipca 2015 r. Spółka oświadczyła, że od 26 czerwca 2013 r. w praktyce swej działalności nie stosuje oprocentowania w stosunku do kwoty pożyczki [k. 331-331 verte akt admin.], co jednoznacznie sugeruje, że wcześniej miało to miejsce. Mając powyższe na uwadze, zarzut podniesiony przez Spółkę nie zasługuje na uwzględnienie z tego względu, że stanowisko strony powodowej co do tego, iż oferowała ona klientom pożyczkę nieoprocentowaną, pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią pkt 11.1. „Regulaminu Udzielania Pożyczek Gotówkowych” oraz z treścią przywołanych twierdzeń i oświadczeń, składanych przez Spółkę w toku postępowania administracyjnego. Wobec tego należy stwierdzić, że na powodowej Spółce spoczywał obowiązek, wynikający z art. 30 ust. 1 pkt 6 ukk. Tymczasem, ani postanowienie z pkt 11.1., ani żadne inne postanowienie „Regulaminu Udzielania Pożyczek Gotówkowych”, czy „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych”, nie precyzowało wysokości stopy oprocentowania pożyczki, jako wartości wyrażonej liczbowo w procentach. Odesłanie w tym zakresie do wskaźnika stopy kredytu lombardowego NBP należy uznać za zbyt ogólnikowe i niewystarczające, gdyż nawiązuje ono jedynie do sposobu obliczenia stopy oprocentowania pożyczki, nie wskazuje zaś konkretnej, wyrażonej procentowo liczby ustalonej na datę zawarcia umowy kredytu konsumenckiego. W konsekwencji powyższego, w zaskarżonej decyzji zasadnie przyjęto, że w analizowanym zakresie powód nie dopełnił obligatoryjnego obowiązku, przewidzianego w ustawie o kredycie konsumenckim.

Za bezpodstawny należało także uznać zarzut strony powodowej, w ramach którego podniesiono, że do Spółki (...) nie powinien mieć zastosowania przepis art. 30 ust. 1 pkt 15 ukk, zgodnie z którym umowa o kredyt konsumencki, powinna określać termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym. Zdaniem powodowej Spółki, skoro w oferowanej przez nią w umowie o kredyt konsumencki nie zastrzeżono odsetek kapitałowych, to nie było możliwości naliczania odsetek w razie odstąpienia kredytobiorcy od umowy (zarzut wobec rozstrzygnięcia z pkt V sentencji zaskarżonej decyzji).

Z rozważań, co do praktyki opisanej w pkt III sentencji decyzji wynika, że do czasu wprowadzenia przez Spółkę (...) do obrotu nowych wzorców umownych, mogła ona naliczać odsetki, które stanowiły element opłaty przygotowawczej. Wobec tego, skoro udzielany przez Spółkę kredyt konsumencki był oprocentowany, to stosownie do art. 54 ust. 1 ukk, mogła ona żądać od kredytobiorcy odsetek w przypadku odstąpienia od niego od umowy kredytu (według tego przepisu, konsument nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki, z wyjątkiem odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu). W konsekwencji powyższego, na kredytodawcy spoczywał zatem obowiązek podania w umowie o kredyt konsumencki kwoty odsetek w stosunku dziennym, należnych mu w przypadku odstąpienia kredytobiorcy od umowy. Poza sporem jest, że w analizowanym przypadku obowiązku tego nie dopełniono. Przy czym, jak słusznie zauważył pozwany, bez znaczenia dla stwierdzenia stosowania przez powoda zakwestionowanej praktyki pozostaje okoliczność, że w rzeczywistości powód nie wymagał od klientów, którzy odstępowali od umowy, zwrotu odsetek. Obowiązek przewidziany w art. 30 ust. 1 pkt 15 ukk ma bowiem charakter obowiązku informacyjnego, zatem konieczne było wskazanie w umowie o kredyt konsumencki danych dotyczących kwoty odsetek w stosunku dziennym bez względu na to, czy konsument odstąpi od umowy oraz czy w razie zaistnienia takiej sytuacji, kredytobiorca będzie domagał się zapłaty należnych mu z tego tytułu odsetek.

