Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 października 2018 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi -Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 12 lipca 2018 roku znak (...) zmienionej decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 29 sierpnia 2018 roku znak (...) w ten sposób, iż ustalił, że M. K. nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego za okresy od 1 października 2014 roku do 30 listopada 2014 roku, od 1 stycznia 2015 roku do 16 stycznia 2015 roku, zasiłku chorobowego za okres od 13 kwietnia 2015 roku do 10 października 2015 roku, świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 11 października 2015 roku do 6 lipca 2016 roku, zasiłku chorobowego za okres od 3 października 2016 roku do 9 marca 2017 roku, od 10 kwietnia 2017 roku do 24 kwietnia 2017 roku oraz od 6 lipca 2017 roku do 27 września 2017 roku w łącznej kwocie 8.621,12 (osiem tysięcy sześćset dwadzieścia jeden złotych dwanaście groszy) oraz odsetek ustawowych od pobranych świadczeń w kwocie 1.377,26 (tysiąc trzysta siedemdziesiąt siedem złotych dwadzieścia sześć groszy); w punkcie 2 oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Wnioskodawca M. K. podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od stycznia 2013 roku do września 2017 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłacił wnioskodawcy w związku z niezdolnością do pracy zasiłek chorobowy za okres od 15 stycznia 2014 roku do 22 marca 2014 roku, od 13 kwietnia 2015 roku do 10 października 2015 roku, od 3 października 2016 roku do 9 marca 2017 roku, od 10 kwietnia 2017 roku do 24 kwietnia 2017 roku oraz od 6 lipca 2017 roku do 27 września 2017 roku.

Wnioskodawcy przyznane zostało i wypłacone świadczenie rehabilitacyjne za okresy od 23 marca 2014 roku do 16 stycznia 2015 roku, od 11 października 2015 roku do 6 lipca 2016 roku.

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2017 roku znak (...)/RW 19647/2017 - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. pozbawił wnioskodawcę M. K. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 15 stycznia 2014 roku do 22 marca 2014 roku oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okresy od 23 marca 2014 roku do 30 kwietnia 2014 roku, od 1 lipca 2014 roku do 30 września 2014 roku i od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku oraz zobowiązał wnioskodawcę do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego z funduszu chorobowego za wskazane okresu w kwocie 2.499,40 złotych oraz zapłaty odsetek w wysokości 635,66 złotych, z uwagi na wykonywanie przez wnioskodawcę pracy zarobkowej (w rozumieniu pracy zarobkowej osoby prowadzącej działalność pozarolniczą),co potwierdzały wystawione i podpisane faktury.

Wnioskodawca złożył odwołanie od decyzji z dnia 2 sierpnia 2017 roku do Sądu. Wnioskodawca ostatecznie cofnął odwołanie i zwrócił na rzecz organu rentowego zasiłek chorobowy za okres od 15 stycznia 2014 roku do 22 marca 2014 roku oraz świadczenie rehabilitacyjne za okresy od 23 marca 2014 roku do 30 kwietnia 2014 roku, od 1 lipca 2014 roku do 30 września 2014 roku i od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku.

Wnioskodawca nie zakwestionował ostatecznie okresów podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu ustalonych przez organ rentowy po zwrocie zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za okresy objęte decyzją organu rentowego z dnia 2 sierpnia 2017 roku.

Na podstawie tak dokonanych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w części dotyczącej zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Sąd wskazał, że świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, o którym mowa w art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.) zwanej dalej ustawą systemową, uregulowane są w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 372 ze zm.) zwanej dalej ustawą zasiłkową i przysługują wówczas, gdy spełni się ryzyko czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub innymi przeszkodami przewidzianymi w ustawie, wywołujące niemożność uzyskania dochodu w okresie trwania ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 6 ust. 1 powołanej ustawy zasiłkowej zasadą jest, że prawo do zasiłku chorobowego przysługuje z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, co oznacza, że zasiłek chorobowy zastępuje utracony zarobek. „Trwanie ubezpieczenia chorobowego” oznacza czas trwania działalności, z którą łączy się obowiązek ubezpieczenia albo uprawnienie do objęcia ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Warunkami nabycia prawa do zasiłku chorobowego jest więc istnienie stosunku ubezpieczenia chorobowego oraz zajście niezdolności do pracy w czasie jego trwania.

Sąd I instancji podkreślił, że w chwili powstania niezdolności do pracy objętych zaskarżoną decyzją M. K. nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu, co było konsekwencją pozbawienia wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego za okresy od 15 stycznia 2014 roku do 22 marca 2014 roku oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okresy od 23 marca 2014 roku do 30 kwietnia 2014 roku, od 1 lipca 2014 roku do 30 września 2014 roku i od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku i zwrotu świadczeń wypłaconych za te okresy, jako nienależnie pobranych świadczeń, wobec podejmowania we wskazanych okresach działalności gospodarczej. Okoliczność ta została jednak ustalona przez organ rentowy dopiero po wypłaceniu wnioskodawcy zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za okresy za okresy od 1 października 2014 roku do 30 listopada 2014 roku, od 1 stycznia 2015 roku do 16 stycznia 2015 roku, zasiłku chorobowego za okres od 13 kwietnia 2015 roku do 10 października 2015 roku, świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 11 października 2015 roku do 6 lipca 2016 roku, do zasiłku chorobowego za okresy od 3 października 2016 roku do 9 marca 2017 roku, od 10 kwietnia 2017 roku do 24 kwietnia 2017 roku oraz 6 lipca 2017 roku do 27 września 2017 roku. Była de facto skutkiem decyzji z dnia 2 sierpnia 2017 roku.

W ocenie Sądu I instancji, w dacie otrzymywania spornych zasiłków chorobowych i świadczenia rehabilitacyjnego wnioskodawca pozostawał w usprawiedliwionym przekonaniu, że posiada prawo do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przyznanego na podstawie decyzji organu rentowego. Opłacał składki i składał kolejne zwolnienia lekarskie, na podstawie których otrzymywał zasiłek chorobowy za kolejne okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, a także przyznawane było świadczenie rehabilitacyjne. Organ rentowy rozpoznając wówczas wnioski wnioskodawcy o wypłatę zasiłku chorobowego i o świadczenie rehabilitacyjne i dokonując wypłaty świadczeń za sporne okresy dysponował pełną dokumentacją pozwalającą na ustalenie okresów podlegania przez niego ubezpieczeniom społecznym oraz ustalenie prawa do poszczególnych świadczeń i ich wysokości.

Zdaniem Sądu Rejonowego, do rozważenia pozostała kwestia czy wypłacone wnioskodawcy świadczenia są świadczeniem pobranym nienależnie. Należało natomiast przyjąć za organem rentowym, iż wnioskodawcy nie przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego i prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji z uwagi na niepodleganie ubezpieczeniu chorobowemu wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w spornych okresach, nie ma prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za sporne okresy. W związku z prawomocną decyzją z dnia 2 sierpnia 2017 roku, na mocy, której wnioskodawca zobowiązany był do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za wcześniejsze okresy, pozwany dokonał rozliczenia konta wnioskodawcy, w wyniku, którego ustalono, iż wnioskodawca nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z ww tytułu w okresach od 15 stycznia 2014 roku do 31 lipca 2016 roku, od 1 października 2016 roku do 30 kwietnia 2017 roku i od 1 lipca 2017 roku do nadal. W tych okresach zatem wnioskodawcy, jako osobie nie podlegającej ubezpieczeniu społecznemu, nie przysługiwały świadczenia z tego ubezpieczenia.

W ocenie Sądu I instancji, obowiązek zwrotu wypłaconych świadczeń obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. wyroki Trybunału (...) z dnia 11 stycznia 1966 r., III TR 1492/65, OSPiKA 1967 nr 10, poz. 247, z dnia 24 czerwca 1965 r., III TR 86/65 oraz z dnia 19 lipca 1965 r., III TR (...), niepublikowane - patrz: B. G., j.w., s. 168; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1977 r., II UR 5/77, OSNCP 1978 nr 2, poz. 37 oraz z dnia 16 lutego 1987 r., II URN 16/87, (...) 1988 nr 6; a także wyroki Sądów Apelacyjnych w Krakowie z dnia 11 września 1996 r., III AUr 105/96, OSA 1997 nr 7-8, poz. 21, s. 74 oraz w B. z dnia 10 listopada 1999 r., III AUa 602/99, OSA 2000 nr 6, poz. 29, s. 70). Sąd zaznaczył ,że w orzecznictwie podkreśla się, że "zasady ochrony praw nabytych" nie stosuje się wobec osoby, która uzyskała prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego w wyniku wprowadzenia w błąd organu rentowego lub innego jej bezprawnego działania, a świadczenia wypłacone w takiej sytuacji podlegają zwrotowi w trybie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1997 r., II UKN 128/97, OSNAPiUS 1998 nr 6, poz. 192).

Sąd Rejonowy jednocześnie wskazał, że definicja pojęcia nienależnie pobranych świadczeń została ujęta w art. 84 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.), który stanowi, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2014 r., I UK 331/13, publ. OSNAPiUS 2015/6/83, LEX nr 1446442; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 212/13, publ. OSNAPiUS 2015/3/40). Świadczeniem nienależnym może być tylko świadczenie, wypłacone osobie, która w dniu wydania decyzji spełniała warunki pobierania świadczenia, ale później utraciła uprawnienie do jego pobierania i mimo prawidłowego pouczenia nie powiadomiła o okolicznościach pozbawiających prawa do wypłaty świadczeń, bądź osobie, która nie miała w dniu wydania decyzji prawa do świadczenia i uzyskała wypłatę świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów, albo innego świadomego wprowadzenia organu rentowego w błąd. Istotnym elementem konstrukcyjnym pojęcia nienależnego świadczenia jest świadomość osoby, która pobrała świadczenia, co do faktu, że zostało ono jej wypłacone bez podstawy prawnej na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego.Powołany wyżej przepis formułuje ogólny obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, nie zawiera jednak przesłanek stanowiących podstawę do podjęcia decyzji w tym przedmiocie w przypadku zasiłku chorobowego, przy uwzględnieniu specyfiki tego świadczenia i celu, dla którego jest ono przyznawane. Jednocześnie art. 84 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż przepisów ust. 2 – 4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.

Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z regulacją przewidzianą w art. 66 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że prawo takie w ogóle nie istniało. Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Artykuł 66 ust. 1 i ust. 2 ustawy zasiłkowej jako regulacja szczególna w tym zakresie wskazuje zatem, że przesłankami uznania pobranego zasiłku chorobowego za świadczenie pobrane nienależnie są wina ubezpieczonego lub okoliczności, o których mowa w art. 15 – 17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy zasiłkowej. Ze świadczeniem nienależnym mamy do czynienia w sytuacji, gdy do jego wypłaty doszło, mimo że prawo do niego ustało albo w ogóle nie istniało (art. 66 ust. 1) oraz gdy zachodzą okoliczności powodujące utratę prawa.

W związku z tym Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do uznania, aby pobrane przez M. K. w spornych okresach zasiłek chorobowy i świadczenia rehabilitacyjne podlegały zwrotowi na rzecz organu rentowego, gdyż wnioskodawca pobierał zasiłki chorobowe i świadczenia rehabilitacyjne na podstawie decyzji organu rentowego. W czasie pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego organ rentowy uznawał bowiem, że wnioskodawcy był niezdolny do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Dopiero po ostatecznej decyzji z dnia 2 sierpnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił okresy podlegania przez M. K. ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, co znalazło swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji z dnia 12 lipca 2018 roku. Jak słusznie zważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 grudnia 2009 roku wydanego w sprawie o sygn. akt I UK 174/09, wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Podstawowym zatem warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi jest (…) po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia. Obie te przesłanki wystąpić muszą w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty.

W ocenie Sądu I instancji w rozpoznawanej sprawie nie zaszły zatem okoliczności dające podstawy do uznania, że zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne za wskazane okresy zostały pobrane przez wnioskodawcę nienależnie. W objętym odwołaniem czasie wnioskodawca pobierał zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne nie mając świadomości, że w danym czasie nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu, bowiem informację o tym powziął dopiero otrzymując decyzję z dnia 12 lipca 2018 roku.

Sąd Rejonowy podkreślił również, że w każdym przypadku, czyli nawet w przypadku ewentualnego wskazania przez odwołującego nieprawdziwych danych, organ rentowy jako organ administracji publicznej odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych – nie jest zwolniony z dokładnego, merytorycznego zbadania kierowanej do niego dokumentacji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 stycznia 2014 r, III AUa 883/13, LEX nr 1425424). Natomiast w momencie wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego organ rentowy nie kwestionował wówczas, że wnioskodawca nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

W ocenie Sądu I instancji nie było zatem podstaw do uznania, że wypłacona tytułem zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego kwota 8.621,12 zł podlegać winna zwrotowi.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Rejonowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie pierwszym w ten sposób, że ustalił M. K. nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego za okresy od 1 października 2014 roku do 30 listopada 2014 roku, od 1 stycznia 2015 roku do 16 stycznia 2015 roku, zasiłku chorobowego za okres od 13 kwietnia 2015 roku do 10 października 2015 roku, świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 11 października 2015 roku do 6 lipca 2016 roku, zasiłku chorobowego za okres od 3 października 2016 roku do 9 marca 2017 roku, od 10 kwietnia 2017 roku do 24 kwietnia 2017 roku oraz od 6 lipca 2017 roku do 27 września 2017 roku w łącznej kwocie 8.621,12 zł oraz odsetek ustawowych od pobranych świadczeń w kwocie 1.377,26 zł. W pozostałym zakresie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pełnomocnik organu rentowego. Wyrok zaskarżył w zakresie punktu 1 zarzucając mu naruszenie prawa materialnego tj. art. 66 ustawy z dnia 25.06.1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2017r., poz. 1368 ze zm.) oraz art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn. Dz. U z 2017r., poz. 1778 ze zm.) poprzez ich błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do żądania zwrotu wypłaconych świadczeń oraz wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 12.07.2018r. zmienionej decyzją z dnia 29.08.2018r., w całości.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że zaskarżonym wyrokiem Sąd uznał, że wnioskodawca nie ma obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za okresy wskazane w decyzji. Decyzją z dnia 02.08.2017r. Oddział pozbawił Pana M. K. prawa do zasiłku chorobowego za okresy: 15.01.2014r. -22.03.2014r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okresy: 23.03.2014r. - 30.04.2014r. 01.07.2014r. - 30.09.2014r. i 01.12.2014r. - 31.12.2014r. oraz zobowiązał wnioskodawcę do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za ww. okresy wraz z odsetkami z uwagi na nienależyte wykorzystywanie zwolnienia. Wnioskodawca wycofał odwołanie od tej decyzji, a postępowanie sądowe zostało umorzone (postanowienie z dnia 27.11.2017r., X U 1705/17), a zatem decyzja stała się prawomocna. W wyniku ww. decyzji dokonano rozliczenia konta i stwierdzono niedopłaty składek, które spowodowały ustanie ubezpieczenia chorobowego w okresach: 15.01.2014r. - 31.07.2016r., 01.10.2016r. - 30.04.2017r. i od 01.07.2017r. Wobec powyższego zaskarżoną decyzją odmówiono wnioskodawcy prawa do: zasiłku chorobowego za okres 15.01.2014r. - 22.03.2014r., świadczenia rehabilitacyjnego za okres 23.03.2014r. - 16.01.2014r., zasiłku chorobowego za okres 13.04.2015r. - 10.10.2015r., świadczenia rehabilitacyjnego za okres 11.10.2105r. - 06.07.2015r., zasiłku chorobowego za okres 03.10.2016r. - 09.03.2017r. i 06.07.2017r. - 27.09.2017r. oraz zobowiązano wnioskodawcę do zwrotu świadczeń za okresy 01.10.2014r. - 30.11.2014r., 01.01.2015r. - 16.01.2015r., 13.04.2015r. - 06.07.2015r., 03.10.2016r. - 09.C3.2017r. i 06.07.2017r. - 27.09.2017r. Sąd stwierdził w uzasadnieniu wyroku, że „dopiero po ostatecznej decyzji z dnia 02.08.2017r. ZUS I Oddział w Ł. ponownie ustalił okresy podlegania przez M. K. ubezpieczeniu chorobowemu" i że „wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.” Zdaniem pełnomocnika organu rentowego powyższe stanowisko Sądu jest nietrafne , a nieopłacenie składki lub jej zaniżenie powoduje ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z mocy prawa. Decyzja organu rentowego, czy też złożenie dokumentów korygujących przez płatnika lub sporządzenie ich z urzędu ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Wypłata świadczeń z ubezpieczenia chorobowego na rzecz ubezpieczonego nastąpiła na podstawie dokumentów rozliczeniowych zaewidencjonowanych w (...), które to dokumenty były składane przez samego ubezpieczonego, będącego jednocześnie płatnikiem składek na własne ubezpieczenie. W tych dokumentach wnioskodawca wprowadzał organ rentowy w błąd co do swojej niezdolności do pracy, a w konsekwencji co do prawa do zasiłku chorobowego w okresach wskazanych w decyzji z dnia 02.08.2017r., a tym samym co do prawa do pomniejszania podstawy wymiaru składek i wysokości należnych składek. Stwierdzenie przez organ rentowy ustania ubezpieczenia chorobowego w okresach wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie spowodowało powstania nowego stanu prawnego, ale było jedynie stwierdzeniem okoliczności, która nastąpiła ex lege. Ustanie ubezpieczenia chorobowego było pośrednim skutkiem nienależytego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego, a zatem była to okoliczność zawiniona przez ubezpieczonego. Pełnomocnik organu rentowego wskazał, że w orzecznictwie przyjmuje się szerokie rozumienie wprowadzenia w błąd organu rentowego uznając, że istotą błędu jest „istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie” - por. wyrok SN z 09.02.2017r., II UK 699/15 oraz wyrok SN z 26.07.2017r., UK 287/16. W tym ostatnim wyroku SN uznał, że wykonywanie pracy w trakcie zwolnienia jest wprowadzeniem w błąd organu rentowego co do faktu niezdolności do pracy.

W konsekwencji: składanie dokumentów rozliczeniowych, w których wnioskodawca pomniejszał lub wykazywał „zerową” składkę na ubezpieczenie społeczne za okresy, za które - jak się okazało - nie miał prawa do zasiłku chorobowego jest również wprowadzeniem w błąd organu rentowego i skutkuje obowiązkiem zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń zarówno w świetle art. 66 ustawy zasiłkowej, jak i art. 84 ustawy systemowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje jej oddaleniem.

Zaskarżony wyrok jest prawidłowy. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji wydał trafne orzeczenie, znajdujące oparcie zarówno w zebranym w sprawie materiale dowodowym, jak i w obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Podziela również dokonaną zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. ocenę dowodów oraz wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

Odnosząc się do zarzutów apelacji wskazać należy, że Sąd I instancji właściwie zastosował w niniejszej sprawie przepisy regulujące problematykę nienależnie pobranych świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych. Sąd Okręgowy pragnie wskazać, że jakkolwiek art. 66 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1368) nie jest szczególny w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, to jednak określa on w szczególny sposób zasady potrącenia oraz egzekucji, nie wyłączając natomiast stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2 (patrz - wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, LEX nr 1227962; por. także wyroki z 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, LEX nr 585709 i z 3 grudnia 2013 r., I UK 212/13).

Zgodnie z ust. 1 art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Ustęp 2 definiuje świadczenie pobrane nienależnie i za takie uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W orzecznictwie od lat reprezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym pojęcie nienależnego świadczenia obejmuje delikt wyłudzenia świadczeń, obowiązek ich zwrotu - ograniczony do wypadków, w których wzbogacony przyjął świadczenia w złej wierze, wiedząc, że mu się one nie należą - dotyczy to osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. (...) wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie. Przesłanka "świadomego wprowadzenia w błąd" nawiązuje do winy osoby pobierającej świadczenie, więc świadomym wprowadzeniem w błąd jest umyślne działanie zainteresowanego, przyjmujące postać dolus directus lub dolus eventualis (por. L. Ramlo, Art. 84, (w:) J. Wantoch-Rekowski (red.), Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz i powołane tam orzecznictwo, np. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2017 r., II UK 699/15, LEX nr 2255424).

Orzecznictwu znane są także konkretne przykłady świadomego wprowadzenia w błąd organu ubezpieczeń społecznych - to przede wszystkim działania ubezpieczonego polegające m.in. na przedłożeniu w organie rentowym dokumentu mającego istotne znaczenie dla uzyskania świadczenia zawierającego nieprawdziwe informacje (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2001 r., II UKN 309/00, OSNP 2003 Nr 2, poz. 44), podaniu we wniosku o emeryturę nieprawdziwej informacji, że wnioskodawca nie pobiera innych świadczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 1999 r., II UKN 406/98, OSNAPiUS 2000 Nr 5, poz. 196 i z dnia 29 lipca 1998 r., II UKN 147/98, OSNAPiUS 1999 Nr 14, poz. 471), posłużeniu się oświadczeniami świadków ze świadomością, że nie są prawdziwe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2000 r., II UKN 500/99, OSNAPUS 2001 Nr 20, poz. 623), a także złożeniu wniosku przez osobę niebędącą pracownikiem o wcześniejszą emeryturę przysługującą tylko pracownikom (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1997 r., II UKN 128/97, OSNAPiUS 1998 Nr 6, poz. 192).

Z przytoczonych orzeczeń wynika, że judykatura zakreśla szeroko ramy zachowań, kwalifikowanych jako świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego lub odwoławczego. Zalicza do nich bezpośrednie oświadczenie nieprawdy we wniosku o świadczenia, przemilczenie przez wnioskodawcę faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstanie prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego.

Ponadto dowód istnienia przesłanek żądania zwrotu świadczenia nienależnego obciąża organ wypłacający świadczenia. Zastosowanie art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy wymaga udowodnienia, że świadczenie zostało przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 295).

Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie nie wynika fakt wywołania przez M. K. fałszywego przeświadczenia organu rozpoznającego sprawę o istniejącym stanie rzeczy, czy też jego wiedza, co do charakteru i skutków własnych działań. W chwili pobierania przez M. K. świadczeń w okresach objętych zaskarżoną decyzją nie miał on świadomości, że świadczenia te zostaną uznane przez organ rentowy za nienależnie pobrane, a co więcej decyzja, której uprawomocnienie się spowodowało po stronie organu rentowego konieczność rozliczenia konta została wydana dopiero w dniu 2 sierpnia 2017 r. Nie sposób również podzielić argumentacji organu rentowego jakoby z samego faktu składania przez wnioskodawcę dokumentów rozliczeniowych, w których pomniejszał lub wykazywał zerową składkę można było przypisać mu celowe działanie mające wprowadzić organ rentowy w błąd.

Na gruncie poczynionych wyżej rozważań prawnych, dotyczących art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Sąd Okręgowy stwierdza, że odwołujący nie wprowadził świadomie, czy też celowo w błąd organu rentowego. Należy zauważyć, że odwołujący spełniał wszystkie przesłanki do wypłacania mu zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, a co istotne w okresach objętych sporną decyzją nie miał świadomości, że nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu. Dopiero ponowna weryfikacja okresów podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu spowodowała, że świadczenia uznano za nienależnie pobrane.

Podkreślić należy, iż ostateczne skutki (ich zakres) ponownego rozliczenia konta ubezpieczonego nie mogły być znane nie tylko wnioskodawcy, ale nawet samemu organowi rentowemu. Mogłoby się bowiem okazać, iż na koncie zaistniały nadpłaty, skutkiem których wnioskodawca nie zostałby wyłączony z ubezpieczeń lub okres wyłącznia byłby inny niż ustalił to organ rentowy. W takiej sytuacji nie sposób postawić ubezpieczonemu zarzutu świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego a co za tym idzie brak jest podstaw do przyjęcia, że wypłacona tytułem zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego kwota, w okresach objętych sporną decyzją, podlega zwrotowi.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się żadnych podstaw do uznania naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego i w tym stanie rzeczy oddalił apelację, jako bezzasadną na mocy art. 385 k.p.c.

Przewodnicząca: Sędziowie:

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego.

11 IV 2019 roku.

S.B.