Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 września 2013 r.

Decyzją z dnia (...)2013 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawcy J. M. prawa do zasiłku pogrzebowego
po zmarłym w dniu 19 sierpnia 2012 r. bracie P. M..

W podstawie prawnej powołano art. 83 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) oraz art. 77 ust. 1, art. 78 ust. 1, art. 80, art. 81 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

W uzasadnieniu podniesiono, iż przedłożona przez wnioskodawcę dokumentacja nie daje podstaw do ustalenia, iż koszty związane z pogrzebem P. M. poniósł wnioskodawca.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył wnioskodawca J. M., domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do zasiłku pogrzebowego
po zmarłym bracie P. M..

Wnioskodawca podniósł, iż w całości pokrył koszty związane
z pogrzebem brata, i jako członek rodziny ma prawo do zasiłku w pełnej wysokości bez względu na wysokość udokumentowanych kosztów.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie,
w całości podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy w Przemyślu wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV U 69/13 zmienił zaskarżoną decyzję z ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. M. prawo do zasiłku pogrzebowego
po zmarłym w dniu 19 sierpnia 2012 r. P. M. w wysokości 4.000 zł; zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w R. na rzecz wnioskodawcy J. M. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca J. M. w dniu 19 grudnia 2012 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat
w J. wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego po zmarłym 19 sierpnia 2012 r. bracie P. M.. Do wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego wnioskodawca dołączył akt zgonu sporządzony
przez Urząd Stanu Cywilnego w M. w Holandii w dniu 20 sierpnia 2012 r. wraz z tłumaczeniem na j. polski, odpis skrócony aktu zgonu sporządzony przez Urząd Stanu Cywilnego w J. w dniu 18 grudnia 2012 r., oświadczenie w sprawie pochowania zmarłego oraz fakturę nr (...) z dnia 29 sierpnia 2012 r. wystawioną przez Zakład (...) w H. wraz z tłumaczeniem na j. polski. Przedmiotowa faktura obejmowała koszty transportu zwłok z Holandii
do Polski, dostarczenia trumny, zaopatrzenia zmarłego wraz z materiałem (mycie i ubranie), koszty pokrowca środowiskowego, przewiezienia zwłok
do H., skorzystania z kostnicy, rejestru kondolencyjnego, a także koszty aktów zgonu w tym międzynarodowego, zaświadczenia z ambasady
i wynagrodzenia dla zakładu pogrzebowego. W fakturze pod pozycją: „faktura w sprawie uregulowania i obsługi repatriacji zwłok” wpisano Pan E. M..

Sąd ustalił również, iż wszystkimi sprawami związanymi z pogrzebem P. M. zajmował się wnioskodawca i to on poniósł wszelkie wynikłe stąd koszty. Ojciec wnioskodawcy E. M. nie żyje od 14 lat, a matka A. M. oraz siostra wnioskodawcy K. G. nie zajmowała się sprowadzeniem zwłok P. do Polski
i organizowaniem pogrzebu. K. G. zajęła się jedynie przekazaniem grabarzowi kwoty 400 zł. Była o to poproszona przez swojego brata J. M., gdyż on nie mógł osobiście zająć się wszystkimi sprawami związanymi z pogrzebem. Wnioskodawca poniósł ponadto koszty związane z wyjazdem do Holandii celem identyfikacji zwłok brata i była
to kwota 1.400 zł, za skorzystanie z kaplicy z chłodnią w miejscowości J. zapłacił 160 zł, natomiast za usługę księdza, organisty, kościelnego 1.100 zł. Za przewiezienie zwłok z J.
do M., gdzie odbyła się msza pogrzebowa i gdzie pochowano ciało,
i wieńce zapłacił A. P. (1) prowadzącemu Zakład (...)
w K. kwotę 1.100 zł.

Wnioskodawca jest ubezpieczony w ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

W rezultacie poczynionych w sprawie ustaleń Sąd uznał odwołanie wnioskodawcy J. M. za uzasadnione. Sąd Rejonowy odwołał się do treści art. 77, art. 78 ust. 1 i ust. 3, art. 79 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) i wskazał,
że ustawa nie precyzuje, co należy rozumieć przez koszty pogrzebu. Przyjmuje się, że w skład kosztów pogrzebu wchodzą wszystkie wydatki związane z ceremonią bezpośrednio i mające z nią swój związek czasowy
oraz te, które w danej chwili są niezbędne i celowe. W ramach wydatków rekompensowanych zasiłkiem pogrzebowym na plan pierwszy wysuwają się zatem koszty ściśle związane z pochówkiem. Koszty pogrzebu obejmują
także wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku,
do którego zmarły należał. Przeprowadzone postępowanie dowodowe
w sprawie wykazało, iż wnioskodawca J. M., który jest ubezpieczony w ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, poniósł w całości koszty związane z pogrzebem swojego brata P. M.. Na koszty pogrzebu składały się w szczególności koszty wyjazdu do Holandii celem identyfikacji zwłok brata (1.400 zł) i koszty kaplicy
z chłodnią w miejscowości J. (160 zł). Wnioskodawca ponadto zapłacił A. P. (1) prowadzącemu Zakład (...) w K. kwotę 1.100 zł za przewiezienie zwłok z J. do M., gdzie odbyła się msza pogrzebowa i gdzie pochowano ciało, oraz za wieńce. Wnioskodawca zapłacił też 1.100 zł za usługę księdza, organisty, kościelnego. Wobec faktu, iż najwyższą możliwą kwotę zasiłku pogrzebowego określa art. 80 ust. 1 ustawy, a w świetle art. 79 ust. 1 ustawy, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona
w art. 77 ust. 1 pkt 4 (członek rodziny ubezpieczonego bądź osoby pobierającej emeryturę lub rentę), pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, Sąd uznał J. M. jako uprawnionego do zasiłku pogrzebowego w wysokości 4.000 zł.

W rezultacie Sąd uznał odwołanie wnioskodawcy za zasadne,
a orzeczenie oparł o treść art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98, 99 i 108 § 1 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i ponoszenia jego kosztów przez stronę przegrywającą.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając go
w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego materiału, w szczególności pominięcie
z nieuzasadnionych powodów dowodu wskazanego w aktach sprawy organu rentowego, który jest istotny w tej sprawie, a dotyczy faktury przedłożonej przez wnioskodawcę do wniosku o zasiłek pogrzebowy, celem potwierdzenia poniesionych przez niego kosztów,

2. naruszenie przepisów § 16 pkt 2 rozporządzenia MPIPS z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) wydanego na podstawie delegacji ustawowej art. 116 ust. 5 i art. 128a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U.
z 2009 r. Nr 153 ze zm.). Zgodnie z powołanym § 16 pkt 2 rozporządzenia
do wniosku o zasiłek pogrzebowy powinny być dołączone: rachunki poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli rachunki zostały złożone w banku -kopie rachunków, potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem.

W związku z powyższymi zarzutami organ rentowy wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie odwołania w całości, ewentualnie uchylenie
ww. wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji.

W uzasadnieniu wskazano w szczególności, że istotą sporu
w przedmiotowej sprawie był brak dowodów potwierdzających poniesienie przez wnioskodawcę kosztów pogrzebu. Wnioskodawca nie przedłożył żadnych rachunków potwierdzających fakt pokrycia kosztów pogrzebu brata P. M.. Sąd w prowadzonym postępowaniu dowodowym pominął dowód z faktury nr (...) z dnia 29 sierpnia 2012 r. wystawionej przez Zakład (...) w H., obejmującej koszty transportu zwłok z Holandii do Polski, dostarczenie trumny, zaopatrzenie zmarłego wraz z materiałem (mycie i ubranie), koszty pokrowca środowiskowego, przewiezienia zwłok do H., skorzystania z kostnicy, rejestru kondolencyjnego, a także kosztów aktów zgonu w tym międzynarodowego zaświadczenia z ambasady i wynagrodzenia dla zakładu pogrzebowego, w której pod pozycją: „faktura w sprawie uregulowania
i obsługi repatriacji zwłok” wpisano E. M.. Powyższa faktura została przedłożona przez wnioskodawcę do wniosku o zasiłek pogrzebowy, celem potwierdzenia poniesionych przez niego kosztów. W toku prowadzonego postępowania dowodowego nie zostało ustalone,
kto faktycznie dokonał przelewu na konto Zakładu (...). Potwierdzenie powyższego faktu ma istotne znaczenie dla ustalenia,
czy koszty pogrzebu były ponoszone przez więcej niż jedna osobę. Sąd I instancji w uzasadnieniu wydanego orzeczenia wskazał, iż na podstawie zeznań świadków, wnioskodawca zajmował się sprawami związanymi
z pogrzebem P. M. i poniósł wszystkie wynikłe stąd koszty. Jako okoliczność bezsporną w przedmiotowej sprawie Sąd wskazał fakt pokrewieństwa. Z treści protokołu z rozprawy z dnia 22 kwietnia 2013 r. wynika, że przesłuchiwane osoby potwierdziły, iż wnioskodawca zajmował się organizacją pogrzebu, niemniej jednak potwierdzali, kto i w jakiej wysokości pokrył koszty pogrzebu. W szczególności dotyczy to zeznań świadka A. B., A. P. (2) i A. K.. Zeznania świadków nie dały podstaw do odrzucenia dowodu z ustalenia, kto faktycznie dokonał przelewu za fakturę przedłożoną przez wnioskodawcę do wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego.

