Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Sławomir Buras

Sędziowie: SSO Barbara Dziewięcka

SSO Anna Pać- Piętak (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Justyna Bińkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2018 r. sprawy

z wniosku L. A. i B. A.

z udziałem (...) S.A. w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika (...) S.A. w K. od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 4 września 2017 r., sygn. akt I Ns 1136/15

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w całości i oddalić wniosek, nakazać pobrać od L. A. i B. A. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Kielcach kwotę 4 677,84 (cztery tysiące sześćset siedemdziesiąt siedem 84/100) złotych tytułem kosztów sądowych, zasądzić od L. A. i B. A. solidarnie na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 257 (dwieście pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów postępowania;

II.  zasądzić od L. A. i B. A. solidarnie na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 280 (dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 306/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 4 września 201r., wydanym w sprawie sygn. I Ns 1136/15, Sąd Rejonowy w Kielcach: 1/ ustanowił na nieruchomości położonej w Z. gm. P., oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) stanowiącej współwłasność L. A. i B. A. dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta nr (...) na rzecz (...) S.A w K. służebność przesyłu w pasie gruntu przedstawionym na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego J. K. i przyjętej do (...)w K. w dniu 31 maja 2017 roku za numerem (...) ograniczonym punktami (...)o powierzchni 1307 m2 polegającą na znoszeniu prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania linii energetycznych wysokiego napięcia oraz obowiązku znoszenia przez właściciela ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia pasa technologicznego linii elektroenergetycznej oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii elektroenergetycznych; 2/zasądził tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej szczegółowo w punkcie I od (...) S.A w K. na rzecz L. A. i B. A. solidarnie kwotę 25037 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia postanowienia do dnia zapłaty; 3/ nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kielcach od (...) S.A w K. kwotę 2.358,92 złotych od wnioskodawców L. A. i B. A. solidarnie kwotę 2318,92 złotych tytułem nieuiszczonej części kosztów sądowych; 4/ orzekł, że wnioskodawca oraz uczestnicy w pozostałym zakresie ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy podniósł, że we wniosku z 18 listopada 2015 roku L. A. i B. A. wnieśli o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość obejmującą działkę nr (...) położoną w Z. gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) S.A. z siedzibą w K., której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania linii energetycznej wysokiego napięcia oraz obowiązek znoszenia przez właściciela ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia pasa technologicznego linii elektroenergetycznej o szerokości 80 metrów (2 x 40 metrów po każdej stronie osi linii) oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii energetycznych. Ponadto wnieśli o zasądzenie od uczestnika solidarnie na rzecz wnioskodawców kwoty 100 000,00 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty. Końcowo wnioskodawcy wnieśli o zasądzenie od uczestnika na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na powyższe uczestnik wniósł o oddalenie wniosku w całości i zasądzenie od wnioskodawców solidarnie na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Podniósł, że linia 400 kV relacji P. – K. przebiegająca przez nieruchomość wnioskodawców została wybudowana w 1990 roku. Podstawą realizacji przedmiotowej inwestycji była decyzja lokalizacyjna wydana przez(...) w K. z dnia 22 grudnia 1988 roku znak: (...)oraz decyzja tegoż organu o pozwoleniu na budowę z dnia 17 listopada 1989 roku znak (...). Inwestorem w zakresie w/w linii był ówczesny Zakład (...) w S.. Odbiór linii miał natomiast miejsce w dniu 27 listopada 1990 roku. Od daty budowy do chwili obecnej linia jest nieprzerwanie eksploatowana, służąc do przesyłania energii elektrycznej. Uczestnik podniósł zarzut zasiedzenia w dobrej wierze służebności przesyłu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: L. A. i B. A. są współwłaścicielami, na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej, nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), położonej w Z., gmina P., którą nabyli w dniu 5 lipca 1988 roku na podstawie umowy darowizny zawartej z rodzicami wnioskodawcy L. A.. Dla powyższej nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Na w/w nieruchomości znajduje się napowietrzna linia elektroenergetyczna stanowiąca własność uczestnika. Sieć ta została wybudowana na podstawie decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z dnia 22 grudnia 1988 roku, znak: (...)w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji polegającej na budowie linii 400 kV P.-K. od słupa(...) (...)decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z dnia 9 lutego 1989 roku, znak: (...) w sprawie budowy linii (...) P.-K. od słupa Nr (...)zgodnie z decyzją Urzędu Wojewódzkiego w K. o ustaleniu lokalizacji w/w inwestycji z dnia 22 grudnia 1988 roku oraz decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z dnia 17 listopada 1989 roku, znak: (...)w sprawie udzielenia pozwolenia na budowę linii 400 kV P.-K. odcinek III od słupa Nr (...)– ze strefą ochronną – pasem szerokości 65 m. Powyższe decyzje zostały wydane na rzecz Zakładu (...) w S.. Wskazana wyżej linia elektroenergetyczna (...) P.-K. od słupa Nr (...)została wybudowana w 1990 roku. Odbiór techniczny linii (...) P.-K. (odc. od słupa(...) nastąpił w dniu 27 listopada 1990 roku.

Wnioskodawcy: B. A. i L. A., a także poprzedni właściciele w/w działki nr (...) położonej w Z., gm. P., tj. rodzice wnioskodawcy nie wyrażali zgody na usytuowanie na ich działce w/w linii elektroenergetycznej. Nie otrzymali no także żadnych decyzji ani zawiadomień dotyczących w/w linii (...) P.-K., jak również nie otrzymali żadnych odszkodowań związanych z budową w/w linii elektroenergetycznej.

Powyższa linia elektroenergetyczna została włączona do użytkowania w 1992 roku. Od momentu wybudowania tworzące w/w sieć elektroenergetyczną urządzenia nie zmieniały swojego przebiegu i trasa linii pozostała bez zmian.

Istniejąca linia(...) P.-K. wymaga systematycznego dokonywania jej przeglądów. Do 2016 roku przeglądy takie były przeprowadzone dwukrotnie w ciągu roku. Od 2017 roku oględziny nieruchomości mają być przeprowadzane raz do roku. Powyższe przeglądy są konieczne do oceny stanu technicznego linii i ewentualnego wykonania prac eksploatacyjnych lub naprawczych, co wymaga wejścia na teren nieruchomości. W razie konieczności dokonania prac naprawczych linii elektroenergetycznej uczestnik stara się uzyskać uprzednio zgodę właściciela na wejście na teren nieruchomości. Uczestnik nie uzgadnia jednak z właścicielem wejścia na teren nieruchomości celem jedynie sprawdzenia stanu linii elektroenergetycznej, co powoduje, że na teren nieruchomości wnioskodawców mogą wejść bez pozwolenia pracownicy uczestnika celem dokonania przeglądu w/w linii elektroenergetycznej. Również wyłączenie w/w linii spod napięcia, co miało już miejsce pod koniec lat 90. ubiegłego wieku, nie powoduje wyłączenia jej spod eksploatowania oraz nadzoru ze strony uczestnika. Nadto istniejąca na działce wnioskodawców napowietrzna linia elektroenergetyczna powoduje konieczność wykonywania co pięć lat prac wycinkowych.

Usytuowana na nieruchomości wnioskodawców napowietrzna linia elektroenergetyczna zajmuje 1307 m ^{( 2)} powierzchni działki. Na podstawie wykonanych pomiarów, obliczeń oraz materiałów udostępnionych przez (...)w K., przebieg służebności przesyłu został oznaczony pasem gruntu wyznaczonym przez punkty (...) o powierzchni 1307 m ^{( 2)}, przedstawionym na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. K. i przyjętej do (...) (...) w dniu 31 maja 2017 roku za numerem (...). Pas w/w linii napowietrznej obejmuje ponad 70% powierzchni działki, a także 3/4 budynku mieszkalnego. Z tego względu możliwości inwestycyjne wnioskodawców są bardzo ograniczone i zasadniczo sprowadzają się do możliwości uprawy ogródka, bez możliwości zasadzenia drzew. Z uwagi na istniejącą linię elektroenergetyczną wnioskodawcy nie mogą wybudować domu ani też rozbudować istniejącego budynku. Przebieg w/w linii obniża również możliwość sprzedaży nieruchomości. Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wynosi 25.037 zł.

Pismem z dnia 15 kwietnia 2014 roku wnioskodawcy wezwali uczestnika do zawarcia z nimi umowy o ustanowienie służebności przesyłu i wypłaty wynagrodzenia z tego tytułu w kwocie 300 000 zł. Pismem z dnia 8 sierpnia 2014 roku uczestnik poinformował wnioskodawców, że zainteresowany jest ustanowieniem służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawców za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości 17 800 zł.

Zarządzeniem (...) Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 roku w sprawie podziału niektórych przedsiębiorstw zgrupowanych we Wspólnocie (...) i (...) Brunatnego z dniem 31 grudnia 1988 r. Wschodni O. Energetyczny w R., w skład którego wchodził m.in. Zakład (...) z siedzibą w S. uległ podziałowi, w wyniku którego utworzony został m.in. Zakład (...) z siedzibą w S.. W wyniku wydanego na podstawie ustawy z dnia 5 lutego 1993 roku o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. Nr 16 poz. 69) zarządzenia (...) Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. z dniem 12 lipca 1993 r. dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w S. w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części mienia przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) SA w W. i przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w S. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) S.A. w S.. Uchwałą Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy spółki (...) S.A. z siedzibą w W. w sprawie podwyższenia kapitału spółki w wyniku przejęcia majątku sieci przesyłowych i elektrowni szczytowo-pompowych podjętą w dnu 31 maja 1994 r. podwyższono kapitał akcyjny spółki, a kwotę podwyżki pokryto aportem przekazanym Spółce przez Skarb Państwa – Ministra Przemysłu i Handlu na podstawie m.in. powyższego zarządzenia. W ramach składników majątkowych do (...) SA przekazana została min. linia (...) (...). Na mocy postanowienia z dnia 24 października 2007 roku Sąd Rejonowy w Kielcach Wydział X Krajowego Rejestru Sądowego dokonał wpisu zmiany nazwy podmiotu z (...) S.A. na (...) S.A., po uprzednim dokonaniu podziału w/w spółki na (...) S.A. i (...) S.A. W wyniku wydzielenia przedsiębiorstwa operatora sieci przesyłowej, którego składnikiem była linia energetyczna P.-K. i wniesienia tejże linii jako składnik majątkowy do (...) S.A. jej właścicielem stała się spółka (...) S.A. z siedzibą w W.. W dniu 11 grudnia 2008 roku doszło do zmiany firmy (...) S.A. na (...) S.A. W dniu 9 stycznia 2013 roku (...) S.A. zmieniły nazwę na (...) S.A.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że wniosek zasługuje na uwzględnienie. Podniósł, że stosownie do treści art. 305 ¹ k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Urządzeniami, które zostały wymienione w przytoczonym powyżej art. 49 § 1 k.c. są urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należące do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Obecnie powszechnie przyjęte jest, że urządzenia (każde urządzenie techniczne, które służy do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej i innych mediów), o których mowa w art. 49 k.c., mimo że są na stałe z gruntem związane, w sensie prawnym nie stanowią części składowych nieruchomości, a przynależą do przedsiębiorstwa przesyłowego, co jest wyjątkiem od zasady superficies solo cedit (Komentarz do art. 305 ¹ Kodeksu cywilnego, Grzegorz Sikorski, LEX 2014).

Dalej Sąd pierwszej instancji podniósł, że podmiotem, na rzecz którego może być ustanowiona służebność przesyłu, jest wyłącznie przedsiębiorca, a więc osoba fizyczna, osoba prawna i podmiot ustawowy, o którym mowa w art. 33 ^{( 1)} § 1 k.c., prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. W przypadku służebności przesyłu nie występuje pojęcie nieruchomości władnącej. Podmiotem, który może ustanowić służebność przesyłu, jest natomiast właściciel (użytkownik wieczysty) nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe są lub mają być posadowione (nieruchomości obciążonej). Służebnością przesyłu można obciążyć nieruchomość gruntową, budynkową lub lokalową (art. 46 § 1 k.c. w zw. z art. 49 § 1 k.c.), na której są lub mają być posadowione urządzenia przesyłowe przedsiębiorcy. Treścią służebności przesyłu jest korzystanie przez przedsiębiorcę w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości (nieruchomości obciążonej), w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych (Komentarz do art. 305 ^{( 1)} Kodeksu cywilnego, Katarzyna A. Dadańska, LEX 2012). Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszym postępowaniu wnioskodawcy domagali się ustanowienia na nieruchomości stanowiącej ich współwłasność, a składającej się z działki numer (...) położonej w Z., gm. P., dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą numer (...) służebności przesyłu na rzecz uczestnika oraz zasądzenia jednorazowego wynagrodzenia z tego tytułu po zmianie stanowiska w wysokości 100 000 zł. Uczestnik zakwestionował jednak zasadność powyższego wniosku, podnosząc, że na podstawie decyzji wydanej w trybie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości prawo własności właścicieli powyższej nieruchomości zostało ograniczone i stanowi dla niego tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, na której zostały zlokalizowane urządzenia przesyłowe, stanowiąc źródło tzw. służebności publicznej lub przesyłowej. Jak wykazało jednak przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, w stosunku do wnioskodawców, a także w stosunku do ich poprzedników prawnych, tj. rodziców L. A. nie została wydana decyzja o ograniczeniu prawa własności. Sąd podkreślił, że zgodnie z art. 75 ust. 1 nieobowiązującej już ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 22, poz. 99) zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomościach, zgodnie z decyzją o lokalizacji inwestycji, ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń technicznych łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych lub nadziemnych urządzeń technicznych niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, wymagało zezwolenia terenowego organu administracji państwowej. Jak stanowił przy tym przepis ust. 2 wskazanego artykułu, jednostkom i osobom zobowiązanym do wykonywania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją przewodów i urządzeń przysługiwało prawo wstępu na nieruchomości oraz dostępu do tych przewodów i urządzeń. Stosownie zaś do art. 75 ust. 3 w/w ustawy jeżeli założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń uniemożliwiało dalsze racjonalne korzystanie z nieruchomości przez właściciela na cele dotychczasowe, nieruchomość podlegała wywłaszczeniu w trybie i na zasadach przewidzianych w ustawie. Wskazana ustawa przewidywała przy tym przyznanie właścicielowi odszkodowania zarówno za wywłaszczenie, tj. za odjęcie, jak i za ograniczenie prawa własności (art. 50, art. 61 w/w ustawy). Jak wynika jednak z zeznań L. A., wnioskodawcy, a przed datą przekazania wnioskodawcom na mocy umowy darowizny działki nr (...) położonej w Z., gm. P., tj. przed datą 5 lipca 1988 roku, rodzice wnioskodawcy, będący poprzednimi właścicielami w/w działki, nie otrzymali żadnych decyzji ani zawiadomień dotyczących w/w linii (...) P.-K., jak również nie otrzymali żadnych odszkodowań związanych z budową w/w linii elektroenergetycznej. Sąd Rejonowy podkreślił, że w całości dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy L. A. co do powyższych okoliczności. Zeznania wnioskodawcy są –jego zdaniem- w tym zakresie wewnętrznie spójne, logiczne i konsekwentne. Ponadto znajdują one potwierdzenie w pismach Urzędu Gminy w P. z dnia: 29 lutego 2016 roku oraz 8 listopada 2016 roku, z których wynika, że w archiwum zakładowych w/w urzędu nie odnaleziono decyzji ograniczającej własność w zakresie przebiegu linii (...)relacji P.-K., wydanej w trybie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości w stosunku do nieruchomości położonych w miejscowości Z.. Należy zaznaczyć, że wiarygodność w/w dokumentów Urzędu Gminy w P. nie była kwestionowana przez strony w toku postępowania. Powyższe wskazuje na to, że w stosunku do właścicieli w/w działki nr (...) położonej w Z., gm. P. nie została wydana decyzja ograniczająca własność w zakresie przebiegu linii (...) relacji P.-K..

Ponadto Sąd Rejonowy stwierdził, że niezasadny jest zgłoszony przez uczestnika zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. Do zasiedzenia służebności przesyłu zastosowanie znajdą – zgodnie z art. 305 ⁴ k.c. przepisy dotyczące zasiedzenia służebności gruntowej. Jak wynika z treści art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, gdy polega ona na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, natomiast w myśl art. 172 §1 i §2 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie), a po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Możliwe jest zatem zasiedzenie służebności, o ile polega ona na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Zauważył, że w niniejszej sprawie istnienie takich urządzeń i korzystanie z nich przez uczestnika i jego poprzedników prawnych było pomiędzy stronami bezsporne. Wnioskodawcy nie kwestionowali przy tym, że przebiegająca przez ich nieruchomość napowietrzna linia energetyczna, którą przesyłana jest energia elektryczna, znajduje się na ich nieruchomości od 1990 roku. Okoliczność zaś wybudowania w/w linii elektroenergetycznej w 1990 roku wynika z wewnętrznie spójnych, zgodnych i logicznych, a przez to wiarygodnych zeznań świadków: K. K. i K. J. oraz z protokołu odbioru technicznego linii (...) P.-K. (odc. od słupa 89 do słupa 314) spisanego w dniu 27 listopada 1990 roku, który to dokument nie był kwestionowany przez strony, zaś Sąd nie znalazł żadnych podstaw, by z urzędu kwestionować wiarygodność i prawdziwość w/w dokumentu prywatnego.

Dalej Sąd pierwszej instancji podniósł, że kolejną przesłanką ustalenia, czy doszło do zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości jest ustalenie, czy uczestnik postępowania działał w dobrej, czy złej wierze, przy czym zgodnie z art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie można przyjąć po stronie uczestnika dobrej wiary. Zaznaczył, że z konsekwentnych i spójnych, a przez to wiarygodnych zeznań wnioskodawcy L. A. wynika, że nie wyrażał on, ani jego małżonka, a wnioskodawczyni w niniejszej sprawie - B. A., zgody na umieszczenie na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położoną w Z., gm. P. napowietrznej linii elektroenergetycznej. Nadto z wiarygodnych zeznań wnioskodawcy wynika, że zgody takiej nie wyrażali także jego rodzice, będący poprzednimi właścicielami w/w działki. W związku z powyższej stwierdzić należy, że uczestnik objął posiadanie w/w służebności w złej wierze, a zatem do nabycia przez uczestnika przedmiotowej służebności przez zasiedzenie konieczny byłby upływ 30 lat. Mając na uwadze, że od czasu wybudowania powyższej linii elektroenergetycznej, tj. od 1990 roku do czasu złożenia przez wnioskodawców wniosku w niniejszej sprawie o ustanowienie na rzecz uczestnika służebności przesyłu za wynagrodzeniem, tj. do dnia 18 listopada 2015 roku nie upłynęło jeszcze 30 lat, podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia należało uznać za niezasadny.

Sąd Rejonowy podniósł dalej, że jak wynika ze sporządzonej rzetelnie i profesjonalnie opinii biegłego sądowego geodety J. K., usytuowana na nieruchomości wnioskodawców napowietrzna linia elektroenergetyczna zajmuje 1307 m ^{( 2)} powierzchni działki i przebiega pasem gruntu wyznaczonym przez punkty (...)o powierzchni 1307 m ^{( 2)}, przedstawionym na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. K. i przyjętej do Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego Starosty (...) w dniu 31 maja 2017 roku za numerem (...) Zaznaczył, że sporządzona przez biegłego J. K. opinia jest pełna, jasna i wewnętrznie spójna. Ponadto wnioskodawcy, a także uczestnik nie wnieśli zastrzeżeń do powyższej opinii. Sąd podzielił zatem powyższą opinię biegłego jako sporządzoną przez profesjonalistę i logicznie uzasadnioną. Biegły w przedłożonej opinii – mapie do ustalenia służebności przesyłu wskazał, że służebność będzie przebiegała pasem gruntu wyznaczonym przez punkty (...) o powierzchni 1307 m ^{( 2)}, przedstawionym na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. K. i przyjętej do Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego Starosty (...) w dniu 31 maja 2017 roku za numerem (...)Opinia ta nie była kwestionowana przez uczestników.

Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z treścią art. 305 ² § 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Ustanowienie służebności przesyłu może nastąpić zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie, ponieważ art. 305 ¹ k.c. tej kwestii nie przesądza. Jeżeli jednak do ustanowienia służebności przesyłu dochodzi w trybie sądowym, jest ona ustanawiana za wynagrodzeniem – art. 3052 § 1 i 2 k.c. in fine (Komentarz do art. 3051 Kodeksu cywilnego, Katarzyna A. Dadańska, LEX 2012). Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2016 roku tut. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości celem ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w przebiegu zgodnie z mapą biegłego geodety J. K.. Ze sporządzonej rzetelnie i profesjonalnie opinii biegłej sądowej w zakresie szacowania nieruchomości J. D. wynika, że wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wynosi 25.037 zł. W ocenie Sądu Rejonowego wyliczone przez biegłą wynagrodzenie uwzględnia stopień uciążliwości mogący wystąpić po stronie wnioskodawców. Żadne urządzenie nie będzie działać wiecznie, możliwe jest występowanie awarii. Wówczas wnioskodawcy będą zobligowani wpuścić na swoją nieruchomość pracowników uczestnika. Dodatkowo pracownicy uczestnika będą upoważnieni do wstępu na nieruchomość wnioskodawców celem dokonania cyklicznych przeglądów infrastruktury sieci elektroenergetycznej. Biegła J. D. przy wyliczeniu należnego wnioskodawcom wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu uwzględniła, że pas technologiczny obejmuje ponad 70 % całej działki, także 3/4 budynku mieszkalnego. Ponadto biegła uwzględniła okoliczność, iż wskutek istnienia w/w urządzenia przesyłowego możliwości inwestycyjne właściciela są bardzo ograniczone, albowiem wnioskodawcy nie mogą wybudować domu ani rozbudować istniejącego budynku, a nawet nie mogą posadzić drzew. Jak wynika również z opinii biegłej J. D., biegła uwzględniła również okoliczność, iż przebieg w/w linii elektroenergetycznej na nieruchomości wnioskodawców obniża możliwość sprzedaży nieruchomości.

Sąd Rejonowy w całości dał wiarę opinii biegłej J. D.. Opinia ta nie została również skutecznie zakwestionowana przez uczestnika. Zaznaczył, że biegła w sposób szczegółowy i wyczerpujący odniosła się do zastrzeżeń uczestnika, wyjaśniając, iż uwzględniła w opinii położenie nieruchomości na terenach zalewowych. Biegła wyjaśniła też w sposób logiczny i nie budzący wątpliwości, dlaczego przyjęła współczynnik korygujący na poziomie 0,9 oraz współczynnik współkorzystania wynoszący 0,75. Sąd podniósł także, że zgodnie z art. 286 k.p.c. sąd może zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych nie oznacza, że w każdym przypadku jest to konieczne, potrzeba taka może bowiem wynikać z okoliczności sprawy i podlega ocenie sądu orzekającego. Dlatego nie ma uzasadnienia wniosek o powołanie kolejnego biegłego (biegłych) w sytuacji, gdy złożona już opinia jest niekorzystna dla strony. Zgłaszając taki wniosek, strona winna wykazać błędy, sprzeczności lub inne wady w złożonych do akt sprawy opiniach biegłych, które dyskwalifikują te opinie, uzasadniając tym samym powołanie dodatkowych opinii. Sąd ma zatem obowiązek dopuszczenia takiego dowodu wówczas, gdy zachodzi tego potrzeba, w szczególności, gdy w sprawie zostały wydane sprzeczne opinie biegłych, przy czym nawet sprzeczność konkluzji opinii biegłych w zakresie zdolności do pracy wydanych w różnym czasie (np. w toczących się kolejno postępowaniach z udziałem tych samych stron) nie powoduje obowiązku sięgania przez sądy po instrumenty wymienione w art. 286 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017r., III UK 41/16, lex nr 2209097). Niezadowolenie strony z niekorzystnych dla niej wypowiedzi biegłego nie może być przyczyną dopuszczenia dowodu z dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2016r., III CSK 35/16, lex nr 2191462). Zdaniem Sądu Rejonowego, w niniejszej sprawie uczestnik nie wykazał wadliwości i błędów w opinii biegłej J. D.. Jeżeli natomiast chodzi o przedłożone przez uczestnika fragmenty opinii biegłych z zakresu szacowania nieruchomości, to opinie te zostały wydane w innych sprawach i nawet nie wiadomo, jaki był konkretny stan faktyczny tych spraw, stąd też fragmenty przedstawionych przez uczestnika opinii nie mogą stanowić punktu odniesienia przy ocenie opinii biegłej J. D..

W związku z powyższym Sąd pierwszej instancji ustanowił na rzecz uczestnika służebność przesyłu w pasie gruntu przedstawionym na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego J. K. i przyjętej do Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego Starostwa Powiatowego w K. w dniu 31 maja 2017 roku za numerem (...)ograniczonym punktami(...)o powierzchni 1307 m ^{( 2)} polegającą na znoszeniu prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania linii energetycznych wysokiego napięcia oraz obowiązku znoszenia przez właściciela ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia pasa technologicznego linii elektroenergetycznej oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii elektroenergetycznych (pkt I) i zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawców solidarnie kwotę 25 037 zł od daty uprawomocnienia się orzeczenia z zastrzeżeniem odsetek ustawowych w razie uchybienia terminowi płatności (pkt II). W ocenie Sądu ustalony termin do uiszczenia przez uczestnika powyższej kwoty jest dla niego optymalny do przygotowania funduszy, bowiem jest on przedsiębiorstwem przesyłowym, który winien być przygotowany na wypadek odpłatnego ustanowienia służebności przesyłu. Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 j.t.) w zw. z art. 520 § 2 k.p.c. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kielcach od uczestnika kwotę 2.358,92 zł, zaś od wnioskodawców solidarnie kwotę 2.318,92 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Na powyższe kwoty złożyły się wypłacone biegłym wynagrodzenia za sporządzenie opinii w przedmiotowej sprawie i udział w rozprawie: biegłemu J. K. w kwotach: 2.919,49 zł (k. 154-155) oraz 60,00 zł (k. 220) i biegłej J. D. w kwocie 1.758,35 zł (k. 180-182). Sąd uwzględnił przy tym, iż wnioskodawcy ponieśli koszty w kwocie 40,00 zł związane z uiszczeniem opłaty sądowej od wniosku. Co do pozostałych kosztów Sąd Rejonowy na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. tut. Sąd orzekł, że wnioskodawcy i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł uczestnik- (...) S.A. w K. zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie przepisów:

1/ art. 7 k.c. w związku z art. 234 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie w sprawie i pominięcie przy orzekaniu prawnie wiążącego domniemania dobrej wiary,

2/ art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów nie mającej waloru wszechstronnego rozważania wszystkich okoliczności sprawy i przyjęcie, że twierdzenie wnioskodawców jakoby w latach 1989-1990 nie wyrażali zgody na budowę linii jest wiarygodne i wystarczające do obalenia domniemania dobrej wiary, w sytuacji gdy wnioskodawcy nie wykazali aby w latach 1989- 1990 sprzeciwiali się budowie, składali pisma do zakładu energetycznego (poprzednika prawnego uczestnika), zaskarżyli decyzję lokalizacyjną lub o pozwoleniu na budowę albo składali inne wnioski do organów administracji publicznej, przy jednoczesnym niekwestionowaniu przez okres ponad 20 lat przebiegu linii przez ich nieruchomość i akceptowaniu podejmowania przez uczestnika i jego poprzedników prawnych czynności eksploatacyjnych,

3/ art. 172 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie za podstawę oceny zarzutu zasiedzenia służebności § 2 ww. przepisu, w sytuacji gdy objęcie służebności w posiadanie a oparciu o decyzję Urzędu Wojewódzkiego z dnia 17 listopada 1989r. znak: (...), przy obowiązującym jednocześnie domniemaniu dobrej wiary, pozwalało poprzednikowi prawnemu uczestnika przypisać status posiadacza w dobrej wierze, co winno skutkować zastosowaniem w sprawie § 1 ww. przepisu i przyjęciem 20 letniego terminu zasiedzenia służebności,

4/ art. 231 k.p.c. poprze jego niezastosowanie w sprawie i pominięcie domniemania faktycznego, że w sprawie budowy spornej linii zostało wydane pozwolenie na budowę, to decyzja ta- zgodnie z treścią art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 21 października 1974r. Prawo budowlane, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 marca 1975r. do dnia 31 grudnia 1994r. – musiała być poprzedzona uzyskaniem zgody właściciela nieruchomości,

5/ art. 305 ² § 2 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wynagrodzenie ustalone przez biegłego rzeczoznawcę majątkowego mając w rzeczywistości walor dowolny, jest wynagrodzeniem odpowiednim w rozumieniu tegoż przepisu,

6/ art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że biegły rzeczoznawca majątkowy prawidłowo wyliczył wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu dla działki (...) traktując ją jako pełnowartościową działkę budowlaną, w sytuacji gdy działka położona jest na terenach zalewowych, co zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i zasadami logiki znacząco ogranicza jej wartość rynkową, jak również ogranicza możliwość zabudowy, przez co działka winna być traktowana jako rolna, gdyż tak faktycznie może być użytkowana,

7/ art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że współczynnik „k” dla działki budowlanej na poziomie 0,75 jest prawidłowy, w sytuacji gdy z utrwalonej praktyki biegłych i fachowej literatury wynika, że zasadnym jest współczynnik korzystania „k” na poziomie nie większym niż 0,5, a nadto pominięcie, że w przypadku linii wysokiego napięcia ze względu na jej kubatury możliwa jest ograniczona zabudowa (po uzgodnieniu z właścicielem sieci)- co w przypadku linii niskiego i średniego napięcia jest wykluczone,

8/ art. 278 w związku z art. 227 w związku z art. 217 k.p.c. poprzez pominięcie zgłoszonego przez uczestnika wniosku o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej pisemnej opinii biegłego lub przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego pomimo niewyjaśnienia wątpliwości dotyczących opinii opracowanej przez biegłą J. D., a dotyczących okoliczności istotnych w sprawie,

9/ art. 520 § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie, w sytuacji gdy interesy stron były sprzeczne, co wobec wygrania przez wnioskodawców sprawy w zakresie wynagrodzenia w wysokości w wymiarze 75% winno skutkować częściowym rozdzieleniem kosztów postępowania w stosunku innym niż w zaskarżonym postanowieniu.

Podnosząc powyższe zarzuty uczestnik wnosił o:

1/ zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania za pierwszą instancję według norm przepisanych,

2/ zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Ewentualnie wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Wnioskodawcy L. A. i B. A. wnosili o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zgłoszonych w apelacji zarzutów dotyczących nieuwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu, to jest zarzutów naruszenia prawa procesowego- art. 233 § 1 k.p.c. art. 231 k.p.c. i art. 234 k.p.c. oraz prawa materialnego – art. 7 k.c. i art. 172 k.c. (pkt 1-4 apelacji). Ponieważ zarzuty te dotyczą w zasadzie jednego zagadnienia, to jest czy po stronie poprzednika prawnego uczestnika nastąpiły wszystkie przesłanki do stwierdzenia, że nabył służebność przesyłu w drodze zasiedzenia- należało je ocenić kompleksowo.

Jeżeli chodzi o ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny, zauważyć należy, że nie jest on kwestionowany przez apelującego. Sąd Okręgowy również podziela dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne i przyjmuje je jako własne. Zarzuty apelacji zawarte w punktach 1-4 dotyczą dokonania błędnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że twierdzenie wnioskodawców jakoby w latach 1989-1990 nie wyrażali zgody na budowę linii jest wiarygodne i wystarczające do obalenia domniemania dobrej wiary w sytuacji, gdy wnioskodawcy nie wykazali, aby w latach 1989-1990 sprzeciwili się budowie, składali pisma do zakładu energetycznego (poprzednika prawnego uczestnika), zaskarżyli decyzję o lokalizacji lub pozwoleniu na budowę albo składali inne wnioski do organów administracji publicznej, przy jednoczesnym niekwestionowaniu przez okres ponad 20 lat przebiegu linii przez ich nieruchomość i akceptowaniu podejmowania przez uczestnika i jego poprzedników prawnych czynności eksploatacyjnych.

Z powyższymi zarzutami należało się zgodzić i podzielić je w całości. Decydujące zatem znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma ocena podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu w tym ocena jaki charakter – w dobre czy złej wierze- miało posiadanie przez poprzedników prawnych uczestnika tej służebności.

Zgodnie z art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Stosownie natomiast do art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. W orzecznictwie dopuszczono możliwość nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia jeszcze przed nowelizacją kodeksu cywilnego, dokonaną ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), która do polskiego systemu prawnego wprowadziła służebność przesyłu (por. postanowienie SN z dnia 4 października 2006 r., II CSK 11/06 niepub.; postanowienie SN z dnia 22 października 2002 r., III CZP 64/02 Biuletyn SN 2002, nr 11, s. 7; wyrok SN z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05, LexPolonica nr 409449; wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., V CSK 679/04, niepubl.; postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2006 r., I CSK 11/05, Biul. SN 2006, nr 5). Powołana powyżej ustawa nie zawiera jednak przepisów przejściowych co do zasiedzenia służebności przesyłu, co prowadzi do wniosku, że należy przyjąć, iż jeżeli termin prowadzący do zasiedzenia służebności upłynął przed dniem 3 sierpnia 2008 r., tj. przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r., to przedmiotem zasiedzenia było nabycie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, zaś jeśli po tej dacie - służebności przesyłu.

Jak ustalono w niniejszej sprawie i nie było to kwestionowane, przedmiotowa napowietrzna linia eletroenergetyczna stanowiąca własność uczestnika, a znajdująca się na nieruchomości wnioskodawców, została wybudowana na podstawie decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z dnia 22 grudnia 1988r. (znak: (...) w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji polegającej na budowie linii (...) P.- K. od słupa (...)(do stacji(...)), decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z dnia 9 lutego 1989r. (znak: (...) w sprawie budowy linii(...) P.- K. od słupa nr(...)i decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z dnia 17 grudnia 1989r. (znak: (...)w sprawie udzielenia pozwolenia na budowę linii (...) P.- K. odcinek III od słupa nr (...)- ze strefą ochronną- pasem szerokości 65m. Decyzje te zostały wydane na rzecz Zakładu (...) w S.. Wskazana linia eletroenergetyczna (...) P.- K. została wybudowana w 1990 roku. Odbiór techniczny linii nastąpił w dniu 27 listopada 1990 roku. Bezspornym również było, że od 5 lipca 1988 roku wnioskodawcy L. i B. małżonkowie A. są właścicielami przedmiotowej nieruchomości położonej w Z., gmina P., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...).

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że początek okresu zasiedzenia służebności należy liczyć od dnia 27 listopada 1990r., kiedy to nastąpił odbiór techniczny linii i została ona oddana do użytku. Nie była sporna w sprawie także okoliczność, że przedmiotowa linia elektroenergetyczna od momentu wybudowania nie zmieniła swojego przebiegu i jej trasa pozostała bez zmian. Również następstwo prawne kolejnych podmiotów użytkujących tę linię -poczynając od Zakładu (...) w S. aż do (...) S.A. w K. zostało wykazane stosownymi dokumentami, w tym zostało wykazane, iż przeniesienie posiadania służebności następowało wraz z przeniesieniem posiadania urządzeń energetycznych.

W ocenie Sądu Okręgowego władztwo wykonywane przez poprzedników prawnych uczestnika na nieruchomości wnioskodawców odpowiadało zakresowi służebności przesyłu w rozumieniu art. 305 ¹ k.c., polegało na wzniesieniu na gruncie trwałych i widocznych urządzeń do przesyłu energii elektrycznej oraz na korzystaniu z nich w tym celu, a także w celu konserwacji i naprawy, co stanowiło przedmiot działalności przedsiębiorstwa będącego poprzednikiem prawnym uczestnika. Było zatem wykonywane „dla siebie” w zakresie i w sposób, jaki odpowiadał służebności przesyłu (a przed sierpniem 2008r. służebności gruntowej przesyłu).

Jak już wyżej zaznaczono – te wszystkie okoliczności nie były sporne w niniejszej sprawie. Natomiast spór sprowadzał się do kwestii dobrej lub złej wiary mającej wpływ na okres zasiedzenia. Sąd Okręgowy podziela zarzuty skarżącego co do naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów art. 7 k.c. w związku z art. 234 k.p.c. art. 231 k.p.c. i w konsekwencji art. 172 k.c.- w zakresie niezastosowania domniemania dobre wiary.

Zgodnie z art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Zagadnienie dobrej lub złej wiary posiadacza służebności było przedmiotem licznych wypowiedzi orzecznictwa, jak i piśmiennictwa, wyrażone na tym tle poglądy nie są zawsze zbieżne ze sobą. Jednak najnowsze orzecznictwo, zwłaszcza Sądu Najwyższego, odnośnie ciężaru dowodu określonego w art. 6 k.c. co do obalenia domniemania wynikającego z art. 7 k.c. można już uznać za jednolite. W postanowieniu z dnia 18 sierpnia 2017r. (sygn. IV CSK 609/16, LEX nr 2372558) Sąd Najwyższy stwierdził, że domniemania prawne zmieniają rozkład ciężaru dowodu określony w art. 6 k.c. Na stronie, która kwestionuje wniosek domniemania, spoczywa ciężar dowodu. Domniemanie przewidziane więc w art. 7 k.c. jest wiążące dla sądu orzekającego (art. 234 k.p.c.), aż do czasu, gdy strona związana ciężarem dowodu udowodni złą wiarę. Domniemanie dobrej wiary może być obalone, ponieważ art. 7 k.c. nie wyłącza takiej możliwości. Obalenie domniemania nastąpi tylko w przypadku udowodnienia przez przeciwnika przeciwieństwa, tj. istnienia złej wiary. Nie wystarczy dowód przeciwny, tj. wykazanie, że dobra wiara może budzić wątpliwości, innymi słowy - że zainteresowany jej nie udowodnił. Właśnie bowiem ze względu na domniemanie sąd - bez dowodu - musi przyjmować istnienie dobrej wiary. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy wyjaśnił, że domniemania prawne- w przeciwieństwie do domniemań faktycznych są normami prawa materialnego. Wprawdzie nie normują one zachowań adresatów norm prawnych, ale zawierają nakaz uznania przez sąd przy rozstrzyganiu wyrażonej w nich reguły. Artykuł 234 k.p.c. jest normą procesową, tylko w sposób bardzo ogólny uzupełniający przepisy materialnoprawne, skoro stanowi jedynie o mocy wiążącej domniemań wobec sądu. W wypadku domniemania prawnego to sama norma prawna wskazuje konsekwencje, które sąd ma wysnuć z ustalonych okoliczności faktycznych. Innymi słowy- decyduje, że przyjęcie określonych faktów za prawdziwe determinuje przyjęcie prawdziwości, lub nieprawdziwości innych istotnych dla sprawy faktów. Domniemania prawne zmieniają rozkład ciężaru dowodu określony w art. 6 k.c. Na stronie, która kwestionuje wniosek domniemania, spoczywa ciężar dowodu. Domniemanie przewidziane więc w art. 7 k.c. jest wiążące dla sądu orzekającego (art. 234 k.p.c.), aż do czasu, gdy strona związana ciężarem dowodu udowodni złą wiarę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1994 r., I CRN 44/94, OSNC 1994, Nr 12, poz. 45). Podobny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w postanowieniu z dnia 18 sierpnia 2017r. (IV CSK 636/16, LEX nr 2383255).Również w wyroku z dnia 15 września 2017r. (I ACa 316/17, LEX nr 2452287) Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, że domniemanie dobrej wiary (art. 7 k.c.) może być dopiero obalone przez wykazanie, że stan faktyczny jest inny, niż domniemanie nakazuje uznawać, a zatem niezbędne jest przeprowadzenie dowodu przeciwieństwa. Poddanie w wątpliwość stanu dobrej wiary nie pozwala jeszcze nawet sądowi na dokonanie ustalenia innego niż nakazane domniemaniem ustalenie dobrej wiary. Domniemanie zawarte w art. 7 k.c. nakazuje zatem rozstrzygnąć na korzyść dobrej wiary sytuację, gdy zgromadzony i prawidłowo oceniony materiał dowodowy nie wystarcza do usunięcia niepewności co do dobrej lub złej wiary (por także wyrok SA w Katowicach z dnia 13 marca 2018r., V Aga 336/18, LEX nr 2473751).

Sąd Okręgowy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela powyższy pogląd judykatury i przyjmuje go za własny. Odnosząc go do rozpoznawanej sprawy, należy zgodzić się ze skarżącym, że Sąd Rejonowy niesłusznie, powołując się jedynie na oświadczenie wnioskodawców, że nie wyrażali zgody na posadowienie na ich nieruchomości fragmentu przedmiotowej linii elektroenergetycznej- przyjął stosowanie 30 letniego terminu zasiedzeni, tj. objęcia w posiadanie w zakresie służebności przesyłu przez poprzednika prawnego uczestnika nieruchomości stanowiącej własność L. A. i B. A. w złej wierze. Skoro nie czynił w tej materii ustaleń ani rozważań i przyjął odwrotny wniosek niż wynika on z unormowania zawartego w art. 7 k.c., to w sposób istotny naruszył zawarte w nim domniemanie i tym samym także art. 234 k.p.c.

Przy rozpoznaniu wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o stwierdzenie nabycia służebności przez zasiedzenie i ocenie, jaką długość okresu niezbędnego do zasiedzenia należy przyjąć, że decydujące znaczenie ma istnienie dobrej bądź złej wiary w momencie objęcia w posiadanie nieruchomości (służebności) oraz wynikające z przepisu art. 7 k.c. domniemanie dobrej wiary posiadacza. Istotna jest przy tym dobra wiara na początku okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności. Jej utrata w czasie trwania posiadania nie ma znaczenia dla zasiedzenia (tak SN w postanowieniu z dnia 4 czerwca 2014r., II CSK 520/13, LEX nr 1491129). W przedmiotowej sprawie w żadnym razie nie było podstaw aby stwierdzić, że domniemanie prawne, o którym mowa w art. 7 k.c. zostało obalone, albowiem wnioskodawcy -za wyjątkiem własnych twierdzeń- nie przedstawili żadnych dowodów, na podstawie których udowodniliby, iż poprzednik prawny uczestnika objął w posiadanie służebność będąc w złej wierze. Wnioskodawcy reprezentowani przez fachowego pełnomocnika w ogóle nie przejawili inicjatywy dowodowej w tym zakresie.

Wskazać w tym miejscu należy, że w orzecznictwie przyjmuje się również, że do obalenia domniemania może dojść nie tylko w wyniku inicjatywy dowodowej uczestników postępowania. Fakty domniemane powinny podlegać ocenie w kontekście wszystkich dowodów zebranych w sprawie, niezależnie od tego, która ze stron domagała się przeprowadzenia dowodu (por. uzasadnienie do postanowienia SN z dnia 7 maja 2014r., II CSK 472/13). Jednak w ocenie Sądu Okręgowego na fakt posiadania przez poprzednika prawnego uczestnika służebności przesyłu w dobrej wierze wskazuje materiał dowodowy oraz fakty ustalone w niniejszej sprawie. Po pierwsze poprzednik prawny uczestnika- Zakład (...) w S. objął służebność w posiadanie nie samowolnie, ale na podstawie wymienionych wyżej decyzji administracyjnych: „lokalizacyjnej” i pozwolenia na budowę. Po drugie, brak sprzeciwu właścicieli nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...)- wnioskodawców w sprawie nie powinien budzić żadnych wątpliwości. Wnioskodawcy od czasu wznoszenia na ich nieruchomości przedmiotowej linii elektroenergetycznej do 2014 roku nie składali żadnych sprzeciwów i skarg, nie odwoływali się od wydanych decyzji administracyjnych, nie wnosili o ich uchylenie. Nie ma przy tym znaczenia, że- jak zeznali- nie otrzymali żadnej z tych decyzji. Niewątpliwie wiedzieli o tym, że na ich działce jest budowana linia i w tym czasie nie zgłaszali żadnych sprzeciwów, nie żądali doręczenia im decyzji. W orzeczeniu z dnia 24 maja 2013r. (V CSK 287/12) Sąd Najwyższy stwierdził, że ograniczenia we władaniu przez właściciela nieruchomością ujawniają się niewątpliwie już, gdy przedsiębiorca zajął część tej nieruchomości i rozpoczął prace związane ze wznoszeniem urządzeń przesyłowych. Już wtedy, jeśli właściciel sprzeciwia się takiemu stanowi rzeczy, może podjąć działania zmierzające do tego, aby przedsiębiorca zaprzestał naruszania jego władztwa. Tymczasem wnioskodawcy nie sprzeciwiali się wznoszeniu na ich nieruchomości linii elektroenergetycznej. L. A. na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2016r. wyjaśnił, że nie protestował przeciwko tej budowie, nie myślał o tym (k. 105) oraz że nie sprzeciwiał się temu, iż w kolejnych latach pracownicy Zakładu (...) wchodzili na teren jego nieruchomości celem konserwacji i przeglądu linii oraz temu, że pracownicy ci przycinali regularnie brzozy rosnące na jego działce. Na rozprawie w dniu 4 września 2017r. wnioskodawca słuchany w charakterze strony potwierdził swoje wcześniejsze wyjaśnienia (k. 227v-228). Również wnioskodawczyni B. A. potwierdziła wyjaśnienia swojego męża (k. 105). Wobec powyższego nie sposób zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż w niniejszej sprawie nie można przyjąć po stronie uczestnika dobrej wiary, ponieważ wnioskodawca L. A. w sposób konsekwentny i spójny zeznał, że ani on, ani jego żona czy też ich poprzednicy prawni nie wyraził zgody na umieszczenie na nieruchomości stanowiącej jego działkę nr (...) napowietrznej linii elektroenergetycznej. Analiza wyjaśnień, a następnie zeznań wnioskodawcy prowadzi do przeciwnych wniosków, a mianowicie takich, że w chwili wznoszenia urządzeń na przedmiotowej nieruchomości ani L. A., ani B. A. nie zgłaszali żadnych sprzeciwu w tej sprawie, nie czynili też pracownikom Zakładu (...) żadnych przeszkód we wznoszeniu tej linii. Dopiero pismem z dnia 15 kwietnia 2014r. (k. 13-14) wnioskodawcy wezwali uczestnika do zawarcia z nimi umowy o ustanowienie służebności przesyłu i wypłaty wynagrodzenia z tego tytułu. Istotny w niniejszej sprawie jest również fakt, że wieloletnie znoszenie istnienia urządzeń energetycznych przez wnioskodawców (mimo, że jak zeznali od strony słupa słuchać było trzaski, zagrażał on ich życiu), musiało utwierdzać ich w przekonaniu, że istnieje tytuł prawny do nieruchomości.

Biorąc zatem powyższe pod uwagę należało stwierdzić, że w niniejszej sprawie- wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, nie było podstaw do ustanowienia na rzecz uczestnika służebności przesyłu, albowiem uczestnik zgłosił skuteczny zarzut zasiedzenia takiej służebności. W konsekwencji uwzględniając 20 letni okres zasiedzenia, który upłynął w dniu 27 listopada 2010 r. (początek biegu zasiedzenia należy liczyć od dnia odbioru przedmiotowej linii to jest od dnia 27 listopada 1990r.), doszło do zasiedzenia służebności przesyłu w dobrej wierze na rzecz poprzednika prawnego uczestnika, to jest (...) S.A. (k. 65-72). Do okresu posiadania w zakresie służebności przesyłu po dniu 3 sierpnia 2008r. należało doliczyć okres posiadania służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu sprzed daty 3 sierpnia 2008r. (patrz uchwała SN z dnia 22 maja 2013r., III CZP 18/13). Powyższe twierdzenie na podstawie przedstawionego powyżej stanu faktycznego ma również oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a zwłaszcza w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 listopada 2014 r. (sygn. akt II CSK 120./12).

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w całości i oddalił wniosek. Konsekwencją powyższego było także uregulowanie w sposób odmienny orzeczenia o kosztach postępowania oraz o kosztach sądowych. Jeżeli chodzi o koszty postępowania, należało przyznać rację skarżącemu, iż w rozpoznawanej sprawie należy zastosować uregulowanie zawarte w art. 520 § 3 k.p.c., niewątpliwie bowiem interesy wnioskodawców i uczestnika w rozstrzygnięciu sprawy były od początku sprzeczne. Skoro wniosek L. A. i B. A. został ostatecznie oddalony powinni oni zwrócić uczestnikowi poniesione przez niego koszty postępowania, to jest kwotę 240 zł. tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego według norm przepisanych (§ 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu) oraz kwotę 17 zł. uiszczoną tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Zmiana zaskarżonego orzeczenia skutkowała także zmianą rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów sądowych za pierwszą instancję. Skoro wnioskodawcy przegrali sprawę to powinni być obciążeni w całości nieuiszczonymi kosztami sądowymi na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 520 § 2 k.p.c. Na koszty te składają się pokryte przez Skarb Państwa koszty wynagrodzeń biegłych.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. Składa się na nie kwota 240 zł. stanowiąca wynagrodzenie pełnomocnika ustalone według norm przepisanych (na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz opłata od apelacji w wysokości 40 zł.

Jeżeli chodzi o dalsze zarzuty zgłoszone w punktach od 5 do 8 apelacji, a dotyczące naruszenia artykułów 305 ² § 1 k.c., 233 § 1 k.p.c., 278 w związku z 227 w związku z 217 k.p.c., należało stwierdzić, że uwzględnienie przez Sąd Okręgowy jako zasadnego zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu i w konsekwencji oddalenie wniosku o ustanowienie służebności, czyni bezprzedmiotowym rozpoznania tych zarzutów.

SSO Anna Pać- Piętak SSO Sławomir Buras SSO Barbara Dziewięcka

(...)