Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2020 roku w L.

sprawy Z. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o rekompensatę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach

na skutek odwołania Z. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 9 sierpnia 2019 roku znak: END/25/020263014

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala wnioskodawcy Z. P. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 1 lipca 2019 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na rzecz wnioskodawcy Z. P. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt VIII U 3485/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał wnioskodawcy Z. P. prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2019 roku, to jest od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Równocześnie odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wskazał, że na dzień 1 stycznia 2009 roku wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (decyzja k. 12-14 akt ZUS ).

Z. P. nie zgodził się z powyższą decyzją, wnosząc w dniu 9 września 2019 roku odwołanie od niej. W jego uzasadnieniu wskazał, że pracował w szczególnych warunkach nie tylko w okresie uznanym przez organ rentowy, to jest w latach 1976-1982, ale także od 1982 do 1994 roku (odwołanie k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumenty leżące u podstaw zaskarżonej decyzji. Wskazał, że wnioskodawca nie przedłożył za okres od 1 października 1982 roku do 30 czerwca 1994 roku świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach (odpowiedź na odwołanie k. 6-7 a.s.).

W toku sprawy strony popierały stanowiska prezentowane w sprawie. Pełnomocnik wnioskodawcy domagał się zwrotu kosztów procesu, pełnomocnik organu rentowego wnosił o oddalenie odwołania (protokoły rozpraw k. 14v, k. 42v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. P. urodził się w dniu (...). W dniu 24 lipca 2019 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury w związku z uzyskaniem powszechnego wieku emerytalnego wraz z rekompensatą (wniosek k. 2-3 akt ZUS). Na podstawie przedłożonych dokumentów Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. uznał, że wnioskodawca wykazał staż pracy w wymiarze 5 lat, 11 miesięcy i 16 dni tytułem zatrudnienia w (...) w L. w okresach od 23 września 1976 roku do 7 sierpnia 1977 roku, od 18 sierpnia 1977 roku do 31 maja 1978 roku oraz od 14 czerwca 1978 roku do 30 września 1982 roku (zaświadczenie k. 6 akt ZUS, raport ustalenia uprawnień do świadczenia k. 15-16 akt ZUS).

W dniu 9 sierpnia 2018 roku organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję (decyzja k. 12-14 akt ZUS ).

Poza sporem pozostaje, że Z. P. udowodnił na dzień 31 grudnia 2008 roku 5 lat, 11 miesięcy i 16 dni pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca ma wykształcenie wyższe. W 1982 roku ukończył studia wyższe na Politechnice L. w L. na kierunku technologii i organizacji budownictwa i uzyskał tytuł inżyniera budownictwa. Z dniem 1 października 1982 roku wymieniony został zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w L. na podstawie umowy na czas nieokreślony na stanowisku majstra budowy. Obowiązki wynikające z zatrudnienia powierzono mu na budowie teatru dramatycznego w L. (akta osobowe k. 21 a.s., w tym umowa o pracę z dnia 1 października 1982 roku, zaświadczenie k. 5 akt ZUS). (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w L. (następnie: (...) S.A. w L. zajmowało się budową obiektów przemysłowych i mieszkalnych na terenie województwa (...). Prowadziło budowy m. in. Odlewni (...) w L., osiedla mieszkaniowego C., a także na terenie K.. Zakład miał na wyposażeniu sprzęt ciężki. Praca na budowach odbywała się przez cały rok, co najmniej 8 godzin dziennie, bez przestojów w okresie zimowym.

Na zajmowanym stanowisku majstra wnioskodawca kierował w budową teatru. Codziennie rano wyznaczał pracę podległym mu pracownikom, pokazywał sposób wykonywania czynności. Nadzorował bezpośrednio prace robotników budowalnych, zbrojarzy, murarzy, cieśli, monterów konstrukcji metalowych, którzy wykonywali prace na wysokości. Jego bezpośrednim przełożonym był kierownik budowy W. T. (zeznania wnioskodawcy Z. P. k. 14v-15 a.s., k. 44v-45 a.s., zeznania świadka W. T. k. 42v-43 a.s., zeznania świadka H. T. k. 44 a.s.).