W odpowiedzi na apelację, wnioskodawca J. M. wniósł
o oddalenie apelacji w całości; zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano w szczególności, że zarzuty organu rentowego nie zasługują na uwzględnienie. Faktura VAT przedłożona przez wnioskodawcę do wniosku była przedmiotem postępowania dowodowego przed Sądem I instancji. Zostało w ramach postępowania wykazane,
iż to wnioskodawca jest osobą, która pokryła koszty objęte przedmiotową fakturą. W zakresie prawa do zasiłku nie mają znaczenia żadne kwestie formalne, w tym nie ma znaczenia, na jakie podmioty zostały wystawione rachunki, czy faktury. Istotne jest jedynie wskazanie, kto pokrył należność objętą tym rachunkiem czy fakturą. Na gruncie przedmiotowego postępowania w sposób prawidłowy zostało ustalone, iż wszelkie koszty pogrzebu zostały pokryte przez wnioskodawcę. Przeprowadzone czynności dowodowe potwierdziły również, iż należność objęta fakturą VAT załączoną przez wnioskodawcę do wniosku, została pokryta przez wnioskodawcę. Przedmiotowy zarzut jest tym bardziej nieuzasadniony, iż organ rentowy pozostał bierny na gruncie niniejszego postępowania. Organ rentowy powołuje się wyłącznie na treść faktury VAT, lecz nie przedstawia żadnego dowodu, by środki na jej pokrycie pochodziły od innej osoby
niż wnioskodawca.

Wnioskodawca do wniosku o zasiłek pogrzebowy dołączył zgodnie
z rozporządzeniem rachunki poniesionych kosztów pogrzebu. Żaden przepis rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, czy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie wymaga by rachunki załączane do wniosku były wystawiane na wnioskodawcę. Istotne jest
tu jedynie by rachunki te dotyczyły kosztów pogrzebu. Na gruncie ustawy
o emeryturach znaczenie ma wyłącznie określenie osoby, która rzeczywiście pokryła koszty pogrzebu. Przepisy rozporządzenia regulującego postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, zawierające ograniczenia dowodowe, nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów. W postępowaniu przed sądem strona może wykazywać fakt pokrycia kosztów procesu wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego czyli przede wszystkim: przesłuchaniem strony, zeznaniami świadków, wszelkimi dokumentami prywatnymi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. jest bezzasadna. Zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego
w Przemyślu jest wyrokiem trafnym i odpowiada prawu,
zaś w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie występują powoływane przez skarżącego podstawy apelacji. Brak też innych przesłanek zaskarżenia mogących wyrok ten wzruszyć z urzędu, co Sąd II instancji ma na uwadze zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutów dotyczących ustalenia stanu faktycznego i oceny dowodów. W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne Sądu I instancji nie budzą wątpliwości, stąd też Sąd Okręgowy przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

W apelacji organ rentowy wskazał, iż zarzuca Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 k.p.c., z tym że przepis ten składa się z dwóch paragrafów. Jednak na podstawie analizy treści apelacji należy przyjąć,
iż stawiany zarzut dotyczy paragrafu pierwszego art. 233 k.p.c.

W świetle ugruntowanego stanowiska judykatury do naruszenia tego przepisu mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. zasadom logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2005 r. w spr. III CK 314/05, LEX nr 172176).

Podobnie, zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów, choćby ocena ta również była logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2005 r. sygn. IV CK 387/04, LEX nr 177263).

Nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak np. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r. II CKN 4/98 - niepublikowane).

Jeżeli bowiem z materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to taka ocena sądu nie narusza prawa do swobodnej oceny dowodów, choćby w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2005 r. w spr. IV CK 122/05, LEX nr 187124).

Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału zachodzi bowiem jedynie wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie, a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na jego podstawie. Sprzeczność ta występuje zatem w sytuacji, gdy z treści dowodu wynika co innego, niż przyjął sąd, gdy pewnego dowodu nie uwzględniono przy ocenie, gdy Sąd przyjął pewne fakty za ustalone, mimo że nie zostały one w ogóle lub niedostatecznie potwierdzone, gdy Sąd uznał pewne fakty za nieudowodnione, mimo że były ku temu podstawy
oraz, gdy ocena materiału dowodowego koliduje z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego rozumowania, co oznacza, że Sąd wyprowadza błędny logicznie wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności. Ponadto pamiętać należy, że w sytuacji, gdy z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne
z doświadczeniem życiowym, jego ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby w równym stopniu, na podstawie
tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, wyrok SN
z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 14 listopada 2012 r., sygn. I ACa 1130/12).

Przechodząc na grunt przedmiotowej sprawy należy uznać,
że podnoszony przez organ rentowy zarzut dowolnej oceny zebranego materiału jest nieuzasadniony. Sąd Rejonowy przeprowadził bardzo obszerne postępowanie dowodowe w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy,
a w rezultacie prawidłowo uznał, że wnioskodawca pokrył wszystkie koszty związane z pogrzebem brata P. M..

Organ rentowy zarzucił, że Sąd I instancji z nieuzasadnionych powodów pominął dowód z faktury przedłożonej przez wnioskodawcę
do wniosku o zasiłek pogrzebowy, celem potwierdzenia poniesionych
przez niego kosztów, co jednak nie znajduje potwierdzenia. Analiza uzasadnienia sporządzonego do zaskarżonego wyroku wskazuje bowiem,
iż Sąd przy rozstrzygnięciu przedmiotowej sprawy miał na uwadze sporną fakturę. Trzeba natomiast podkreślić, że trudno jest czynić zarzuty wnioskodawcy, co do zapisów znajdujących się w przedmiotowej fakturze,
na które powołuje się skarżący, a to, iż pod pozycją „faktura w sprawie uregulowania i obsługi repatriacji zwłok” wpisano Pan E. M.. To nie wnioskodawca wystawiał fakturę, została ona wypisana przez zagraniczny zakład pogrzebowy, stąd mogą wynikać nieścisłości,
co do osoby, która miała regulować koszty pogrzebu.

W ocenie Sądu II instancji nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia przepisu § 16 pkt 2 rozporządzenia MPIPS z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe.

Zgodnie z treścią powołanego wyżej przepisu do wniosku o zasiłek pogrzebowy powinny być dołączone: rachunki poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli rachunki zostały złożone w banku - kopie rachunków, potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem.

Wnioskodawca przedłożył dokument wskazujący na poniesione koszty pogrzebu. Wprawdzie zawiera on pewne błędy, ale w ocenie Sądu nie są one na tyle istotne, aby mogły powodować niekorzystne dla wnioskodawcy rozstrzygnięcie. Sporny rachunek w powiązaniu z materiałem dowodowym, jaki zgromadził Sąd Rejonowy jednoznacznie wskazuje na wnioskodawcę, jako organizującego całość spraw pogrzebowych swojego zmarłego brata
i ponoszącego z tego tytułu koszty.

Należy tutaj również pamiętać, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi dowodami przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, w tym również zeznaniami świadków i stron.

W postępowaniu wszczętym odwołaniem od decyzji organu rentowego Sąd kieruje się regułami dowodzenia określonymi w art. 227-309 k.p.c., zwłaszcza że w przepisach regulujących postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i nast. k.p.c.) nie ma jakichkolwiek odrębności lub ograniczeń. Przeciwnie, art. 473 § 1 k.p.c. stanowi,
że w sprawach z tego zakresu nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron, co oznacza,
że fakty, od których uzależnione jest prawo do emerytury i renty
oraz wysokość tych świadczeń, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi, w tym także zeznaniami świadków i stron.

W rezultacie zaś poczynionych w sprawie ustaleń należy przyjąć,
iż wnioskodawcy J. M. przysługuje zasiłek pogrzebowy wynikający z ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stosownie do treści przepisów art. 77 ust. 1 i ust. 2, art. 78 ust. 1, art. 79 ust. 1 i art. 80.

Mając na względzie powyższe, na zasadzie art. 385 k.p.c. orzeczono, jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie przepisów art. 98 k.p.c., art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 1 i § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r. Nr 490).