Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 lutego 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. O. od 1 grudnia 2017 r. nie podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) D. P. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) zawarła z M. O. umowę o pracę czas określony od 1 grudnia 2017 r. do 30 czerwca 2018 r. i mocą której M. O. powierzono obowiązki robotnika budowlanego w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 2 000,00 zł , a już w dniu 5 grudnia 2017 r. uległ on wypadkowi i stał się niezdolny do pracy (zaświadczenie o niezdolności do pracy zostało wystawione na okres od 5 grudnia 2017 r. do 13 lutego 2018 r.). Na podstawie zaś dokumentów zapisanych w systemie informatycznym Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że M. O. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w dniu 6 grudnia 2017 r. tj. w dacie kiedy przebywał na zwolnieniu lekarskim. W ocenie organu rentowego, dokonane w dniu 6 grudnia 2017 r. zgłoszenie M. O. jako pracownika z datą powstania obowiązku ubezpieczeń określoną na dzień 1 grudnia 2017 r. miało jedynie na celu uprawdopodobnienie nawiązania stosunku pracy oraz świadczenia pracy na rzecz tego płatnika składek. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zgromadzony materiał dowodowy nie potwierdza wykonywania pracy przez M. O., a co również istotne , płatnik składek nie przedłożył zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania przez M. O. pracy na stanowisku robotnika budowlanego od 1 grudnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że jedynym celem zawarcia z M. O. umowy o pracę była chęć skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą. W ocenie organu rentowego zawarcie umowy o pracę z M. O. miało charakter pozorny. /decyzja k.71 – 76 akt ZUS/

W odwołaniu od powyższej decyzji M. O. wskazał, że faktycznie świadczył on pracę na rzecz płatnika na stanowisku robotnika budowlanego, a nadto odbył szkolenie w zakresie BHP. W dniu 5 grudnia 2017 r. miał miejsce wypadek, w wyniku którego M. O. doznał złamania jednego z kręgów w kręgosłupie i został zabrany do szpitala, zaś pracodawca podjął stosowne działania celem ustalenia przyczyn wypadku. Podkreślił, że zgodnie z orzecznictwem za pozorną umowę o pracę nie można uznać takiej umowy, która w rzeczywistości była wykonywana tj. takiej, w ramach której pracownik faktycznie świadczy na rzecz pracodawcy pracę dobrowolnie podporządkowaną. Okoliczność zaś, że strony zawierając umowę o pracę kierują się chęcią objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym nie może skutkować nieważnością takiej umowy, jednakże pod warunkiem, iż umowa ta jest realizowana. W ocenie wnioskodawcy w niniejszej sprawie ten warunek został spełniony, gdyż wykonywał on faktycznie pracę na rzecz D. P., co powinno skutkować zmianą zaskarżonej decyzji w całości poprzez ustalenie, że podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu od 1 grudnia 2017 r. /odwołanie k.2 – 5/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 29 marca 2018 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie k.22 – 23 odwrót/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek D. P. od 1983 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) i w jej ramach zajmuje się świadczeniem usług ogólnobudowlanych. /wypis z (...) k.66 akt ZUS , zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46/

Wnioskodawca M. O. legitymuje się wykształceniem podstawowym. /zeznania wnioskodawcy min.00:42:55 – 00:43:25 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:46 – 00:16:39 , min. 00:50:51 – 00:51:26 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46/

Od czerwca 2017 r. firma (...) oraz firma jego syna B. P. zajmowały się budową budynku mieszkalnego zlokalizowanego przy ulicy (...) w Ł.. /zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania wnioskodawcy min.00:42:55 – 00:43:25 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:46 – 00:16:39 , min. 00:50:51 – 00:51:26 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka J. M. min.00:40:48 – 00:50:51 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka P. Z. min.00:06:08 – 00:24:54 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 , zeznania świadka B. P. min.00:24:54 – 00:40:12 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 /

W związku z realizacją prac budowlanych prowadzonych przy ulicy (...) w Ł., płatnik składek poszukiwał pracownika budowlanego. /zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46/

O możliwości podjęcia pracy w firmie płatnika M. O. dowiedział się od zatrudnionego w firmie płatnika pracownika P. Z.. /zeznania wnioskodawcy min.00:42:55 – 00:43:25 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:46 – 00:16:39 , min. 00:50:51 – 00:51:26 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka P. Z. min.00:06:08 – 00:24:54 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58/

W dniu 1 grudnia 2017 r. pomiędzy firmą płatnika , a M. O. zawarto umowę o pracę na czas określony do 30 czerwca 2018 r. M. O. został zatrudniony na stanowisku robotnika budowlanego w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 2 000 zł. /umowa o pracę k.48 akt ZUS/

Do powierzonych M. O. obowiązków pracowniczych należało:

- pomoc właścicielowi i innemu pracownikowi w pracach remontowo – budowlanych.