W toku zatrudnienia, z dniem 14 października 1982 roku wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku majstra na budowie B-18 w K. (akta osobowe k. 21 a.s., w tym angaż z dnia 12 października 1982 roku). Na terenie tego miasta nadzorował budowę obiektów przemysłowych: mleczarni, piekarni, następnie elewatorów zbożowych. Jako majster odwołujący weryfikował prawidłowe wykonywanie konkretnego odcinka prac budowlanych. Bezpośrednio nadzorował i rozdzielał pracę pomiędzy brygady pracownicze. Na wskazanych stanowiskach, wnioskodawca zajmował się sprawdzaniem listy obecności podległych mu pracowników i rozliczaniem, raz w miesiącu, kart pracy (zeznania wnioskodawcy Z. P. k. 14v-15 a.s., k. 44v-45 a.s., zeznania świadka J. K. k. 43v a.s., zeznania świadka H. T. k. 44 a.s.).

Z dniem 15 października 1984 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy stanowisko majstra na budowie B-45 , to jest teatru dramatycznego w L. (akta osobowe k. 21 a.s., w tym angaż z dnia 10 października 1984 roku).

W trakcie zatrudnienia, od 1 lipca do 31 grudnia 1985 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy w ramach ½ etatu stanowisko magazyniera w magazynie dostaw inwestorskich na terenie budowy B-45 (akta osobowe k. 21 a.s., w tym podanie z dnia 28 maja 1985 roku). Na powyższym stanowisku wnioskodawca zajmował się przyjmowaniem urządzeń do magazynu. Równocześnie wykonywał obowiązki na stanowisku majstra na budowie teatru dramatycznego (zeznania wnioskodawcy Z. P. k. 14v-15 a.s., k. 44v-45 a.s.).

Z dniem 1 marca 1991 roku pracodawca powierzył Z. P. funkcję kierownika obiektu B-43 w B. przy wznoszeniu zamrażalni owoców (akta osobowe k. 21 a.s., w tym angaż z dnia 19 lutego 1991 roku). Do zakresu jego obowiązków należało m.in. realizowanie robót budowlanych na przydzielonym mu obiekcie lub zespole obiektów. Zgodnie z zakresem obowiązków, wnioskodawca ponosił odpowiedzialność za przebieg procesu budowlanego na obiekcie (w zespole obiektów) od chwili jego rozpoczęcia, aż do całkowitego zakończenia, był odpowiedzialny za rozliczenie oraz postawione do dyspozycji środki produkcji urządzenie pomocnicze oraz ich rozliczenie. Do jego obowiązków, na etapie przygotowania budowy do realizacji należało dokładne zaznajomienie się z dokumentacją techniczną, obejmującą wszystkie roboty danej inwestycji, zrewidowanie i aktualizacja dokumentacji techniczno -kosztorysowej przed zawarciem umowy, opracowanie roboczego projektu, organizacji robót, właściwe przygotowanie produkcji przez opracowanie na podstawie projektu roboczego, harmonogramu pracy i dostaw potrzebnych środków produkcji i siły roboczej, prowadzenie dziennika (budowy wraz z księgę obmiaru robót), protokolarne odebranie od inwestora placu budowy wraz z przepisowymi załącznikami, zagospodarowanie placu budowy, zgodnie z projektem organizacji robót, przestrzeganie terminowego składania potrzebnych środków produkcji i siły roboczej oraz bieżące kontrolowanie uaktualnienia potrzeb, codzienna systematyczna organizacja pracy brygad roboczych, zapewnienie dla nich odpowiedniego frontu robót, terminowe zaopatrzenie w niezbędne narzędzia, urządzenia, odzież ochronną, a także dopilnowanie bezawaryjnej pracy sprzętu i maszyn budowlanych, terminowego i zgodnego z planem dostarczania materiałów budowlanych i prefabrykatów, codzienna systematyczna kontrola wykonywania zadań roboczych przez wszystkie brygady, organizacja gospodarki materiałowej i magazynowej na placach budowy, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz kontrola ewidencji i obrotu materiałowego, nadzór nad pracą przydzielonego transportu i zabezpieczenie dokumentacji transportowej według przepisów szczegółowych, przygotowanie budowy do wykonania robót w okresie ziarnowym, zgodnie z obowiązującymi w tym względzie przepisami szczegółowymi, systematyczna kontrola jakościowa zgodnego z dokumentację techniczną wykonania robót przez wszystkich członków załogi. W okresie likwidacji budowy do zadań odwołującego należało przygotowanie wszelkiej dokumentacji (niezbędnej do ostatecznego odbioru robót, inicjowanie zwołania komisji odbiorczej oraz zapewnienie jej niezbędnych warunków pracy w czasie prac komisji, dopilnowanie usunięcia w ustalonym terminie wszelkich wad i usterek stwierdzonych w czasie odbioru oraz uzyskanie od osób upoważnionych przez komisję protokolarnego stwierdzenia usunięcia wad, pełne rozliczenie materiałów budowy, zlikwidowanie magazynu, inwentaryzacja pozostałych materiałów oraz materiałów z odzysku, po rozbiórce tymczasowych zabudowań i urządzeń, jak również przekazanie pozostałych materiałów i urządzeń do właściwych magazynów przedsiębiorstwa, dokonanie ostatecznych rozliczeń materiałowych, przekazania wszelkich akt budowy do działu wykonawstwa oraz uzyskania absolutorium (akta osobowe k. 21 a.s., w tym zakres czynności, obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności kierownika obiektu).