Odnośnie do praktyki opisanej w pkt IV sentencji decyzji Prezesa UOKiK o nr (...), w odwołaniu sformułowano zarzut błędnego przyjęcia, że do powodowej Spółki ma zastosowanie - wynikający z art. 30 ust. 1 pkt 8 ukk - obowiązek wskazania w umowie o kredyt konsumencki kolejności zaliczania rat kredytu na poczet należności kredytodawcy, podczas gdy Spółka nie oferowała i nie oferuje pożyczek, które byłyby spłacane ratalnie. Według strony powodowej, w jej ofercie znajdują się krótkoterminowe pożyczki konsumenckie, spłacane jednorazowo, a nie ratalnie.

Powyższy zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że wbrew stanowisku prezentowanemu przez powoda, udzielane przez niego pożyczki mogły być spłacane w ratach. W § 2 pkt 11 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” przewidziano bowiem, że pożyczkodawca będzie każdorazowo, na indywidulaną prośbę pożyczkobiorcy, ustalać spłatę pożyczki w ratach. Natomiast zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 8 ukk, umowa o kredyt konsumencki, co do zasady, powinna określać zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1 (tj. w przypadku umowy o kredyt konsumencki zawartej na czas określony, przez cały czas jej obowiązywania, konsument ma prawo do otrzymania, na wniosek, w każdym czasie bezpłatnie harmonogramu spłaty). W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle pierwszego z przywołanych przepisów ustawy, również w przypadku umowy, przewidującej spłatę zobowiązania z tytułu zaciągniętego kredytu konsumenckiego jednorazowo, bądź też etapowymi wpłatami (niestanowiącymi rat), kredytodawca zobowiązany jest do wskazania w umowie zasad i kolejności zaliczania wpłat dokonywanych przez kredytobiorcę na poczet należności kredytodawcy. Należy bowiem zauważyć, że kwota pożyczki do spłaty może być rozumiana jako jednorazowa spłata pożyczki, następująca poprzez uregulowanie wymaganej kwoty w terminie określonym w umowie, może też przybrać postać etapowych wpłat dokonywanych do dnia spłaty. Z jednorazową płatnością dokonywaną niejako „na raty” będziemy mieli również do czynienia, przykładowo, gdy konsument tego samego dnia spłaci dług w całości poprzez przelanie środków pieniężnych z kilku rachunków bankowych, a więc w drodze kilku wpłat.

Pod pojęciem „zasad i terminów spłaty kredytu”, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 8 ukk, należy rozumieć wszelkie zasady i terminy, które dotyczą spłaty kredytu konsumenckiego, w tym również te, które odnoszą się do sposobu zaliczenia poszczególnych wpłat (rat) nie stanowiących pełnej spłaty pożyczki, przykładowo z uwagi na obciążenie kredytobiorcy innymi opłatami, przewidzianymi w razie nienależytego wykonania przez niego umowy. Zdaniem Sądu, także w przypadku jednorazowej spłaty pożyczki niezbędne jest podanie, w jaki sposób rozdysponowana zostanie faktyczna wpłata dokonana przez pożyczkobiorcę, a więc jaka jej część zaliczona zostanie na spłatę kapitału pożyczki, a jaka na inne opłaty pobrane w związku z jej udzieleniem. Brak tego rodzaju regulacji w zakwestionowanych przez Prezesa wzorcach umownych, należy zatem ocenić jako praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Nie można również zgodzić się ze stanowiskiem powodowej Spółki, że w przypadku braku unormowania w umowie kredytu konsumenckiego kolejności zaliczania wpłat, zastosowanie będzie miał art. 451 ust. 1 zd. 2 k.c. W świetle art. 451 § 1 k.c., dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. Wskazana regulacja prawna nie znajdzie zastosowania w niniejszej sprawie z tego względu, że przywołany przepis przewiduje uprawnienie dłużnika do wskazania długu, który chce zaspokoić. Natomiast w stosowanych przez Spółkę (...) wzorcach umownych dotyczących umowy o kredyt konsumencki zmodyfikowano tę zasadę w ten sposób, że uprawnienie do określenia kolejności zaliczenia otrzymywanych od pożyczkobiorcy kwot, przysługuje pożyczkodawcy, czyli wierzycielowi (§ 2 pkt 10 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” i pkt 5.11. „Regulaminu Udzielania Pożyczek).

