Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko Powiatowi B.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 29 listopada 2016 r. sygn. akt IX GC 213/14

1. oddala apelację;

2. zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Anna Kowacz-Braun SSA Zbigniew Ducki SSO del. Izabella Dyka

Sygn. akt I AGa 196/18

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 14 września 2018 r.

Strona powodowa Przedsiębiorstwo (...)spółka z o. o. w G. wniosła o zasądzenie od strony pozwanej PowiatuB.kwoty 848 535,25 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 472 618,13 zł od 27 listopada 2013 r. do dnia zapłaty, od kwoty 51 115,17 zł od 7 marca 2013 r. do dnia zapłaty, od kwoty 26 992,35 zł od 29 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty i od kwoty 297 627,60 zł od 23 września 2013 r. do dnia zapłaty.

Na dochodzoną kwotę składa się kwota 472,618,13 zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe uzupełniające będące poza zakresem zadania pod nazwą „(...)”, kwota 51 115,17 zł tytułem wynagrodzenia za wymianę gruntowego wymiennika ciepła, kwota 26 992,35 zł tytułem wynagrodzenia za naprawę gruntowego wymiennika ciepła, która nie została stronie powodowej wypłacona, ponieważ strona pozwana potrąciła z tym wynagrodzeniem karę umowną w tej wysokości za nieterminowe wykonanie zobowiązania, oraz kwota 297 627,60 zł tytułem kary umownej za odstąpienie przez stronę powodową od umowy.

Strona pozwana Powiat B. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu. Strona pozwana zarzuciła, że strona powodowa nie ma legitymacji do samodzielnego występowania o zapłatę wynagrodzenia, ponieważ wykonawcą było konsorcjum powodowej spółki i spółki (...)spółka jawna. Nadto strona pozwana zaprzeczyła wszystkim twierdzeniom pozwu.

Strona powodowa wniosła ostatecznie o zasądzenie od strony pozwanej 848 459,21 zł, w tym 472 742,09 zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powoda roboty budowlane, cofając pozew w pozostałym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia.

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2016 r. Sad Okręgowy w Krakowie:

I. oddalił powództwo o zapłatę 848 459,21 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot: 472 742,09 zł od 27 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty, 51 115,17 zł od 7 marca 2013 r. do dnia zapłaty,26 992,35 zł od 29 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty, 297 627,60 zł od 23 września 2013 r. do dnia zapłaty;

II. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie;

III. zasądził od strony powodowej Przedsiębiorstwa (...) spółki z o.o. w W. na rzecz strony pozwanej Powiatu B.kwotę 7200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie to Sąd Okręgowy poprzedził następującymi ustaleniami:

W dniu 5 marca 2012 r. spółka (...)i spółka Przedsiębiorstwo (...) zawarły umowę konsorcjum w celu wykonania zadania pod nazwą „(...)o wymiarach 24x45 m wraz z częścią socjalną w Ł. na dz. Nr (...) – Gmina Ł.” na warunkach przedstawionych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz na podstawie kontraktu, który zostanie zawarty z Powiatem (...). Dla realizacji tego celu strony zobowiązały się działać na zasadach określonych umową. Strony postanowiły, że umowa ulegnie rozwiązaniu po wykonaniu umowy zawartej z Powiatem B. i wygaśnięciu zobowiązań wynikających z rękojmi i udzielonej gwarancji. W razie nieuzyskania zamówienia umowa ulegała rozwiązaniu w terminie 21 dni od daty powiadomienia o tym przez Powiat B.. Szczegółowy podział zadań określał załącznik do umowy sporządzony w oparciu o postanowienia zawarte pomiędzy stronami umowy konsorcjum. Liderem konsorcjum została spółka Przedsiębiorstwo (...). Lider konsorcjum został upoważniony do prowadzenia spraw konsorcjum i reprezentowania jego interesów podczas wykonywania zamówienia. Strony potwierdziły, że lider konsorcjum złożył Powiatowi B.ofertę i zawrze z nim umowę w imieniu konsorcjum. Podpisanie oferty i umowy przez lidera w imieniu konsorcjantów nastąpił na podstawie pełnomocnictw szczegółowych stanowiących załącznik do umowy konsorcjum. Strony postanowiły, że w razie podpisania umowy z Powiatem B. i przystąpienia do jego realizacji każdy z konsorcjantów będzie wykonywał przypisany mu zakres zadań na własny koszt i ryzyko. W takim też zakresie każdy z konsorcjantów będzie miał prawo samodzielnego zawierania umów ze swoimi dostawcami lub ewentualnymi usługodawcami bądź podwykonawcami. Strony postanowiły, że odpowiadają solidarnie przed Powiatem B. za ewentualne szkody, gdyby powstały na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. W stosunku do osób trzecich, z wyłączeniem PowiatuB., każdy z konsorcjantów miał sam odpowiadać za szkodę, którą wyrządził w związku z realizacją umowy konsorcjum. Lider konsorcjum zobowiązał się zapewnić finansowanie oraz obsługę prawno-organizacyjną oraz finansowo-księgową w zakresie niezbędnym dla potrzeb realizacji umowy zawartej z Powiatem B. przez konsorcjantów. Konsorcjanci postanowili, że faktury za wszystkie prace wykonane przez konsorcjantów na podstawie umowy zawartej z Powiatem B. będą wystawiane zamawiającemu Powiatowi B. przez lidera konsorcjum. Konsorcjanci mieli wystawiać faktury liderowi za pracę przez nich wykonane i protokolarnie odebrane przez Powiat B.. Lider konsorcjum miał płacić konsorcjantom należne im wynagrodzenie w terminie czternastu dni po złożeniu faktur częściowych i końcowych. Zmiany umowy konsorcjum wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności. Spółka (...)udzieliła spółce Przedsiębiorstwo (...)pełnomocnictwa do reprezentowania przed Powiatem B. w zakresie podpisania oferty i umowy dotyczącej zadania pod nazwą „(...)o wymiarach 24x45 m wraz z częścią socjalną w Ł. na dz. (...)– Gmina Ł.”.

W dniu 9 marca 2012 r. PowiatB.jako zamawiający oraz konsorcjum składające się ze spółki Przedsiębiorstwo (...) oraz spółki (...)jako wykonawca reprezentowane przez lidera konsorcjum spółkę Przedsiębiorstwo (...)zawarli umowę (...)o zaprojektowanie i wykonanie przez wykonawcę robót budowlanych polegających na dokończeniu budowy wielofunkcyjnej sali sportowej o wymiarach 24 x 45 m wraz z częścią socjalną i wyposażeniem w Ł. na działce nr (...)– Gmina Ł.. Przedmiot umowy określał projekt budowlany, decyzja o pozwoleniu na budowę, geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza, protokół zaawansowania robót, program funkcjonalno-użytkowy, oferta wykonawczy wraz z tabelą elementów rozliczeniowych, stanowiące załączniki do umowy. Strony przewidziały wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 2 419 736,58 zł netto, to jest 2 976 276 zł brutto. Wynagrodzenie zawierało wszelkie koszty związane z kompleksowym wykonaniem przedmiotu umowy. Zapłata wynagrodzenia następować miała na podstawie faktur częściowych i końcowej wystawionych na podstawie protokołów odbiorów częściowych i protokołu odbioru końcowego. Wraz z fakturą końcową wykonawca obowiązany był przedłożyć zamawiającemu protokół odbioru końcowego oraz oświadczenie wszystkich podwykonawców robót budowlanych o otrzymaniu przez nich podwykonawcy całego wynagrodzenia należnego im na podstawie umów zawartych z wykonawcą, a także kopie otrzymanych od podwykonawców faktur i potwierdzeń przelewów dokonanych na podstawie tych faktur. Wynagrodzenie miało być wypłacone w terminie trzydziestu dni od daty otrzymania przez Powiat B. prawidłowo sporządzonej faktury. Okres rękojmi za wady wynosił 36 miesięcy od daty odbioru końcowego. Wykonawcy przysługiwało prawo odstąpienia od umowy, jeżeli zamawiający nie dokonałby zapłaty faktury, mimo dodatkowego pisemnego wezwania, w terminie sześćdziesięciu dni od upływu terminu zapłaty określonego w umowie oraz w przypadku odmowy odbioru przedmiotu umowy lub podpisania protokołu odbioru bez wskazania uzasadnionej przyczyny. Oświadczenie o odstąpieniu powinno być dokonane na piśmie pod rygorem nieważności ze wskazaniem podstaw odstąpienia. W przypadku odstąpienia od umowy wykonawca obowiązany był do sporządzenia przy udziale zamawiającego protokołu inwentaryzacji robót w toku według stanu na dzień odstąpienia.

W dniu 31 lipca 2012 r. spółka Przedsiębiorstwo (...)złożyło Powiatowi B.ofertę wykonania robót budowlanych związanych z usunięciem awarii gruntowego wymiennika ciepła za wynagrodzenie 199 500 zł netto. Roboty mogły być wykonane w terminie 21 dni od dostarczenia elementów gruntowego wymiennika ciepła od dostawcy. Czas na dostawę urządzeń wynosił według oferty do trzydziestu dni od daty złożenia zamówienia.

W dniu 30 sierpnia 2012 r. Powiat B.jako zamawiający oraz konsorcjum składające się ze spółki Przedsiębiorstwo (...)oraz spółki (...)jako wykonawca reprezentowane przez lidera konsorcjum spółkę Przedsiębiorstwo (...)zawarli umowę (...)o usunięcie awarii gruntowego wymiennika ciepła wykonanego przez spółkę Przedsiębiorstwo (...), które przerwało działania naprawcze budynku sali gimnastycznej w Ł.. Wykonawca zobowiązał się wykonać prace: odpompowanie wody z otworu przy gruntowym wymienniku ciepła, inwentaryzację geodezyjną rzędnych pozostawionej pod posadzką instalacji, sprawdzenie szczelności pozostawionej pod posadzką instalacji gruntowego wymiennika ciepła, montaż gruntowego wymiennika ciepła wraz z próbami, kontrolami i odbiorami, zasypanie gruntowego wymiennika ciepła i odtworzeniem warstw pod posadzką wraz z uzupełnieniem izolacji poziomej, pozostałe prace konieczne do usunięcia awarii nie ujęte w ofercie wykonawcy, których wartość nie może przekroczyć 10 % wartości wynagrodzenia określonego w umowie, a zlecone na podstawie protokołu konieczności i rozliczone kosztorysem powykonawczym opracowanym w oparciu o stawki i składniki cenowe jak w kosztorysie ofertowym. Prace miały być wykonane do 30 października 2012 r.. Wynagrodzenie było ryczałtowe w wysokości 245 385 zł brutto. Wynagrodzenie za prace pozostałe przewidziano na 24 538,50 zł brutto. Zamawiający miał prawo naliczenia kary umownej w wysokości 0,2 % wartości brutto przedmiotu umowy za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu zobowiązania. W dniu 30 października 2012 r. strony zawarły aneks do umowy, przedłużając termin realizacji robót do 30 listopada 2011r.

W dniu 20 września 2012 r. spółka Przedsiębiorstwo (...)sporządziła kosztorys ofertowy uzupełniający usunięcia awarii gruntowego wymiennika ciepła. Według kosztorysu dodatkowy koszt usunięcia awarii to 83 847,34 zł brutto.

W dniu 15 stycznia 2013 r. spółka Przedsiębiorstwo (...)wystawiła fakturę za usunięcie awarii gruntowego wymiennika ciepła na kwotę 269 923,50 zł. W dniu 25 stycznia 2013 r. Powiat B.odebrał od spółki Przedsiębiorstwo (...)roboty budowlane związane z usunięciem awarii gruntowego wymiennika ciepła. W protokole podano, że wartość robót to 219 450 zł netto.

PowiatB.naliczył karę umowną za wykonanie robót związanych z usuwaniem awarii gruntowego wymiennika ciepła z opóźnieniem w wysokości 26 992,35 zł.

Powiat B.pismem z 2 kwietnia 2013 r., odpowiadając na wezwanie do zapłaty 26 992,35 zł tytułem wynagrodzenia za usuwanie awarii gruntowego wymiennika ciepła przesłane przez spółkę Przedsiębiorstwo (...)22 lutego 2013 r., odpowiedział, że nie zapłaci tego wynagrodzenia, ponieważ naliczył karę umowną za opóźnienie w wykonaniu robót w wysokości 26 992,35 zł i potrącił tę karę z wynagrodzeniem za usuwanie awarii gruntowego wymiennika ciepła.

W dniu 29 października 2012 r. Powiat B. jako zamawiający oraz konsorcjum składające się ze spółki Przedsiębiorstwo (...) oraz spółki (...)jako wykonawca, reprezentowane przez lidera konsorcjum spółkę Przedsiębiorstwo (...), zawarli umowę (...)o wykonanie instalacji elektrycznej (okablowania do nagłośnienia) sali gimnastycznej w Ł., zgodnie z ofertą stanowiącą załącznik do umowy, w terminie do 30 listopada 2012 r. za wynagrodzeniem ryczałtowe ustalone zgodnie z ofertą w wysokości 9594 zł brutto.

Pismem z 1 marca 2013 r. spółka Przedsiębiorstwo Usługowo - Handlowo – Produkcyjne(...)działając w imieniu konsorcjum spółki Przedsiębiorstwo (...)oraz spółki (...)złożyło Powiatowi B. oświadczenie o odstąpieniu od umowy (...)z 9 marca 2012 r. z winy Powiatu B. ze skutkiem na 4 marca 2013 r.. Jako przyczynę odstąpienia podano odmowę, bez wskazania uzasadnionej przyczyny, podpisania protokołu odbioru dotyczącego drugiego etapu umowy. W piśmie podano, że konsekwencją odstąpienia od umowy jest naliczanie kar umownych w wysokości 10 % wartości umowy. Spółka (...)wystawiła notę księgową (...), obciążając Powiat B. karą umowną w wysokości 297 627,60 zł.

W specyfikacji istotnych warunków zamówienia robót oznaczonych jako dokończenie budowy wielofunkcyjnej sali sportowej wraz z częścią socjalną w Ł., realizowanego w ramach projektu modernizacja budowy szkoły wraz z budową sali gimnastycznej, zamawiający, to jest Powiat B., podał, że przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie (wykonanie dokumentacji projektowej wykonawczej) i wykonanie robót budowlanych w zakresie dokończenia budowy wielofunkcyjnej sali sportowej o wymiarach 24 x 25 m wraz z częścią socjalną w Ł.. Przedmiot zamówienia nie obejmował wykonania przebudowy kolektora deszczowego zgodnie z załączoną dokumentacją zamienną. Zamawiający przewidział udzielanie zamówień uzupełniających.

Konsorcjum spółki Przedsiębiorstwo (...)oraz spółki (...), reprezentowane przez lidera konsorcjum spółkę Przedsiębiorstwo (...)wniosło 2 kwietnia 2013 r. do Sądu Rejonowego w B. wniosek o zawezwanie Starostwa Powiatowego w B. do próby ugodowej. Przedmiotem ugody miało być odstąpienie przez Starostwo Powiatowe od naliczania i potrącenia kary umownej w wysokości 273 817,39 zł z należności należnych wnioskodawcy z umowy z 9 marca 2012r., wyrażenie zgody przez Starostwo Powiatowe w B. na cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od umowy z 9 marca 2012 r. złożonego przez lidera konsorcjum, podpisanie aneksu do umowy z 9 marca 2012 r. zmieniającego lidera konsorcjum ze spółki Przedsiębiorstwo (...)na spółkę (...)i terminu zakończenia budowy na 30 czerwca 2013 r., a także zobowiązanie Starostwa Powiatowego w B. do zapłaty spółce Przedsiębiorstwo (...)kwoty 462 176,87 zł tytułem wykonanych robót dodatkowych budowy sali sportowej w Ł.. We wniosku podano, że strony zawarły umowę (...)na dokończenie budowy sali sportowej w Ł.. Na skutek czynników niezależnych od wykonawcy terminy zakończenia realizacji nie zostały dochowane. Wnioskodawca złożył oświadczenie o odstąpienie od umowy a Powiat B. rozpoczął naliczanie kar umownych. Strony chcą jednak porozumieć się co do dalszego wykonywania umowy. We wniosku podano, że Powiat B. powinien uznać roboty dodatkowe wykonane podczas budowy sali sportowej w kwocie 462 176,87 zł brutto, w tym wykonanie łączników ścian narożnych, kotwienia ścian pod oknami, pogrubienie tynków, docieplenie belki i wieńca wraz z obudową, dodatkową warstwę siatki na elewacji, roboty żelbetowe przy ścianach szczytowych, roboty posadzkarskie – podłogi, roboty murarskie, projekt zamienny wentylacji, szlifowanie nierówności posadzki betonowej, zmianę technologii wentylacji hali. We wniosku podano, że zestawienie robót dodatkowych zebrano w piśmie (...)przekazanym Powiatowi B.28 stycznia 2013 roku.

W dniu 20 maja 2013 r. spółka Przedsiębiorstwo (...), reprezentowana przez prezesa zarządu R. M., jako cedent, zawarła z E. M. działającym pod firmą (...), jako cesjonariuszem, umowę przelewu wierzytelności przyszłej w kwocie 697 840,54 zł z tytułu wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane na podstawie umowy (...)z 9 marca 2012 r. Umowa (...)z 9 marca 2012 r. stanowiła załącznik do umowy przelewu. W dniu 27 czerwca 2013 r. spółka Przedsiębiorstwo (...)powiadomiło Powiat B., że na podstawie art. 295 k.z. 20 maja 2013 r. przeniosło ekspektatywę wierzytelności przysługującej od Powiatu B. na podstawie umowy (...)z 9 marca 2012 r. o wartości należności głównej 697 840,54 zł na rzecz cesjonariusza E. M..

W dniu 27 czerwca 2013 r. przed Sądem Rejonowym w B. spółka Przedsiębiorstwo (...)i spółka(...)oraz Powiat B. zawarli ugodę, w której zmienili umowę z 9 marca 2012 r.. Strony, biorąc pod uwagę, że łączy je umowa z 9 marca 2012 r. i że realizacja prac wykonywanych w ramach umowy z 9 marca 2012 r. jest opóźniona w stosunku do pierwotnie zakładanych terminów a intencją stron jest usunięcie powstałego stanu niepewności prawnej oraz zapewnienie dalszej prawidłowej realizacji umowy, postanowiły, że spółka Przedsiębiorstwo (...)i spółka(...)cofają złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy o roboty budowlane z 9 marca 2012 r. a Powiat B. wyraża zgodę na cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od umowy, strony wyrażają wolę dalszej współpracy i wydłużają ostateczny termin wykonania robót objętych umową z 9 marca 2012 r. na 30 czerwca 2013 r.. Spółka Przedsiębiorstwo (...) i spółka (...)zrzekają się dochodzenia jakiegokolwiek wynagrodzenia za roboty dodatkowe ponad wynagrodzenie ryczałtowo ustalane w umowie o roboty budowlane z 9 marca 2012 r. dotyczące dokończenia budowy sali gimnastycznej w Ł.. Strony zgodnie oświadczyły, że określona w umowie o roboty budowlane z 9 marca 2012 r. kwota wynagrodzenia ryczałtowego jest stała i niezmienna. Powiat B. oświadczył, że zamierza wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym wobec poprzedniego wykonawcy sali gimnastycznej w Ł. spółce Przedsiębiorstwo (...) w przypadku ujawnienia się wad przedmiotu zamówienia. Uzyskane w następstwie tego ewentualne środki pieniężne przewiduje wykorzystać do zapłaty za roboty uzupełniające w przypadku potwierdzenia ich wykonania przez wykonawcę spółkę Przedsiębiorstwo (...)przy dokończeniu budowy sali gimnastycznej w Ł..

W dniu 24 lipca 2013 r. E. M. działający pod firmą (...)wystawił Starostwu Powiatowemu w B. fakturę (...)na wierzytelność wynikającą z umowy nr (...)z dnia 11czerwca 2013 r. na roboty budowlane scedowaną zgodnie z umową o przelew przyszłych wierzytelności z 20 maja 2013 r. na kwotę 567 350,03 zł netto, to jest 697 840,54 zł brutto.

W dniu 1 sierpnia 2013 r. Powiat (...) poinformował E. M. działającego pod firmą (...), że umowa przelewu wierzytelności z 20 maja 2013 r. jest bezskuteczna, ponieważ Powiat (...) nie wyraził zgody na przelew.

W dniu 20 listopada 2013 r. Powiat B. poinformował spółkę Przedsiębiorstwo (...)że jako inwestor zapłacił podwykonawcom spółki Przedsiębiorstwo (...), wynagrodzenie, którego nie zapłaciła jako wykonawca spółka Przedsiębiorstwo (...)Podwykonawcami tymi są: G. C., K. M. spółka(...). W dniu 26 listopada 2013 r. Powiat B. poinformował spółkę Przedsiębiorstwo (...), że jako inwestor zapłacił podwykonawcom spółki Przedsiębiorstwo (...)wynagrodzenie, którego nie zapłaciła jako wykonawca spółka Przedsiębiorstwo (...)Podwykonawcą tym jest D. K..

Powiat B. zapłacił spółce (...) Sp. z o.o. jako podwykonawcy spółki Przedsiębiorstwo (...)wynagrodzenie, którego nie zapłaciła ta spółka.

Pismem z 16 września 2013 r. spółka Przedsiębiorstwo (...), działając w imieniu konsorcjum spółki Przedsiębiorstwo (...)i spółki (...)złożyło Powiatowi B. oświadczenie o odstąpieniu od umowy (...)z 9 marca 2012 r. z winy Powiatu B.ze skutkiem na 20 września 2013 r.. Jako przyczynę odstąpienia wskazano odmowę podpisania protokołu odbioru oraz intencję Powiatu B.co do niedokonania zapłaty za wymagalną należność w terminie sześćdziesięciu dni, pomimo ponownego wezwania do zapłaty. W piśmie podano, że mimo zgłoszenia do odbioru końcowego przez kierownika budowy 26 czerwca 2013 r. Powiat B. nie przystąpił do odbioru w ciągu ośmiu dni, lecz 11 lipca 2013 r.. Mimo podpisania protokołu odbioru 24 lipca 2013 r. Starostwo Powiatowe w B. odmawia zapłaty faktury (...)z 24 lipca 2013 r.. Wskutek dwukrotnego odesłania faktury dotrzymanie terminów zapłaty jest niemożliwe, co daje wykonawcy prawo do odstąpienia od umowy.

Powiat B.30 sierpnia 2013 r. złożył do Sądu Rejonowego wB.wnioski o zezwolenie na złożenie do depozytu sądowego wynagrodzenia należnego podwykonawcom spółki Przedsiębiorstwo (...). Sąd Rejonowy wB.wnioski oddalił.

Po poczynieniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy wskazał, że strona pozwana broniła się w pierwszej kolejności zarzutem braku legitymacji czynnej po stronie powodowej opartym na argumentacji, iż konsorcjum jest typem spółki cywilnej, a zatem do dochodzenia roszczenia zapłaty wynagrodzenia należnego konsorcjum konieczne współdziałanie wszystkich konsorcjantów jako wspólników spółki cywilnej. Sąd zawiadamiał drugiego z konsorcjantów o możliwości wzięcia udziału w sprawie w charakterze powoda, jednakże spółka (...)nie zgłosiła swojego udziału w sprawie. Bierność spółki (...)wobec współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej prowadzi do braku legitymacji procesowej po stronie powodowej i skutkuje oddaleniem powództwa.

Broniąc się przed roszczeniem o zapłatę 472 742,09 zł strona pozwana zarzuciła, że przed Sądem Rejonowym wB.strony zawarły ugodę, w której strona powodowa zrzekła się dodatkowego wynagrodzenia. Ugoda nasuwa pewne wątpliwości interpretacyjne, ponieważ w punkcie pierwszym użyto sformułowania „roboty dodatkowe” a w punkcie ostatnim użyto sformułowania „roboty uzupełniające”. Wykładnia użytego w ugodzie terminu roboty dodatkowe jest prosta, ponieważ ugoda jest umiejscowiona w kontekście wniosku strony powodowej o zawezwanie do próby ugodowej. Strona powodowa użyła we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej terminu „roboty dodatkowe” na określenie robót szczegółowo we wniosku wyliczonych. Dlatego należy przyjąć, że to, co strony rozumiały pod pojęciem „roboty dodatkowe” w ugodzie, pokrywa się z tym, co strona powodowa nazywa w ten sposób we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za roboty dodatkowe określone we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej pokrywa się z roszczeniem o zapłatę 472 742,09 zł dochodzonym w niniejszej sprawie. Nie zostało wykazane przez stronę powodową, że ugoda została zawarta dla pozoru. Czynność ta miała za zadanie wywrzeć skutki prawne. Z wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wynika, że ustępstwem strony powodowej jest rezygnacja z wynagrodzenia za roboty dodatkowe a ustępstwem strony pozwanej jest zgoda na cofnięcie złożonego przez stronę powodową oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy i na zmianę umowy poprzez oznaczenie nowego terminu zakończenia robót, co z kolei prowadzi do ustępstwa strony pozwanej w postaci braku podstaw do naliczenia kary umownej przez stronę pozwaną. Eliminuje to niepewność co do tego, czy w związku z tym, że umowa nie została wykonana w terminie, stronie pozwanej przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej. Mimo tego, że z ugody nie wynika, jakie są ustępstwa stron, ustępstwa takie da się określić na podstawie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Wątpliwości nasuwa wykładnia ostatniego punktu ugody stanowiącego o robotach uzupełniających. Czy poza robotami dodatkowymi są jeszcze roboty uzupełniające, za które należy się stronie powodowej wynagrodzenie, czy też roboty uzupełniające to to samo co roboty dodatkowe a tylko w ostatnim punkcie ugody strony wskazały źródło finansowania wynagrodzenia za roboty dodatkowe i postanowiły, że mimo zrzeczenia się roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za roboty dodatkowe strona pozwana zapłaci takie wynagrodzenie, jeżeli ze wskazanego w ugodzie źródła finansowania pozyska środki umożliwiające zapłatę wynagrodzenia za roboty dodatkowe. Zapłata wynagrodzenia za roboty dodatkowe została zatem uzależniona od zdarzenia przyszłego i niepewnego, jednakże w pewnym stopniu uzależnionego od woli strony pozwanej. Jeżeli roboty uzupełniające są czymś innym niż roboty dodatkowe, to zauważyć należy, że strona powodowa nie domaga się w niniejszym procesie wynagrodzenia za te roboty. Roszczenie o zapłatę 472 742,09 zł jest roszczeniem o zapłatę za roboty dodatkowe w rozumieniu nadanym temu pojęciu we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Jeżeli natomiast przyjąć pogląd, że klauzula zawarta w ugodzie wskazuje jedynie źródło finansowania, to klauzula zawarta w ugodzie stanowi tylko deklarację strony pozwanej, że spełni świadczenie na rzecz strony powodowej, jeżeli pozyska środki z takiego źródła, jakie strony określiły w ugodzie. Strona powodowa nie udowodniła, aby strona pozwana pozyskała finansowanie ze źródła określonego w ugodzie na pokrycie wynagrodzenia za roboty uzupełniające. Zarzut strony powodowej, że nie można cofnąć oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy, nie jest uprawniony. Strony mogą zgodnie oświadczyć, że jedna z nich cofa złożone przez siebie oświadczenie o odstąpieniu od umowy a druga strona wyraża na to zgodę i przez taką czynność strony powracają do stanu, jaki istniał przed złożeniem oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy. Strona powodowa zrzekła się w ugodzie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za roboty dodatkowe i dlatego sąd powództwo oddalił.

Strony w umowie dotyczącej wymiennika ciepła postanowiły, że wynagrodzenie strony powodowej będzie wynagrodzeniem ryczałtowym, natomiast co do wynagrodzenia za roboty dodatkowe strony postanowiły, że jest to wynagrodzenie kosztorysowe, z tym że wynagrodzenie takie nie będzie mogło przekroczyć 10 % wynagrodzenia ryczałtowego. Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu strony powodowej, że ta umowa została zawarta jedynie przez stronę powodową a nie przez konsorcjum. Tę umowę należy umiejscowić w kontekście pierwszej umowy. Konsorcjant udzielił pełnomocnictwa stronie powodowej do zawarcia pierwszej umowy. Jeżeli strona powodowa, zawierając umowę dotyczącą wymiennika ciepła, działała w zakresie umocowania udzielonego przez konsorcjanta do zawarcia pierwszej umowy o roboty budowlane, to umowa dotycząca wymiennika ciepła, jako zawarta w zakresie pierwotnego umocowania, jest ważna. Twierdzenia strony powodowej o pozorności tej umowy nie zostały udowodnione. Kwota 26 992,35 zł przewyższała umówione wynagrodzenie i dlatego to roszczenie stronie powodowej się nie należy. Kwota 51 115,17 zł została przez stronę pozwaną uznana za zasadną, jednakże strona pozwana nie zapłaciła tej części wynagrodzenia stronie powodowej, ponieważ potrąciła z tym wynagrodzeniem wierzytelność o zapłatę kary umownej za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania. Strona powodowa zarzuciła, że nie odpowiada za przekroczenie terminu, jednakże okoliczności te zostały już wzięte pod uwagę przez strony przy zawieraniu aneksu do umowy wydłużającego termin zakończenia robót. Strona powodowa musiałaby udowodnić, że po zawarciu aneksu, czyli po 30 października, zaszły jakieś zdarzenia, które powodowały, że nie dało się wykonać robót do 30 listopada. Strona powodowa nie wykazała istnienia takich okoliczności i dlatego strona pozwana miała roszczenie o zapłatę kary umownej i mogła potrącić wierzytelność z tego tytułu z wierzytelnością strony powodowej, przez co wierzytelność strony powodowej uległa umorzeniu.

Ostatnie dochodzone przez stronę powodową roszczenie to roszczenie o zapłatę kary umownej. Strona powodowa ponownie złożyła stronie pozwanej oświadczenie o odstąpieniu od umowy, argumentując, że strona pozwana nienależycie wykonywała zobowiązanie, ponieważ nie wypłaciła stronie powodowej wynagrodzenia. Oświadczenie to zostało złożone już po zakończeniu robót. Argumenty strony pozwanej uzasadniające wstrzymanie zapłaty stronie powodowej były zasadne. Faktura, na podstawie której miała nastąpić zapłata, została przedstawiona nie przez stronę powodową, lecz przez osobę trzecią, to jest E. M. działającemu pod firmą (...). Tymczasem zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia miała nastąpić na podstawie faktury wystawionej przez stronę powodową. Strona pozwana, nie godząc się na to, aby dokumentacja podatkowa nie pokrywała się ze stanem rzeczywistym, nie dopuściła się nienależytego wykonania zobowiązania. Brak akceptacji fikcyjnej faktury jest jak najbardziej zgodny z zasadami współżycia społecznego. Nie było zatem podstaw do odstąpienia od umowy. Nie powstało zatem roszczenie o zapłatę kary umownej.

W części, w której strona powodowa cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3, art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła strona powodowa, która zarzuciła:

1. sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wyrażającą się przyjęciu, że:

- odstąpienie od umowy nr (...)z dnia 9 marca 2012 r. złożone ponownie przez powódkę pismem z dnia 16 września 2013 r. nie było wynikiem zawinionego działania pozwanego, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że pozwany zwlekał z odbiorem wykonanych przez powódkę robót budowlanych oraz nie dokonał zapłaty za fakturę (...)z dnia 24 lipca 2013 r.;

-

powódka na mocy ugody z dnia 27 czerwca 2013 r. zawartej przed Sądem Rejonowym w B.zrzekła się roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za roboty uzupełniające, podczas gdy z treści ugody jednoznacznie wynika, że (...)” sp. z o. o. zrzekła się jedynie dochodzenia wynagrodzenia za roboty dodatkowe ponad wynagrodzenie ryczałtowe ustalone w umowie o roboty budowlane nr (...)z dnia 9 marca 2012 r., natomiast strona pozwana zobowiązała się do wystąpienia z roszczeniami odszkodowawczymi wobec poprzedniego wykonawcy sali gimnastycznej, a uzyskane z tego tytułu środki pieniężne zobowiązała się zapłacić PUHP „(...)” sp. z o. o.;

-

umowa z dnia 20 sierpnia 2012 r. nr (...)zawarta została przez Konsorcjum;

-

umowa z dnia 20 sierpnia 2012 r. nr (...)zawarta została przez Konsorcjum, podczas gdy oferta wykonania robót z dnia 31 lipca 2012 r. oraz wszystkie inne dokumenty dotyczące realizacji umowy nr(...)złożone zostały jedynie przez (...)sp. z o. o.;

-

umowa z dnia 20 sierpnia 2012 r. nr (...)zawarta została przez Konsorcjum, podczas gdy zakres robót wynikający z umowy (...)był całkowicie inny od zakresu robót wskazanych w umowie nr (...), SIWS oraz ofercie złożonej przez Konsorcjum, a konieczność wykonania robót objętych umową nr (...)powstała w trakcie realizacji umowy nr (...);

-

umowa cesji wierzytelności przyszłej z dnia 20 maja 2013 r. zawarta pomiędzy (...)” sp. z o. o. a (...) E. M.na kwotę 697 840, 54 zł z tytułu wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane na podstawie umowy nr (...)była umową nieważną, a wystawiona przez (...) E. M.faktura VAT była fakturą „fikcyjną”, podczas gdy cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 9 marca 2012 r. nastąpiło dopiero w dniu 27 czerwca 2013 r., co oznacza, że od dnia 1 marca 2013 r. do dnia 27 czerwca 2013 r. powód realizował prace bez ważnej umowy, tym samym zapisy dotyczące zakazu cesji na dzień jej podpisania z (...) E. M.nie obowiązywały powódkę;

-

roszczenie powódki o zapłatę kary umownej jest bezzasadne, albowiem nie zachodziły w stanie faktycznym sprawy podstawy do odstąpienia przez powódkę od umowy zawartej z pozwanym, podczas gdy wbrew twierdzeniom Sądu I instancji umowa cesji zawarta przez powódkę a (...) E. M.była umową ważną i skuteczną, pozwany wiedział o tej umowie i do czasu otrzymania faktury wystawionej przez (...) E. M.nie kwestionowała jej ważności i skuteczności, tym samym zachodziły podstawy do odstąpienia przez powódkę od umowy nr (...);

-

roszczenie o zapłatę kwoty 51115,17 zł uznać należy, za bezzasadne albowiem pozwany dokonał potrącenia tej kwoty z kwotą 26 992,35 zł tytułem naliczonej przez pozwanego kary umownej, podczas gdy potrącenie to dokonane zostało z kwotą 26 992,35 zł należną powódce tytułem wynagrodzenia za usunięcie awarii gruntowego wymiennika ciepła;

-

potrącenie przez pozwanego kwoty 26 992,35 zł było uzasadnione, podczas gdy pozwany nie był uprawniony do naliczenia kary umownej, albowiem opóźnienie w wykonaniu robót wynikało z okoliczności niezawinionych i niezależnych od powódki a spowodowanych wadliwym wykonaniem robót przez poprzedniego wykonawcę i opieszałości pozwanej w podpisaniu umowy z powódką;

2. obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to:

a)  art. 233 § 1 w związku z art. 227 k.p.c. poprzez:

- odstąpienie od zasady swobodnej oceny dowodów i orzekanie w zakresie zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny i wybiórczy; --- przyjęcie jako zasadnej wysokości naliczonej przez pozwanego kary umownej i w konsekwencji przyjęcie za prawidłowe dokonanie przez pozwanego potracenia kary umownej z wierzytelności przysługującej powódce;

-

nie dokonanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a w szczególności dowodu z dokumentów, z których jednoznacznie wynikało, że w dacie zawarcia umowy cesji pomiędzy powódką a (...) E. M.umowa nr (...)nie obowiązywała, na skutek odstąpienia od tej umowy przez powódkę, tym samym nie obowiązywały postanowienia umowy dotyczące zakazu cesji, co winno skutkować przyjęciem, że umowa zawarta pomiędzy powódką a (...) E. M.jest umową skuteczną, a wystawiona przez(...) E. M.faktura VAT winna być zapłacona przez pozwanego;

b)  art. 224 §1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodów zawnioskowanych przez powódkę w pozwie i dalszych pismach procesowych co skutkowało nie wyjaśnieniem istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności;

c)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie przeprowadzenie w uzasadnieniu zaskarżone­go wyroku jakiejkolwiek analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego;

3. nierozpoznanie istoty sprawy poprzez brak merytorycznej oceny dochodzonego przez powódkę roszczenia o zapłatę za roboty uzupełniające, a także brak merytorycznej oceny zasadności naliczonej przez pozwaną kary umownej, w szczególności poprzez brak zbadania, czy opóźnienie w realizacji robót wynika­ło z okoliczności zawinionych przez powódkę;

W oparciu o powyższe zarzuty strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania; ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja strony powodowej Przedsiębiorstwa (...)spółki z o.o. w W. jest nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne w związku z czym nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 marca 2012 r., III UK 75/11, z 14maja 2010 r., II CSK 545/09, z 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09, z 20 stycznia 2010 r., II PK 178/09, z 08 października 1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 r. Nr 3, poz. 60).

Ponieważ w apelacji podniesiono zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego jak i prawa materialnego w pierwszej kolejności odnieść się należy do tych pierwszych bowiem tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje możliwość oceny poprawności zastosowania prawa materialnego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. jak i błędu w ustaleniach faktycznych wyjaśnić należy, że przepis art. 233 § 1 k.p.c. stanowiący wyraz zasady swobodnej oceny dowodów, określa granice tej swobody i wskazuje w jaki sposób Sąd powinien ją realizować. Wynika z niego między innymi, że Sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków prawidłowych logicznie, że może oprzeć swoje przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych i na podstawie wszechstronnego rozważenia całego zebranego materiału dowodowego, oraz że musi dokonać selekcji zebranego materiału, ocenić moc dowodową poszczególnych dowodów i dać prawidłowy wyraz wynikom tego wyboru i oceny.

W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980 r., II URN 175/79, OSNC 1980, nr 10, poz. 200; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1049/99, LEX nr 51627; uzasadnienie wyroków Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, LEX nr 52624; z dnia 29 września 2000 r., V CKN 94/00, LEX nr 52589; z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, LEX nr 52544; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2001 r., II UKN 423/00, OSNP 2003, nr 5, poz. 137; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2002 r., IV CKN 859/00, LEX nr 53923; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1050/00, LEX nr 55499; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00, LEX nr 80273).

Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( tak: orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, publ. OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, publ. OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, publ. Lex nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, publ. Lex nr 56096).

Podniesione w apelacji zarzuty dotyczące sprzeczności ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w świetle powołanych wcześniej poglądów judykatury nie są skuteczny bowiem nie odnoszą się do ustalonych faktów tylko do ich oceny prawnej pod kątem zasadności zgłoszonego żądania zapłaty.

Treść ugody zawartej w sprawie o sygn. akt I Co 321/13, przed Sądem Rejonowym wB.w dniu 27 czerwca 2013 r. pomiędzy Konsorcjum Firm Przedsiębiorstwo (...)” spółką z o.o. oraz (...)spółką jawną a Starostwem Powiatowym w B. jest jasna. Wynika z niej, że Konsorcjum reprezentowane przez lidera zrzekło się dochodzenia jakiegokolwiek wynagrodzenia za roboty dodatkowe ponad wynagrodzenie ryczałtowe ustalone w umowie o roboty budowlane nr (...)z dnia 9 marca 2012 r. Jeżeli porównamy roboty dodatkowe wymienione we wniosku o wezwanie do próby ugodowej z robotami dodatkowymi wskazanymi w niniejszej sprawie (pismo strony powodowej z dnia 14 stycznia 2015 r. k. 544 – 546) to musimy dojść do wniosku, że są one tożsame mimo niewielkiej różnicy w określeniu ich wartości przez stronę powodową. To oznacza, że ugoda wyłączyła możliwość dalszego dochodzenia ich zapłaty. Oceny tej nie może zmienić zapis ugody, zgodnie z którym strona pozwana oświadczyła, że zamierza wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym wobec poprzedniego wykonawcy Sali gimnastycznej wŁ. (...)spółki z o.o. w przypadku ujawnienia się wad przedmiotu zamówienia. Uzyskane w następstwie powyższego ewentualne środki pieniężne przewiduje zaś wykorzystać do zapłaty za roboty uzupełniające – w przypadku potwierdzenia uch wykonania przez wykonawcę (...)przy dokończeniu budowy Sali gimnastycznej w Ł..

Strona powodowa, a raczej podmioty tworzące konsorcjum nigdy nie uchyliła się od skutków zawarcia ugody, wręcz przeciwnie respektowała jej postanowienia poprzez kontynuowanie wykonania umowy z dnia 9 marca 2012 r.. Zatem tożsamość robót dodatkowych wykonanych w związku z tą umową objętych ugoda i pozwem w niniejszej sprawie wyklucza możliwość dochodzenia zapłaty za nie. Do tego nie zostało wykazane by ziściła się sytuacja objęte punktem (...) ugody to jest by strona pozwana uzyskała środki od (...)spółki z o.o. po wcześniejszym ujawnieniu się wad robót wykonywanych przez tą spółkę oraz by doszło do potwierdzenia przez Powiat B.wykonania prac uzupełniających przez stronę powodową.

Chybiony jest też zarzut jakoby umowa z dnia 30 sierpnia 2012 r. nr (...)zawarta została przez stronę powodową a nie przez konsorcjum. Z jej treści jednoznacznie wynika, że wykonawcą było Konsorcjum Firm Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. i (...)spółka jawna. Na wstępie umowy strony ustaliły, że zamówienie zostaje udzielone w trybie zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 67 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tj. Dz. U. nr 113 z 2010 r., poz. 759 z późniejszymi zmianami) jako zamówienie dodatkowe nieobjęte zamówieniem podstawowym realizowanym na podstawie umowy (...)z 9 marca 2012 r., którego wykonanie stało się konieczne na skutek sytuacji niemożliwej do przewidzenia i od wykonania którego uzależnione jest wykonanie zamówienia podstawowego pod nazwą: usunięcie awarii gruntowego wymiennika ciepła wykonywanego przez Przedsiębiorstwo (...)spółka z o.o., które przerwało działania naprawcze w budynku sali gimnastycznej (...)w Ł..

Treść tej umowy oraz określenie stron nie budzi wątpliwości, a strona powodowa nie wykazała, by umowa ta dotknięta była wadami wpływającymi na jej ważność bądź by inny był zgodny zamiar stron w zakresie określenia wykonawcy. Umowa ta z uwagi na jej przedmiot mieści się także w celu dla którego zawiązane zostało konsorcjum. W § (...) umowy konsorcjum z dnia 5 marca 2012 r. jej uczestnicy Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. i(...)spółka jawna oświadczyli, że zawierają konsorcjum w celu wykonania zlecenia pod nazwą: „(...)o wymiarach 24x45 m wraz z częścią socjalną w Ł. na działce nr (...) – Gmina Ł.” na warunkach przedstawionych w SIWZ oraz na podstawie kontraktu, który zostanie zawarty z Powiatem B.. Roboty objęte umową z 30 sierpnia 2012 r. nr (...)nie były możliwe do przewidzenia w chwili podpisywania umowy konsorcjum ani też w chwili zawierania umowy z dnia 9 marca 2012 r. jednakże pozostawały w ścisłym związku zarówno z tą umową jak i z celem dla którego zawiązano konsorcjum. Aktualnie podnoszony przez stronę powodową zarzut jakoby to powodowa spółka była stroną umowy z dnia 30 sierpnia 2012 r. nr (...)jest jedynie próbą wykazania swej legitymacji czynnej do dochodzenia roszczeń związanych z tą umową. Jednakże jako lider, chcąc zawrzeć umowę nie w imieniu konsorcjum ale we własnym winna to okazać na etapie ustalania warunków umowy z 30 sierpnia 2012 r. nr(...). Nie zmienia tego fakt, iż ofertę wykonania robót z dnia 31 lipca 2012 r. oraz wszystkie inne dokumenty dotyczące realizacji umowy nr(...)złożyła powodowa spółka wszak działała w ramach konsorcjum i zgodnie z zapisami umowy była do tego uprawniona. Stosownie bowiem do §(...) umowy konsorcjum z dnia 5 marca 2012 r. po przystąpieniu do realizacji kontraktu każdy uczestnik miał wykonywać przypisany mu zakres zadań na własny koszt i ryzyko. Jak już powiedziano umowa z dnia 30 sierpnia 2012 r. nr (...)była ściśle związania z zakresem robót objętych umową z dnia 9 marca 2012 r. w której wykonawcą było konsorcjum i konsekwentnie konsorcjum było stroną tej późniejszej umowy.

Jeśli chodzi o umowę cesji z dnia 20 maja 2013 r. to dla sprawy istotne jest to jakie podmioty zawarły tą umowę. Mianowicie cedentem było Przedsiębiorstwo (...)” spółka z o.o. reprezentowana przez prezesa R. M. a cesjonariuszem (...)– E. M.. Przelewem objęta została wierzytelność wynikająca z umowy z dnia 9 marca 2012 r. nr (...). W treści umowy o przelew wierzytelności nie wskazano by strona powodowa działała jako lider konsorcjum i w imieniu obu firm które to konsorcjum utworzyły (umowa k. 433 i nast.). To oznacza, że powodowa spółka nie mogła skutecznie przelać wierzytelności, która ewentualnie przysługiwałaby konsorcjum. To oznacza, że (...)– E. M.nie było uprawnione do wystawiania faktury w imieniu konsorcjum z tytułu wykonania robót objętych umową z dnia 9 marca 2012 r. nr (...), a tym samym zakwestionowanie tej faktury przez stronę pozwaną było uzasadnione. To z kolei czyni bezzasadnym w świetle warunków umowy z dnia 9 marca 2012 r. nr (...)odstąpienie od niej przez powoda jako lidera konsorcjum pismem z dnia 16 września 2013 r. bowiem nie ziścił się warunek z § (...) ust (...) umowy z dnia 9 marca 2012 r. nr (...). Tym samym bezzasadne było naliczanie kar umownych dochodzonych obecnie przez stronę powodową.

W sprawie nie doszło też do naruszenia art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. przypomnieć bowiem należy, że w toku postępowania dowodowego Sąd może naruszyć przepis art. 227 k.p.c. tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, a także gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 47/08, Lex nr 500202; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2005 r., III CK 548/04, Lex nr 151666). W związku z tym naruszenie art. 227 k.p.c. następuje, gdy Sąd oddala wnioski dowodowe zmierzające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2000 r., IV CKN 20/00, Lex nr 52437; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2001 r., I PKN 299/00, OSNP, nr 23, poz. 573). W ocenie Sądu Najwyższego twierdzenie, że naruszony został art. 227 k.p.c., bez jednoczesnego wskazania na uchybienie innym przepisom regulującym postępowanie dowodowe (np. art. 217, art. 278 k.p.c.) nie stanowi podstawy zarzutu naruszenia przepisów postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 276/06, Lex nr 250047).

Strona powodowa nie podniosła zarzutu naruszenia art. 217 § 2, 3 k.p.c. ani też naruszenia art. 278 k.p.c. wobec czego i ten zarzut jest nieskuteczny bowiem bez znaczenia pozostaje zarzut naruszenia art. 224 § 1 k.p.c., który odnosi się do zamknięcia rozprawy, a nie powodów oddalenia bądź pominięcia wniosków dowodowych.

Nie może też być mowy o naruszeniu art. 328 § 2 k.p.c. bowiem uzasadnienie Sądu I instancji zawiera wszystkie elementy wymagane tym przepisem i jasne są motywy wyroku co umożliwia sadowi II instancji przeprowadzenie pełnej analizy.

Wszystkie poczynione dotychczas uwagi związane były z zarzutami apelacji niemniej jednak najistotniejsze, zdaniem Sądu Apelacyjnego jest to, że

Przedsiębiorstwo (...)” spółka z o.o. nie ma legitymacji do dochodzenia roszczeń objętych żądaniem pozwu.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że prawo zamówień publicznych dozwala na wspólne ubieganie się wykonawców o udzielenie zamówienia publicznego na podstawie zawartej umowy. Umowa taka z zasady nie prowadzi do utworzenia nowego podmiotu wyposażonego w osobowość prawną, aczkolwiek nie można także takiego przypadku wykluczyć. Konieczność utworzenia takiego podmiotu nie wynika, choćby pośrednio, z przepisów prawa zamówień publicznych i nie może być też warunkiem stawianym w postępowaniu przez zamawiającego. W przeważającej mierze strony łączy umowa nienazwana, zwana zwyczajowo umową konsorcjum, określająca zasady funkcjonowania dwóch lub więcej podmiotów (konsorcjantów) na okoliczność wspólnego ubiegania się o zamówienie, wskazująca tzw. lidera konsorcjum, który jednocześnie jest pełnomocnikiem konsorcjum. Umowa konsorcjum jest więc jedynie stosunkiem zobowiązaniowym. Również w sytuacji, gdy mamy do czynienia z umową spółki cywilnej, nie powstaje nowy podmiot, a jedynie węzeł obligacyjny. Zatem uczestnikiem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub stroną w postępowaniu sądowym nie jest konsorcjum ani lider konsorcjum, czy też spółka cywilna zawiązana na tę okoliczność, lecz podmioty tworzące konsorcjum (por. postanowienie KIO z dnia 7 maja 2008 r., KIO/UZP 380/08). Również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 maja 2010 r., III CZP 25/10, jednoznacznie stwierdził, iż konsorcjum nie posiada podmiotowości prawnej, a tym samym nie posiada zdolności sądowej. Stroną w znaczeniu procesowym są więc podmioty wchodzące w skład konsorcjum, a nie samo konsorcjum, które pozostaje tylko stosunkiem zobowiązaniowym łączącym jego członków.

Pod względem kwalifikacji prawnej umowa konsorcjum została w orzecznictwie Sądu Najwyższego w wielu przypadkach zrówna z umową spółki cywilnej, z którą wykazuje wiele cech wspólnych, takich jak wspólne zobowiązanie konsorcjantów do osiągnięcia ustalonego celu gospodarczego poprzez określone działania, w tym spełnianie uzgodnionych świadczeń, które mogą być traktowane jak wkłady. W przypadku zakwalifikowania konsorcjum jako spółki cywilnej legitymacja procesowa wspólników do dochodzenia wierzytelności spółki cywilnej ma charakter łączny (J.A. Strzępka, Konsorcjum budowlane – wybrane zagadnienia prawne, M. Praw. 2012, nr 14, i powołane tam orzecznictwo; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CSK 475/10, LEX nr 1108492). Oznacza, to że w razie wytoczenia powództwa przez jednego z członków konsorcjum lub tylko niektórych z nich, konsorcjant, który wystąpił z pozwem zostanie zobowiązany przez sąd do wskazania pozostałych członków konsorcjum, którzy po zawiadomieniu o procesie, będą mogli przystąpić do niego w terminie dwóch tygodni od zawiadomienia.

W uchwale z dnia 9 lutego 2011 r., III CZP 130/10, Sąd Najwyższy stwierdził, iż członkowie konsorcjum, analogicznie jak wspólnicy spółki cywilnej, nie mogą samodzielnie dochodzić wierzytelności wchodzącej w skład majątku spółki. W konsekwencji żaden konsorcjant nie jest uprawniony do samodzielnego wytoczenia powództwa, np. o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty, nawet jeśli pozew dotyczyłby tylko roszczenia o zapłatę za zakres robót wykonanych zgodnie z umową konsorcjum. Wytoczenie powództwa bez udziału pozostałych członków konsorcjum skutkuje jego oddaleniem z uwagi na brak legitymacji procesowej czynnej.

Podsumowując stwierdzić należy, że uprawnienie do dochodzenia roszczeń przeciwko zamawiającemu wynikających ze wspólnego wykonania zawartej w wyniku przetargu umowy nie przysługuje samodzielnie żadnemu z członków konsorcjum. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa stanowisko, iż roszczenia konsorcjantów wobec zamawiającego mogą być dochodzone na drodze sądowej jedynie przez wszystkich członków w konsorcjum łącznie, gdyż wykonawcy wspólnie wykonujący zamówienie publiczne mają w przypadku takich roszczeń legitymację czynną łączną. Przyjmuje się, że w takiej sytuacji zachodzi tzw. współuczestnictwo procesowe konieczne (art. 195 k.c. w zw. z art. 72 § 2 k.p.c.). Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zaprezentowanym w wyroku z dnia 11 lutego 2009 r., V CSK 325/08, samodzielne dochodzenie wynagrodzenia za roboty wykonane w ramach konsorcjum jest możliwe, ale dopiero po rozwiązaniu i rozliczeniu umowy konsorcjum, co należy traktować jako czynność analogiczną do rozwiązania spółki cywilnej.

(...)spółka jawna mimo zawiadomienia Sądu nie przystąpiła do sprawy w charakterze powoda, zaś strona powodowa Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. nie wykazała by doszło do rozwiązania i rozliczenia konsorcjum co oznacza brak po jej stronie pełnej legitymacji czynnej co skutkować musiało oddaleniem powództwa.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. a o kosztach zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.

SSA Anna Kowacz – Braun SSA Zbigniew Ducki SSO (del.) Izabella Dyka