Od dnia 15 sierpnia 1991 roku wnioskodawca pełnił funkcję kierownika obiektu B-45 (teatru dramatycznego w L.), od 8 lutego 1994 roku kierownika obiektu B-10 ( banku (...)), następnie B-70 (budynku mieszkalnego przy ul. (...) w L. (akta osobowe k. 21 a.s., w tym angaże z dnia: 19 lutego 1991 roku, 20 sierpnia 1991 roku, 20 czerwca 1994 roku, 8 lutego 1994 roku, 9 maja 1994 roku, zeznania wnioskodawcy Z. P. k. 14v-15 a.s., k. 44v-45 a.s., zeznania świadka S. W. k. 44 a.s.).

Na zajmowanym stanowisku kierownika obiektu odwołujący przeglądał techniczną dokumentację budowy. Pod koniec miesiąca obliczał wynagrodzenia podległych mu pracowników, zajmowało mu to jeden dzień. Spotykał się z inspektorami nadzoru, zarówno w biurze jak i na terenie budowy. Spotkania takie odbywały się 2 razy w miesiącu, czasami raz w miesiącu. Do zakresu jego obowiązków nie należało sporządzanie wniosków o nagrody lub kary. Jego miejsce pracy znajdowało się w biurze, usytuowanym każdorazowo na terenie budowy.

W skład każdej brygady, którą nadzorował, wchodziło średnio 100 osób. Jako majster oraz kierownik obiektu, Z. P. nadzorował prace wykonywane przez: zbrojarzy, spawaczy, operatorów koparek i innych ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, malarzy na wysokościach, betoniarzy, dekarzy, montażystów konstrukcji metalowych i żelbetowych na wysokościach, cieśli.

Odwołujący pracował na jednej zmianie w pełnym wymiarze czasu pracy, a często ponad ten wymiar- przy nadzorowaniu prac, które z uwagi na swój charakter, nie mogły być przerwane. Sprawował kontrolę międzyoperacyjną oraz dozór inżynieryjno- techniczny, co wiązało się z koniecznością samodzielnego i osobistego sprawdzania wykonania poszczególnych elementów budowy, na wszystkich rodzajach budów, na każdym etapie i odcinku budowy.

