Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa W. M.

przeciwko TUZ Towarzystwu (...) w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie

1.  zasądza od strony pozwanej TUZ Towarzystwa (...) w W. na rzecz powódki W. M. następujące kwoty:

- 39.000,00 (trzydzieści dziewięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 r. do dnia zapłaty,

-13.750,00 (trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt) złotych tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 r. do dnia zapłaty,

- 2.692,00 (dwa tysiące sześćset dziewięćdziesiąt dwa) złote tytułem zwrotu kosztów pogrzebu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od strony pozwanej TUZ Towarzystwa (...) w W. na rzecz powódki W. M. kwotę 2.383,00 (dwa tysiące trzysta osiemdziesiąt trzy) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nie obciąża powódki W. M. nieuiszczonymi kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa;

5.  nakazuje pobrać od strony pozwanej TUZ Towarzystwa (...) w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 2.770,00 (dwa tysiące siedemset siedemdziesiąt) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa.

Sędzia SO Ewa Tomczyk

Sygn. akt I C 1286/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 września 2018 roku pełnomocnik powódki W. M. wnosił o zasądzenie od pozwanego TUZ Towarzystwa (...) w W. kwot:

- 44.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę po śmierci męża i 30.000 zł tytułem odszkodowania za pogorszenia sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 maja 2017 r. do dnia zapłaty,

- 2.937 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty.

Ponadto pozew zawierał żądanie zasądzenia na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że wszystkie roszczenia dochodzone są w związku z przedwczesną śmiercią męża powódki Z. M., który poniósł śmierć w wyniku obrażeń ciała doznanych w zdarzeniu z dnia 15 września 2016 roku. Pełnomocnik powódki wskazał, że uznaje przyczynienie się zmarłego do powstania w szkody w 40 %.

W odpowiedzi na pozew (k.43-46) pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że zasada odpowiedzialności gwarancyjnej pozwanego nie jest kwestionowana, a sporna pozostaje wysokość zadośćuczynienia za doznaną przez powódkę krzywdę w związku ze śmiercią jej męża i odszkodowania, zakwestionował również żądanie w zakresie zwrotu kosztów pogrzebów oraz daty wymagalności roszczenia. Nadto podniósł zarzut przyczynienia się zmarłego do powstania zdarzenia w 50 %.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 września 2016 r. w C. gm. S. miał miejsce wypadek, w którym nie posiadający uprawnień i zdolności do kierowania pojazdami M. K. (1) wsiadł za kierownicę uruchomionego „na krótko” samochodu marki V. (...) o nr rej. (...) i naciskając pedał gazu, doprowadził do najechania na znajdującego się przed maską samochodu Z. M., po czym stwierdzając, że pokrzywdzony jest przygnieciony w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia mogąc udzielić pomocy bez narażania siebie na jakiekolwiek niebezpieczeństwo zdrowotne oddalił się z miejsca zdarzenia, czym nieumyślnie przyczynił się do spowodowania zgonu Z. M., który nastąpił w dniu 16 września 2016 r. na terenie Szpitala Wojewódzkiego w B. w wyniku niewydolności krążeniowo-oddechowej wywołanej uprzednim przejechaniem i przygnieceniem przez samochód.

Za powyższy czyn wyczerpujący dyspozycje art. 155 k.k. i art. 162 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. M. K. (1) został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 24 stycznia 2017 r. sygn. akt II K 1053/16.

(dowód: odpis wyroku - k.16)

Samochód V. (...) o nr rej. (...) w dacie zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej na podstawie umowy ubezpieczenia ze stroną pozwaną.

(okoliczność bezsporna)

Z. M. był mężem powódki, pobrali się w 1990 r. Z ich małżeństwa urodziło się dwoje dzieci: K. M. oraz D. M.. Mieszkali we własnym domu.

W dacie śmierci zmarły Z. M. nie był nigdzie zatrudniony.

W okresie od 24 marca 2016 roku do dnia 23 czerwca 2016 roku Z. M. był zatrudniony w firmie (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na okres próbny, a od dnia 24 czerwca do 15 lipca 2016 roku na czas określony na stanowisku spawacza. Umowa o pracę została rozwiązana za porozumieniem stron.

