Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2020 roku.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 czerwca 2020 r. w Warszawie

sprawy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

z udziałem N. M.

na skutek odwołania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 15 kwietnia 2019 roku, nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. kwotę 180,00 złotych (sto osiemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego).

UZASADNIENIE

W dniu 28 maja 2019 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. złożyła odwołanie
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 15 kwietnia 2019 r. nr (...), na podstawie której organ rentowy stwierdził, że N. M., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 11 czerwca 2018 r. Spółka wniosła o zmianę skarżonej decyzji w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez ustalenie, że począwszy od dnia 11 czerwca 2018 r. N. M. podlegała ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu.

W uzasadnieniu odwołania działający w imieniu Spółki pełnomocnik zakwestionował stanowisko organu rentowego przyjęte za podstawę wydania skarżonej decyzji, a sprowadzające się do uznania, że zadania realizowane przez ubezpieczoną miały charakter umowy rezultatu. W tym kontekście zarzucił organowi rentowemu niezgodność ustaleń ze stanem faktycznym, wydanie decyzji wykraczającej poza uprawnienia organu rentowego, oparcie decyzji na nieprawdziwych przesłankach oraz naruszenie art. 107 § 1 k.p.a. poprzez brak podstawy prawnej do wydania decyzji. W ocenie odwołującej organ rentowy wykazał się w tym zakresie rażącą nieznajomością zasad tworzenia i utrzymywania wizualizacji punktów handlowych. Zatrudnienie ubezpieczonej N. M. było związane z planowanym przez Spółkę otwarciem kilkunastu sklepów detalicznych, co wymagało zaprojektowania każdego ze sklepów z uwzględnieniem wymagań przepisów prawa pracy, norm BHP czy norm prawa budowlanego. Każda większa firma handlowa utrzymuje podobne stanowisko co odwołująca, najczęściej w postaci etatowych pracowników, co wynika z koniecznością ciągłej zmiany wizualizacji wnętrz sklepów, wystaw, układu półek, ekspozytorów, plakatów itp. Zaprojektowanie i nadzór nad wdrożeniem standardów dotyczących powyższych kwestii wymaga fachowej wiedzy i umiejętności, a nadto czynności te powinny być powierzone pracownikowi, do którego firma ma zaufanie. Korzystanie z usług zewnętrznych dostawców usług byłoby nieracjonalne z uwagi na brak wystarczająco dobrej znajomości specyfiki przedsiębiorstwa, ograniczony zakres działań oraz o wiele wyższe koszty takich usług. Pełnomocnik odwołującej wskazał również, że nie ma wątpliwości co do tego,
że ubezpieczona faktycznie świadczyła konkretną pracę. Stawka wynagrodzenia ubezpieczonej została ustalona na poziomie rynkowym biorąc pod uwagę rynek (...), gdzie wynagrodzenia są istotnie wyższe od ogólnopolskiej mediany. Odwołująca planowała pracować w trakcie ciąży, jednakże musiała skorzystać ze zwolnienia lekarskiego z uwagi na stan zdrowia i zagrożenie ciąży, a okoliczność ta spowodowała opóźnienie w realizacji planów Spółki (odwołanie z załącznikami k. 3-21 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 18 czerwca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. oraz zasądzenie od odwołującej na rzecz ZUS(...)Oddział w W. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy podtrzymał argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji, podkreślając, że z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, iż umowa o pracę zawarta pomiędzy (...) Sp. z o.o. a N. M. miała charakter pozorny. Powierzenie ubezpieczonej wykonania projektu sklepu jest działaniem rezultatu (jednorazowym), zatem nieuzasadnionym było zatrudnienie jej na umowę na czas nieokreślony. Ponadto S. nie prowadziła działalności gospodarczej w zakresie aranżacji sklepów. Równolegle z zatrudnieniem w (...) Sp. z o.o., ubezpieczona prowadziła swoją działalność gospodarczą, w ramach której zajmowała się projektowaniem wnętrz i którą zawiesiła 30 września 2018 r. O ile czterech pracowników odwołującej potwierdziło obecność ubezpieczonej w sklepach, o tyle zdaniem organu rentowego zeznania te potwierdzają, że odwołująca była tam obecna jako osób wykonująca umowę zlecenia. Organ podkreślił również, że stanowisko ubezpieczonej było nowoutworzone i do dnia dzisiejszego nikt nie został zatrudniony na jej zastępstwo. Wynagrodzenie ubezpieczonej odbiegało od wynagrodzeń pozostałych pracowników, przy czym część z pracowników została wyrejestrowana na przełomie sierpnia i września 2018 roku. Zaznaczył również, że ojcem dziecka ubezpieczonej jest jeden ze wspólników (...) Sp. z o.o. (odpowiedź na odwołanie k. 23-27 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 31 lipca 2019 r. zainteresowana N. M. poparła stanowisko odwołującego wyrażone w odwołaniu z 28 maja 2019 r. oraz wniosła o zmianę skarżonej decyzji (pismo procesowe zainteresowanej 31.07.2019 t. k. 32-34 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

N. M., urodzona w dniu (...), posiada wykształcenie wyższe.
W dniu 19 listopada 2016 r. zainteresowana ukończyła studia magisterskie na kierunku architektura wnętrz w specjalności projektowania o profilu praktycznym na Wydziale Architektury Wyższej Szkoły (...) w Ł., uzyskując tytuł zawodowy magistra sztuki. W dniu 4 maja 2017 r. N. M. zarejestrowała działalność gospodarczą w zakresie specjalistycznego projektowania po firmą (...), którą zawiesiła z dniem 30 września 2018 r. (dyplom z dnia 30.11.2016 r. k. 35 a.s.; informacja z (...) k. 58 a.r.).

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. zajmuje się kupowaniem, importem i sprzedażą artykułów pochodzenia polskiego i chińskiego oraz prowadzeniem sklepów sprzedaży detalicznej. Biuro spółki mieści się w S. przy ul. (...). Jedynym wspólnikiem i prezesem zarządu jest S. K.. S. K. od około 20 lat prowadzi działalność w zakresie prowadzenia sklepów i handlu towarem różnego rodzaju. (...) sp. z o.o., S. K. prowadzi działalność również pod firmą (...) (odpis KRS k. 8-14 a.s.; zeznania S. K. k. 62-65 a.s.).

W dniu 11 czerwca 2018 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. a N. M. została zawarta umowa o pracę na okres próbny od dnia 11 czerwca 2018 r. do dnia 31 sierpnia 2018 r. W umowie zostało jej powierzone stanowisko managera ds. aranżacji sieci sklepów
za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 4.210,18 zł brutto, w pełnym wymiarze czasu pracy. Jeszcze przed zawarciem umowy zainteresowana przeszła wstępne szkolenie BHP, zaś w dniu 11 czerwca została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. Następnie
w dniu 31 sierpnia 2018 r. strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony,
nie zmieniając warunków pracy i płacy (umowa o pracę na okres próbny, umowa o pracę na czas nieokreślony; karta szkolenia wstępnego; zgłoszenie do ubezpieczeń - w aktach osobowych zainteresowanej, k. 44 a.s.; zeznania zainteresowanej N. M. k. 65-68 a.s.).

Do obowiązków zainteresowanej na zajmowanym stanowisku pracy miało należeć: przygotowanie, koordynowanie i nadzorowanie wszystkich prac związanych z przebudową ekspozycji w sklepach, zarządzanie wizerunkiem marki poprzez planowanie modelu ekspozycji sklepu (rozplanowania powierzchni ekspozycyjnych, mebli, regałów, lad i stołów ekspozycyjnych), analiza opłacalności projektów inwestycyjnych, odpowiedzialność za przygotowanie planogramów dla sieci sklepów dla poszczególnych grup asortymentowych, dbałość o estetykę ekspozycji i przygotowanie standardów oraz procedur ekspozycyjnych, przygotowywanie budżetu projektowego oraz budżetu działu, komunikacja z siecią sprzedaży w zakresie kontroli ekspozycji (zakres czynności pracownika k. 9-10 a.r.).

Przed nawiązaniem stosunku pracy i w okresie niezdolności do pracy zainteresowanej spółka (...) nie zatrudniała nikogo na stanowisku managera ds. aranżacji sieci sklepów. (zeznania prezesa zarządu odwołującego S. K. k. 62-65 a.s.).

N. M. i S. K. znali się przed zawarciem umowy, mają też wspólnych znajomych. Zdarzało się, że S. K. konsultował z zainteresowaną niektóre kwestie dotyczące wyglądu sklepów prowadzonych przez (...) sp. z o.o. ( zeznania S. K. k. 62-65 a.s., zeznania zainteresowanej N. M. k. 65-68 a.s.).

W dniu zawarcia umowy N. M. była w ciąży. Ojcem dziecka jest P. K. (1), syn S. K.. Zainteresowana była zdolna do podjęcia pracy na stanowisku wskazanym w umowie o pracę (orzeczenie lekarskie w aktach osobowych zainteresowanej k. 44 a.s.; zeznania zainteresowanej N. M. k. 65-68 a.s.).

W 2018 r. (...) Sp. z o.o. zatrudniała łącznie 7 pracowników, w tym 6 handlowców
i N. M. na stanowisku managera ds. aranżacji sieci sklepów. Pracownicy zatrudnieni na stanowisku handlowca otrzymywali wynagrodzenie w wysokości 2.100 zł, przy czym jeden z handlowców, zatrudniony w wymiarze ½ etatu, otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 1.050 zł. S. K. zatrudniał również swoją żonę, J. K. oraz dalszą krewną, P. K. (2). W okresie zatrudnienia N. M. P. K. (2) i J. K. otrzymywały minimalne wynagrodzenie (kartoteka pracowników (...) Sp. z o.o. na 2018 rok k. 43 a.s.; umowy o pracę k. 50-57 a.r.).

W dniu 9 kwietnia 2018 r. (...) sp. z o.o. zawarła umowę najmu lokalu w M. na cele handlowe, zaś w dniu 2 sierpnia 2018 r. umowę najmu lokalu
w P.. Kierownikiem sklepu w M. jest P. K. (2) (zeznania prezesa zarządu odwołującego S. K. k. 62-65 a.s.; umowa najmu (...) k. 74-75 a.s., umowa najmu lokalu użytkowego k. 76 a.s.).

W okresie od 20 lipca 2018 r. do 3 sierpnia 2018 r. N. M. przebywała
na zwolnieniu lekarskim. W późniejszym okresie pozostawała niezdolna do pracy
od 6 września 2018 r. do 21 stycznia 2019 r. z powodu ciąży. W dniu (...) urodziła dziecko, a następnie korzystała z urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (zwolnienia lekarskie w aktach osobowych k. 44; zeznania zainteresowanej N. M.
k. 65-68 a.s.).

Pismem z dnia 16 października 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział
w W. zawiadomił (...) Sp. z o.o. oraz N. M. o wszczęciu z urzędu postępowania w prawie stwierdzenia obowiązku ubezpieczeń społecznych oraz prawidłowych podstaw wymiaru składek za zainteresowaną. Po przeprowadzeniu postępowania ZUS(...) Oddział w W. wydał w dniu 15 kwietnia 2019 r. decyzję nr (...), w której stwierdził, na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, że N. M. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 11 czerwca 2018 r. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że materiał dowodowy zebrany w sprawie wskazuje, że umowa nazwana umową o pracę była zawarta przez strony w celu obejścia prawa – miała na celu uzyskanie przez ubezpieczonego zasiłku chorobowego, w znacznie wyższej wysokości od tego, który uzyskałaby z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
W świetle powyższego Zakład uznał, że N. M. nie wykonywała pracy w ramach stosunku pracy (zawiadomienia o wszczęciu postępowania k. 1-4 a.r., decyzja ZUS
z dnia 15.04.2019 r. k. 74-76 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom zainteresowanej N. M. w zakresie twierdzeń o wykonywaniu przez nią pracy na rzecz odwołującego, polegającej na aranżacji wnętrz wynajmowanych przez spółkę lokali. Przede wszystkim należy wskazać,
że podnoszone przez nią okoliczności nie zostały w żaden sposób wykazane za pomocą innych środków dowodowych niż zeznania prezesa zarządu odwołującej się spółki. Znajdujące się w aktach rentowych projekty aranżacji wnętrz w żaden sposób nie wskazują, iż zostały one wykonane przez zainteresowaną, zaś co do części z nich zainteresowana wskazała, że miały zostać przez nią wykonane w trakcie studiów, przed zatrudnieniem w Spółce. Ponadto, należy wskazać, że zainteresowana nie pamięta żadnych okoliczności wykonywanej przez siebie pracy, w tym adresów lokali, których wnętrza miała aranżować czy wyglądu budynku, w którym miała pracować. Powyższe uzasadnia istotne wątpliwości Sądu co do faktycznego zatrudnienia i wykonywania pracy przez N. M.. Ponadto, jej zeznania pozostają w sprzeczności ze znajdującymi się w aktach sprawy dokumentami. Zainteresowana zeznała bowiem, że jeździła do lokali w P. i M. w lipcu 2018 r. Wówczas dokonywała pomiarów pomieszczeń i sporządzała projekt wystroju. Tymczasem, z umowy najmu lokalu użytkowego w P. wynika, że została ona zawarta dopiero w sierpniu 2018 r., a w dodatku nie przez (...) Sp. z o.o., lecz przez Firmę Handlową (...), a więc firmę prowadzoną przez byłą małżonkę S. K.. Powyższe niespójności i sprzeczności w zeznaniach zainteresowanej sprawiły, że Sąd nie uwzględnił ich przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy.

Na wiarygodność nie zasługują również zeznania prezesa zarządu odwołującej się spółki, S. K.. Jego zeznania o faktycznym wykonywaniu pracy przez N. M. nie zostały w żaden sposób potwierdzone w zgromadzonym materiale dowodowym. Podobnie jak zainteresowana, zeznał on, że N. M. pracowała
w wynajętych lokalach w lipcu 2018 r., co jak wskazano wyżej pozostaje w sprzeczności
z dokumentami znajdującymi się w aktach sprawy. Ponadto, na uwzględnienie nie zasługują również twierdzenia o przyczynach zatrudnienia N. M. w charakterze managera ds. aranżacji sieci sklepów. S. K. zeznał bowiem, że nawiązał
z zainteresowaną stosunek pracy z uwagi na plany dotyczące otwarcia kolejnych sklepów. Tymczasem, do tej pory spółka nie zrealizowała tych planów. Wydaje się niewiarygodne twierdzenie, iż jedyną osobą, która mogłaby sporządzić aranżacje wnętrz kolejnych lokali jest N. M.. Gdyby spółka rzeczywiście planowała rozwój w tym kierunku to biorąc pod uwagę długotrwały urlop zainteresowanej zostałby zatrudniony inny pracownik na tym stanowisku, mogący w okresie jej nieobecności wykonywać projekty aranżacji.
Z powyższego wynika, że spółka nie miała rzeczywistej potrzeby zatrudniania pracownika, zatem zeznania prezesa zarządu odwołującej się spółki co do okoliczności zatrudnienia N. M. należało uznać za niewiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 15 kwietnia 2019 r., nr (...) jest niezasadne i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie, czy umowa o pracę zawarta przez N. M. z odwołującą się spółką (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. zawarta
na okres próbny w dniu 11 czerwca 2018 r., a następnie na czas nieokreślony w dniu 31 sierpnia 2018 r. stanowi ważną i skuteczną umowę o pracę, czy też - jak twierdzi ZUS - umowa ta została zawarta jedynie dla pozoru, w związku z czym nie wywołała ona i nie wywołuje skutków w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia.

Przystępując do oceny prawnej przedmiotu sporu, w pierwszej kolejności wskazać należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składek na te ubezpieczenia oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania samego tytułu ubezpieczenia wynikającego z zawarcia umowy o pracę, a zatem badania również ważności takiej umowy (por. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 stycznia 2013 r., III AUa 1039/12 oraz z dnia 25 września 2012 r., III AUa 398/12). Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy w okresie od momentu nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

W świetle powyższego podstawową przesłanką objęcia zakresem ubezpieczenia społecznego jest posiadanie statusu pracownika. Poza sporem pozostaje, iż pracownikiem zostaje się przez nawiązanie stosunku pracy. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zgodnie z treścią powołanego przepisu zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie i miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca. Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposoby wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

W przedmiotowej sprawie strony sporządziły pisemną umowę o pracę. Umowa ta początkowo została zawarta na okres próbny, a następnie na czas nieokreślony. Z tego tytułu zainteresowana N. M. została zgłoszona do ubezpieczeń. W tym miejscu wskazać należy, iż samo zawarcie umowy o pracę i zgłoszenie do ubezpieczeń nie daje podstawy do podlegania ubezpieczeniom bowiem, jak wynika z brzmienia przytoczonych przepisów, jedynie rzeczywiste pozostawanie w stosunku pracy, daje podstawę do podlegania ubezpieczeniom. Pogląd ten nie budzi żadnych wątpliwości i znajduje potwierdzenie w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lutego 2013 roku ( sygn. akt I UK 472/12) zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego z tytułu sporządzenia umowy o pracę bez nawiązania stosunku pracy wiążącego się z wykonywaniem obowiązków pracowniczych nie ma podstawy faktycznej. Ponadto, jak wskazuje się w orzecznictwie, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacanie składki przez podmiot, który nie świadczy pracy, nie stanowi przesłanki objęcia ubezpieczeniem społecznym i stania się jego podmiotem. Skutku takiego nie wywołuje zawarcie umowy o pracę, której strony stwarzają pozór realizacji przez ubezpieczonego czynności odpowiadających treści art. 22 k.p., czyli wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, za wynagrodzeniem, odpowiadającym ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.). Tym samym, bycie podmiotem ubezpieczenia związane jest wyłącznie z realizacją podstawowego dla stosunków tego ubezpieczenia warunku wykonywania pracy w ramach stosunku pracy. W świetle tego istotne jest, czy pracownik zawierający umowę o pracę w rzeczywistości pracę taką wykonywał ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2011 roku, sygn. akt II UK 69/11 LEX nr 1108830).

Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lipca 2012 roku (sygn. akt II UK 14/12 LEX nr 1216864) podkreślił, że jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy, to taką umowę należy potraktować jako zawartą dla pozoru i przez to nie mogącą stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że art. 83 § 1 k.c. określa czynność prawną pozorną jako oświadczenie woli złożone drugiej stronie, które musi być złożone tylko dla pozoru, a jego adresat musi mieć tego świadomość (zgadzać się na dokonanie czynności prawnej dla pozoru), przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w każdym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych, albo też chce wywołać inne, niż wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. Stąd też podstawowe znaczenie w sprawie miało ustalenie, czy istotnie zainteresowaną i odwołującego łączył stosunek pracy w rozumieniu art. 22 k.p., bowiem to jedynie daje prawo do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu.

W ocenie Sądu Okręgowego umowa o pracę między stronami nosi cechy umowy pozornej, nawiązanej jedynie w celu uzyskania świadczeń przysługujących pracownikowi
z tytułu ubezpieczenia społecznego. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie daje bowiem podstaw do przyjęcia, iż zainteresowana N. M. faktycznie świadczyła pracę na rzecz (...) sp. z o.o. w ramach pracowniczego stosunku pracy. O pozorności danej umowy decydują okoliczności wynikające z art. 83 § 1 k.c., które muszą występować w momencie składania przez strony oświadczeń woli. Czynność prawna pozorna charakteryzuje się trzema elementami, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Podkreślić przy tym należy, że o pozorności zawartej w niniejszej sprawie umowy o pracę nie świadczy fakt, iż już w dniu jej zawarcia zainteresowana była w ciąży. Nie budzi bowiem wątpliwości, że obowiązujące przepisy nie zakazują zawierania umów o pracę z kobietami w ciąży, który to zakaz stałby w oczywistej sprzeczności z podstawową zasadą prawa pracy określoną w art. 11 ³ k.p., wprowadzającą zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosunkach pracy (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku, II UKN 258/00, OSNP 2002/21/527).

W tym miejscu zaznaczyć należy, że w związku z zakwestionowaniem przez organ rentowy pracowniczego charakteru stosunku między odwołującą się spółką a zainteresowaną, to na odwołującym spoczywał ciężar wykazania, że N. M. faktycznie świadczyła pracę na rzecz (...) sp. z o.o. Zainteresowana w ramach stosunku pracy wykonywać miała szereg czynności istotnych dla prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej. Czynności te zostały sprecyzowane w dokumencie wskazującym zakres obowiązków na zajmowanym stanowisku pracy. Do jej obowiązków miało należeć w szczególności przygotowanie, koordynowanie i nadzorowanie wszystkich prac związanych z przebudową ekspozycji w sklepach, zarządzanie wizerunkiem marki poprzez planowanie modelu ekspozycji sklepu, dbałość o estetykę ekspozycji, komunikacja z siecią sprzedaży w zakresie kontroli ekspozycji. Jednakże w toku niniejszego postępowania odwołujący nie przedstawił jakichkolwiek dowodów uprawdopodobniających świadczenie pracy w ramach sporządzonej umowy o pracę.

W ocenie Sądu każde zatrudnienie musi mieć uzasadnienie bądź to ekonomiczne, bądź wynikające z kwalifikacji przyszłego pracownika, jego wiedzy i przygotowania, a także potrzeby zatrudnienia. W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko managera ds. aranżacji sieci sklepów zostało utworzone specjalnie w celu zgłoszenia zainteresowanej do ubezpieczeń społecznych. Przedmiotowe stanowisko nie istniało przed zawarciem przez strony umowy o pracę. Nadto nikt nie został zatrudniony po powstaniu u zainteresowanej długotrwałej niezdolności do pracy. Z okoliczności sprawy wynika również, że odwołujący nie miał rzeczywistej potrzeby zatrudnienia pracownika na przedmiotowym stanowisku. Należy wskazać, że nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia odwołującego o przyczynach zatrudnienia N. M. w charakterze managera ds. aranżacji sieci sklepów. Zgodnie z twierdzeniami odwołującej, przyczyną nawiązania z zainteresowaną stosunku pracy były plany dotyczące rozwoju Spółki poprzez otwarcie kolejnych sklepów, jednakże twierdzenia te nie zostały udowodnione. W toku postępowania strona odwołująca przedłożyła w istocie jedną umowę najmu lokalu użytkowego położonego w M. przy ul. (...), zawartą przez Spółkę w kwietniu 2018 roku. Druga z przedłożonych umów – dotycząca najmu lokalu użytkowego w P. przy ul. (...) – została zawarta przez Firmę Handlową (...), prowadzoną przez byłą małżonkę S. K., przy czym z komparycji umowy wynika, że w trakcie jej zawarcia firma była przez wyżej wymienionego jedynie reprezentowana. Oprócz powyższych dokumentów w aktach sprawy brak było dowodów potwierdzających plany rozwojowe spółki (...) sp. z o.o. prezentowane w treści odwołania od skarżonej decyzji. Ani S. K., ani N. M. w swoich zeznaniach nie wskazali, aby zatrudnienie zainteresowanej było związane z planowanym rozwojem Spółki. Przy tym, zdaniem Sądu nie było również wiarygodne twierdzenie, iż jedyną osobą, która mogłaby sporządzić aranżacje wnętrz kolejnych lokali jest N. M.. Gdyby spółka rzeczywiście planowała rozwój w tym kierunku to biorąc pod uwagę długotrwały urlop zainteresowanej na tym stanowisku zostałby zatrudniony inny pracownik, mogący w okresie jej nieobecności wykonywać projekty aranżacji. Sąd miał przy tym na względzie profil działalności Spółki, której przedmiotem działalności jest prowadzenie sklepów detalicznych oraz sprzedaż importowanych artykułów pochodzenia polskiego i chińskiego, takich jak m. in. biżuteria plastikowa i zabawki, co pozwala przyjąć, że działalność jest nastawiona na prowadzenie małych sklepów sprzedaży detalicznej. W tym kontekście zdaniem Sądu aranżacja wnętrz sklepu czy nadzór nad wystawą (jej okresową zmianą, poprawnym, reprezentacyjnym ustawieniem asortymentu) nie stanowi czynności skomplikowanej, wymagającej zatrudnienia pracownika posiadającego kompetencje w zakresie projektowania wnętrz.

W toku niniejszego postępowania odwołujący nie przedstawił również żadnego dowodu mającego świadczyć o faktycznym wykonywaniu pracy przez zainteresowaną. Dowodu takiego nie mogą stanowić znajdujące się w aktach rentowych projekty aranżacji wnętrz. Przede wszystkim nie wynika z nich przez kogo zostały sporządzone. Ponadto, niektóre z nich to projekty lokali mieszkalnych, podczas gdy zainteresowana miała wykonywać na rzecz odwołującego projekty dotyczące sklepów. Zainteresowana zeznała przy tym, że projekty te zostały przez nią zrealizowane w trakcie studiów. W tym też zakresie Sąd nie dał wiary zeznaniom zainteresowanej ani S. K.. Należy zauważyć, że zainteresowana nie potrafiła przedstawić realiów działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę. Nie była ona mianowicie w stanie wskazać gdzie dokładnie znajdowały się lokale, których aranżacje miała przygotować, jak również jakiej były wielkości, w jakim budynku się znajdowały, a nawet jaki był układ pomieszczeń. Nie ulega wątpliwości, że pracownik, który był zobowiązany do sporządzenia projektu wystroju wnętrz określonych lokali, w ramach tych obowiązków miał dokonać stosownych pomiarów i wykonywać różnego rodzaju prace dodatkowe w tych lokalach mógłby z dużo większą dozą dokładności opisać przedmiot swojej pracy. Również zeznania S. K., prezesa zarządu odwołującej się spółki nie stanowiły wystarczającego dowodu świadczącego o rzeczywistym wykonywaniu pracy przez N. M.. Należy zresztą zauważyć, że zarówno S. K. jak i N. M. byli bezpośrednio zainteresowani w rozstrzygnięciu niniejszej sprawy na ich korzyść, dlatego do ich zeznań należało podejść ze szczególną ostrożnością. Poza tymi zeznaniami nie istnieje zaś żaden wiarygodny dowód mogący potwierdzić ich wywody. Należy zauważyć, że odwołujący nie podjął żadnej inicjatywy dowodowej i nie zaproponował środków dowodowych, które mogłyby uwiarygodnić jego twierdzenia. Dodać należy, że niedługo po zawarciu umowy o pracę zainteresowana stała się niezdolna do pracy.

Z kolei potwierdzeniem rzeczywistego świadczenia pracy nie może być umowa o pracę, czy też lista obecności bądź kartoteka urlopów. Są to bowiem dokumenty stworzone na potrzeby zgromadzenia wymaganej prawem dokumentacji pracowniczej, a nie są one dowodem na faktyczne świadczenie pracy. Zauważyć należy, że odwołująca spółka nie przedstawiła jakichkolwiek innych dokumentów świadczących o wykonywaniu przez N. M. obowiązków pracowniczych, pomimo szerokiego określenia zakresu takich czynności.

Należy zaznaczyć, iż dokument w postaci umowy o pracę nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go faktycznie złożyły oświadczenia woli o treści zapisanej w dokumencie. Mimo istnienia formalnej umowy o pracę, możliwe jest ustalenie, że w konkretnych okolicznościach faktycznych zawarta ona została dla pozoru ( Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 września 2015 roku, sygn. akt III AUa 622/15). O tym czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę nie decyduje zatem formalne podpisanie umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych, czyli świadczenie pracy podporządkowanej, w charakterze pracownika, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę. Tym samym w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p.

Należy zaznaczyć, że strony nie zgłosiły żadnych wniosków dowodowych. W opinii sądu oznacza to, że zarówno odwołujący, jak i zainteresowana nie byli w stanie przedstawić rzetelnych i wiarygodnych dowodów na okoliczność świadczenia pracy. Sąd pragnie zwrócić uwagę na brzmienie art. 232 k.p.c, zgodnie z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Tymczasem strony nie zgłosiły w toku niniejszego postępowania wniosków dowodowych, które mogłyby powodować dla nich korzystny skutek procesowy w omawianym zakresie. Jedynym dowodem jakim dysponował Sąd w przedmiotowym postępowaniu na okoliczność zatrudnienia zainteresowanej w spornym okresie były zeznania jej samej i prezesa odwołującej spółki. Sąd dokonał oceny tych zeznań w myśl dyrektywy zawartej w art. 233 § 1 k.p.c. i uznał je za niewiarygodne i niespójne w zakresie w jakim dotyczyły nawiązania stosunku pracy i realizowania wynikających z niego obowiązków. Dlatego zeznania te nie były wystarczające dla wywołania korzystnych skutków procesowych dla skarżących.

W związku z powyższym istnieją uzasadnione podstawy, by twierdzić, że ogół dokumentacji pracowniczej N. M. łącznie z umową o pracę został wygenerowany
w sposób sztuczny. Odwołująca nie udowodniła, że w spornym okresie zatrudniała N. M. w ramach rzeczywistego, a nie pozornego stosunku pracy.

Sąd miał przy tym na względzie, że pozostali pracownicy zatrudniani w spornym okresie przez odwołującego otrzymywali wynagrodzenie w wysokości minimalnej, dwukrotnie niższej niż wynagrodzenie przysługujące zainteresowanej z tytułu spornej umowy. Okoliczność ta budzi wątpliwości w kontekście zarówno omówionej wyżej kwestii realnej potrzeby zatrudnienia zainteresowanej jako menadżera ds. aranżacji wnętrz,
jak i faktu, że ojcem dziecka N. M. jest P. K. (1), syn S. K.. O ile obowiązujące przepisy nie zakazują zatrudniania członków rodziny ani też osób pozostających w bliskich relacjach, o tyle okoliczność ta – zwłaszcza w kontekście preferencyjnego wynagrodzenia zainteresowanej w stosunku do pozostałych pracowników spółki, braku faktycznych rezultatów jej pracy oraz krótkiego odstępu czasu między zawarciem umowy o pracę a udaniem się na długotrwałe zwolnienie lekarskie – zdaniem Sądu ma wpływ na ocenę rzeczywistych zamiarów, jakie towarzyszyły stronom przy zawieraniu spornej umowy o pracę.

W tym stanie rzeczy należało uznać, iż wbrew treści zawartej umowy o pracę N. M. nie świadczyła pracy na rzecz (...) sp. z o.o. Okoliczność ta skutkowała koniecznością przyjęcia, że rzeczywistym zamiarem stron stosunku pracy nie było wywołanie skutków prawnych związanych z jego nawiązaniem, a jedynie uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Konsekwencją przeprowadzonego wnioskowania jest przyjęcie, że przedmiotowa umowa o pracę jest nieważna na mocy art. 83 § 1 k.c., a także, iż pomiędzy odwołującą a zainteresowaną nie powstał stosunek pracy w rozumieniu art. 22 k.p. Jak już wyżej wspomniano, art. 83 § 1 k.c. określa czynność prawną pozorną jako oświadczenie woli złożone drugiej stronie, które musi być złożone tylko dla pozoru, a jego adresat musi mieć tego świadomość, przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w każdym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Taka też sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie.

(...) sp. z o.o., jak i N. M. nie mieli zamiaru wywołać skutków prawnych jakie wiążą się z zawarciem umowy o pracę, tj. nie chcieli powstania zobowiązania, w którym pracownica miałaby świadczyć na rzecz pracodawcy pracę, a pracodawca tę pracę przyjmować za wynagrodzeniem. Strony nie tylko nie miały zamiaru realizować postanowień umowy, ale także jej nie zrealizowały, a zatem nie istniał pomiędzy nimi stosunek pracy, skoro pracownik pracy nie wykonywał, a pracodawca go nie zatrudniał. W takim zaś przypadku nie mógł powstać tytuł ubezpieczenia, pod którym zainteresowana została zgłoszona. Zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego następuje wówczas jedynie pod pozorem zatrudnienia, a zatem dotyczy osoby, która nie może być uznana za podmiot tego rodzaju ubezpieczenia, ponieważ nie świadczy pracy w ramach stosunku pracy i przez to nie można jej przypisać cech pracownika ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNP 2002 nr 20, poz. 496).

Wobec tego należało stwierdzić, że zainteresowana N. M. w spornym okresie, stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu. W świetle powyższych rozważań w pełni zasadna była zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W konsekwencji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie, o czym orzekł zgodnie z punktem 1 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265), zasądzając od odwołującej na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, o czym orzeczono w punkcie 2 sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...)