Pracodawca nie wypłacał dodatków za pracę w szczególnych warunkach. Stosunek pracy ustał z dniem 30 czerwca 1994 roku (akta osobowe k. 21 a.s., w tym umowa o pracę z dnia 1 października 1982 roku, zeznania wnioskodawcy Z. P. k. 14v-15 a.s., k. 44v-45 a.s., zeznania świadka S. W. k. 44 a.s., zeznania świadka W. T. k. 42v-43 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wymienionych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, aktach osobowych wnioskodawcy oraz zeznań odwołującego i świadków. Sąd obdarzył wiarą zgromadzone w sprawie dowody nieosobowe w postaci dokumentów, znajdujące się w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i aktach osobowych. Były one przechowywane przez uprawniony podmiot, nie nosiły śladów podrobienia ani przerobienia. Ich treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nie budziły one również wątpliwości Sądu. W aktach tych znajdują się umowy o pracę, angaże, zakresy obowiązków, pisma pracodawcy, na podstawie których możliwe było ustalenie okresów pracy i zakresu obowiązków skarżącego.

W ocenie Sądu, na wiarę zasługiwały również zeznania przesłuchanych w sprawie świadków. Świadek W. T. pracował w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w L. od 1970 roku do 2000 roku na różnych stanowiskach. Był bezpośrednim przełożonym wnioskodawcy od 1982 roku. Świadek J. K. był zatrudniony z wnioskodawcą w tym samym przedsiębiorstwie. Pozostawał w zatrudnieniu od 1979 roku 2005 roku na stanowisku majstra, kierownika robót inżynieryjnych, ostatnio jako kierownik robót. Wspólnie z wnioskodawcą pracował na budowie teatru w L., następnie szpitala przy ul. (...) w L.. Wskazał, że wnioskodawca był majstrem na budowie teatru w L., nadzorował pracowników, którzy jako podstawowe wykonywali czynności w budownictwie. Dokonywał odbioru technicznego i pilnował robót. Nadzorował czynności wykonywane przez wszystkich pracowników oraz brygadzistów pracujących. S. W. był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie w latach 1976-1994. Wspólnie z wnioskodawcą wykonywał prace na terenie budowy teatru w L. w latach 1991-1992. H. T. pracował w tym samym zakładzie w latach 1977 do 2005. Był zatrudniony na stanowisku cieśli na wysokości. Wskazał, że wnioskodawca pracował na stanowisku majstra, dokonywał odbioru technicznego prac ciesielskich i prac innych brygad.

Z zeznań świadków wynikało, że wykonując obowiązki na stanowiskach majstra oraz kierownika obiektu, Z. P. sprawował bezpośredni dozór inżynieryjno-techniczny na budowach. Wykonywanie czynności na stanowisku kierownika obiektu wiązało się ze sprawowaniem nadzoru nad wznoszeniem jednego obiektu bądź zespołu obiektów wchodzących w skład całej budowy, w przypadku stanowiska majstra- ponoszeniem odpowiedzialności za konkretne odcinki prac danej budowy.

Wszystkie prowadzone przez zakład pracy budowy obejmowały wykonywanie prac o takim samym charakterze, choć różniły się one stopniem złożoności i technologią wznoszenia. (...) wykonywała roboty budowlane na budowach zarówno od podstaw – począwszy od fundamentów, jak również zajmowała się montażem samych konstrukcji stalowych. Podnosili, że w świadectwach pracy wystawianych przez (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w L. pracodawca nie wszystkim pracownikom czynił adnotacje o pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Świadkowie jednoznacznie zeznali, że na zajmowanych stanowiskach majstra, kierownika obiektu zakres obowiązków odwołującego się był podobny i polegał na sprawowaniu nadzoru nad ciągiem technologicznym wykonawstwa robót budowlano-montażowych. Wskazywali, że na stanowisku kierownika obiektu wnioskodawca ponosił większą odpowiedzialność i otrzymywał wyższe wynagrodzenie. Organizacja pracy była specyficzna, gdyż teren budowy obejmował często duże powierzchnie.