(dowód: świadectwo pracy – k. 68)

W okresie od dnia 6 maja 2013 r. do 30 kwietnia 2015 r. Z. M. był zatrudniony jako kierowca z wynagrodzeniem 1.800 zł brutto miesięcznie, a od 1 czerwca 2013 r. w kwocie 1.900 zł brutto.

(dowód: umowa o pracę – k. 76, aneks do umowy o pracę – k. 75)

W okresie od 1 lipca 2015 r. powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas wykonania określonej pracy na stanowisku spawacz – monter z wynagrodzeniem 1.750 zł.

(dowód: umowa – k. 73)

W okresie od 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. Z. M. łączyła z formą E. umowa zlecenia na wykonywanie pracy w charakterze montera konstrukcji stalowych z wynagrodzeniem 500 zł miesięcznie.

(dowód: umowy zlecenia – k. 69, 70)

Powódka i Z. M. we wspólnym zeznaniu rocznym wskazali dochód (pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne oraz podatek dochodowy):

- za 2002 r. w kwocie 15.802,74 zł,

- za 2004 r. w kwocie 15.552,51 zł.

(dowód: zaświadczenie Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. – k. 71,72)

W maju 2015 r. Z. M. skończył kurs spawania i uzyskał w dniu 19 maja 2014 r. uprawnienia do wykonywania pracy na stanowisku eksploatacji w zakresie konserwacji, remontów i montażu szeregu rządzeń, instalacji i sieci.

(dowód: książka spawacza – k. 62-65)

Powódka od wielu lat pracuje jako sprzątaczka z wynagrodzeniem w wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę.

Córka K. w chwili śmierci swego ojca miała 17 lat, syn D. - 26 lat. Syn pracował w firmie (...) jako elektromonter, z wynagrodzeniem około 2.500 zł, córka była uczennicą III klasy szkoły zawodowej i nie posiadała własnych dochodów pozostając na utrzymaniu rodziców. Po śmierci ojca uzyskała prawo do renty rodzinnej w kwocie 700 zł miesięcznie.

Rodzina żyła skromnie. Do wspólnego budżetu ok. 700 zł miesięcznie dokładał syn D.. Małżonkowie w ostatnim czasie nie zaciągali kredytów, wybudowali dom.

W dacie swej śmierci Z. M. miał 51 lat, zaś powódka – 50 lat.

Po śmierci męża sytuacja finansowa powódki bardzo pogorszyła się, powódka musiała zadłużyć się zaciągając kredyt, który w dalszym ciągu spłaca. Obecnie powódka mieszka z córką, syn założył własną rodzinę i wyprowadził się rok temu z domu rodzinnego.

K. M. mieszka z powódką, pobiera w dalszym ciągu rentę rodzinną, uczy się zaocznie, odbywa praktyki zawodowe jako fryzjer, uzyskuje dochód w kwocie około 300-400 zł tygodniowo.

W dacie swej śmierci Z. M. nie pracował, nie był zarejestrowany jako bezrobotny ani nie był uprawniony do żadnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Powódka bardzo przeżyła śmierć męża, do dziś nie może pogodzić się z jego stratą, zażywa ziołowe środki uspokajające, czuje się osamotniona, codziennie chodzi na cmentarz. Przez pierwsze miesiące była zamknięta w sobie, milczała. Jako konsekwencję nagłej śmierci męża postrzega swa obecną lękliwość o to, że znów może coś złego się wydarzyć. Do dzisiaj wspomnienie o mężu budzi w niej żal i tęsknotę.

Wszystkie sprawy i obowiązki, które dotąd spoczywały na obojgu małżonkach spadły na powódkę.

Powódka nadal pracuje jako sprzątaczka. Na opłaty miesięczne powódka przeznacza około 600 złotych. Musi gromadzić pieniądze na opał. Powódka choruje na tarczyce, jest zakwalifikowana do operacji.

Powódka ocenia, że przez 26 lat byli dobrym i zgodnym małżeństwem, zmarły był dobrym mężem i ojcem. Rodzina celebrowała święta i uroczystości. Rodzina pozostawała w bliskich codziennych relacjach. Powódka mogła na liczyć na pomoc i wsparcie męża w wielu sytuacjach. Z. M. pomagał powódce w domu, dokonywał wszelkich napraw i konserwacji, malował mieszkanie, dbał o podwórko, kosił trawę, zapewniał opał, przynosił drzewo z lasu. Obecnie do części tych prac powódka zatrudnia fachowców. Po wypadku powódka ze względów finansowych nie korzystała ze zwolnienia lekarskiego, twierdzi, że nie stać jej było na „chodzenie po lekarzu”. Po śmierci męża nie związała się z innymi mężczyzną.

Z. M. był zdrowym mężczyzną.

(dowód: oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania - k.27-32, zeznania świadków: D. M. - k.53 verte-54 verte , K. M. - k.54 verte-55, częściowo przesłuchanie powódki - 52 verte-53 verte)

Powódka poniosła koszty pogrzebu w łącznej kwocie 4.895 zł, na której składają się - koszt usługi pogrzebowej, zakupu trumny, transportu ciała – 3.395 zł oraz koszt stypy, która została zorganizowana w barze (...) w C., w której uczestniczyło 50 osób, a koszt poczęstunku od jednej osoby wynosił 30 zł – łącznie 1500 zł.

(dowód: kopia faktury VAT (...) – w aktach szkody, przesłuchanie powódki – k. 85-86)

We krwi oraz płynie z gałki ocznej pobranej od Z. M. po wypadku stwierdzono obecność alkoholu etylowego w stężeniu odpowiednio 0,3 promilla i 0,6 promilla.

(dowód: opinia toksykologiczna - k. 91-94 akt sprawy II K 1053/16)

W związku z wypadkiem, w którym poniósł śmierć Z. M. toczyło się przed Prokuraturą Rejonową w Bełchatowie postępowania przygotowawcze, w toku którego został dopuszczony dowód z opinii biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych na okoliczność jaki był przebieg i przyczyna wypadku oraz który z uczestników wypadku przyczynił się do jego zaistnienia. W opinii z dnia 27 listopada 2016 r. biegły K. K. stwierdził, że z okoliczności sprawy wynika, że do najechania Z. M. samochodem marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...), w którym na miejscu kierującego siedział M. K. (1), doszło w czasie próby uruchomienia silnika samochodu przez Z. M., przez podłączenie przewodu prądowego łączącego bezpośrednio rozrusznik z akumulatorem, przy włączonym I biegu w samochodzie i naciskaniu przez M. K. (1) pedału gazu.

Zachowanie Z. M. było nieprawidłowe ponieważ będąc w stanie nietrzeźwości, podjął on próbę uruchomienia silnika samochodu w sposób stwarzający zagrożenie bezpieczeństwa, przy udziale M. K. (1), który znajdował się w stanie nietrzeźwości i nie posiadał ani uprawnień do kierowania pojazdami ani umiejętności obsługiwania mechanizmów samochodu.

Gdyby Z. M., przed podjęciem próby uruchamiania silnika, sprawdził położenie dźwigni zmiany biegów i gdyby uruchomił hamulec postojowy samochodu, to w czasie uruchamiania silnika nie doszłoby do ruszenia samochodu. Gdyby M. K. (1) posiadał co najmniej umiejętność obsługiwania mechanizmów samochodu, to w czasie uruchamiania silnika przez Z. M. miałby możliwość naciśnięcia pedału sprzęgła lub pedału hamulca oraz miałby możliwość zaciągnięcia dźwigni hamulca postojowego. Bezpośrednią przyczyną zaistnienia wypadku było nieprawidłowe zachowanie właściciela samochodu Z. M.. Do zaistnienia wypadku przyczynił się M. K. (1).

(dowód: opinia biegłego z zakresu techniki samochodowej, rekonstrukcji przebiegu wypadków drogowych K. K. k.104-110 akt IIK 1053/16)

Powódka reprezentowana przez (...) S.A. w L. pismem z dnia 26.04.2017 r. zgłosiła stronie pozwanej roszczenie w kwocie 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią męża oraz 100.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Ponadto w treści wiadomości mailowej z dnia 11.05.2017 r. powódka zażądała zwrotu kosztów pogrzebu w kwocie 4.895 zł.

(dowód: pismo z dnia 25.04.2017 r.- - k.12-15, e-mail z dnia 11 maja 2017 r. –w elektronicznych aktach szkody na płycie CD – k. 49)

Pozwany decyzją z dnia 29.05.2017 r. przyznał na rzecz powódki kwotę 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Następnie decyzją z dnia 14.06.2017 r. dopłacono 1.000 zł zaś 30.06.2017 r. - 1.250 zł oraz 10.000 zł.

Decyzją z dnia 20.07.2017 r. dopłacono dalsze 1.000 zł Jednocześnie uznał, iż poszkodowany w 80% przyczyniła się do powstania przedmiotowej szkody, w związku z czym powódce wypłacono kwotę 16.000 zł ( 80.000- 80%).

(dowód: decyzja (...).05.2017 r., 14.06.2017 r., 30.06.2017 r., 20.07.2017 r., - w aktach szkody)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo co do zasady zasługiwało na uwzględnienie,

Okoliczności samego wypadku i zaistnienie przesłanek odpowiedzialności deliktowej sprawcy wypadku (wynikające z art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c.) za skutki tego zdarzenia nie budziły wątpliwości i nie były przedmiotem sporu między stronami. Poza sporem było także, że pojazd, który wyrządził szkodę, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej na podstawie umowy ubezpieczenia ze stroną pozwaną, a co za tym idzie, że pozwany ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 822 k.c. oraz art. 34. ust. 1 i art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., Nr 392).

Jak już wyżej wskazano strona pozwana nie kwestionowała swej odpowiedzialności gwarancyjnej za sprawcę szkody.

Niesporne było również, że zmarły mąż powódki przyczynił się do powstania szkody, przy czym strony tylko nieznacznie różniły się co do wysokości tego przyczynienia – powódka uznała przyczynienie w 40 %, strona pozwana zaś podnosiła, że przyczynienie powinno być nie mniejsze niż 50 %.

Co do zasady, jeżeli poszkodowany, który przyczynił się do powstania szkody, następnie zmarł, a roszczeń dochodzą osoby uprawnione jako poszkodowane pośrednio, przyczynienie się zmarłego powoduje zmniejszenie odszkodowania dla tych osób na podstawie art. 362 k.c. Wynika to z faktu, że roszczenia osób wymienionych w art. 446 k.c. są zależne od zachowania się poszkodowanego (por. G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska Komentarz do kodeksu cywilnego Księga trzecia Zobowiązania Tom I, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1996 r., str. 375, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1985 r. IV CR 412/85, Lex nr 5221, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.12.1985 r., IV CR 398/85, opubl. Legalis).

Przyczynienia się Z. M. do zaistnienia wypadku, o który chodzi w sprawie, zarówno powódka jak i strona pozwana upatrywali w tym, że podjął on próbę uruchomienia silnika swego samochodu w sposób stwarzający zagrożenie bezpieczeństwa a nadto przed podjęciem próby uruchomienia silnika nie sprawdził położenia dźwigni zmiany biegów, a następnie namówił znajdującego się w stanie nietrzeźwości i nie posiadającego uprawnień ani umiejętności kierowania pojazdami M. K. (2) aby ten usiadł za kierownicą samochodu. Jako osoba pełnoletnia, dysponująca odpowiednim doświadczeniem życiowym niezbędnym przy ocenie własnego postępowania oraz wyobrażenia co do skutków niewłaściwego postępowania – powinien on zdawać sobie sprawę, czym grozi uruchamianie silnika w taki niewłaściwy sposób i tym samym przyczynił się do odniesionych, a śmiertelnych w skutkach obrażeń ciała. Być może wpływ na to miał fakt, że był po spożyciu alkoholu i przez to utracił możliwość prawidłowej oceny sytuacji.

Całokształt okoliczności sprawy przemawia za oceną, że nieprawidłowości postępowania zmarłego przyczyniły się w 45 % do wypadku, co powoduje w tym zakresie obniżenie należnych powódce świadczeń.

Podstawą żądania pozwu stanowi przepis art. 446 § 4 k.c. przyznający prawo do zadośćuczynienia dla najbliższego członka rodziny zmarłego za doznaną krzywdę, czyli szkodę niemajątkową. Powołany przepis ma na celu zrekompensować krzywdę spowodowaną naruszeniem prawa do życia w rodzinie i bólu spowodowanego utratą osoby najbliższej.

Użyte w art. 446 § 4 k.c. wyrażenie „odpowiednia suma” zawiera już w sobie pojęcie niemożności ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Dlatego przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda jest oceniana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy. Sąd orzekając w przedmiocie takiego żądania musi wziąć pod uwagę kompensacyjny charakter zadośćuczynienia i rodzaj naruszonego dobra - ciężar gatunkowy poszczególnych dóbr osobistych. Przy uwzględnianiu szkody niemajątkowej brane są pod uwagę: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i odczuwanej pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r. sygn. akt III CSK 279/10 (Lex nr 898254). Istotna przy ocenie rozmiaru krzywdy jest również rola, jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, rodzaj i intensywność więzi łączących pokrzywdzonych ze zmarłym, zaburzenia, do jakich doszło w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, kolejną przesłanką powinno być określenie, w jakim stopniu pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy.

O tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami, a nie formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czy ewentualnie z powinowactwa. Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien stwierdzić, czy istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym. W przedmiotowej sprawie ponad jakąkolwiek wątpliwość ustalono, że powódka jako małżonka zmarłego jest osoba uprawnioną do zadośćuczynienia.

Nagła i tragiczna śmierć męża z całą pewnością była traumatycznym przeżyciem dla powódki, która przez 26 lata pozostawała ze zmarłym w związku małżeńskim.

Wskutek przedmiotowego zdarzenia zostało naruszone prawo powódki do życia w pełnej rodzinie, co przełożyło się również na cierpienia psychiczne doświadczane w związku ze śmiercią.

Wszelkie okoliczności świadczące o rozmiarze krzywdy powódki ustalone zostały w oparciu o dowody osobowe - zeznania świadków – dzieci powódki K. i D. M.. Dowody te są miarodajnym źródłem ustalenia występowania w powódki jako następstwa śmierci męża poczucia osamotnienia, przygnębienia, obniżenia nastroju, poczucia bezradności. Nie ulega żadnej wątpliwości, że śmierć osoby bliskiej stanowi wielki wstrząs dla rodziny, a cierpienia psychiczne, jakie się z tym wiążą mogą przybierać ogromny wymiar, tym większy, im mocniejsza była więź emocjonalna łącząca zmarłego z najbliższymi. Zmarły był aktywnym zdrowym mężczyzną, był zaangażowany w życie powódki i najbliższej rodziny, pomagał w domu oraz wspierał finansowo, a więc wychodził naprzeciw aktualnym potrzebom żony i rodziny. Zmarły spędzał czas z powódką, razem uczestniczyli w imprezach rodzinnych, razem spędzali święta. Wspólnie również wybudowali dom, w którym później zamieszkali wraz z dziećmi. Na rozmiar krzywdy powódki miały również wpływ okoliczności jego śmierci, który poniósł śmierć w zdarzeniu nagłym, niespodziewanym, wywołując tym samym u powódki ogromny wstrząs psychiczny.

Oceniając wg kryteriów obiektywnych krzywdę powódki stwierdzić należy, że krzywda jej po śmierci męża jest bardzo dotkliwa z uwagi na rodzaj i siłę więzów rodzinnych oraz rolę pełnioną przez zmarłego w życiu powódki.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności w ocenie Sądu adekwatną kwotą z tytułu zadośćuczynienia dla powódki będzie kwota 100.000 zł. Kwota ta przedstawia pewną odczuwalną wartość ekonomiczną i pomoże wynagrodzić doznane cierpienia psychiczne. Uwzględniając ustalone na 45 % przyczynienie oraz wypłaconą już na rzecz powódki kwotę 16.000 zł do zasądzenia pozostawała kwota 39.000 zł, a dalej idące żądania jako wygórowane zostało oddalone.

Podstawę powództwa o odszkodowanie stanowi przepis art. 446 § 3 k.c.

Z pogorszeniem sytuacji życiowej przewidzianej wskazanym przepisem mamy do czynienia wówczas, gdy śmierć bezpośrednio poszkodowanego wywołuje różnorodne następstwa, przejawiające się w uszczerbku poniesionym przez inne osoby, przykładowo - w postaci uczucia osamotnienia i trudności życiowych członka rodziny pozostałego przy życiu, dla którego zmarła osoba stanowiła oparcie w codziennym życiu, przejawiała troskę i sprawowała nad nim opiekę, w postaci objawów osłabienia energii życiowej, przyspieszenia choroby, itp. Generalnie odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szkody, przy czym są to szeroko pojęte szkody majątkowe, pomimo tego, że nieuchwytne lub trudne do wymierzenia i obliczenia, ale prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Odszkodowanie to ma oczywiście wymiar ekonomiczny, uwzględnia też utratę realnej możliwości poprawienia warunków życia i realizacji planów życiowych na przyszłość. Obejmuje ono niekorzystne zmiany w sytuacji materialnej członków rodziny bezpośrednio poszkodowanego oraz zmiany w sferze ich dóbr niematerialnych, które wpływają na sytuację materialną. Są to zarówno zmiany znane i istniejące w dacie orzekania, jak i zmiany dające się przewidzieć w przyszłości na podstawie zasad doświadczenia życiowego. Może to być utrata pomocy, wsparcia i opieki ze strony zmarłego członka rodziny lub możliwość uzyskania w przyszłości stabilnych warunków życiowych, ale mogą to być także niekorzystne zmiany w psychice (stres, depresja, poczucie osamotnienia), które mają wpływ na stan zdrowia, osłabienie aktywności życiowej lub zawodowej i w konsekwencji powodują pogorszenie sytuacji majątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.06.2013 r., II CSK 639/12, Lex nr 1378528).

Utrwalone w orzecznictwie jest, że art. 446 § 3 k.c. jest podstawą prawną rekompensaty jedynie szkody majątkowej, jednakże o szczególnym charakterze, nie poddającą się ścisłemu ustaleniu, czemu ustawodawca dał wyraz przyznając sądowi uprawnienie określenia „stosowanego”, to jest uwzględniającego wszelkie okoliczności danej sprawy, odszkodowania. Sytuacja życiowa w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. to ogół czynników, składających się na położenie życiowe jednostki, to także trudno mierzalne wartości ekonomiczne.

Wykładnia celowościowa każe przyjąć, że odszkodowanie „stosowane” to takie, które w sposób dostateczny rekompensuje doznaną szkodę, uwzględniając jej rozmiar, długotrwałość, szczególne okoliczności danego przypadku, ale także stopę życiową społeczeństwa. Odszkodowanie powinno wyrażać taką sumę, która będzie odbierana jako realne adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia, uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi (por. wyrok wyroku Sadu Najwyższego z dnia 30.06.2004 r., V CK 445/03, Lex nr 173555).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że w związku ze śmiercią męża nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki. Na skutek jego śmierci powódka została na pewno pozbawienia świadczeń z zakresu wzajemnej pomocy i opieki oraz korzyści z pomocy świadczonej doraźnie przez Z. M., na jaką mogłaby liczyć w przyszłości ze strony swego męża. To na nim spoczywały remonty mieszkania, w którym mieszkał z żoną oraz mieszkania, prace porządkowe w otoczeniu, zapewnienie opału, naprawy i konserwacje w domu. Wreszcie Z. M. trudnił się pracą zarobkową, mimo że w dacie swej śmierci nie pracował, nie oznacza to, że nie podjąłby zatrudnienia i nie wspomagałby finansowo rodziny, wszak za jego życia małżonkowie byli w stanie utrzymać się z bieżąco uzyskiwanych przez nich obojga dochodów, nie korzystali z kredytów. Nie ulega wątpliwości, że wówczas sytuacja powódka byłaby zdecydowanie lepsza.

Szkody podlegające rekompensacie na podstawie art. 446 § 3 k.c. jakkolwiek w swej przeważającej części są szkodami niematerialnymi, to jednak mają swój wymiar materialny, gdyż niektóre czynności z zakresu pomocy, opieki, wychowania mogą być wykonane odpłatnie. Zmarły mógłby przez wiele lat świadczyć powódce pomoc przy wszelkiego rodzaju pracach remontowych, które to prace będą musiały być wykonywane przez nią samą albo przez wynajęte osoby trzecie. Ma to ewidentny wymiar majątkowy, bowiem za prace te trzeba zapłacić, albo zaciągnąć w to miejsce ekwiwalentne inne zobowiązanie.

Wreszcie śmierć Z. M. niewątpliwie spowodowała przez pewien czas osłabienie aktywności życiowej powódki i motywacji do przezwyciężania trudności życia codziennego.

Stosownie do art. 322 k.p.c. jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Uwzględniając również tę regulację, a także mając na względzie powołane wyżej okoliczności Sąd uznał, że odpowiednim odszkodowaniem należnym powódce będzie kwota 25.000 zł. W ocenie Sądu odszkodowanie w tej wysokości będzie stanowiło stosowną rekompensatę szkody w rozumieniu art. 446 § 3 k.c., co odpowiada ściśle odszkodowawczej funkcji tego przepisu, jest należycie wyważone, utrzymane w rozsądnych granicach, adekwatne do zakresu i rozmiaru szkody. Zważywszy na 45 – procentowe przyczynienie zasądzeniu podlegała kwota 13.750 zł, a dalej idące roszczenia jako niezasadne zostało oddalone.

Żądanie zwrotu kosztów pogrzebu miało swe oparcie w art. 446 §1 k.c. Jeżeli chodzi o koszty pogrzebu, to w orzecznictwie wskazuje się, że obejmują one zwrot kosztów bezpośrednio z pogrzebem związanych (jak przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu i in.), jak również zwrot wydatków, odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się koszt postawienia nagrobku (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znaczne, np. z uwagi na materiał lub wystrój nagrobku, wyższe), wydatki na wieńce i kwiaty, koszty zakupu odzieży żałobnej, oprawę ceremonii pogrzebowej, stypę.

Pozwany winien zwrócić powódce poniesione przez nią koszty pogrzebu w postaci zakupu trumny, usługi pogrzebowej i transportu ciała zmarłego oraz koszty organizacji stypy jako że nie przekraczają one ustalonego i aprobowanego społecznie zwyczaju. Wydatki te są bowiem niemal nieodłącznym elementem towarzyszącym uroczystościom pogrzebowym w przypadku osób wierzących, zaś wysokość kwot wydatkowanych na ten cel przez powódkę nie ma charakteru rażąco wygórowanego.

Przy uwzględnieniu ustalonego stopnia przyczynienia została zasądzona kwota z tego tytułu kwota 2.692 zł (4.895 zł - 45 %) i oddalone powództwo w pozostałej części.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c. Odsetki od zadośćuczynienia i odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej zostały zasądzone od dnia 30 stycznia 2017 r., od którego strona pozwana na pewno z uwagi na termin określony w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych pozostawała w opóźnieniu. Przy uwzględnieniu, że roszczenia zostały zgłoszone 26 kwietnia 2017 r., strona pozwana winna wypłacić świadczenie do dnia 25 maja 2017 r., co uzasadniało zasądzenie odsetek od dnia następnego. Żądanie w zakresie zadośćuczynienia pieniężnego i odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej było uzasadnione i udokumentowane już na etapie postępowania likwidacyjnego, odsetki przewidziane w art. 481 k.c. powinny być zasądzone od dnia, w którym zgodnie z przepisami prawa ubezpieczyciel zakończył lub powinien był zakończyć postępowanie likwidacyjne i wypłacić należne świadczenie. Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego, lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu, powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawodawcę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 446 § 4 k.c. możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2011 roku, I CSK 243/10, LEX nr 848109).

Jako datę wymagalności odsetek od odszkodowania obejmującego zwrot kosztów pogrzebu Sąd przyjął dzień 11 czerwca 2017 r., w którym upłynął 30 – dniowego termin od daty zgłoszenia tego żądania w postępowaniu likwidacyjnym.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił przepis art. 100 zd. 1 k.p.c.

Z porównania kwoty dochodzonej pozwem (76.937 zł) z kwotą zasądzoną (55.442 zł) wynika, że powódka wygrała sprawę w 72 %.

Koszty procesu po stronie powódki i po stronie pozwanej wyniosły po 5.417 zł, na którą składają się: - wynagrodzenie z tytułu zastępstwa prawnego w kwocie 5.400 zł ustalone stosownie do § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265), - wydatek na opłatę skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Łącznie koszty procesu wynosiły 10.834 zł. Z tej kwoty stronę pozwaną obciąża 2.283 zł {(10.834 zł x 72 %) - 5.417 zł).

Podstawę rozstrzygnięcia o pobraniu od strony pozwanej nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu stanowiły przepisy art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1800) w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c. Stronę pozwaną obciąża kwota 2.770 zł stanowiąca 72 % z kwoty opłaty sądowej wynoszącej 3.847 zł.

Natomiast w oparciu o art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd odstąpił od obciążenia powódki częścią nieuiszczonej opłaty sądowej od oddalonej części powództwa, mając na uwadze odszkodowawczy charakter dochodzonych roszczenia oraz okoliczność, iż ustalenie należnych powódce roszczeń zależało od oceny Sądu.

Sędzia SO Ewa Tomczyk

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom obu stron.

21.01.2019 r.