Nietrafny był również zarzut wadliwego przyjęcia przez organ daty zaniechania stosowania przez powoda praktyk opisanych w pkt III, IV i V sentencji decyzji, tj. daty 31 lipca 2015 r., zamiast daty wycofania z obrotu wzorców umownych zawierających zakwestionowane postanowienia. Biorąc pod uwagę, że pomimo wycofania z obrotu danych wzorców umownych, w obrocie prawnym nadal obowiązywały umowy pożyczki zawarte z konsumentami w oparciu te wzorce, to o zaniechaniu praktyki można mówić dopiero z chwilą zakończenia procesu modyfikacji tych umów w zakwestionowanym zakresie, co w tym przypadku nastąpiło 31 lipca 2015 r.

W pkt VI sentencji zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK uznał za sprzeczną z art. 49 ukk i co za tym idzie, naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę, polegającą na nieobniżaniu przez Spółkę (...) całkowitego kosztu kredytu o koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie. Przedmiotowe rozstrzygnięcie organ oparł, między innymi, na ustaleniu, że w § 2 ust. 9 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” powodowa Spółka zawarła postanowienie o treści: „ Pożyczkobiorca uprawniony jest do dokonania spłaty Pożyczki przed terminem określonym w Umowie, przy czym KWOTA DO SPŁATY pozostaje bez zmian.” W odwołaniu powód zarzucił, że okoliczność istnienia w umowie pożyczki § 2 ust. 9 nie przesądza o tym, że przedsiębiorca stosował przypisaną mu praktykę, tj. nie zwracał klientom wskazanych kosztów pożyczki. Według powoda, pozwany nie wykazał, że koszty te nie były obniżane przez Spółkę.

Z zarzutem tym nie można się zgodzić z tego względu, że sam powód w piśmie z 27 lipca 2015 r. oświadczył, że od dnia 26 czerwca 2013 r. nie stosował w praktyce § 2 ust. 9 „Umowy Udzielania Pożyczek Gotówkowych” i obniżał część całkowitego kosztu pożyczki w przypadku jej wcześniejszej spłaty. Powód wyraźnie wskazał, że zaniechanie stosowania wzorca umownego w odniesieniu do zarzutu określonego w pkt I ppkt 6 postanowienia o wszczęciu postępowania nastąpiło z dniem 26 czerwca 2013 r. [k. 331 verte akt admin.]. Tym samym przedsiębiorca przyznał, że przed 26 czerwca 2013 r. stosował zarzuconą mu praktykę. Oczywistym jest przy tym, że z punktu widzenia interesu procesowego, powodowa Spółka nie powoływałaby się na powyższe okoliczności, gdyby w ogóle nie stosowała danej praktyki.

W odniesieniu do analizowanej praktyki niezrozumiałe jest wskazywanie przez powoda, jako daty jej zaniechania – dnia wycofania wzorca z obrotu (10 listopada 2013 r.), skoro Prezes Urzędu przyjął, że do zaniechania doszło już 26 czerwca 2013 r., kiedy to, zgodnie z oświadczeniem przedsiębiorcy, nie stosował on już w praktyce swej działalności zakwestionowanego postanowienia.

Zaskarżona przez powoda decyzja podlegała uchyleniu w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt VII, zgodnie z którym Prezes UOKiK uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Polska, polegające na stosowaniu postanowień wzorców umów, tożsamych z tymi, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479^{(

45)} k.p.c., poprzez zawarcie we wzorcach umów wykorzystywanych przy zawieraniu umów o kredyt konsumencki postanowienia o treści: „ Wysłanie wezwań listem poleconym, dokonywane po 30 dniach od ostatniego dnia Okresu Trwania Pożyczki (2x30 zł)” (§ 4 ust. 1 „ Umowy udzielania pożyczek gotówkowych”).

Wskazany rejestr prowadzony jest przez Prezesa UOKiK na podstawie prawomocnych wyroków uwzględniających powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Stosownie zaś do art. 479⁴³ k.p.c., wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru. Uwzględnione w niniejszej sprawie przez Prezesa Urzędu postanowienia wzorców umownych, wpisane zostały do rejestru w oparciu o wyroki wydane w sprawach toczących się przeciwko innym przedsiębiorcom niż powód.