Przesłuchani w sprawie świadkowie to osoby obce dla wnioskodawcy, jego współpracownicy, którzy byli zatrudnieni razem z nim w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w L. tzw. (...). Zgodnie podawali, iż wszyscy nadzorowani przez Z. P. pracownicy wykonywali jako podstawowe prace w warunkach szczególnych. Wywodzili, że niezależnie od nazwy zajmowanego stanowiska odwołujący sprawował bezpośredni nadzór, kontrolę nad pracą osób zatrudnionych na budowach. Bez względu na zajmowane stanowisko- majstra czy kierownika obiektu, wnioskodawca pracował na placu budów. Z uwagi na swój charakter, prowadzone prace wymagały dużego zaangażowania osób nadzorujących. Nie negowali, że do zakresu obowiązków przypisanych do stanowiska kierownika obiektu należały czynności organizacyjne i administracyjne, niemniej jednak podnosili, że były one związane z nadzorem, a codzienna bezpośrednia kontrola pracowników zatrudnionych na budowie była rzeczą stałą. Wskazywali, że ubezpieczony pełniąc funkcje kierownicze był narażony na takie same warunki pracy, co nadzorowani przez niego pracownicy. Sąd Okręgowy podzielił w tym zakresie zeznania świadków, gdyż były jasne, logiczne i pozbawione sprzeczności. Mimo, że fakty będące przedmiotem zeznań świadków miały miejsce przed wieloma laty, to wskazać należy, iż co do zasadniczych okoliczności były one zbieżne, spójne i wzajemnie się uzupełniały.

Wszyscy świadkowie z racji swoich obowiązków pracowniczych znali organizację zakładu zatrudniającego wnioskodawcę, specyfikę czynności wykonywanych na poszczególnych stanowiskach, gdyż wykonywali te same, co wnioskodawca czynności pracownicze, okresowo widywali też wnioskodawcę przy pracy. Tym samym mieli oni sposobność dokonania spostrzeżeń okoliczności, o których zeznawali, a ich stały i powtarzający się charakter utrwalił ich przebieg na tyle, iż mimo upływu czasu przedstawili poszczególne zdarzenia rzetelnie i spójnie. Co do zasadniczych okoliczności były one zbieżne, spójne i wzajemnie się uzupełniały.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy Z. P. jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. 2018, poz. 1924 ze zm.) rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Warunki jej przyznania precyzuje art. 21 cytowanej ustawy, który stanowi, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2020, poz. 53 ze zm.), wynoszący co najmniej 15 lat. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z treścią art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Tym samym, aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 roku udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 roku, sygn. K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Według art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 cytowanej normy prawnej stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983, Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Jednocześnie przepis art. 1 § 2 rozporządzenia stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Sąd, w przeciwieństwie do organu rentowego, nie jest związany określonymi środkami dowodowymi, gdyż zgodnie z treścią art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron.

W rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, w wykazie A w dziale XIV „Prace różne”, pod pozycją 24 uregulowane zostały prace polegające na „kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”. Również akt resortowy, to jest zarządzenie numer 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. U. (...) 1983, Nr 3, poz. 6-8) w wykazie A, dziale XIV „Prace różne”, w punkcie 24 wymienia „kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na wydziałach i oddziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”.

W oparciu o wyniki przeprowadzone postępowania Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawca w okresie od 1 października 1982 roku do 30 czerwca 1985 roku oraz od 1 stycznia 1986 roku do 30 września 1994 roku (po odliczeniu okresu, kiedy wnioskodawca wykonywał w ramach ½ etatu czynności na stanowisku magazyniera), łącznie przez 11 lat i 3 miesiące zajmując stanowiska: majstra budowy oraz kierownika obiektu, Z. P. nadzorował pracę pracowników budowlanych zatrudnionych na stanowiskach wymienionych w wykazie A, dziale V cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Stosownie do utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, Lex nr 528152, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNP 2002/11/272). Praca inna niż praca w szczególnych warunkach wykonywana tylko w znikomym zakresie, czy tylko wyjątkowo, nie przeszkadza w uznaniu, że praca w szczególnych warunkach wykonywana jest w pełnym wymiarze czasu pracy. Nadto integralną częścią pracy w szczególnych warunkach mogą być czynności biurowo-administracyjne.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, nie mających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji.

Rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy miał na uwadze, że ustalając charakter pracy wnioskodawcy należało odróżnić dozór inżynieryjno -techniczny od uprawnień organizacyjnych i personalnych. Dozór inżynieryjno - techniczny to specjalistyczny dozór nad procesami technologicznymi np. nad procesami produkcji i nad pracownikami w zakresie tych procesów. Natomiast uprawnienia organizacyjne i personalne są związane z planowaniem pracy, zamawianiem surowców, narzędzi oraz zatrudnianiu, szkoleniu, zwalnianiu pracowników.

Przeprowadzone w tym zakresie postępowanie dowodowe wykazało, iż wnioskodawca w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy stale przebywał w środowisku pracy, w którym zatrudnieni byli pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach i wykonywali oni jako podstawowe (a więc wykonywane przez przeważającą liczbę pracowników danego wydziału oraz mające najistotniejsze znaczenie dla działania tego wydziału) prace wymienione w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w dziale V „Budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” pod poz. 3 „Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych”, pod poz. 4 „Prace zbrojarskie i betoniarskie”, pod poz. 5 „ Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości”, pod poz. 6 „Prace malarskie konstrukcji na wysokości”, pod poz. 9 „Prace dekarskie”, zaś w dziale XIV „Prace różne”, pod poz. 12 pkt „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym”.

W świetle zeznań świadków oraz wnioskodawcy nie można uznać, że praca odwołującego w szczególnych warunkach była tylko częścią jego obowiązków. Wykonywane przez niego czynności administracyjno-biurowe w postaci sprawdzania listy obecności, sporządzania wykazu przepracowanych godzin miały ścisły z pełnionym dozorem inżynieryjno-technicznym i stanowiły, z istoty rzeczy, integralną część sprawowanej kontroli. Z kolei czynności organizacyjne i personalne, które wykonywał stanowiły jedynie marginalny, pod względem zaangażowania czasowego charakter.

Należy jeszcze raz podkreślić, iż pojęcie dozoru inżynieryjno – technicznego jest pojęciem szerszym niż tylko bezpośrednie nadzorowanie pracowników, gdyż zawiera w sobie również konieczność analizowania dokumentacji oraz wykonywania innych czynności niezbędnych do prawidłowej organizacji pracy. Dopiero wszystkie te czynności wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy składają się na dozór inżynieryjno – techniczny i podlegają zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych. Nie ma zatem podstaw do ich wyłączania i traktowania odrębnie. W sytuacji, gdy dozór inżynieryjno-techniczny jest pracą w szczególnych warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma żadnej potrzeby ustalania, ile czasu pracownik poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2009 roku, II UK 243/08, LEX nr 550990). W orzeczeniu z dnia 30 stycznia 2008 roku, I UK 195/07, LEX nr 375610 Sąd Najwyższy stwierdził, iż osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności. Ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby, zostało uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.

Reasumując, w rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do przyznania mu rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, gdyż legitymuje się łącznie okresem ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W niniejszej sprawie nie zachodzi również negatywna przesłanka, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, gdyż na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca nie legitymuje się stażem ogólnym pracy w wymiarze 25 lat. Wykładnia funkcjonalna tego przepisu wskazuje, że dotyczy ona pobierania przez osobę występującą o rekompensatę emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np.:

a)  na podstawie art. 46 w związku z art. 29, 32 i 33 lub 39, 50, 50a, 50e ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

b)  na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

c)  na podstawie art. 34 i 48 w związku z art. 49 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 roku;

d)  na podstawie art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela.

W niniejszej sprawie wnioskodawca nabył wprawdzie prawo do emerytury, jednakże nie w obniżonym wieku emerytalnym, a z uwagi na ukończenie powszechnego wieku emerytalnego na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że Z. P. spełnił wszystkie warunki do przyznania mu rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. W myśl postanowień art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Natomiast zgodnie z art. 129 ust. 1 tej ustawy, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Sąd Okręgowy, kierując się powyższymi przepisami zmienił zaskarżoną decyzję ustalając wnioskodawcy prawo do rekompensaty od dnia 1 lipca 2019 roku, o czym orzekł jak w punkcie I wyroku.

Orzeczenie o zwrocie kosztów procesu uzasadnia przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c., a ich wysokość w kwocie 180 złotych ustalono na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800 ze zm. w wersji obowiązującej na dzień złożenia odwołania), o czym Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku.