Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 11 marca 2016 roku strona powodowa (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wiosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych A. P. (1) i K. P. (1) kwoty 18 892,41 CHF wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 11 lutego 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwoty 5 200,01 CHF z tytułu odsetek naliczonych od dnia 2 września 2013 roku do dnia 10 lutego 2016 roku, a nadto o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Podkreślono, iż nie dokonuje tu się kapitalizacji odsetek.

Uzasadniając żądanie wskazała, iż wynika ono z umowy pożyczki hipotecznej z dnia 26 września 2005 roku nr 206- (...)- (...) w walucie obcej tj. we frankach szwajcarskich. Wobec niedotrzymania przez pozwanych warunków umowy, została ona wypowiedziana, a całość zaległości postawiona w stan wymagalności. Na żądaną kwotę składają się: 18 892,41 CHF tytułem należności głównej tj. niespłaconego kapitału, 319,88 CHF tytułem odsetek umownych od kapitału za okres od 2 września 2013 roku do dnia 19 stycznia 2014 roku tj. do upływu okresu wypowiedzenia umowy, 21,93 CHF tytułem odsetek umownych za opóźnienie w zapłacie kapitału za okres od 2 września 2013 roku do dnia 19 stycznia 2014 roku, 4 858,20 CHF tytułem odsetek umownych za opóźnienie za okres od 20 stycznia 2014 roku tj. od dnia następującego po dniu upływu okresu wypowiedzenia umowy do dnia 10 lutego 2016 roku tj. dnia sporządzenia wyciągu z ksiąg bankowych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 15 kwietnia 2016 roku w sprawie II Nc 9134/16 powództwo zostało uwzględnione w całości.

Wobec stwierdzenia, że pozwani zostali wymeldowani spod adresu wskazanego w pozwie, postanowieniem z dnia 26 września 2017 roku nakaz zapłaty został uchylony na podstawie art. 492 ¹ § 1 k.p.c.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2018 roku, na wniosek strony powodowej ustanowiono dla pozwanych, których miejsce pobytu nie jest znane, kuratora.

W odpowiedzi na pozew kurator pozwanych wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie wynagrodzenia na swoją rzecz.

Argumentując stanowisko kurator zakwestionował fakt zawarcia umowy pożyczki, wobec nie przedłożenia oryginału lub prawidłowo poświadczonej kopii umowy. Podniósł także zarzut przedawnienia roszczenia, że dochodzona wierzytelność jest zawyżona ze względu na stosowanie niedozwolonych postanowień umowy, niewłaściwe poinformowanie pozwanych o ryzyku kursowym, naruszenie właściwości stosunku umowy pożyczki hipotecznej oraz nadużycie prawa podmiotowego. W szczególności zakwestionowano tu niezgodny z prawem zapis dotyczący przewalutowania kredytu z waluty (...) na PLN, wobec nieokreślenia zasad przewalutowania. Bank zagwarantował sobie bowiem prawo do jednostronnego kształtowania wysokości kursu wymiany waluty. W konsekwencji umowa powinna obowiązywać bez waloryzacji ze skutkiem od chwili jej zawarcia.

