Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2018 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania W. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 2 listopada 2017 roku nr (...)

w sprawie W. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość emerytury

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej się W. W. prawo do ustalenia w wysokości emerytury podstawy wymiaru kapitału początkowego z uwzględnieniem jako składkowego okresu zatrudnienia w (...)w L. od dnia 1 września 1978 roku do dnia 31 lipca 1980 roku;

2.  nowy wniosek odwołującej się o uwzględnienie w wysokości emerytury wynagrodzenia minimalnego oraz wynagrodzenia wynikającego z wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej za okres od 1 września 1978 roku do dnia 31 lipca 1980 roku przekazuje według właściwości do rozpoznania organowi rentowemu;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz odwołującej się W. W. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 876/17

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 19 marca 2018 r.

Decyzją z dnia 2 listopada 2017 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r.,
poz. 1383 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 20 września 2017 r., przyznał W. W. emeryturę od dnia 1 października 2017 r., tj. od daty nabycia uprawnień
do świadczenia. Wysokość emerytury obliczył na podstawie art. 26 ustawy emerytalno- rentowej. Podstawę obliczenia świadczenia stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Świadczenie stanowiło równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zaewidencjonowana na koncie wnioskodawczyni z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła: 203.023,35 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego: 443.229,46 zł, zaś średnie dalsze trwanie życia: 262,50 miesięcy. Wyliczona kwota emerytury wyniosła 2.461,92 zł.
W decyzji podano, że okresowa emerytura kapitałowa ustalona została na kwotę 398,91 zł. Łącznie zaś kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wyliczona została na kwotę 2.860,83 zł. Od 1 grudnia 2017 r. obliczona emerytura brutto wyniosła 2.461,92 zł, a do wypłaty 2.356,36 zł.

Decyzja ta została zaskarżona odwołaniem przez W. W.. W odwołaniu ubezpieczona domagała się zmiany zaskarżonej decyzji i przeliczenia emerytury przy ustaleniu w wysokości świadczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego
z uwzględnieniem jako składkowego okresu zatrudnienia w (...)w L. od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r.
W uzasadnieniu odwołująca podała, że nie udało się jej pozyskać wykazu dni pracy za sporny okres. Z Urzędu Gminy w R. otrzymała jedynie zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu. Jak wskazała, z treści pisma Komendanta Powiatowego Policji w D. z dnia 19 października 2005 r. wynika, że akta dotyczące (...) w L. zakwalifikowano na 10 letni okres przechowywania, po którym zostały zniszczone. Wymienione wyżej dokumenty ubezpieczona złożyła wraz
z odwołaniem. Odwołująca podkreśliła, że wysokość jej zarobków z tego okresu zatrudnienia można ustalić w oparciu o wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej i treść świadectwa pracy
z dnia 31 lipca 1980 r. Powołała się też na zeznania świadków, którzy mogą potwierdzić,
że w spornym okresie pracowała w(...)
w L..

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu powołał się na treść art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy
z dnia 12 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), a także art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 r.
o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 27, poz. 135 ze zm.). Jak podał, zgodnie z przepisami powołanego dekretu, obowiązek ubezpieczenia społecznego wiązano z pracą
w spółdzielni, zaś podstawę wymiaru składek odnoszono do dochodu za dni przepracowane. Dlatego, dokumenty potwierdzające okresy pracy w spółdzielni przebyte przed dniem
15 listopada 1991 r. powinny potwierdzać liczbę przepracowanych dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, że w przypadku odwołującej brak jest podstaw do uwzględnienia spornego okresu w kapitale początkowym, ponieważ nie przedłożyła ona dokumentów potwierdzających liczbę przepracowanych dni w tym czasie. Poza tym, z dostępnej dokumentacji nie wynika bezspornie, aby podstawą zatrudnienia odwołującej była umowa
o pracę, a nie spółdzielcza umowa o pracę.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołująca W. W., urodzona w dniu(...) r., od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r. pracowała w (...)
w Ż. z siedzibą w L., a następnie w (...)w L. w charakterze asystenta kierownika produkcji roślinnej, ostatnio
za wynagrodzeniem w kwocie 5.670 zł miesięcznie. Odwołująca zgłosiła przystąpienie
do Spółdzielni, deklarując jeden udział w wysokości 500 zł i zobowiązując się do uiszczenia tej kwoty do dnia 31 grudnia 1979 r. oraz wpisowego w wysokości 50 zł. Zobowiązała się
też przestrzegać przepisów Statutu i Regulaminu Spółdzielni oraz uchwał organów Spółdzielni. Uchwałą Walnego Zgromadzenia z dnia 9 października 1978 r. odwołująca została przyjęta na członka Spółdzielni i wpisana do rejestru członków Spółdzielni pod nr 3.

dowód:

-

świadectwo pracy z dnia 31.07.1980 r.- k. 12 as, cz. I akt ZUS,

-

deklaracja członkowska z dnia 10.09.1978 r.- akta osobowe,

-

częściowo zeznania odwołującej W. W.- 00:55:42,

(...)miała około 200 ha pola, które położone było w Ż., w S. i w L. na terenie gminy R.. Pole
to uprawiała. Spółdzielnia zatrudniała traktorzystów. W Spółdzielni pracował kierownik, jego zastępca, mechanizator, magazynier i główny księgowy. Przy Spółdzielni była też grupa remontowo- budowlana. Robotnicy tej grupy wznieśli budynek, w którym hodowano później owce. Kierownik i jego zastępca mieli swoje biuro w Ż., które następnie przeniesione zostało do L.. W L. siedzibę swoją mieli też kierownik budowy
i mechanizator. W L. mieścił się ponadto magazyn. Odwołująca była zatrudniona w (...)jako asystent kierownika produkcji roślinnej, czyli zastępca kierownika produkcji roślinnej (...). Zastępca kierownika podejmował decyzję w zakresie zakupów zboża, zasiewów, jeździł w teren i kontrolował pracę traktorzystów. Odwołująca w kasie na terenie biura wypłacała pieniądze traktorzystom. Wypisywała karty drogowe i rozliczała paliwo. Wydawała zaliczki na bieżące potrzeby i talony na etylinę, która była paliwem reglamentowanym. W okresach zimowych prowadziła dokumentację walnych zgromadzeń. Uzupełniała rejestr pracowników. Z Banku (...)w R. pobierała gotówkę za czek wypisany przez księgowego i podpisany przez zarząd.
Po odbiorze, pieniądze przekazywała księgowemu. Praca w Spółdzielni odbywała się
w godzinach od 7:00 do 15:00, ale zdarzało się, że i dłużej, nawet do wieczora. Miało
to miejsce w okresach wzmożonych prac polowych typu żniwa. Jeżeli była taka potrzeba, osoby zatrudnione w Spółdzielni pracowały również w soboty. Dotyczyło to również odwołującej, która co do zasady wykonywała pracę w godzinach od 7:00 do 15:00.
Z polecenia Prezesa, jej czas pracy był jednak nienormowany. Co do zasady miała ustalone
8 godzin pracy, ale kiedy Prezes tego wymagał, to pracowała dłużej. Osoby zatrudnione
w Spółdzielni były jej członkami, gdyż takie obowiązywały wówczas zasady. Członkowie Spółdzielni uczestniczyli w zebraniach, a wynagrodzenie za pracę wyliczano im według dniówek obrachunkowych. Początkowo, wynagrodzenie w Spółdzielni było stałe, a potem liczono jej według dniówek obrachunkowych. Odwołująca brała udział w zebraniach Spółdzielni. Z polecenia Prezesa zapraszała na walne zgromadzenia tych członków Spółdzielni, którzy wnieśli do niej jako wkład grunty. W Spółdzielni prowadzono listy obecności. Odwołująca podpisywała listę obecności dla pracowników umysłowych.

dowód:

-

zeznania świadka H. J.- 00:13:10-00:26:43,

-

zeznania świadka J. K.- 00:27:31-00:36:24,

-

zeznania świadka A. M.- 00:37:27-00:47:30,

-

częściowo zeznania odwołującej W. W.- 00:55:42-01:13:36,

Decyzją z dnia 9 lipca 2001 r. ZUS Oddział w T. ustalił odwołującej wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 117.961,69 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału oraz wskaźnika wysokości tej podstawy Zakład przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych,
tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r., ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru na poziomie 115,49%. Podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 1.410,01 zł. Wartość tę organ rentowy wyliczył wskutek pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową, tj. 1.220,89 zł. Obliczając wysokość kapitału początkowego, Zakład uwzględnił ubezpieczonej 19 lat i 2 miesiące okresów składkowych, a także
2 miesiące okresów nieskładkowych. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego
do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego ZUS wyliczył
na 72,13%. Przy ustalania wartości kapitału początkowego, Zakład nie uwzględnił ubezpieczonej okresu zatrudnienia od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r. w (...)w L. z uwagi na brak wykazu dni pracy oraz okresu przebywania na urlopie bezpłatnym od 11 czerwca 1990 r. do 24 czerwca 1990 r.

dowód:

-

decyzja ZUS z dnia 09.07.2001 r.- cz. I akt ZUS,

Od dnia 8 lipca 2015 r. odwołująca jest uprawniona do świadczenia przedemerytalnego.

dowód:

-

decyzja ZUS z dnia 13.08.2015 r.- cz. III akt ZUS,

W dniu 3 lipca 2017 r. odwołująca wniosła o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego. Decyzją z dnia 10 sierpnia 2017 r. ZUS Oddział w T., w związku
z wejściem w życie z dniem 1 maja 2015 r. przepisów ustawy z dnia 5 marca 2015 r.
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2016 r., poz. 887), ponownie ustalił odwołującej wartość kapitału początkowego
na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 118.670,20 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału oraz wskaźnika wysokości tej podstawy Zakład przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia
1989 r. do 31 grudnia 1998 r., ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru na poziomie 115,49%. Podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 1.410,01 zł. Wartość tę organ rentowy wyliczył wskutek pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową, tj. 1.220,89 zł. Obliczając wysokość kapitału początkowego, Zakład uwzględnił ubezpieczonej 19 lat, 4 miesiące i 5 dni okresów składkowych, a także 13 dni okresów nieskładkowych. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego ZUS wyliczył na 72,85%. Przy ustalania wartości kapitału początkowego, Zakład nie uwzględnił ubezpieczonej okresu zatrudnienia
od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r. w (...)
w L. z uwagi na brak wykazu dni pracy oraz okresu przebywania na urlopie bezpłatnym od 11 czerwca 1990 r. do 24 czerwca 1990 r.

dowód:

-

wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego z dnia 03.07.2017 r.-
cz. II akt ZUS,

-

decyzja ZUS z dnia 10.08.2017 r.- cz. II akt ZUS,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, zeznania świadków i odwołującej.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich forma i treść formalna nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły więc dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne, dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte
w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków H. J., J. K.
i A. M., którzy wskazali na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia dotyczące charakteru pracy ubezpieczonej w (...) w Ż. z siedzibą w L. i wymiaru czasu tej pracy. Świadkowie potwierdzili, że byli członkami Spółdzielni i wykonywali pracę przez
co najmniej 8 godzin dziennie, a jeżeli istniała taka potrzeba, to nawet dłużej, co dotyczyło również odwołującej. Zeznania świadków zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były jasne, logiczne, wewnętrznie spójne, a przy tym przekonujące w świetle zasad logiki
i doświadczenia życiowego.

Zeznaniom odwołującej W. W. Sąd przyznał walor wiarygodności
w części. Odmówił bowiem wiary jej twierdzeniom o tym, że w (...) w L. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
W aktach osobowych znajduje się deklaracja członkowska, z treści której wynika,
że ubezpieczona zgłosiła przystąpienie do Spółdzielni, deklarując jeden udział w wysokości 500 zł i zobowiązując się do uiszczenia tej kwoty do dnia 31 grudnia 1979 r. oraz wpisowego w wysokości 50 zł. Zobowiązała się też przestrzegać przepisów Statutu i Regulaminu Spółdzielni oraz uchwał organów Spółdzielni. W deklaracji Zarząd Spółdzielni stwierdził,
że uchwałą Walnego Zgromadzenia z dnia 9 października 1978 r. odwołująca została przyjęta na członka Spółdzielni i wpisana do rejestru członków Spółdzielni pod nr 3. Odwołująca przyznała zresztą w zeznaniach, że podpisała deklarację członkowską. W aktach osobowych ubezpieczonej nie ma umowy o pracę, zaś w utrwalonym orzecznictwie podkreśla się,
że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę. W pozostałym zakresie zeznania odwołującej zasługiwały na walor wiarygodności, gdyż były spójne, logiczne i korespondowały z zeznaniami świadków.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji ZUS Oddział w T. z dnia 2 listopada
2017 r. zasługiwało na uwzględnienie. Nowy zaś wniosek odwołującej o uwzględnienie
w wysokości emerytury wynagrodzenia minimalnego oraz wynagrodzenia wynikającego
z wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej za okres od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r. należało przekazać według właściwości do rozpoznania organowi rentowemu.

W tej sprawie odwołująca W. W. domagała się przeliczenia emerytury przy ustaleniu w wysokości świadczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego
z uwzględnieniem jako składkowego okresu zatrudnienia w(...)w L. od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r.

Jak stanowi przepis art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.),
za okresy składkowe uważa się przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...)
w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych
w (...)oraz pracy na rzecz tych spółdzielni: a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę
na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,
b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Okresy zatrudnienia w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych przypadające przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent
(Dz. U. Nr 105, poz. 450 ze zm.) podlegają zaliczeniu do prawa do świadczenia
z ubezpieczenia społecznego powstałego po tej dacie według przepisów obowiązujących
w czasie wykonywania tego zatrudnienia (por. wyrok SN z dnia 1 września 2010 r.,
II UK 80/10, LEX nr 661515).

Podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej przed dniem 1 stycznia 1999 r. regulowały przepisy dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych
i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 27, poz. 135 ze zm.).
Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 września 2010 r., II UK 80/10
(LEX nr 661515), mając na uwadze, że dekret z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielniach kółek rolniczych i ich rodzin zgodnie z art. 3 ust 1 pkt 5 obejmuje świadczenia emerytalne, zasadne jest na podstawie rygorów tej ustawy zaliczenie okresów pracy, w sytuacji gdy przepisy ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS nie uchyliły dekretu w tym zakresie- to jest ustalania okresu pracy do celu uzyskania świadczeń. Powyższe wynika
ze specyficznego charakteru pracy w spółdzielniach rolniczych oraz faktu, iż kwestie te nie
są szczegółowo uregulowane przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu należy odnieść do art. 1 w związku
z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin, wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych spółdzielni, zrzeszonych w(...), wykonujących pracę w tych spółdzielniach, członków spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w (...) którzy wykonują pracę w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni
i pozostałe osoby, wykonujące pracę w spółdzielniach i wynagradzane według zasad obowiązujących członków tych spółdzielni. Trzeba z tego wnosić, że każdy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który świadczył pracę na jej rzecz, wykonywał pracę objętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia
24 maja 2012 r., II UK 255/11, LEX nr 1227191, postanowienie SA w Gdańsku z dnia
11 stycznia 2013 r., III AUa 1140/12, LEX nr 1286480).

W orzecznictwie jednolicie podkreśla się, że w zakresie prawa do świadczeń
z ubezpieczenia społecznego dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych ówczesne regulacje rzutują obecnie na uwzględnianie okresu pracy w spółdzielni jako okresu składkowego, zważywszy że w art. 195 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS nie wymieniono wśród uchylonych przepisów dekretu z dnia 4 marca 1976 r. jego art. 4, wskazując tylko na art. 1, 2, 3 pkt 3, 5 i 9, ust. 2 pkt 3 i ust. 3, art. 13-16,
art. 18-20, art. 22, art. 25, art. 26, art. 28. Ponadto, na podstawie art. 194 ustawy emerytalno- rentowej zostały utrzymane w mocy przepisy wykonawcze wymienionego dekretu.
W tym stanie rzeczy przyjmuje się, że dopiero współcześnie tytułem ubezpieczenia społecznego jest członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej bez dodatkowych warunków (por. art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania renty inwalidzkiej lub emerytury jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu (por. wyroki SN: z dnia 5 maja 1979 r., II UR 7/79, Nowe Prawo 1981/6/87, z dnia 12 maja 1999 r., II UKN 624/98, OSNAPiUS 2000/14/556,
z dnia 1 września 2010 r., II UK 80/10, LEX nr 661515 i z dnia 24 maja 2012 r.,
II UK 255/11, LEX nr 1227191).

Zgodnie z art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin,
przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń: 1) za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, a przed dniem 1 lipca 1962 r. dzień, który stanowił podstawę
do obliczenia dniówki obrachunkowej; do dni pracy zalicza się również dni urlopu wypoczynkowego oraz dni pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego, 2) za miesiąc pracy uważa się 20 dni pracy dla mężczyzny oraz 13 dni pracy dla kobiety, a jeżeli ubezpieczony użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym- 18 dni pracy dla mężczyzny oraz 11 dni pracy dla kobiety, 3) za rok pracy uważa się rok obrachunkowy,
w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni pracy, kobieta 150 dni pracy, a jeżeli użytkuje działkę przyzagrodową lud dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym- to co najmniej: mężczyzna 220 dni pracy, a kobieta 130 dni pracy.

Wyznacznikiem pracy w Spółdzielni nie był zatem dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy w postaci dniówki obrachunkowej (dniówki inwentarzowej, także złotego obrachunkowego), a czasem stawek wynagrodzenia za poszczególne roboty. Ogólna liczba dniówek uzyskanych w danym roku gospodarczym stanowiła podstawę do obliczenia wynagrodzenia członka za dany rok, płatnego zaliczkowo i wyrównywanego po sporządzeniu i zatwierdzeniu bilansu. Na podleganie ubezpieczeniu społecznemu miał zatem wpływ wymiar świadczonej pracy i wprowadzona w art. 4 dekretu zasada ustalania okresu pracy
w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń przez uznawanie za dzień pracy 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni i za rok pracy rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni lub odpowiednio 18 dni w miesiącu i 220 dni w roku, gdy użytkował działkę przyzagrodową lub dostarczał spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym, poza członkostwem
w spółdzielni, decydowała o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu (por. wyrok SA
w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013 r., III AUa 1140, LEX nr 1286480). Stosowanie przeliczników dniówek obrachunkowych na okresy ubezpieczenia społecznego uzasadnione było ze względu na różnicę między pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy, a pracą świadczoną w ramach stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej
(por. wyroki SN: z dnia 5 czerwca 1968 r., I PR 183/68, LEX nr 13972, z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04, OSNP 2005/17/272, uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 maja 2012 r.,
II UK 255/11, LEX nr 1227191).

W świetle orzecznictwa sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego, umowa
o pracę z członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej jest niedopuszczalna, a gdyby umowa taka została zawarta, to jest nieważna. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
16 listopada 2000 r., I CKN 311/00, LEX nr 52413), pomiędzy członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej a spółdzielnią nie zachodzi odrębny od stosunku członkostwa stosunek pracy. W uzasadnieniu postanowieniu z dnia 9 stycznia 2008 r., III UK 92/07 (OSNP 2009/5-6/80) Sąd Najwyższy wskazał natomiast wprost, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Zakładu, że w przypadku braku dokumentacji z okresu pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w tej spółdzielni, uwzględnienie takiego okresu przy ustalaniu wysokości emerytury może nastąpić wyłącznie w oparciu
o wykaz przepracowanych dniówek.

Sąd podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja
2012 r., II UK 255/11 (LEX nr 1227191), że podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej przed dniem 1 stycznia 1999 r.
na podstawie dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin może być wykazane na podstawie zeznań świadków. W wyroku tym Sąd Najwyższy stwierdził,
że w stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania renty inwalidzkiej lub emerytury jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu. Jednocześnie podniósł, że przepisy dotyczące rolniczych spółdzielni produkcyjnych nie wymieniają dowodów, na których opierać ma się ustalenie przepracowania wymaganej liczby dniówek obrachunkowych. Zasady dowodzenia tych faktów przez organy rentowe przewidziane zostały w wydanym na podstawie
art. 123 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.).

Rozporządzenie powyższe zostało zmienione przepisami rozporządzenia z dnia
11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe
(Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412). Jak stanowi § 22 ust. 2 tego aktu, jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres. Powołany przepis może być odpowiednio stosowany, jak podkreślił Sąd Najwyższy, do okresów pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. W takiej sytuacji, treść zeznań świadków zastępuje dowód w postaci wykazu dniówek obrachunkowych.

Jak wykazało przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, odwołująca była członkiem(...) w L.. Nie wykonywała zatem pracy w tej Spółdzielni w ramach umowy o pracy. Z deklaracji członkowskiej znajdującej się w aktach osobowych wynika, że ubezpieczona zgłosiła przystąpienie
do Spółdzielni, deklarując jeden udział w wysokości 500 zł i zobowiązując się do uiszczenia tej kwoty do dnia 31 grudnia 1979 r. oraz wpisowego w wysokości 50 zł. Zobowiązała się też przestrzegać przepisów Statutu i Regulaminu Spółdzielni oraz uchwał organów Spółdzielni. W deklaracji Zarząd Spółdzielni stwierdził, że uchwałą Walnego Zgromadzenia z dnia
9 października 1978 r. odwołująca została przyjęta na członka Spółdzielni i wpisana
do rejestru członków Spółdzielni pod nr 3. Potwierdzili to również świadkowie, którzy podali ponadto, że odwołująca pracowała w Spółdzielni przez co najmniej 8 godzin dziennie.

W niniejszej sprawie, jak wynika z zeznań świadków i odwołującej, w spornym okresie od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r. ubezpieczona wykonywała pracę
w (...) w L. tak, jak w ramach stosunku pracy, a zatem przez co najmniej 8 godzin dziennie, a w niektóre dni również w większym wymiarze. W tym czasie, odwołująca nie miała dłuższych przerw w pracy. Przewidziane przepisami dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin limity pracy
w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, wynoszące w przypadku mężczyzn w miesiącu 20 dni pracy, zaś w roku 240 dni pracy, zostały więc w spornym okresie przez odwołującą wykazane.

W takim stanie faktycznym i prawnym Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo do ustalenia w wysokości emerytury podstawy wymiaru kapitału początkowego z uwzględnieniem jako składkowego okresu zatrudnienia w (...)w L. od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

W punkcie 2 wyroku nowy wniosek odwołującej o uwzględnienie w wysokości emerytury wynagrodzenia minimalnego oraz wynagrodzenia wynikającego z wpisów
w legitymacji ubezpieczeniowej za okres od 1 września 1978 r. do 31 lipca 1980 r. Sąd przekazał według właściwości do rozpoznania organowi rentowemu. Sąd nie mógł orzekać
w przedmiocie tego wniosku. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje bowiem generalna zasada, że postępowanie sądowe jest wszczynane wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego. W pierwszej zatem kolejności w sprawie wniosku rozstrzyga ZUS, wydając decyzję. Od decyzji tej przysługuje odwołanie do sądu, które w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu. Sąd nie mógł więc orzekać
w przedmiocie wniosku odwołującej, gdyż nie został przeprowadzony w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym tryb przewidziany przepisami ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Brak jest zatem instrumentu inicjującego
i dopuszczającego postępowanie sądowe, którym w zakresie ubezpieczeń społecznych jest odwołanie od decyzji organu rentowego. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem,
że dochodzenie przed sądem prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które
nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne, z wyjątkiem przewidzianym w art. 477 ⁹ § 4 k.p.c., a treść decyzji, od której wniesiono odwołanie, wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu (por. postanowienie SN z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601, wyrok SN z dnia 23 listopada 1999 r.,
II UKN 204/99, OSNP 2001/5/169). Skoro więc w zakresie żądania odwołującej przewidziana jest w pierwszej kolejności droga administracyjna przed organem rentowym,
a postępowanie przed sądem nie może zastąpić obligatoryjnych procedur przesądowych, zasadnym było nowe żądanie odwołującej przekazać według właściwości do rozpoznania ZUS Oddział w T. na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego odwołującej Sąd rozstrzygnął na podstawie
art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.)
w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji. Sąd zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz odwołującej kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt 3 wyroku).