- utrzymywanie miejsca pracy w należytym porządku.

- rozładunek przywiezionych materiałów oraz transport na wskazane miejsce.

/zakres obowiązków k.46 akt ZUS/

W dniu 1 grudnia 2017 r. wnioskodawca odbył szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku robotnika budowlanego. /karta szkolenia bhp k.40 akt ZUS/

M. O. przed podjęciem zatrudnienia u ww. płatnika nie odbył wstępnych badań lekarskich. /okoliczność bezsporna/

W ramach powierzonych obowiązków pracowniczych M. O. zajmował się przygotowywaniem zaprawy murarskiej, podawaniem cegieł, tynkowaniem oraz stawianiem ścianek działowych w budynku zlokalizowanym przy ulicy (...) w Ł.. Powierzone prace wykonywał w godzinach od 7.00 do 15.00, stosując się ściśle do poleceń D. P.. /zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania wnioskodawcy min.00:42:55 – 00:43:25 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:46 – 00:16:39 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka J. M. min.00:40:48 – 00:50:51 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka P. Z. min.00:06:08 – 00:24:54 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 , zeznania świadka B. P. min.00:24:54 – 00:40:12 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 /

Wnioskodawca podpisywał listę obecności w pracy. /lista obecności k.42 akt ZUS/

W dniu 5 grudnia 2017 r., w czasie wykonywania powierzonych prac tj. montażu dodatkowej żarówki , M. O. spadł z drabiny doznając złamania trzonu kręgosłupa L1. /zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania wnioskodawcy min.00:42:55 – 00:43:25 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:46 – 00:16:39 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka J. M. min.00:40:48 – 00:50:51 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka A. K. min.00:31:06 – 00:40:48 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46 , zeznania świadka P. Z. min.00:06:08 – 00:24:54 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 , zeznania świadka B. P. min.00:24:54 – 00:40:12 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 , dokumentacja k.8 – 15/

W związku z podjęciem zatrudnienia w firmie płatnika M. O. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w dniu 6 grudnia 2017 r. /bezsporne/

Z uwagi na doznany uraz , wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim do końca marca 2018 r. /zeznania wnioskodawcy min.00:42:55 – 00:43:25 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:46 – 00:16:39 , min. 00:50:51 – 00:51:26 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46/

Podczas nieobecności wnioskodawcy w pracy , płatnik składek nie zatrudnił żadnego pracownika na jego miejsce. /zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46/

M. O. otrzymywał wynagrodzenie w formie wypłaty gotówkowej. /zeznania D. P. min.00:43:25 – 00:44:46 rozprawy z dnia 27 listopada 2018 r. , płyta CD k.58 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:16:39 – 00:29:04 , min.00:51:26 – 00:52:24 rozprawy z dnia 9 października 2018 r. , płyta CD k.46/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy oraz w oparciu o zeznania wnioskodawcy, płatnika oraz świadków – dowodów wzajemnie ze sobą korespondujących.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz.1270) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy, o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanego przez art. 22 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art.22§1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Legalis nr 88987).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu jest uwarunkowane nie tyle samym faktem zawarcia umowy o pracę i opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Sam bowiem fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony umowy o pracę przy składaniu oświadczeń woli mają świadomość tego, że osoba określona w umowie o pracę, jako pracownik pracy świadczyć nie będzie, a osoba wskazana, jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy i do podjęcia i wykonywania pracy nie doszło a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to umowę taką uważa się za zawartą dla pozoru - art.83§1 k.c. Umowa taka nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 roku II UK 148/07, Lex nr 846577; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2001 roku II UKN 244/00, OSNP 2002/20/496; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 roku II UK 204/09, Lex nr 590241). Przy czym nie jest to jedyna postać pozorności umowy o pracę. Pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. W każdym przypadku decydujące znaczenie ma treść umowy i okoliczności faktyczne jej wykonywania.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji, gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może, bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22§1 k.p.).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy zakwestionował ważność umowy o pracę zawartej pomiędzy M. O. a płatnikiem składek D. P. stojąc na stanowisku, iż jej zawarcie miało służyć zawarcie miało służyć uzyskaniu przez M. O. świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle dokonanych ustaleń faktycznych, nie ma podstaw do uznania, że zawarta między M. O., a płatnikiem składek D. P. umowa o pracę nie była realizowana.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jako podstawowe cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych wymienione zostały: dobrowolność; osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się; podporządkowanie, wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym przez niego; ryzyko pracodawcy; odpłatny charakter zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 roku I PK 110/06 Lex nr 207175; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 roku, III PK 39/09, Lex nr 578140). W wyroku z dnia 25 listopada 2005 roku (I UK 68/05, Lex nr 177165) Sąd Najwyższy stwierdził, iż wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy (pracy podporządkowanej) jest cechą o charakterze konstrukcyjnym dla istnienia stosunku pracy. Z kolei w uzasadnieniu do wyroku z dnia 7 marca 2006 roku (I PK 146/05 (Lex nr 234370) Sąd Najwyższy przypomniał, iż cechami charakterystycznymi dla stosunku pracy – wskazywanymi w orzecznictwie – są także: obowiązek osobistego wykonywania pracy, zakaz wyręczania się osobami trzecimi; bezwzględne obowiązywanie zasady odpłatności; pracowniczy obowiązek starannego działania, a nie osiągnięcia rezultatu, oraz obciążenie pracodawcy ryzykiem prowadzenia działalności; wykonywanie pracy skooperowanej, zespołowej; ciągłość świadczenia pracy; występowanie pewnych cech charakterystycznych dla stosunku pracy, np. wypłaty wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Sąd Najwyższy wskazał także, że o kwalifikacji stosunku prawnego jako stosunku pracy decyduje przede wszystkim sposób wykonywania zatrudnienia. Strony mogą więc złożyć wyraźne oświadczenia woli co do ukształtowania podstawy prawnej zatrudnienia. Jednak nawet bez wyraźnego wyrażenia woli przez strony (złożenia oświadczeń woli w tym zakresie) stosunek prawny może być kwalifikowany jako stosunek pracy, jeżeli strony wykonują go w sposób charakterystyczny dla tego stosunku prawnego.

Wskazać bowiem należy, że zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wykazał, iż umowa o pracę zawarta przez wnioskodawcę i płatnika była realizowana - wolą płatnika składek było zatrudnienie osoby na stanowisku pracownika budowlanego i w tym celu podjął on stosowne działania w tym zakresie.

Nie ulega także wątpliwości, że powierzone wnioskodawcy obowiązki pracownicze nie wymagały od niego specjalistycznej wiedzy czy też umiejętności i z całą pewnością mogły być przez niego wykonywane w powierzonym zakresie.

Co jednak istotne, wnioskodawca pozostawał pod stałym nadzorem pracodawcy wykonując typowe dla pracowników budowlanych prace takie jak: przygotowywanie zaprawy murarskiej, podawanie cegieł, tynkowanie oraz stawianie ścianek działowych. Pracę wykonywał w miejscu i czasie określonym przez pracodawcę.

Za wykonaną pracę M. O. otrzymał od płatnika wynagrodzenie.

Nie sposób zatem przyjąć (choćby przez pryzmat ww. działań), aby celem zawartej umowy o pracę była jedynie chęć uzyskaniu przez M. O. świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą.

W ocenie Sądu strony umowy nie mogły bowiem przewidzieć, czy też choćby zakładać, że wnioskodawca ulegnie wypadkowi wkrótce po rozpoczęciu wykonywania obowiązków pracowniczych.

Wprawdzie płatnik składek dopuścił M. O. do pracy bez ważnych badań lekarskich, to jednak z powodu tych uchybień nie sposób podważyć ważności zawartej umowy o pracę w sytuacji jej rzeczywistego wykonywania przez wnioskodawcę.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§2 k.p.c., zaskarżoną decyzję ZUS zmienił i orzekł, że M. O. jako pracownik D. P. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 grudnia 2017 r.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na rzecz M. O. kwotę 180,00 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. , poz.1800).

S.B.