W replice na odpowiedź na pozew strona pozwana zaprzeczyła by warunki Umowy nie były ustalane indywidualnie z pozwanymi. Zaprzeczyła, by kredyt był spłacany w PLN i by kredyt był przeliczany na (...). Podniosła, że pozwani spłacali kredyt wyłącznie w (...), a więc z pominięciem Tabel kursowych Banku. Kolejno podniesiono, że postanowienia Umowy były przedmiotem indywidualnego uzgodnienia z pozwanymi. Podczas negocjacji pozwani zdecydowali się na kredyt w (...), pomimo przedstawienia im innych opcji, w tym w pożyczek złotówkowych, euro czy dolarach amerykańskich. Pozwani zostali jednocześnie poinformowani o ryzyku walutowym. Kwota pożyczki została wypłacona pozwanym zgodnie z ich dyspozycją na rachunek w (...) Bank. W dniu realizacji pożyczki określono kurs po którym następowało przewalutowanie przelewanych kwot. Nadto każdy klient Banku był uprawniony do negocjacji kursu na etapie wypłaty kredytu, zależało to jednak od inicjatywy klientów. Pozwani takiej inicjatywy nie wykazali. Wypłata w PLN była przy tym dla pozwanych korzystna, skoro nie musieli następnie poszukiwać na rynku kantorowym zbytu na kwotę kilkudziesięciu tysięcy (...). Kolejno strona pozwana argumentowała, iż umowa kredytu wyrażona w (...) była ważna, następnie została usankcjonowana dodatkowo zapisami ustawy antyspreadowej. Dodatkowe porozumienie co do wypłaty kwoty pożyczki w PLN nie zmieniło charakteru Umowy, z której wynikało że kredyt został udzielony w (...). Podniesiono również, że postanowienia Umowy nie noszą cech abuzywności. Zostały indywidualnie uzgodnione z pozwanymi, którzy wybrali walutę pożyczki, a także decydowali o tym w jaki sposób, na rzecz kogo i na jaki rachunek bankowy będzie następowała wypłata kredytu. Mieli także wybór trzech rodzajów rachunku do spłaty kredytu. Zaznaczono, że klauzule denominacyjne stanowią element świadczenia głównego, a nadto że są określone w sposób jednoznaczny. Podniesiono kolejno, że postanowienia dotyczące klauzul przeliczeniowych nie kształtują praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie naruszają rażąco ich interesów. Strona powodowa w żadnej mierze nie wywoływała u pozwanych mylnego przekonania o treści Umowy. Przeciwnie, zapewniła pozwanym wszelkie informacje. Kredytobiorcy zaś w ogóle nie interesowali się zasadami ustalania przez Bank kursów walut, byli zdecydowani na przewalutowanie pożyczki. W ocenie strony pozwanej powyższą przesłankę należy oceniać nie tylko na moment zawarcia Umowy, ale z uwzględnieniem okoliczności zaistniałych również w toku wykonywania Umowy. Tu zaś pozwani nie wykazali, by postanowienia Umowy fatycznie naruszyły ich interesy.

Ustosunkowując się do repliki na odpowiedź na pozew, kurator nieznanych z miejsca pobytu powodów wskazał, że nie kwestionuje aby strony łączyła umowa pożyczki. Cofnął zarzut przedawnienia roszczenia. Podtrzymał zarzut stosowania w umowie klauzul abuzywnych. Z ostrożności procesowej wniósł o rozłożenie należności na raty oraz odstąpienie od obciążania pozwanych kosztami postępowania.

Pismem z dnia 27 marca 2019 roku (data nadania w placówce pocztowej) strona powodowa zmodyfikowała powództwo w ten sposób, że wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych na swoją rzecz kwoty 65 553,15 zł tytułem należności głównej, wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, jednak nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych, od dnia 26 marca 2019 roku do dnia zapłaty oraz kwoty 39 750,74 zł tytułem odsetek umownych naliczonych do dnia 25 marca 2019 roku oraz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. Podkreślono że wyliczona kwotowo suma odsetek nie stanowi kapitalizacji odsetek. Są one bowiem dochodzone jedynie obok roszczenia głównego. Na powyższe żądania składają się następujące kwoty: 711,75 zł tytułem odsetek zapadłych w ratach niespłaconych, 393,49 zł odsetki bieżące od dnia 1 grudnia 2013 roku do dnia 20 stycznia 2014 roku, 38 645,50 zł odsetki karne oraz 65 553,15 zł kapitał.

Uzasadniając modyfikację żądania strona powodowa wskazała na § 18 Umowy, zgodnie z którym niespłacenie przez pozwanych jako kredytobiorców zobowiązania wywołuje skutek w postaci przeliczenia go na walutę polską. Podkreślono, iż nie mamy tu do czynienia ze zgłoszeniem nowego żądania zamiast lub obok roszczenia w pierwotnym kształcie. Storna powodowa domaga się bowiem spełnienia tego samego świadczenia pieniężnego, a zmianie ulega jedynie jego wartość ekonomiczna.

Podczas rozprawy z dnia 29 marca 2019 roku kurator pozwanych oświadczył, że zmienia stanowisko i nie uznaje powództwa, ale także go nie kwestionuje.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskami z dnia 10 sierpnia 2005 roku K. P. (1) i A. P. (1) zwrócili się do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej także: Bank) o zawarcie umowy pożyczki hipotecznej w kwocie 84 000 zł. Jako wnioskowaną walutę zaznaczono (...). Złożyli następnie oświadczenie o zaakceptowaniu warunków umowy pożyczki na kwotę 33 070 CHF oraz jej spłaty w okresie 15 lat oraz że w wypadku wystąpienia różnicy kursu walut, kwotę brakującą do wysokości wnioskowanego kredytu pokryją ze środków własnych.