W kwestii podmiotowych i przedmiotowych granic rozszerzonej prawomocności materialnej wyroku, przewidzianej w ostatnim z przywołanych przepisów, ujawniły się istotne rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych (SOKiK i Sądu Apelacyjnego w Warszawie) oraz Sądu Najwyższego. Zagadnienie skutków prawnych kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umów pozostaje natomiast w ścisłym związku z zakazem stosowania wskazanych wyżej praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Podmiotowy i przedmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za abuzywne w ramach kontroli abstrakcyjnej pozostaje bowiem w ścisłym związku z podmiotowym i przedmiotowym zakresem zakazu stosowania praktyki antykonsumenckiej, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik.

W uchwale z 20 listopada 2015 r. (uchwała składu siedmiu sędziów ws. o sygn. akt III CZP 17/15, System Informacji Prawnej LEX nr 1916698; (...) Sąd Najwyższy przyjął, że:

1. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.).

2. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone - także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 479⁴⁵§ 2 k.p.c.) - nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w związku z art. 479⁴³k.p.c.).

W aspekcie skutków podmiotowych rozszerzonej prawomocności materialnej wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, przewidzianej w art. 479⁴³ k.p.c., Sąd Najwyższy uznał, że działa ona jednokierunkowo, tj. na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. Sąd Okręgowy orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela powyższy pogląd Sądu Najwyższego i przyjmuje go za swój. W uzasadnieniu swego stanowiska Sąd Najwyższy trafnie wskazał, że „omawiany wyrok działa na rzecz wszystkich, tj. strony powodowej i wszystkich osób trzecich, ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy. (…) Stanowisko, że wyrok uwzględniający powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa na rzecz wszystkich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, harmonizuje z postulatem zagwarantowania prawa do wysłuchania. Działanie prawomocności materialnej przedmiotowego wyroku na rzecz wszystkich nie prowadzi do naruszenia prawa do wysłuchania osób trzecich, które nie uczestniczyły w postępowaniu po stronie powodowej, gdyż chodzi o wyrok, który jest dla nich korzystny. (…) Z kolei ograniczenie działania prawomocności wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wyłącznie do pozwanego przedsiębiorcy oznacza, że niekorzystne skutki tego wyroku kierowane są jedynie do tego podmiotu, który miał zapewnione prawo do wysłuchania w postępowaniu. Skutki te wyrażają się w daleko idącej ingerencji w sferę prawną pozwanego przedsiębiorcy, który musi się liczyć z tym, że w każdym indywidualnym sporze z jego udziałem sąd - pozostając związany prejudycjalnym skutkiem tego wyroku - będzie musiał uznać dane postanowienie umowne za niedozwolone, oraz że w razie stosowania przez niego zakwestionowanego postanowienia Prezes będzie mógł wszcząć w stosunku do niego postępowanie o zaniechanie takiego działania jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. z wszelkimi możliwymi następstwami. Gdyby tego rodzaju skutki miały rozciągać się także na pozostałych przedsiębiorców niewystępujących w postępowaniu po stronie pozwanej, to wymagałoby to - właśnie ze względu na ich rodzaj i zakres - takich rozwiązań normatywnych, które w odpowiedni sposób zabezpieczałyby im realizację prawa do wysłuchania. Za niewystarczającą z tego punktu widzenia należy uznać ewentualność korzystania z interwencji ubocznej (art. 76 k.p.c.). Z reguły nie ma takich relacji innych przedsiębiorców z pozwanym przedsiębiorcą uzasadniających założenie, że powinni wiedzieć o wszczętym postępowaniu, a nie istnieje po ich stronie obowiązek dowiadywania się w Sądzie Okręgowym w Warszawie - Sądzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów, czy zostało wszczęte postępowanie mające za przedmiot określone postanowienie wzorca umowy. W ustawie nie ma rozwiązań przewidujących mechanizm upowszechniania informacji o wszczęciu określonego postępowania i jego przedmiocie”.

Uchwała w sprawie o sygn. akt III CZP 17/15 została podjęta po wystąpieniu przez Sąd Apelacyjny w Warszawie z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zmierzającym do wyjaśnienia kwestii, jaką z punktu widzenia prawa wspólnotowego, należy przyjąć wykładnię art. 479⁴³ k.p.c. w zakresie tego, przeciw komu działa prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. W punkcie pierwszym wyroku z 21 grudnia 2016 r. (sygn. akt C-119/15, orzeczenie dostępne na stronie internetowej (...) Trybunał orzekł, że „artykuł 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów należy w świetle art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu, pod warunkiem - czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego - że przedsiębiorcy temu przysługuje skuteczny środek prawny zarówno przeciwko decyzji uznającej tożsamość porównywanych postanowień, obejmujący kwestię, czy - przy uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności właściwych danej sprawie - owe postanowienia są materialnie identyczne, zwłaszcza pod względem wywoływanych przez nie szkodliwych dla konsumentów skutków, jak i przeciwko decyzji ustalającej w danym wypadku kwotę kary pieniężnej.”

Sąd Najwyższy, w uzasadnieniu uchwały wydanej ws. III CZP 17/15, nawiązał do pytania przedstawionego TSUE przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie C-119/15 trafnie podnosząc, że pytanie to pozostaje aktualne jedynie „przy założeniu, że wynikająca z art. 479⁴³ k.p.c. rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa nie tylko przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, ale także każdemu innemu przedsiębiorcy, oraz że pod względem przedmiotowym prawomocność materialna takiego wyroku obejmuje nie tylko konkretne uznane za niedozwolone postanowienie konkretnego wzorca umowy, lecz również każde inne tożsame treściowo postanowienie wzorca umowy, a ponadto że przedmiotowy i podmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnej determinuje przedmiotowy i podmiotowy zakres działania zakazu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k.” Natomiast, jak już wcześniej wskazano, w tej samej uchwale Sąd Najwyższy przyjął, że skutki prawomocności wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w aspekcie materialnym działają jednokierunkowo, czyli na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. Skoro zaś podmiotowy i przedmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnej determinuje także podmiotowy i przedmiotowy zakres działania zakazu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik, zdaniem Sądu Okręgowego oznacza to, że nie jest dopuszczalne uznanie za tego rodzaju praktykę zachowania, polegającego na stosowaniu postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone wobec przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem tychże postanowień do wskazanego rejestru.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie ma podstaw do odstąpienia od wykładni przedstawionej przez Sąd Najwyższy w uchwale podjętej ws. III CZP 17/15 w związku ze stanowiskiem zaprezentowanym przez TSUE w wyroku wydanym ws. C-119/15. Państwa członkowskie mogą bowiem ustalać standardy ochrony prawnej na wyższym poziomie, niż poziom wytyczony przez prawo UE. Wykładnia przepisów krajowych, dokonana przez Sąd Najwyższy, wpisuje się właśnie w ramy zapewnienia - w tym przypadku przedsiębiorcom, stosującym postanowienia wpisane do rejestru klauzul abuzywnych - tego wyższego standardu ochrony w zakresie prawa do bycia wysłuchanym, stanowiącego istotny element prawa do rzetelnego procesu, wynikającego z prawa do sądu, zagwarantowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, w art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, przy jednoczesnym zachowaniu zasady proporcjonalności. Jak zasadnie przyjął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu analizowanej uchwały, „jednokierunkowe - na rzecz wszystkich - rozciągnięcie skutków prawomocności materialnej wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wpisuje się w wymaganie wynikające z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13, aby przyjęte na poziomie krajowym środki były stosowne i skuteczne. Działanie omawianego wyroku na rzecz wszystkich, ale w stosunku do konkretnego pozwanego przedsiębiorcy, jest proporcjonalne, ponieważ pozwala na zachowanie równowagi pomiędzy potrzebą zapewnienia efektywności kontroli abstrakcyjnej a koniecznością respektowania prawa do wysłuchania jako podstawowego elementu prawa do rzetelnego postępowania, wynikającego z prawa do sądu. Udzielana w tych granicach w ramach tej kontroli ochrona prawna pozostaje skuteczna, ponieważ z jej dobrodziejstw w stosunku do pozwanego przedsiębiorcy korzystać może każdy, kto chce powołać się na niedozwolony charakter postanowienia wzorca umowy, stosowanego przez tego przedsiębiorcę, a zakwestionowanego przez sąd ochrony konkurencji i konsumentów.”

Odnosząc powyższe do okoliczności niniejszej sprawy Sąd stwierdził, że wydając zaskarżoną decyzję, Prezes UOKiK dokonał porównania postanowienia zawartego we wzorcu umowy stosowanym przez powoda z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul abuzywnych w oparciu o wyroki, jakie zapadły przeciwko innym przedsiębiorcom aniżeli powód. Z tego względu, mając na uwadze zaprezentowaną wyżej argumentację, analizowanemu zachowaniu powodowego przedsiębiorcy nie można było przypisać bezprawności w rozumieniu art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik, co z kolei oznaczało konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji w zakresie punktu VII.

Zdaniem Sądu Okręgowego, prawidłowe zakwalifikowanie praktyk powoda, wymienionych w pkt I-VI i VIII zaskarżonej decyzji, jako naruszających zbiorowe interesy konsumentów, uzasadniało zastosowanie przez Prezesa UOKiK art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik – w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji – i nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej w wysokości do 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Wprawdzie przepis art. 106 uokik wskazuje na fakultatywność wymierzania kar, niemniej jednak odstąpienie od nałożenia kary powinno następować w wyjątkowych przypadkach, gdy nawet wymierzenie kary w wysokości symbolicznej stanowiłoby dla przedsiębiorcy znaczącą dolegliwość, pozostającą w rażącej sprzeczności ze stopniem winy przedsiębiorcy oraz bagatelnością stwierdzonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można przyjąć, by orzeczone kary były rażąco wygórowane, skoro wymierzono je w dolnej granicy ustawowego zagrożenia, o czym świadczy ustalenie ich na poziomie od 0,2% do 0,7% wymiaru kary maksymalnej oraz od (...) do (...) przychodu uzyskanego przez powoda w roku 2014 r. W ocenie Sądu, przy wymierzaniu kar pieniężnych pozwany prawidłowo uwzględnił możliwości finansowe przedsiębiorcy, gdyż kary te są adekwatne do jego sytuacji majątkowej. Wobec tego, że przepisie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik w sposób nie budzący wątpliwości przewidziano, iż wysokość kary kształtowana jest w odniesieniu do przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku poprzedzającym rok nałożenia kary, to podnoszona przez powoda okoliczność faktycznego okresu trwania praktyki pozostaje w tym zakresie irrelewantna.

Za utrzymaniem kar w wysokości ustalonej przez Prezesa UOKiK przemawia nie tylko okoliczności, że kara pieniężna ma spełniać funkcję wychowawczą i prewencyjną, co oznacza, że ma ona zapobiegać podejmowaniu zakwestionowanych praktyk w przyszłości przez tego samego (prewencja szczególna), ale także innych przedsiębiorców (prewencja ogólna), ale ma ona także pełnić funkcję represyjną, tj. ma stanowić realnie odczuwalną dolegliwość dla ukaranego podmiotu. Zdaniem Sądu, odstąpienie od wymierzenia kary mogłoby nie przynieść pożądanych skutków. Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę pozwanego, co do zasadności orzeczenia kar, jak i ich wysokości, natomiast za niezasadny uznaje zarzut powoda, iż kary zostały wymierzone z naruszeniem zasady równości i proporcjonalności, w wysokości nadmiernej i niewspółmiernej do zarzucanych praktyk.

W ocenie Sądu - wbrew sugestiom strony powodowej - kary nałożone na powoda spełniają przesłanki określone w art. 111 uokik. Zgodnie z tym przepisem - w jego brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji - przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy.

Zdaniem Sądu, wymierzając powodowemu przedsiębiorcy kary pieniężne w dolnej granicy ustawowego zagrożenia Prezes UOKiK prawidłowo uwzględnił wszystkie kryteria wskazane w ww. przepisie. W szczególności kary te prawidłowo uwzględniają: nieumyślny charakter naruszeń, ich wagę, okres trwania oraz etap, na jakim wystąpiła praktyka. Prezes UOKiK prawidłowo uwzględnił również, jako okoliczność obciążającą, znaczny zasięg działania Spółki. Jak bowiem oświadczył sam powód, jego działalność, polegająca na zawieraniu na odległość umowy kredytu konsumenckiego (pożyczki gotówkowej), obejmuje obszar całego kraju.

Natomiast jeśli chodzi o okoliczności łagodzące, mających wpływ na obniżenie kary, to jak już wcześniej wskazano, organ prawidłowo ustalił termin zaniechania praktyk opisanych w pkt II-VI i VIII sentencji zaskarżonej decyzji, dlatego nie było podstaw do modyfikacji wysokości poszczególnych kar z uwagi na tę okoliczność. Przy wymiarze kar za te praktyki prawidłowo uwzględniono okoliczność zaniechania ich stosowania, przy czym na wysokość obniżenia kary w każdym przypadku wpływ miało to, na jakim etapie sprawy doszło do zaniechania (przed wszczęciem postępowania, w krótkim czasie od jego wszczęcia, czy na późniejszym etapie). Trafnie stwierdzono również bark zaniechania praktyki z pkt I oraz brak możliwości potraktowania, jako dobrowolnego usunięcia skutków naruszenia i zaprzestania naruszenia, wysłania przez powoda formularzy informacyjnych do konsumentów, z którymi zawarł umowę pożyczki przed 18 kwietnia 2013 r. Przesłanie danego formularza konsumentowi już po zawarciu umowy nie usuwa skutków naruszenia, skoro na tym etapie formularz nie może już spełnić przypisywanej mu funkcji.

Co do wskazanej przez powoda przesłanki w postaci pozytywnej reakcji na wszczęcie postępowania, poprzez podjęcie działań mających na celu zaprzestanie praktyki, to należy zgodzić się z pozwanym, że chodzi tu o podjęcie działań mających na celu zaprzestanie stosowania praktyki, lecz nie stanowiących całkowitego zaprzestania. Mając zatem na uwadze stwierdzenie zaniechania przez powoda praktyk z pkt II-VI i VIII zaskarżonej decyzji i uwzględnienie tej okoliczności przy wymiarze kar, brak było podstaw do dalszego obniżenia kar w oparciu o przesłankę w postaci pozytywnej reakcji powoda na wszczęcie postępowania. Jak bowiem trafnie zauważył pozwany, oznaczałoby to podwójne obniżenie wymiaru kary za to samo działanie.

Wbrew zarzutowi powoda, nie istniały podstawy do obniżenia wymierzonych mu kar z uwagi na przesłankę aktywnego współdziałania z Prezesem UOKiK w trakcie postępowania, zwłaszcza przyczynienie się do jego szybkiego i sprawnego przeprowadzenia. Za aktywne współdziałanie nie może być bowiem uznane wyłącznie wykonywanie przez przedsiębiorcę obowiązków, jakie nakłada na niego art. 50 uokik (tj. terminowe udzielanie odpowiedzi i przesyłanie żądanych przez organ dokumentów, nieutrudnianie postępowania, czy składanie obszernych wyjaśnień). Wszystkie wymienione działania nie wykraczają poza zakres zachowań, do których obligują przedsiębiorcę obowiązujące przepisy prawa. Z kolei o aktywnym współdziałaniu można mówić wtedy, gdy działania przedsiębiorcy przekraczają ww. ramy, umożliwiając jednocześnie szybkie i sprawne przeprowadzenie postępowania administracyjnego. W niniejszej sprawie nie sposób natomiast uznać, by powodowa Spółka podjęła się takowych działań i wykazała jakąkolwiek własną inicjatywę, która ułatwiłaby procedowanie w sprawie.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 479 ^31a § 1 i § 3 k.p.c., Sąd częściowo uchylił zaskarżoną decyzję oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, uznając pozwanego za wygrywającego sprawę z uwagi na to, że uległ przeciwnikowi tylko w nieznacznym zakresie. Na koszty należne Prezesowi UOKiK złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 360 zł, ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. ws. opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Dariusz Dąbrowski

XVII AmA 27/16

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE