Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Graczyk

Sędziowie: SSO Anna Kozłowska-Czabańska

SSO Włodzimierz Czechowicz (spr.)

Protokolant: Małgorzata Nakielska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 lutego 2017 r. w Warszawie

sprawy z powództwa (...) S.A.

przeciwko P. S. (1)

o zwrot nienależnego świadczenia

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 września 2016 r., sygn. VI P 149/16

I. zmienia zaskarżony wyrok w pkt. 2 w ten sposób, że zasądza od pozwanego P. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 2509,94 zł (dwa tysiące pięćset dziewięć i 94/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

1)  od kwoty 2413,97 zł (dwa tysiące czterysta trzynaście i 97/100) od dnia
31 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty;

2)  od kwoty 95,97 zł (dziewięćdziesiąt pięć i 97/100) od dnia 2 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty;

II. zmienia zaskarżony wyrok w pkt. 3 ten sposób, że zasądza od pozwanego P. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 900 zł (dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III. zasądza od pozwanego P. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSO Włodzimierz Czechowicz SSO Marcin Graczyk SSO Anna Kozłowska-Czabańska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 września 2016 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy
Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W. przeciwko P. S. (1) o zwrot nienależnego świadczenia zasądził od pozwanego P. S. (1) na rzecz strony powodowej (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 1483,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 994,00 zł od dnia 31 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty; od kwoty 489,57 zł od dnia 2 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty. W punkcie 2 Sąd I instancji oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w punkcie 3 nie obciążył pozwanego P. S. (1) kosztami procesu poniesionymi przez (...) Spółkę Akcyjną w W..

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany był zatrudniony w (...) S.A. z siedzibą w W. w latach 2010 – 2014 na stanowisku radcy prawnego. W dniu 19 sierpnia 2014 roku powódka rozwiązała z pozwanym umowę o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Pozwany odwołał się od złożonego mu oświadczenia woli pracodawcy dochodząc zasądzenia kwoty 11.658,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Sprawa w tym przedmiocie toczyła się przed pod sygn. akt VI P 417/14 . W toku postępowania sygn. akt
VI P 417/14 na rozprawie w dniu 13 maja 2015 roku strony zawarły ugodę, w wyniku której postępowanie zostało umorzone. Do porozumienia między stronami doszło tuż przed rozprawą, na korytarzu sądowym. Strony nie przeprowadzały w tym kierunku szerszych rozmów. Tekst ugody nie był wcześniej przygotowany. Była ona spisywana ad hoc na rozprawie.

Na mocy ugody pracodawca zobowiązał się do zapłaty na rzecz P. S. (1) kwoty 11 240,30 zł. (...) S.A. Centrala w W. cofnęła oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę z P. S. (1) złożone 19 sierpnia 2014 roku, na co pozwany wyraził zgodę. Strony oświadczyły, iż umowa o pracę została rozwiązana na mocy porozumienia stron z dniem 19 sierpnia 2014 roku.

W związku z faktem, iż na mocy ugody sądowej z dnia 13 maja 2015 roku (...) S.A. z siedzibą w W. była zobowiązana do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 11 240,30 zł bez wskazania czy jest to kwota brutto czy netto, a także z jakiego tytułu ma być wypłacona, powódka wypłaciła na rzecz pozwanego kwotę 7 832,33 zł, pomniejszając kwotę 11 240,30 zł o podatek dochodowy od osób fizycznych (994 zł), a także składki na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenie zdrowotne 872,93 zł; ubezpieczenie emerytalne 1097,05 zł; ubezpieczenie rentowe 168,60 zł; ubezpieczenie chorobowe 275,39 zł) w łącznej wysokości 3 407,97 zł.

Po otrzymaniu ww. kwoty pozwany pismem z dnia 10 czerwca 2015 roku zwrócił się do powódki o wyjaśnienie jej wysokości. W odpowiedzi powódka pismem z dnia 23 czerwca 2015 roku wyjaśniła pozwanemu, iż wypłacone mu świadczenie pieniężne zostało opodatkowane i oskładkowane. Następnie pozwany wystąpił do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego co do kwoty 3 407,97 wraz z kosztami postępowania egzekucyjnego, stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą wskazaną w ugodzie, a kwotą wypłaconą pracownikowi, która została potrącona przez pracodawcę tytułem składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na podatek dochodowy. W toku postępowania toczącego się pod sygn. Km 443/15, pismami z dnia 12 listopada 2015 roku komornik zawiadomił powódkę o zajęciu wierzytelności z rachunków bankowych. W konsekwencji kwota
3 993,51 zł została przekazana na rachunek bankowy komornika z rachunku bankowego powódki prowadzonego przez (...) Bank (...) S.A. Na koszty postępowania egzekucyjnego złożyły się: wydatki gotówkowe 250 zł, opłata stosunkowa 272,80 zł, VAT 62,74 zł .

Pismem z dnia 15 grudnia 2015 roku powódka wezwała pozwanego do dobrowolnego zwrotu nienależnie wyegzekwowanej sumy pieniężnej 3.407,97 zł w terminie 7 dni. Pismo to zostało doręczone P. S. (1) w dniu 23 grudnia 2015 r. Po zajęciu przez komornika wierzytelności na rachunku bankowym powódka zwróciła się do Ministra Finansów o interpretację indywidualną przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie obowiązków płatnika. Dyrektor Izby Skarbowej w W. w interpretacji z dnia 12 kwietnia 2016 roku wskazał, iż w związku z tym, że świadczenie wypłacone byłemu pracownikowi nie stanowiło przychodu (dochodu) wolnego od podatku dochodowego od osób fizycznych istniał obowiązek poboru i przekazania na rachunek urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych z tytułu kwoty wypłaconej na rzecz byłego pracownika na podstawie zawartej ugody sądowej z dnia 13 maja 2015 roku.

Powyższy stan faktyczny Sad I instancji ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych i na podstawie zeznań świadka M. Z.. Zeznania świadka były logiczne, spójne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, dlatego Sąd I instancji nie znalazł podstaw do uznania ich za niewiarygodne.

Podstawą ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego były również zeznania pozwanego, które korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Stan faktyczny nie był między stronami sporny w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Autentyczność i treść dokumentów stanowiących podstawę ustalenia stanu faktycznego, nie była kwestionowana przez żadną ze stron, toteż Sąd I instancji uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy.

Sąd Rejonowy zważył, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Spór między stronami w niniejszym postępowaniu dotyczył w zasadzie tego, czy powódka słusznie potrąciła z kwoty wskazanej w ugodzie zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie społeczne, a więc tego czy kwota, którą powódka miała zapłacić pozwanemu na podstawie ugody stanowiła odszkodowanie, którego wysokość lub podstawy ustalania wynikały z przepisów prawa.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji zbadał zasadność potrącenia przez powódkę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2012 roku, poz. 361 ze zm., dalej zwaną ustawą PIT) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Wskazany przepis stanowi o naczelnej zasadzie podatku dochodowego od osób fizycznych – zasadzie powszechności opodatkowania.

Z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT wynika zaś, że wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy z wyjątkiem:

a)określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b)odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe;

Do rozstrzygnięcia sporu konieczne było dokonanie wykładni art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT, przy pomocy reguł wykładni prawa administracyjnego.

Do zastosowania przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy konieczne jest równoczesne wystąpienie drugiej przesłanki – obowiązek zapłaty odszkodowania musi wynikać z konkretnego przepisu ustawy (np. z art. 45 k.p.), a nie z ugody. Tym samym, w ocenie Sądu Rejonowego nie korzystają ze zwolnienia, określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kwoty, których podstawą jest wyłącznie ugoda, tak jak w przedmiotowej sprawie.

Pracodawca może, co prawda podejmować działania na korzyść pracowników (np. w drodze umowy – ugody), wykraczające poza unormowania wynikające z przepisów Kodeksu pracy bądź innych aktów stanowiących źródła prawa pracy o randze ustawy. Nie oznacza to jednak, że przyznanie przez pracodawcę różnorodnych dodatkowych świadczeń ma każdorazowo charakter odszkodowawczy, zmierza do naprawienia szkody. Zazwyczaj dodatkowa wypłata pieniężna (…) stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy PIT, który podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych przewidzianych w tej ustawie. Wypłacone świadczenie może mieć też charakter ekwiwalentny, nie oznacza to jednak, że zostało wypłacone w związku z powstałą szkodą, która była następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania ( vide wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2004 roku, III SA 528/03, LEX nr 147345). Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Rejonowego wypłacone na mocy ugody z dnia 13 maja 2015 roku świadczenie nie mieści się w dyspozycji art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT, tzn. nie stanowi przychodu wolnego od podatku dochodowego od osób fizycznych. Strony w drodze ugody ustaliły, iż stosunek pracy rozwiązał się na mocy porozumienia stron w dniu 19 sierpnia 2014 roku. Ponadto w ugodzie nie wskazały z jakiego tytułu powódka ma wypłacić pozwanemu kwotę 11 240,30 zł. Kodeks pracy ani ustawy pokrewne nie przewidują przyznania pracownikowi odszkodowania w razie takiego sposobu rozwiązania stosunku pracy. Konsekwencją tego jest brak możliwości sprecyzowania na gruncie powołanych wyżej regulacji ustalenia wysokości odszkodowania. Wobec tego, zawarta między powódką a pozwanym ugoda sądowa stanowi ugodę w rozumieniu art. 917 k.c. Zgodnie z art. 917 k.c. strony zawierające ugodę, czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Uwzględniając powyższe Sąd I instancji wskazał, że kwota wypłacona pracownikowi wynikała jedynie z ustaleń pomiędzy stronami ugody i miała charakter umowny, a jej wysokość uwzględniała interesy obu stron. Treść ugody zawierała zmianę trybu rozwiązania umowy o pracę z wypowiedzenia na porozumienie stron. Oznaczało to, że określona w ugodzie kwota zobowiązania do wypłaty na rzecz pracownika, której wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, nie korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT. Wobec powyższego, nie było podstaw do uznania, iż należna pozwanemu kwota pieniężna nie podlegała opodatkowaniu. W ocenie Sądu I instancji powódka prawidłowo dokonała potrącenia należności publicznoprawnej w postaci zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zatem korzyść uzyskaną przez powoda w postaci nienależnie zwróconej mu kwoty 994,00 zł tytułem podatku dochodowego od osób fizycznych należało uznać za bezpodstawne wzbogacenie w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.

Konsekwencją powyższego jest uznanie, iż pozwany bezpodstawnie w toku postępowania egzekucyjnego wyegzekwował od powódki kwotę stanowiącą równowartość pobranego przez powódkę podatku, co skutkowało przyjęciem, iż był on wzbogacony o kwotę podatku, a to nakłada obowiązek jej zwrotu pracodawcy. Na skutek uiszczenia przez powódkę należności publicznoprawnych – zaliczki na podatek dochodowy powstał stan bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego kosztem majątku powódki jako płatnika zaliczki na podatek. Wzbogacony podatnik zaoszczędził sobie wydatku odpowiadającego zapłaconej przez zubożonego podatku. Roszczenie powódki o zwrot zapłaconej za pozwanego kwoty podatku znajduje więc niewątpliwie oparcie w art. 405 k.c. Zgodnie bowiem z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W orzecznictwie Sądu Najwyższego od kilkudziesięciu lat przyjmuje się, że podstawę prawną roszczeń płatnika, który zapłacił podatek obciążający podatnika, o zwrot zapłaconej kwoty stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, czyli art. 405 i następne k.c. ( vide wyrok SN z dnia 17 czerwca 1980 roku, IV CR 210/80). Płatnik, który z własnych środków uiścił właściwemu organowi finansowemu należność z tytułu obciążającego podatnika podatku, może dochodzić od tego podatnika w drodze procesu cywilnego zwrotu uiszczonej za niego należności podatkowej – z tym jedynie zastrzeżeniem, że nie należy do drogi sądowej ocena prawidłowości ustalenia obowiązku podatkowego ( vide uchwała SN z dnia 3 kwietnia 1978 roku, III CZP 18/78, LEX nr 2259; wyrok SN z dnia 24 listopada 20111 roku, I CSK 66/11, LEX nr 1133784).

W ocenie Sądu Rejonowego inaczej kształtuje się kwestia potrącenia składki na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z art. 18 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych stanowi przychód, rozumiany jako przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychody wyłączone z podstawy wymiaru składek zostały wskazane w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz. U. z 1998 roku, poz. 1106 ze zm.). Zgodnie z § 2 pkt 3 ww. rozporządzenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Zdaniem Sądu Rejonowego § 2 pkt 3 ww. rozporządzenia nie wprowadza, znanego z przepisów ustawy PIT powiązania zwolnienia podatkowego z istnieniem wyraźnej podstawy prawnej. Wskazany przepis nie odnosi się tylko do świadczeń wprost przewidzianych przez przepisy prawa pracy, ale także do innych świadczeń, o czym świadczy przykładowe wymienienie „odszkodowań, odpraw i rekompensat”, przy czym to ostatnie świadczenie nie występuje jako świadczenie pracownicze w przepisach polskiego prawa pracy. Oznacza to, że ustawodawca nie wskazywał konkretnych świadczeń mających podstawy prawne w powszechnie obowiązujących przepisach prawa, a wskazał jedynie na funkcjonalny związek świadczenia z ustaniem zatrudnienia.

Z konstrukcji wskazanego przepisu wynika, że za decydującą przesłankę w kontekście zwolnienia określonego świadczenia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zostało uznane istnienie nierozerwalnej więzi pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a powstaniem roszczenia o wypłatę pracownikowi określonego świadczenia (bez względu na jego nazwę). W konsekwencji, wyłączeniu z podstawy wymiaru składek podlegają zarówno świadczenia przysługujące na podstawie przepisów prawa pracy, jak i inne wypłacane pracownikowi z tytułu rozwiązania stosunku pracy odprawy, odszkodowania, rekompensaty ustalone drogą dobrowolnych porozumień pomiędzy pracodawcą a organizacjami związkowymi, a także ustalone na podstawie umowy z konkretnym pracownikiem, niezależnie od ich wysokości, natomiast koniecznym warunkiem ich wyłączenia z podstawy wymiaru składek jest bezpośredni i nierozerwalny związek pomiędzy wypłatą świadczenia, a rozwiązaniem stosunku pracy.

W ocenie Sądu I instancji zawarta między stronami niniejszego postępowania ugoda sądowa zawierająca postanowienie o zapłacie pozwanemu kwoty 11 240,30 zł zaspokaja całość roszczeń pracownika wynikających z rozwiązanej umowy. W treści wskazanej ugody należna pracownikowi kwota została ustalona w jednolitej wysokości, bez różnicowania w zakresie poszczególnych roszczeń pracownika. Jednocześnie zawarta ugoda sądowa i wynikająca z niej należność pozostają w wyraźnym związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Wobec powyższego Sąd uznał, że wypłacona byłemu pracownikowi na podstawie ugody kwota pieniężna na zaspokojenie roszczeń związanych z rozwiązaniem umowy o pracę nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na mocy § 2 pkt 3 ww. rozporządzenia. Tym samym wypłacona pozwanemu kwota pieniężna stanowi rekompensatę za ustanie stosunku pracy, która to mieści się w dyspozycji ww. przepisu.

Powódka pozwem dochodziła również zasądzenia kwoty 585,54 zł tytułem wyegzekwowanych kosztów postępowania egzekucyjnego. W ocenie Sądu I instancji roszczenie powódki należy uznać za słuszne w zakresie kosztów egzekucyjnych pobranych od nienależnie zwróconej pozwanemu kwoty 994,00 zł tytułem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, czyli w zakresie proporcjonalnym do zasadności roszczenia. Od tej kwoty należało zwrócić powódce kwotę wyegzekwowanych kosztów postępowania egzekucyjnego, obliczoną na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1138 ze zm.). Zgodnie z art. 49 ust. 1 zd. 2 ww. ustawy w przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego jak również wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego jest ustalana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.). Zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 listopada 2015 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w trzecim kwartale 2015 roku, przeciętne wynagrodzenie w trzecim kwartale 2015 r. wyniosło 3895,33 zł. 8 % z 994,00 zł wynosi 79,52 zł, jednak zgodnie z ww. regulacjami opłata za czynności komornika nie może wynosić mniej niż 194,77 zł (1/20 z 3895,33 zł ). Ponadto w ocenie Sądu zasadnym było zasądzenie na rzecz powódki kwoty 250 zł tytułem wydatków gotówkowych oraz 44,80 zł tytułem podatku VAT (23% z 194,77 zł), czyli łącznej kwoty 489,57 zł tytułem wyegzekwowanych kosztów postępowania egzekucyjnego.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, na podstawie art. 481 k.c. Przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia nie określają terminu, w którym ma nastąpić wykonanie obowiązku zwrotu. Zobowiązania te mają charakter bezterminowy. Termin spełnienia takiego świadczenia nadchodzi zatem dopiero z momentem wezwania (art. 455 k.c.). Mając na uwadze skierowane do pozwanego wezwanie do dobrowolnego zwrotu w terminie 7 dni nienależnie wyegzekwowanej sumy pieniężnej 3.407,97 zł, doręczone 23 grudnia 2015 r., pozwany pozostawał w opóźnieniu od dnia 31 grudnia 2015 r. Co do pozostałej zasądzonej kwoty Sąd maił na względzie datę doręczenia pozwu w niniejszej sprawie, co nastąpiło 2 czerwca 2016 r.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., nie obciążając pozwanego kosztami procesu. Sąd Rejonowy biorąc pod uwagę fakty związane z przebiegiem procesu (w szczególności w sprawie odbył się tylko jeden termin rozprawy), a także fakt, iż powództwo zostało w części oddalone, zgodnie z zasadą słuszności, nie obciążył pozwanego kosztami procesu, na które w znaczącej części złożyłyby się koszty zastępstwa procesowego strony powodowej przez profesjonalnego pełnomocnika.

W dniu 11 listopada 2016 r. powód (...) S.A. w W. wniósł apelację zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 września 2016 r., wydany w sprawie o sygn. VI P 149/16 w części, to jest w pkt 2 i 3.

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił naruszenie przepisu prawa materialnego § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe („Rozporządzenie”) polegające na:

1)  bezzasadnym przyjęciu, iż w myśl przedmiotowego przepisu z obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne zwolnione są wszelkie świadczenia związane z rozwiązaniem stosunku pracy, podczas gdy analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, że nie chodzi w nim o jakiekolwiek świadczenia, lecz jedynie o odszkodowania, rekompensaty i odprawy, co oznacza, że przepis ten - wbrew ustaleniom Sądu - nie odnosi się do świadczenia do którego wypłaty na podstawie zawartej ugody sądowej zobowiązany był powód;

2)  bezzasadnym przyjęciu, iż kwota do zapłaty której zobowiązał się powód w zawartej ugodzie sądowej ma charakter rekompensaty w rozumieniu przedmiotowego przepisu, w sytuacji w której nie miała ona w ogóle charakteru odszkodowawczego, a zatem nie sposób uznać że była rekompensatą, co oznacza, że Powód - - wbrew ustaleniom Sądu - był zobowiązany do potrącenia składek na ww. ubezpieczenia z ustalonej w treści ugody z Pozwanym kwoty.

Wobec powyższego powód (...) S.A. w W. na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. wniósł o zmianę pkt 2 i 3 wyroku z dnia 29 września 2016 r. poprzez:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2.509,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 2413,97 zł od dnia 31 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty;

b) od kwoty 95,97 zł od dnia 2 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty;

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za pierwszą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą instancję, wg norm przepisanych.

Jednocześnie wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych .

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnione okazały się zarzuty apelacyjne powoda dotyczące naruszenia § 2 ust. 1 pkt 3) Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 2236), co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego uznania, iż z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne zwolnione są wszelkie świadczenia związane z rozwiązaniem stosunku pracy oraz przyjęciu przez Sąd I instancji, że kwota, do zapłaty której zobowiązał się powód w zawartej ugodzie ma charakter rekompensaty.

Analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje, że Sąd Rejonowy niezasadnie przyjął, że ugoda sądowa zawarta między stronami sporu i wynikająca z owej ugody należność pozostawała w związku z rekompensatą z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody: odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego przyjęcie przez Sąd I instancji, że wypłacona kwota pieniężna stanowi rekompensatę za ustanie stosunku pracy jest błędne. Zdaniem Sądu Okręgowego należność, do której wypłaty zobowiązał się powód (...) S.A. w W. w ugodzie zawartej z pozwanym P. S. (1) nie spełnia również kryteriów odprawy i odszkodowania, a zatem brak było podstaw do odstąpienia od opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Przytoczony przepis rozporządzenia wskazuje na konkretne świadczenia, które nie stanowią podstawy wymiaru składek i są to świadczenia o charakterze odprawy, odszkodowania lub rekompensaty. Wszystkie 3 wymienione w § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia świadczenia nie stanowią podstawy wymiaru składek i tym samym brak jest obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. W niniejszej sprawie strony jednak nie toczyły sporu wynikającego z odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu odprawy, odszkodowania czy też rekompensaty, tylko wynikającej z ugody sądowej. Należność w wysokości 11 240,30 zł została przekazana przez stronę powodową na rzecz P. S. (1) pomniejszona o podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenia społeczne. W ocenie Sądu Okręgowego, o ile Sąd I instancji słusznie uznał zasadność potrącenia kwoty na podatek dochodowy od osób fizycznych, o tyle błędnie uznał ustaloną w drodze ugody sądowej kwotę jako rekompensatę za ustanie stosunku pracy i w konsekwencji błędnie przyjął, że powód niesłusznie pomniejszył należność o wysokość składki na ubezpieczenie społeczne.

Do ugody sądowej zawartej między stronami przepis ten nie ma zastosowania. W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, iż odprawa to jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane z tytułu ustania stosunku pracy. Powszechny charakter mają odprawy emerytalna, rentowa, pośmiertna, czy też wypłacana z tytułu zwolnień grupowych w zakładzie pracy. W niniejszym sprawie, sytuacja pomiędzy stronami nie wpisuje się w żadną z wymienionych okoliczności, wobec czego brak jest podstaw do przyjęcia, że świadczenie wynikające z ugody sądowej miedzy (...) S.A. w W. a P. S. (1) miało charakter odprawy. Sąd Okręgowy zważył także, że na gruncie niniejszej sprawy brak było przesłanek, aby wypłaconą przez powoda na rzecz P. S. (1) należność zakwalifikować jako odszkodowanie czy też rekompensatę. Podkreślenia wymaga, że pracodawca zawierając ugodę, z której wynika, że zobowiązuje się do wypłacenia określonej kwoty pieniężnej na rzecz pracownika, nie może powodować jednoczesnego przypisania tej należności charakteru odszkodowawczego. Świadczenie, do którego zobowiązał się powód nie miało charakteru odszkodowawczego, ani też nie było rekompensatą, gdyż zarówno w jednym jak i drugim świadczeniu musiałaby zaistnieć szkoda. W zawartej ugodzie sądowej między stronami nie było żadnej wzmianki o odszkodowaniu, które zostać powinno pozwanemu wypłacone z racji poniesionej przez niego szkody w związku z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę. Rozwiązanie stosunku pracy w niniejszej sprawie pomiędzy stronami postępowania nastąpiło bez szkody dla żadnej ze stron, a zatem świadczenie ustalone pomiędzy stronami nie miało charakteru odszkodowawczego.

Z konstrukcji § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wynika, które świadczenie nie podlega obowiązkowi opłaty składek na ubezpieczenia społeczne, wskazując fakt istnienia więzi pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a powstaniem roszczenia o wypłatę pracownikowi określonego świadczenia. Rodzaj świadczenia został konkretnie uregulowany i wyliczony we wskazanym powyżej przepisie. Zdaniem Sądu Okręgowego, aby ustalić czy świadczenie wypłacone przez (...) S.A. w W. na rzecz pozwanego na podstawie ugody spełniają warunki świadczenia o charakterze odprawy, odszkodowania oraz rekompensaty należało odnieść się do definicji tych świadczeń. Sąd Okręgowy zważył, iż świadczenie wynikające z ugody nie wpisywało się w żaden rodzaj świadczenia, które zostało wymienione w § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, dlatego też w ocenie Sądu Okręgowego przepis ten nie znalazł zastosowania.
Zdaniem Sądu Okręgowego powód (...) S.A. w W. prawidłowo odprowadził składki na ubezpieczenie społeczne od ustalonej na podstawie ugody kwoty. W ocenie Sądu Okręgowego realizując ugodę sądową powód zrealizował swoje zobowiązanie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i zasadnie potrącił i odprowadził zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenia społeczne. Wobec powyższego w ocenie Sądu Okręgowego świadczenie zrealizowane przez powoda (...) S.A. w W., polegające na wypłacie kwoty pomniejszonej o składkę na podatek dochodowy wraz z odprowadzeniem składki na ubezpieczenia społeczne skutkowało wywiązaniem się z założeń ugody. Pozwany uzyskał kwotę w wysokości wynikającej z ugody, którą zawarł. Jednocześnie zastosowania nie znalazł § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 2236), bowiem przepis ten odnosił się do świadczeń, które mają charakter odprawy, odszkodowania i rekompensaty, które były wypłacane pracownikom między innymi z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy. W niniejszej sprawie strony zawarły ugodę sądową, której przedmiotem była wypłata należności, która nie posiadała takiego charakteru i tym samym nie sposób było jej zakwalifikować jako świadczenia wymienione w § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia.

Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2016 (III PK 139/16) w którym w uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził, że umowa ustalająca, że wynagrodzenie jest wynagrodzeniem netto ma skutki dla stron a zobowiązanym do opłacania podatków i składek ubezpieczeniowych pozostaje płatnik czyli pracodawca. Pogląd ten ma również zastosowanie do zawartej ugody w sprawie VI P 417/14, niezależnie od pierwotnego określenia przedmiotu sporu o odszkodowanie.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w punkcie I zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji w pkt. 2 w ten sposób, że zasądził od pozwanego P. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 2 509,94 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 2 413,97 zł od dnia 31 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 95,97 zł od dnia 2 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie II na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 1 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.) zmieniając zaskarżony wyrok w pkt. 3 w ten sposób, że zasądził od pozwanego P. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W punkcie III Sąd Okręgowy zasądził na podstawie § 1 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia od pozwanego P. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 450 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSO Włodzimierz Czechowicz SSO Marcin Graczyk SSO Anna Kozłowska-Czabańska

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)