Okoliczności bezsporne, a nadto: wnioski – k. 184 – 197v, oświadczenie – k. 198, oświadczenie – k. 199

Dnia 26 września 2005 roku K. i A. P. (2) zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę pożyczki hipotecznej nr 206- (...)- (...) (dalej także: (...)) spłacanej w ratach annuitetowych, udzielonej w walucie wymienialnej (...).

Na warunkach Umowy, Bank zobowiązał się pozostawić do dyspozycji pożyczkobiorców pożyczkę w kwocie 33 070 CHF (§ 2). Pożyczka mogła być wykorzystana na dowolny cel (§ 3).

Zgodnie Umową wypłata pożyczki będzie dokonana jednorazowo w formie przelewu na rachunek zgodnie z dyspozycją pożyczkobiorcy.

Pożyczka jest wypłacana:

1)  w walucie wymienialnej na finansowanie zobowiązań za granicą,

2)  w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju,

W wypadku finansowania zobowiązań w kraju stosuje się kurs kupna dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego. (§ 5).

Aktualna Tabela kursów to Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 6).

Spłata zobowiązań pożyczkobiorców następuje w drodze potrącenia przez (...) S.A. swoich wierzytelności z tytułu udzielonej pożyczki z rachunku nr (...) prowadzonego w walucie pożyczki, na który pożyczkobiorca będzie dokonywał wpłat z tytułu udzielonej pożyczki lub innej walucie niż waluta pożyczki. Wpłaty dokonywane w innej walucie niż waluta pożyczki będą przeliczane na walutę pożyczki przy zastosowaniu kursu kupna/sprzedaży walut. (§ 13 ust. 1).

Niespłacone przez pożyczkobiorcę raty lub zadłużenia z tytułu pożyczki o odsetek w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w pierwszym dniu każdego miesiąca kalendarzowego (§ 18 ust. 1 w zw. z § 13 § 3).

Za każdy dzień kalendarzowy w okresie utrzymywania się zadłużenia przeterminowanego z tytułu pożyczki (...) S.A. pobiera odsetki według obowiązującej w tym okresie stopy procentowej dla kredytów przeterminowanych ustaloną w uchwale Zarządu (...) S.A. Zmiana stopy procentowej uzależniona jest od zmian na rynku pieniężnym, zmiany stop rezerw bankowych oraz zmian stóp procentowych NBP. (§ 18 ust. 4). W okresie objętym żądaniem wysokość ta stanowiła czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

Pożyczkobiorcy oświadczyli, że poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych (§ 31 ust.1).

Za zobowiązania wynikające z Umowy pożyczkobiorcy odpowiadają solidarnie (§ 33)

Okoliczności bezsporne, a nadto – umowa – k. 34 – 42, komunikaty Zarządu Banku – k. 69 – 80).

Warunki Umowy, w tym zasady zastosowania klauzul przeliczeniowych były przedmiotem indywidualnych uzgodnień między stronami.

Okoliczność bezsporna.

Dnia 21 października 2005 roku A. i K. P. (1) złożyli dyspozycję wypłaty pożyczki w kwocie 33 070 CHF, stanowiącej równowartość 79 286,73 zł. Wskazali także rachunek w (...) Bank do przelewu środków.

Okoliczność bezsporna, a nadto : polecenie wypłaty – k. 203.

A. P. (3) i K. P. (2) w 2013 roku przestali spłacać pożyczkę.

Okoliczność bezsporna, a nadto: historia operacji na koncie kredytowym – k. 213 – 216.

Pismami datowanymi na dzień 22 listopada 2013 roku A. P. (3) i K. P. (2) zostali wezwani do spłaty powstałych zaległości w terminie 7 dni. W wypadku braku zapłaty Bank wypowiedział umowę pożyczki za 30 dniowym terminem wypowiedzenia. Wobec braku zapłaty, w oznaczonym terminie, umowa została skutecznie wypowiedziana.

Okoliczności bezsporne, a nadto pisma z dowodami doręczenia – k. 44 – 49.

Na dzień 25 marca 2019 roku A. P. (3) i K. P. (2) zalegali ze spłatą pożyczki na kwotę 65 553,15 zł kapitału, która to kwota wyrażona w PLN stanowiła przeliczoną wartość kapitału w (...), zgodnie z zasadami określonymi w § 18 ust.1 Umowy. Niespłacone odsetki od kapitału wynosiły 711,75 zł. Niespłacone odsetki umowne od zadłużenia przeterminowanego za okres od 1 grudnia 2013 roku do 20 stycznia 2014 roku wynosiły 393,49 zł. Niespłacone umowne odsetki za opóźnienie w spłacie kapitału wynosiły 38 645,50 zł.

Okoliczność bezsporna .

Powyższy stan faktyczny był bezsporny między stronami. Nie wymagał więc dalszego dowodzenia (art. 229 i 230 k.p.c.). Przytoczone w jego opisie dokumenty zostały wskazane jedynie ze względów porządkowych. Wobec niekwestionowania przez stronę pozwaną twierdzeń strony powodowej, zbędne było przesłuchiwanie zgłoszonych przez stronę pozwaną świadków, skoro tezy na które świadkowie mieliby zeznawać nie zostały w sprawie zakwestionowane. Zbędne dla rozstrzygnięcia było także przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Niezależnie już nawet od okoliczności, iż twierdzenia strony powodowej nie zostały w toku postępowania zakwestionowane, ocena sposobu wykonywania umowy, z punktu widzenia abuzywności postanowień Umowy, nie miała znaczenia.

Odnosząc się jeszcze w tym miejscu do kwestii, iż ostatecznie kurator pozwanych nieznanych z miejsca pobytu wycofał się z kwestionowania jakichkolwiek twierdzeń strony powodowej, wskazać należy, że o ile oświadczenie to miało skutek procesowy w zakresie ustaleń stanu faktycznego, o tyle już nie zwalniało Sądu z obowiązku oceny czy w Umowie występują abuzywne postanowienia. Tej oceny Sąd bowiem, podobnie jak kwestii ewentualnej nieważności Umowy, dokonuje z urzędu.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Oceniając w pierwszej kolejności charakter Umowy łączącej strony wskazać należy, iż była to pożyczka walutowa, denominowana w relacji PLN/ (...). Jednocześnie ustawodawca nie zdefiniował pojęcia pożyczki czy kredytu walutowego, denominowanego czy indeksowanego w Kodeksie Cywilnym czy w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. Nr 140, poz. 939 – dalej: (...)). W chwili zawierania Umowy jedynym więc punktem odniesienia w kwestii oceny zgodności umowy z prawem (w ramach zasady swobody umów) był art. 720 k.c. oraz przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr 100, poz. 1081 ze zm. – w wersji obowiązującej w dniu zawarcia umowy) art. 78 (...) w zw. z art. 69 (...).

Przed przystąpieniem do oceny zgodności Umowy z wymogami art. 69 (...), odnieść należało się jeszcze do skutków tzw. ustawy „antyspreadowej” tj. ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984), na mocy której wprowadzono do art. 69 (...), ust. 2 pkt 4a oraz ust. 3, tj. zapisy w których posłużono się pojęciem kredytu denominowanego czy indeksowanego.

Szczegółową ocenę tego faktu przeprowadził Sąd Okręgowy dla Warszawy – Pragi w Warszawie w wyroku z dnia 2 grudnia 2016 roku w sprawie o sygn. akt III C 75/16. Sąd w składzie niniejszym podzielając w pełni tę argumentację przychyla się do konkluzji, iż wprowadzenie tzw. ustawy „antyspreadowej” nie miało żadnego znaczenia z punktu widzenia oceny ważności Umowy, czy też abuzywności niektórych jej postanowień. Zmiana ta miała na celu jedynie doprowadzenie do sytuacji w której kredytobiorca już na etapie zawierania umowy będzie szczegółowo poinformowany o kluczowych dla niego zasadach związanych ze spłatą kredytu, dzięki czemu banki będą konkurowały ze sobą wysokością spreadu. Uregulowanie to nie miało jednakże skutku „sanacyjnego” dla już istniejących umów, które ze względu na sprzeczność z prawem mogłyby być dotknięte sankcją nieważności czy abuzywności. Jedyny skutek, jaki nowelizacja ta miała na umowy zawarte wcześniej polegał na zobligowaniu banków do wprowadzenia do umów postanowień, które usunęły by z ich treści ewentualnie abuzywne regulacje. Sąd w składzie niniejszym podziela także wyrażoną w w/w orzeczeniu krytykę poglądu zaprezentowanego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 marca 2015 roku (w sprawie o sygn. akt IV CSK 362/14). Regulacja ta nie daje bowiem konsumentowi podstawy do konstruowania żądania w oparciu o dyspozycję art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c., nie usuwa więc z mocą wsteczną ewentualnych wadliwości wcześniej zawartych umów. Odnośnie zaś oceny sposobu wykonywania umowy, wskazać należy, iż z punktu oceny abuzywności konkretnych postanowień umownych, nowelizacja ta nie mogła mieć żądnego wpływu na ich kwalifikację, gdyż badanie postanowień umownych zawartych we wzorcach – tak w wypadku kontroli abstrakcyjnej jak i indywidualnej – musi odbywać się według stanu z chwili zawarcia umowy (art. 385 ² k.c.). Nadto, stwierdziwszy, iż nowelizacja ta nie ma skutku wstecznego, uznać należało, iż nie może ona mieć także znaczenia dla ustalenia ważności umowy – w rozumieniu zgodności jej zapisów z art. 69 (...). Wprowadzenie bowiem czytelniejszych zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży waluty wymienialnej na przyszłość, nie mogłoby skutkować sanowaniem zdarzeń jakie miały już miejsce, tj. przyjętych kursów przy ustalaniu wartości środków kredytu przeznaczonych do wypłaty kwot w PLN i ewentualnego badania jednoznaczności określenia tych kwot. Ostatecznie kwestia ta nie miała jednakże znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie, gdyż Sąd uznał, iż Umowa była umową walutową, denominowaną do (...), a suma pożyczki została ustalona właśnie w (...).

Zgodnie z treścią art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Uzupełnieniem regulacji ustawowej pożyczki udzielanej przez banki jest art. 78 (...) w myśl którego, do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu. Kwestie te nie mają jednak znaczenia dla oceny ważności przedmiotowej Umowy. Dalsze wymogi co do treści umowy pożyczki (jako kredytu konsumenckiego) przewiduje art. 4 ustawy o kredycie konsumenckim, do pewnego stopnia analogiczne jak w art. 69 (...).

Dokonując więc wykładni zawartej Umowy, Sąd stwierdził, iż była to umowa pożyczki hipotecznej, której waluta została wyrażona w (...). Zawarte w Umowie dodatkowe porozumienia co do możliwości wypłaty czy spłaty pożyczki w innej walucie niż waluta pożyczki, nie stoją w sprzeczności z naturą zobowiązania oraz mieszczą się w granicy swobody umów.

W tym kontekście jedynie na marginesie wskazać jeszcze należy na linię orzecznictwa Sądu Najwyższego, gdzie w analogiczny sposób uregulowane kwestie mechanizmu działania kredytów, są uznawane za zgodne z definicją kredytu w rozumieniu art. 69 (...) (por. wyrok z dnia 25 marca 2011 roku w sprawie o sygn. akt IV CSK 377/10 oraz z w wyrok z dnia 29 kwietnia 2015 roku w sprawie o sygn. akt V CSK 445/14, czy wyrok z dnia 14 lipca 2017 roku w sprawie o sygn. akt II CSK 803/16). Podzielając argumentację wyrażoną w powyższych judykatach, stwierdzić należy, że skoro analogiczne uregulowania są przyjmowane jako zgodne z bardziej restrykcyjnymi regulacjami dotyczącymi kredytów, to tym bardziej nie sposób kwestionować wyrażonej w analogiczny sposób ważności Umowy, jako sprzecznej z naturą umowy pożyczki. Sąd uznał przy tym, iż Umowa nie była także sprzeczna z zasadą walutowości (art. 358 § 1 k.c.). Przepis ten, w brzmieniu obowiązującym w chwili zawarcia przez strony spornej umowy, stanowił, iż z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. Uregulowanie to statuujące tzw. zasadę walutowości powodowało, że każde zobowiązanie pieniężne powinno było być wyrażone w walucie polskiej, z wyjątkiem tych zobowiązań, dla których odmienną regulację wprowadzały ustawy szczególne. Tymczasem ustawą wprowadzającą takie regulacje była przede wszystkim ustawa z dnia 27 lipca 2002 roku Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 141, poz. 1178), która przewidywała w dacie zawarcia umowy łączącej strony zasadę swobody dewizowej, a w szczególności jej art. 3 ust. 1 i 3. Pogląd ten znajduje pełne potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2004 roku (III CZP 10/04, Legalis nr 62291), wydanej co prawda na gruncie art. 4 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy Prawo dewizowe z dnia 2 grudnia 1994 roku (Dz.U. Nr 136, poz. 703), którego treść odpowiada jednak treści art. 3 ust. 1 ustawy obecnie obowiązującej.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż mamy tu do czynienia z obrotem wartościami dewizowymi w kraju. Zgodnie bowiem z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 18 tejże ustawy, obrotem takim jest już samo zawarcie umowy powodującej lub jedynie mogącej powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych. W związku z zawarciem Umowy w walucie (...), Bank zobligowany był zabezpieczyć niezbędne środki w tej walucie dokonując transakcji na rynku międzybankowym. Bank musiał więc być gotowy by świadczyć w wykonaniu Umowy kwoty bezpośrednio we frankach szwajcarskich, a jedynie na mocy porozumienia stron, leżącego w interesie obu stron, do obrotu tego ostatecznie nie doszło (choć zgodnie z treścią Umowy dojść mogło), gdyż powodowie ostatecznie nie wystąpili o wypłatę kwot w (...).

W ocenie Sądu Umowa ta nie pozostawała także w sprzeczności z regułami waloryzacji, gdyż wobec uznania, iż Umowa wyrażała zobowiązanie we frankach szwajcarskich, która to wartość jest kwotą nominalną kredytu, nie mamy to do czynienia z klauzulami waloryzacyjnymi.

Podnoszony pierwotnie zarzut niewłaściwego poinformowania pozwanych o ryzyku kursowym ostatecznie nie był podtrzymywany. Strona pozwana twierdziła zaś, że informowała pozwanych w pełen sposób o możliwym ryzyku kursowym, które to twierdzenia ostatecznie nie zostały zakwestionowane. Do akt spawy dołączono przy tym oświadczenie pozwanych o zaakceptowaniu warunków umowy i zobowiązanie do pokrycia z własnych środków różnicy między kwotą wnioskowaną, a wypłacona w wypadku zmiany wysokości kursu waluty. Także w Umowie w § 31 wskazano, że pozwani poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych.

Uznając zatem, iż Umowa jest ważna, zastanowić należało się nad podnoszonymi przez kuratora pozwanych argumentami, co do abuzywności klauzul przeliczeniowych i ewentualnych konsekwencji z tego wynikających. Z ogólnie sformułowanego zarzutu, dokonując także z urzędu kontroli abuzywności postanowień Umowy, należało zbadać następujące zapisy Umowy:

Pożyczka jest wypłacana:

1)  w walucie wymienialnej na finansowanie zobowiązań za granicą,

2)  w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju,

W wypadku finansowania zobowiązań w kraju stosuje się kurs kupna dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego. (§ 5).

Aktualna Tabela kursów to Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 6).

Spłata zobowiązań pożyczkobiorców następuje w drodze potrącenia przez (...) S.A. swoich wierzytelności z tytułu udzielonej pożyczki z rachunku nr (...) prowadzonego w walucie pożyczki, na który pożyczkobiorca będzie dokonywał wpłat z tytułu udzielonej pożyczki lub innej walucie niż waluta pożyczki. Wpłaty dokonywane w innej walucie niż waluta pożyczki będą przeliczane na walutę pożyczki przy zastosowaniu kursu kupna/sprzedaży walut. (§ 13 ust. 1).

Niespłacone przez pożyczkobiorcę raty lub zadłużenia z tytułu pożyczki o odsetek w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w pierwszym dniu każdego miesiąca kalendarzowego (§ 18 ust. 1 w zw. z § 13 § 3).

Zgodnie z dyspozycją art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Zgodnie zaś z dyspozycją art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W sprawie nie było wątpliwości, iż stronami Umowy był przedsiębiorca – Bank, oraz konsumenci – pozwani.

Kolejno, w sprawie nie było sporne, że wskazane klauzule zawarte zostały we wzorcu umowy inkorporowanym do treści Umów. Blankietowy wzorzec umowy został przy tym załączony do akt sprawy przez stronę pozwaną (k. 250 - 254).

Przechodząc do kwestii indywidualnego uzgodnienia w/w zapisów Umowy, wskazać należy, iż ciężar wykazania, że w/w klauzule były indywidualnie uzgodnione z pozwanymi spoczywał na stronie powodowej, jako wywodzącej z tego twierdzenia skutki prawne (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Strona powodowa twierdziła w tym zakresie, że postanowienia te były przedmiotem indywidualnych negocjacji. Pozwani świadomie wybrali kredyt w (...) spośród innych możliwości. Następnie mogli negocjować kurs wypłaty świadczenia oraz spłat. Nadto wybrali rachunek do obsługi zadłużenia w walucie (...), na który dokonywali wpłat z pominięciem w/w klauzul przeliczeniowych. Kurator pozwanych, wobec braku możliwości odebrania stanowiska od samych pozwanych w tym temacie, ostatecznie twierdzeń tych nie zakwestionował. Także i Sąd w oparciu o ustalone okoliczności faktyczne sprawy nie miał podstaw by przyjąć, że kwestie zastosowania klauzul przeliczeniowych nie były przedmiotem indywidualnego porozumienia. Jakkolwiek sama treść Umowy wskazuje na braki informacyjne w zakresie sposobu ustalania kursów przez Bank, co mogłoby ewentualnie stanowić podstawę do kwestionowania ich skuteczności na gruncie kontroli abstrakcyjnej, to już mając na uwadze, że w sprawie niniejszej Sąd ma obowiązek przeprowadzić kontrolę indywidualną całokształtu treści stosunku umownego łączącego strony, biorąc pod uwagę niekwestionowane twierdzenia strony pozwanej, należało dojść do wniosku, iż postanowienia te zostały indywidualnie uzgodnione.

Jedynie więc na marginesie wskazać jeszcze należy, że w ocenie Sądu kwestionowane klauzule umowne nie dotyczyły głównych świadczeń stron. W tym zakresie przywołać należy argumentacje przedstawioną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 1049/14, którą Sąd w składzie niniejszym w tym temacie, przyjmuje za własną. Orzeczenie to co prawda odnosi się do tzw. klauzuli indeksacyjnej, niemniej uwagi tam poczynione pozostają aktualne także na gruncie sprawy niniejszej. W szczególności zauważyć jednak należało, iż w sytuacji w której Sąd uznał, iż przedmiotowa Umowa stanowiła umowę o kredyt walutowy, zarówno przedmiotem świadczenia Banku jak i powoda, był frank szwajcarski. Jak już wskazano wcześniej, Umowa pozwalała na świadczenie bezpośrednio w tej walucie. Tym samym, w ocenie Sądu, skoro możliwe było rozliczenie Umowy bezpośrednio w (...), to tym bardziej klauzule przeliczeniowe nie mogły być uznane za główne świadczenia stron.

W konsekwencji, Sąd nie uznał, by doszło tu do zastosowania postanowień, które mogłyby podlegać ocenie z punktu widzenia dyspozycji art. 385 ¹ § 1 k.c.

Kolejno zauważyć jeszcze należy, iż nawet gdyby przyjąć, że te postanowienia zaczerpnięte z wzorca umowy nie były indywidualnie negocjowane, to ustalony stan faktyczny nakazywałby przyjąć, że w drodze indywidualnych uzgodnień, doszło do wykonania Umowy z pominięciem kwestionowanych klauzul. Należałoby bowiem przyjąć za niespornymi twierdzeniami strony powodowej, iż wypłata pożyczki nastąpiła po uzgodnionym z pozwanymi kursie, co wynika z dyspozycji wypłaty pożyczki. O uzgodnieniu tym mogłaby także świadczyć niezaprzeczona okoliczność, co do istnienia możliwości negocjowania kursu wypłaty pożyczki, poprzez zawarcie umowy ramowej, z której to jednak możliwości pozwani świadomie nie skorzystali. Kolejno wskazać także należy, iż problem zastosowania klauzul przeliczeniowych nie wystąpił także na etapie spłaty pożyczki, skoro zgodnie z niekwestionowanymi twierdzeniami strony powodowej, pozwani dokonywali spłaty pożyczki wybierając rachunek prowadzony w walucie pożyczki. Na rachunek ten mogli zaś dokonywać wpłat franków szwajcarskich zgromadzonych w dowolny sposób, a więc z pominięciem potencjalnie abuzywnych klauzul zawartych w Umowie. Wykonaniu w oparciu o zapisy literalne Umowy podlegało więc jedynie przeliczenie przeterminowanego zadłużenia pozwanych zgodnie z §18 Umowy. Jak już jednak wcześniej wskazano, wobec uznania, że doszło tu do indywidualnego uzgodnienia warunków Umowy, postanowienie to pozostawało w pełni skuteczne.

W konsekwencji, wobec powstania zadłużenia w spłatach Umowy pożyczki oraz skutecznego jej wypowiedzenia, całość niespłaconego kapitału stała się wymagalna wraz z umówionymi odsetkami od kapitału oraz za opóźnienie.

Mając na uwadze powyższe Sąd uwzględnił powództwo w jego zmodyfikowanym kształcie na podstawie art. 471 k.c. Sąd podzielił przy tym stanowisko strony powodowej, iż dokonana modyfikacja powództwa nie stanowiła wystąpieniem z nowym czy też innym żądaniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2014 roku w sprawie o sygn. akt IV CSK 82/14 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 lipca 2014 r. sygn. akt V ACa 125/14 – oba publ. w L.).

Na zasądzoną na rzecz strony powodowej kwotę składał się więc niespłacony kapitał pożyczki, odsetki umowne od kapitału oraz umowne odsetki za opóźnienie w spłacie należnych świadczeń, przeliczone z (...) na PLN zgodnie z § 18 Umowy, w wysokości niekwestionowanej przez stronę pozwaną. Część odsetkowa została przy tym wyrażona kwotą globalną, która nie stanowiła jednakże odrębnego żądania, toteż nie podlegała wliczeniu do wartości przedmiotu sporu, co z kolei pozostawiało sprawę niniejszą we właściwości rzeczowej tutejszego Sądu.

Podstawą prawną uwzględnionego żądania odsetkowego stanowił art. 481 §1 §2 i § 2 ¹ w zw. z § 18 ust. 4 Umowy.

Solidarność zobowiązania pozwanych wynikała z dyspozycji art. 369 k.c. w zw. z § 33 Umowy.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik sporu, obciążając nimi w całości stronę przegrywającą spór – solidarnie pozwanych (art. 98 k.p.c. w zw. z art. 105 § 2 k.p.c.).

Wobec braku jakichkolwiek danych o sytuacji majątkowej pozwanych, rozważanie rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty było bezprzedmiotowe. Rozłożenie świadczenia na raty muszą bowiem uzasadniać szczególne okoliczności, które nadto przy respektowaniu praw wierzyciela pozwoliłyby do zaspokojenia ostatecznie w rozsądnym horyzoncie czasowym jego roszczeń. Tu takich informacji zabrakło.

Na wysokość poniesionych przez stronę powodową kosztów składała się opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz wynagrodzenie ustanowionego w sprawie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 7 200 zł zgodnie z § 2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r., Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia pozwu.

O wynagrodzeniu kuratora orzeczono stosownie do treści § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej z dnia 9 marca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 536). Zgodnie z powyższymi normami wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej, zwanego dalej „kuratorem”, ustala się w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności adwokackie określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2017 r. poz. 2368 i 2400) (…) nie mniej niż 60 zł. (ust. 1).

Wysokość wynagrodzenia w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w kwocie wyższej niż określona w ust. 1, a nieprzekraczającej wskazanych stawek minimalnych, jeżeli uzasadnia to:

1) nakład pracy kuratora, w szczególności czas poświęcony na przygotowanie się do działania w postępowaniu, liczba stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie;

2) wartość przedmiotu sporu;

3) stopień zawiłości sprawy.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu zasadnym było przyznanie kuratorowi wynagrodzenia w wysokości 50% stawki przewidzianej w w/w przepisach tj. kwoty 3 600 zł. Wobec odbycia się w sprawie dwóch terminów rozpraw, kwota ta musiała być wyższa niż 40% stawki. Oceniając nakład pracy kuratora Sąd uznał, iż wobec ograniczonych możliwości ustalenia stanu faktycznego – co wynikało z braku kontaktu z pozwanymi – działania kuratora musiały ograniczyć się do dbania o ich interesy, bez powodowania dalszych kosztów. Tym samym zrozumiała była postawa kuratora, który ostatecznie wycofał się z kwestionowania twierdzeń faktycznych strony pozwanej, skoro dalsze ich negowanie spowodowałoby konieczność prowadzenia postępowania dowodowego, w tym przesłuchania świadków czy dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, co mogłoby podwyższyć koszty postępowania. Brak danych kuratora o stanie faktycznym determinował jednakże z drugiej strony stwierdzenie Sądu, iż zajęcie stanowiska w sprawie nie wymagało istotnego nakładu pracy. Kwota 3 600 zł stanowić więc będzie w ocenie Sądu adekwatne wynagrodzenie kuratora, uwzględniając przy tym złożoność problemu prawnego i wartość przedmiotu sporu.

Kolejno orzeczono, że wynagrodzenie to zostanie poniesione tymczasowo z sum Skarbu Państwa (art. 83 ust. 1 u.k.s.c.), a kosztami tymi zostali ostatecznie obciążeni pozwani, zgodnie z wcześniej wyrażoną zasadą odpowiedzialności za wynik sporu (art. 113 u.k.s.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

Z/ (...).