Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2018 r. w Szczecinie

sprawy B. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o składki

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 października 2017 r. sygn. akt VI U 1279/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od B. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i odstępuje od obciążenia ubezpieczonego tymi kosztami w pozostałym zakresie.

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 38/18

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 30 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po rozpatrzeniu wniosku B. B. z dnia 12 lipca 2014 r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.) w związku z art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012 r., poz. 1551), odmówił płatnikowi umorzenia należności z tytułu składek:

a) na ubezpieczenie społeczne za okresy: od listopada 2004 r. do grudnia 2005 r., od stycznia do lutego 2006 r., od kwietnia do grudnia 2006 r., od stycznia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 45.574,16 zł, w tym z tytułu składek – 24.160,37 zł, odsetek 21.369,79 zł, kosztów upomnienia – 4,00 zł;

b) na ubezpieczenie zdrowotne za okresy: od listopada do grudnia 2004 r., za styczeń 2005 r., za marzec 2005 r., za okres od maja do listopada 2005 r., za luty 2006 r., za okres od kwietnia do grudnia 2006 r., za okres od stycznia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 12.271,20 zł, w tym z tytułu składek – 6.782,40 zł, odsetek – 5.480,00 zł, kosztów upomnienia – 8,80 zł;

c) na Fundusz Pracy za okresy: za grudzień 2004 r., za styczeń 2005 r., od czerwca do września 2005 r., za grudzień 2005 r., od kwietnia 2006 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 2.537,90 zł, w tym z tytułu składek – 1.402,10 zł, odsetek – 1.127,00 zł, kosztów upomnienia – 8,80 zł.

Jako powód odmowy umorzenia należności z tytułu składek organ rentowy podał nieopłacenie w zakreślonym terminie wymaganych należności niepodlegających umorzeniu, które zostały określone w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nr (...) z dnia 16 marca 2015 r. wraz z ustaleniem kwot podlegających umorzeniu.

Z powyższą decyzją nie zgodził się B. B., który w odwołaniu z dnia 4 sierpnia 2017 r. wniósł o jej zmianę i o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za wszystkie okresy wymienione w tej decyzji. W uzasadnieniu swojego stanowiska płatnik składek wskazał, że po lutym 2009 r., a w zasadzie już od marca 2006 r., nie prowadził faktycznie pozarolniczej działalności gospodarczej. Podał, że w marcu 2006 r. wygasła umowa dzierżawy nieruchomości, na której działalność była wykonywana, ale nikt nie doradził mu, aby od razu wyrejestrował się z ZUS-u oraz z urzędu skarbowego. Podkreślił, że od marca 2006 r. nie wystawiał żadnych faktur, nie zawierał żadnych umów, ani nie wykazywał dochodów. W dalszej kolejności B. B. wskazał, że w listopadzie 2008 r. żona zgłosiła go do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny, stąd pozostawał w przekonaniu, że nie jest ubezpieczony jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Mając na uwadze powyższe okoliczności, B. B. wskazał, że
w jego ocenie nie zasługuje na to, aby umorzenie składek za okres do lutego 2009 r. uzależniać od spłacenia kilkudziesięciu tysięcy zaległości składkowych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji, pozwany wskazał, że okres podlegania ubezpieczeniom społecznym przez B. B.
z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej został określony decyzją z dnia 3 grudnia 2014 r., która nie została zaskarżona. Ponadto argumenty te były przez wnioskodawcę podnoszone w odwołaniu od decyzji z dnia 16 marca 2015 r. w przedmiocie warunków umorzenia, a odwołanie to zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 21 stycznia 2016 r. w sprawie VI U 423/15.

Wyrokiem z dnia 24 października 2017 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (pkt I) oraz zasądził od B. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II).

Sąd I instancji ustalił, że B. B. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą od 1 września 2003 r. Płatnik nie opłacił w terminie wszystkich należnych
z tego tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. B. B. zawiesił działalność gospodarczą z dniem 21 lutego 2013 r.

W dniu 12 lipca 2014 r. B. B. zwrócił się do organu rentowego
z wnioskiem o umorzenie całości nieopłaconych należności na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres objęty ustawą z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012 r., poz. 1551).

W toku postępowania w przedmiocie tego wniosku organ rentowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające na okoliczność prowadzonej przez B. B. pozarolniczej działalności gospodarczej zakończone wydaniem w dniu 3 grudnia 2014 r. decyzji nr (...) - (...) stwierdzającej, że B. B. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 lipca 2006 r. do 20 lutego 2013 r. Powyższa decyzja została doręczona B. B. w dniu 5 grudnia 2014 r. i uprawomocniła się, gdyż płatnik nie wniósł od niej odwołania.

Decyzją z dnia 16 marca 2015 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił według stanu na dzień 16 lipca 2014 r., że umorzeniu będą podlegały należności
z tytułu składek:

a) na ubezpieczenie społeczne za okresy: od listopada 2004 r. do grudnia 2005 r., od stycznia do lutego 2006 r., od kwietnia do grudnia 2006 r., od stycznia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 45.574,16 zł, w tym z tytułu składek – 24.160,37 zł, odsetek 21.369,79 zł, kosztów upomnienia – 4,00 zł;

b) na ubezpieczenie zdrowotne za okresy: od listopada do grudnia 2004 r., za styczeń 2005 r., za marzec 2005 r., za okres od maja do listopada 2005 r., za luty 2006 r., za okres od kwietnia do grudnia 2006 r., za okres od stycznia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 12.271,20 zł, w tym z tytułu składek – 6.782,40 zł, odsetek – 5.480,00 zł, kosztów upomnienia – 8,80 zł;

c) na Fundusz Pracy za okresy: za grudzień 2004 r., za styczeń 2005 r., od czerwca do września 2005 r., za grudzień 2005 r., od kwietnia 2006 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 2.537,90 zł, w tym z tytułu składek – 1.402,10 zł, odsetek – 1.127,00 zł, kosztów upomnienia – 8,80 zł.

W punkcie II decyzji wskazano, że warunkiem umorzenia ww. należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu. Należności z tytułu składek za okres od 1 stycznia 1999 r. nieobjęte postępowaniem o umorzenie należało uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia decyzji z dnia 16 marca 2015 r. wraz z odsetkami naliczonymi do dnia zapłaty włącznie.

W załączniku do powyższej decyzji organ rentowy wymienił wszystkie należności niepodlegające umorzeniu, tj. składki na ubezpieczenie społeczne za okres od listopada 2004 r. do grudnia 2004 r., od marca 2009 r. do lutego 2013 r., składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od sierpnia 2004 r. do grudnia 2004 r., za marzec 2006 r., od marca 2009 r. do lutego 2013 r., składki na Fundusz Pracy za sierpień 2004 r., za grudzień 2004 r., za okres od marca 2009 r. do lutego 2013 r. – wraz z kosztami egzekucyjnymi z tytułu prowadzonego postępowania egzekucyjnego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownie wskazał, iż warunkiem umorzenia należności z tytułu składek na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. jest opłacenie wyżej wymienionych należności wraz z odsetkami należnymi do dnia wpłaty włącznie
w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji określającej warunki umorzenia lub opłacenie ich w ramach układu ratalnego zawartego w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji określającej warunki umorzenia.

B. B. nie zgodził się z powyższą decyzją składając w dniu 22 kwietnia 2015 r. odwołanie do sądu i podnosząc, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wadliwie ustalił okres prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 21 stycznia 2016 r. w sprawie VI U 423/15 odwołanie B. B. oddalił. Wyrok ten uprawomocnił się wobec niewniesienia przez strony apelacji.

B. B. nie dokonał żadnej wpłaty na poczet niepodlegających umorzeniu należności z tytułu składek.

B. B. z uwagi na stan zdrowia nie pracuje. Pozostaje na utrzymaniu żony, której emerytura wynosi 2500 zł netto. Na leki płatnik wydaje od 200 do 300 zł miesięcznie.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy uznał odwołanie wnioskodawcy za nieuzasadnione.

Na wstępie Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z treścią przepisu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012 r., poz. 1551) na wniosek osoby podlegającej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych: 1. która przed dniem 1 września 2012 r. zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji, o której mowa w ust. 8, 2. innej niż wymieniona w pkt 1, umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Zgodnie z ust. 6 cytowanego art. 1 ustawy, umorzenie należności, o których mowa w ust. 1 skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Warunkiem umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji,
o której mowa w ust. 13 pkt 1 (ustawy o umorzeniu należności) niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, o którym mowa w ust. 2, oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego – ust. 10 art. 1.

Zgodnie z art. 1 ust. 11, niepodlegające umorzeniu należności, o których mowa
w ust. 10, podlegają spłacie w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji określającej warunki umorzenia.

Oceniając prawidłowość zaskarżonej decyzji, Sąd orzekający wskazał, iż w wyroku z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. akt III AUa 671/14 (LEX nr 1621046) Sąd Apelacyjny
w G. podniósł, że ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność wyraźnie przewiduje dwa postępowania prowadzone przez ZUS, które kończą się wydaniem merytorycznych decyzji, a mianowicie postępowanie w sprawie określenia warunków umorzenia należności oraz postępowanie w sprawie umorzenia należności.
W orzeczeniu tym Sąd Apelacyjny podkreślił, że w decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej, powinny zostać określone nie tylko kwoty należności z tytułu nieopłaconych składek i innych należności wymienionych w ust. 1 i 6, podlegające umorzeniu, ale również warunki umorzenia, o których mowa w przepisach ust. 10-12 art. 1 ustawy. Sąd Apelacyjny wskazał ponadto, że decyzję o umorzeniu należności wydaje się po spłacie niepodlegających umorzeniu należności, o których mowa w ust. 10, najpóźniej w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8, bądź – w przypadku, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8, niepodlegające umorzeniu należności, z wyłączeniem składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności – po ich opłaceniu.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i ustalonych przez Sąd Okręgowy okoliczności, B. B. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu powstała na jego koncie zaległość składkowa, o której umorzenie wystąpił (wniosek z dnia 12 lipca 2014 r.). Okoliczności w tym zakresie zostały przez powoda przyznane. Decyzją z dnia 16 marca 2015 r. organ rentowy określił warunki umorzenia należności z tytułu nieopłaconych składek, informując B. B., że warunkiem umorzenia należności z tytułu składek na podstawie art. 1 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. jest spłata należności niepodlegających umorzeniu wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty włącznie i kosztami egzekucyjnymi w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji. B. B. nie kwestionował
w toku niniejszego postępowania faktu niespełnienia w wymaganym terminie warunków umorzenia. Wprost przyznał, że nie spłacił żadnych należności z tytułu składek niepodlegających umorzeniu wskazanych w piśmie z dnia 16 marca 2015 r. Zgłoszone przez płatnika zarzuty sprowadzały się jedynie do twierdzenia, że po lutym 2009 r. nie prowadził już realnie żadnej pozarolniczej działalności gospodarczej, a zatem organ rentowy poczynił wadliwe ustalenia okresu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Zarzuty te, wbrew przekonaniu powoda, nie mogły prowadzić do podważenia zaskarżonej decyzji. Jak słusznie podniósł pozwany organ rentowy, kwestia ustalenia okresu podlegania przez B. B. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym
z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej została już prawomocnie rozstrzygnięta decyzją z dnia 3 grudnia 2014 r. Decyzja ta jest ostateczna i wywołuje wynikające z niej skutki prawne.

Sąd orzekający wskazał, iż przedmiotem zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji
z dnia 30 czerwca 2017 r. oraz poprzedzającej ją decyzji z dnia 16 marca 2015 r. nie jest już okres podlegania przez B. B. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Decyzje te rozstrzygają jedynie o zasadności złożonego przez B. B. wniosku o umorzenie należności z tytułu składek na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. B. B. kwestionował decyzję z dnia 16 marca 2015 r. nr (...), mocą której Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił warunki umorzenia, podnosząc zarzuty tożsame jak w niniejszej sprawie. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 stycznia 2016 r. oddalono odwołanie B. B. od decyzji z dnia 16 marca 2015 r. Prawomocne oddalenie odwołania od decyzji z dnia 16 marca 2015 r. i fakt niewykonania warunków umorzenia przesądza z kolei o braku podstaw do uwzględnienia odwołania od decyzji z dnia 30 czerwca 2017 r. W orzecznictwie ukształtowany jest bowiem pogląd, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd orzekający według reguł określonych w art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. nie może wykroczyć poza przedmiot postępowania wyznaczonego w pierwszym rzędzie przez treść zaskarżonej decyzji, a następnie przez zakres odwołania od niej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., sygn. akt II UK 15/2010; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2011 r., sygn. akt I UK 357/10, Lex nr 863946). W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II UK 309/09, Lex nr 604210) Sąd Najwyższy stwierdził, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu. Granice rozpoznania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza zatem treść
i przedmiot zaskarżonej decyzji, a sąd nie jest uprawniony do wykroczenia poza te granice.

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, Sąd Okręgowy uznał, iż oczywistym jest, że w postępowaniu dotyczącym kontroli decyzji o odmowie umorzenia składek z uwagi na niespłacenie w terminie należności niepodlegających umorzeniu, sąd nie może badać okoliczności związanych z okresem prowadzenia przez powoda działalności gospodarczej,
a w szczególności ustalać, kiedy B. B. faktycznie zaprzestał prowadzenia tej działalności. Na marginesie Sąd orzekający wskazał jedynie, że zgodnie z treścią art. 83a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
z 2017 r., poz. 1778 ze zm.) prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Jeżeli więc powód podtrzymuje swoje stanowisko i dysponuje dowodami na jego poparcie, które dotychczas nie były przedmiotem oceny organu rentowego, winien wystąpić do organu rentowego z wnioskiem o ponowne ustalenie okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy prowadzi do wniosku, że warunki umorzenia należności składkowych zostały prawomocnie ustalone i były dla B. B. wiążące. Niespornym jest jednak, że B. B. w wymaganym terminie nie spełnił warunków określonych decyzją z dnia 16 marca 2015 r. Skoro zatem płatnik nie opłacił wszystkich niepodlegających umorzeniu należności (wskazanych w piśmie z dnia 16 marca 2015 r.), decyzję z dnia 30 czerwca 2017 r. zdaniem Sądu Okręgowego należało uznać za prawidłową.

Z powyższym rozstrzygnięciem w całości nie zgodził się ubezpieczony, który
w wywiedzionej apelacji zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego – art. 1 ust. 1
i art. 1 ust. 6 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2017 r. nr (...) i umorzenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za cały okres o listopada 2004 r. do lutego 2009 r. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu opłaty sądowej od apelacji w kwocie 30 zł.

W uzasadnieniu skarżący ponownie podniósł, iż po lutym 2009 r. nie prowadził już realnie żadnej działalności, nie prowadził jej też wcześniej, w zasadzie już od marca 2006 r., gdy wygasła umowa dzierżawy nieruchomości. Ponadto, ubezpieczony w latach 2006-2009 był chory, głównie na serce, nie miał więc głowy do biznesu ani do załatwiania formalności. Już od marca 2006 r. nie wystawiał żadnych faktur, nie zawierał żadnych umów, nie miał dochodów. W listopadzie 2008 r. żona ubezpieczonego zgłosiła go do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny, dlatego też apelujący myślał, że nie jest już ubezpieczony we własnym imieniu.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych, tj. według stawki określonej w § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r. I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776,
z dnia 22 lutego 2010 r. I UK 233/09, Lex nr 585720).

Na wstępie rozważań przypomnieć należy, iż ustawa z dnia 9 listopada 2012 r.
o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012 r., poz. 1551; dalej jako „ustawa abolicyjna”) wprowadziła dwuetapowe postępowanie dotyczące umarzania nieopłaconych składek, wskazując, że w pierwszej kolejności Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje, na podstawie art. 1 ust. 8 tej ustawy, decyzję określającą warunki umorzenia (tzw. decyzję warunkową), a następnie, na mocy art. 1 ust. 13, decyzję o umorzeniu należności lub odmowie ich umorzenia (tzw. decyzję ostateczną).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia zasadności odmowy umorzenia w decyzji ostatecznej należności wnioskodawcy B. B. z tytułu składek:

a) na ubezpieczenie społeczne za okresy: od listopada 2004 r. do grudnia 2005 r., od stycznia do lutego 2006 r., od kwietnia do grudnia 2006 r., od stycznia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 45.574,16 zł, w tym z tytułu składek – 24.160,37 zł, odsetek 21.369,79 zł, kosztów upomnienia – 4,00 zł;

b) na ubezpieczenie zdrowotne za okresy: od listopada do grudnia 2004 r., za styczeń 2005 r., za marzec 2005 r., za okres od maja do listopada 2005 r., za luty 2006 r., za okres od kwietnia do grudnia 2006 r., za okres od stycznia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 12.271,20 zł, w tym z tytułu składek – 6.782,40 zł, odsetek – 5.480,00 zł, kosztów upomnienia – 8,80 zł;

c) na Fundusz Pracy za okresy: za grudzień 2004 r., za styczeń 2005 r., od czerwca do września 2005 r., za grudzień 2005 r., od kwietnia 2006 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 2.537,90 zł, w tym z tytułu składek – 1.402,10 zł, odsetek – 1.127,00 zł, kosztów upomnienia – 8,80 zł.

Ustosunkowując się do zarzutów podniesionych w apelacji, w pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z utrwaloną linią judykatury, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko
w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt II UK 275/11, Lex nr 1215286; z dnia 2 marca 2011 r., sygn. akt II UZ 1/11; Lex nr 844747). Oznacza to, że sąd nie jest uprawniony do badania okoliczności, które wykraczają poza przedmiot rozpoznania, tj. nie może orzekać
w przedmiocie, który nie był objęty decyzją organu rentowego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 lutego 2018 r., sygn. akt III AUa 1897/17, Lex nr 2463396).

Zakresem kontroli odwoławczej w niniejszej sprawie objęta jest zaskarżona przez ubezpieczonego B. B. decyzja organu rentowego z dnia 30 czerwca 2017 r.
o odmowie umorzenia należności z tytułu składek. W konsekwencji, przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie była kwestia oceny, czy w stanie faktycznym sprawy istniały podstawy do umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Tym samym, przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, uznać należy, że badanie okoliczności takiej jak okres podlegania przez odwołującego się ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, wykracza poza zakres zaskarżonej decyzji. Dlatego też badanie okoliczności wskazanych przez ubezpieczonego w treści apelacji pozostaje poza związkiem z zakresem rozstrzygnięcia organu rentowego, a tym samym, poza przedmiotem niniejszego postępowania.

Zatem, wobec niezaskarżenia przez ubezpieczonego pierwotnej decyzji organu rentowego z dnia 3 grudnia 2014 r. o warunkach umorzenia należności – która dotyczyła również okresu podlegania przez B. B. ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej – i przy jednoczesnym niespłaceniu należności niepodlegających umorzeniu (co stanowiło warunek podstawowy umorzenia), nie można, zdaniem Sądu Apelacyjnego, skutecznie zakwestionować zaskarżonej decyzji
z dnia 30 czerwca 2017 r. z uwagi na podnoszone przez apelującego ponownie argumenty, mające dowieść, że po lutym 2009 r. nie prowadził on już realnie żadnej działalności gospodarczej. Zapłata składek niepodlegających umorzeniu – co wynika wprost
z przepisów ustawy „abolicyjnej” – była warunkiem umorzenia tych składek, które umorzeniu podlegają. Bezspornym jest, iż warunek ten został przytoczony wprost
w punkcie II decyzji z dnia 16 marca 2015 r., zaś wnioskodawca nie uiścił niepodlegających umorzeniu składek w 12-miesięcznym terminie, wyznaczonym pierwotną decyzją.

Należy również w tym miejscu, w odpowiedzi na treść apelacji, wyjaśnić, że
w przedmiotowej sprawie trudna sytuacja osobista i życiowa ubezpieczonego w żaden sposób nie może wpłynąć na wynik toczącego się postępowania. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych art. 5 k.c. nie ma zastosowania, zaś materialnoprawną podstawą świadczeń emerytalno-rentowych mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 29 października 1997 r., II UKN 311/97, OSNP 1998, nr 15, poz. 465; wyrok z dnia 26 maja 1999 r., II UKN 669/98, OSNP 2000, nr 15, poz. 597 – notka; wyrok z dnia 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNP 2001, nr 9, poz. 321 – notka). Do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p. Przepisy te mają charakter przepisów prawa publicznego. Rygoryzm prawa publicznego nie może zaś być łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c. lub art. 8 k.p. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2008 r., I UK 294/07, LEX nr 465971).

Reasumując, niedokonanie przez wnioskodawcę całkowitej spłaty należności niepodlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji wydanej na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej, skutkuje uznaniem końcowej decyzji organu rentowego odmawiającej umorzenia należności, wydanej w trybie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy abolicyjnej – za prawidłową.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego jako nieuzasadnioną.

O kosztach zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania oraz na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Apelacyjny zasądził od ubezpieczonego kwotę 300 zł. w pozostałej części odstąpił od obciążania ubezpieczonego mając na uwadze jego trudną sytuację majątkową.