Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Bogusława Jarmołowicz-Łochańska

Sędziowie: Agnieszka Wiśniewska

Magdalena Hemerling

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Sprawiedliwości i Skarbowi Państwa - reprezentowanemu przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie

z dnia 10 grudnia 2019 r., sygn. akt I C 2739/18

1.  oddala apelację;

2. zasądza od A. K. na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Sprawiedliwości i Skarbu Państwa reprezentowanego przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej kwoty po 900,00 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 412/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 maja 2018 r. powód A. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego Ministra Sprawiedliwości i Dyrektora Aresztu Śledczego w G. kwoty 10.596,85 zł tytułem zwrotu bezprawnie dokonanego potrącenia z przysługującego powodowi wynagrodzenia za pracę wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 26 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 15.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za niemożność korzystania z mienia. Powód podniósł, że dokonane potrącenia z jego wynagrodzenia na mocy art. 125 k.k.w. są niezgodne z prawem Unii Europejskiej. Ostatecznie powód wskazał, iż domaga się zasądzenia w niniejszym postępowaniu kwoty 19.768,99 zł tytułem zwrotu bezprawnie dokonanego potrącenia z przysługującego powodowi wynagrodzenia za pracę zapłaty oraz kwoty 15.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za niemożność korzystania z mienia.

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie na podstawie art. 67 § 2 k.p.c. ustalił, że czynności procesowe za Skarb Państwa podejmuje obok Ministra Sprawiedliwości również Dyrektor Generalny Służby Więziennej.

W odpowiedzi na pozew obie jednostki organizacyjne reprezentujące Skarb Państwa wniosły o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na rzecz każdego z nich kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w pkt 1 oddalił powództwo, w pkt 2 zasądził od powoda A. K. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Sprawiedliwości, Dyrektora Generalnego Służby Więziennej 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

A. K. w okresie od dnia 17 listopada 2016 roku do dnia 14 lutego 2019 r. odbywał karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w G. na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim z dnia 27 listopada 2015 r. wydanym w sprawie II K 653/15.

Decyzją Dyrektora Aresztu Śledczego w G. A. K. został skierowany do podjęcia pracy w (...) Sp. z o.o. Osadzony świadczył na rzecz tego pracodawcy pracę jako pomocnik spawacza tworzyw sztucznych w okresie od 26 kwietnia 2017 r. do dnia 30 listopada 2018 r. w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzenie minimalne.

W okresie od dnia 04 grudnia 2018 r. do dnia 14 lutego 2019 r. A. K. świadczył pracę na podstawie skierowania do pracy w (...) S.A. w pełnym wymiarze czasu pracy jako pracownik magazynowy z wynagrodzeniem umożliwiającym osiągnięcie płacy minimalnej przy przepracowaniu pełnej miesięcznej normy czas pracy oraz proporcjonalnym do ilości przeprowadzonych godzin.

W okresie od kwietnia 2017 r. do lutego 2019 r. z wynagrodzenia skazanego potrącano kwoty na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 7%, zaś 45% było potrącane na cele Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy utworzonego na podstawie art. 6a ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. Jednocześnie Sąd pierwszej instancji wskazał, że na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania powoda, uznając, że przeprowadzenie było nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy zaznaczył, że powód swoje roszczenie o zwrot potrącenia wywodził z art. 417 k.c., art. 77 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 47 Karty Praw Podstawowych, Rekomendacji Rec (2006)2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy w sprawie Europejskich Reguł Więziennych, zaś roszczenie o zadośćuczynienie na art. 23 k.c., art. 24 k.c. i art. 448 k.c., podnosząc że dokonane potrącenia z jego wynagrodzenia na mocy art. 125 k.k.w. są niezgodne z prawem Unii Europejskiej.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że na mocy art. 121 k.k.w. w stosunku do skazanych zatrudnionych na podstawie skierowania do pracy nie stosuje się przepisów prawa pracy, z wyjątkiem przepisów dotyczących czasu pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a wynagrodzenie przysługujące skazanemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przy przepracowaniu pełnego miesięcznego wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy. Przywołano w dalszej kolejności treść art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, art. 77 ust. 1 Konstytucji RP oraz pkt. 26.10 Rekomendacji Rec (2006)2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy w sprawie Europejskich Reguł Więziennych. W ocenie Sądu Rejonowego żadne z praw powoda wymienione w ww. przepisach nie zostały naruszone.

Podkreślił Sąd Rejonowy, że umożliwienie świadczenia pracy skazanemu pozbawionemu wolności stanowi przejaw prewencji szczególnej i jest to jednocześnie podstawowy środek zmierzający do jego resocjalizacji, o czym świadczy art. 67 § 3 k.k.w. Ponadto zgodnie z art. 127 § 1 k.k.w. okresy pracy, za które przysługuje wynagrodzenie, wykonywanej przez skazanego w czasie odbywania kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem prac, o których mowa w art. 123a § 1, 2 i 3 k.k.w.), są okresami składkowymi na zasadach określonych w przepisach emerytalnych. Stosownie zaś do przepisów ustawy o zatrudnieniu osób pozbawionych wolności, zatrudnienie to powinno mieć na celu przede wszystkim pozytywne oddziaływanie na ich postawy, zaś osiąganie zysku powinno być podporządkowane resocjalizacji.

Zgodnie z art. 123 § 1 k.k.w. – praca skazanego jest odpłatna, z zastrzeżeniem art. 123a k.k.w. Wynagrodzenie przysługujące skazanemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przy przepracowaniu pełnego miesięcznego wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że powód za wykonywaną pracę otrzymywał wynagrodzenie, z którego zgodnie z art. 125 § 1 k.k.w. potrącano mu 7% na cele Funduszu określone w art. 43 § 8 oraz 45% na cele Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy utworzonego na podstawie art. 6a ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności. Przy czym jest to szczególna podstawa świadczenia pracy, nie będąca stosunkiem pracy, zleceniem, dziełem ani umową o świadczenie usług. Potrąceń dokonuje się z kwoty wynagrodzenia, czyli z pełnej kwoty wynagrodzenia brutto.

Odnosząc się do powoływanego przez powoda wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. P 20/09, Sąd Rejonowy wskazał, że Trybunał stwierdził w nim, że art. 123 § 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy w zakresie, w jakim zawiera słowo "połowy", jest niezgodny z art. 32 oraz z art. 65 ust. 4 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak przepis ten został przez ustawodawcę zmieniony i dostosowany do ww. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ zatem dokonywane potrącenia z wynagrodzenia powoda miały swoją podstawę w art. 125 § 1 k.k.w., Sąd Rejonowy uznał, iż nie może być mowy o bezprawnym działaniu organu władzy publicznej w rozumieniu art. 417 k.c. czy art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. W konsekwencji brak jest również podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda o zadośćuczynienie za niemożność korzystania z mienia w oparciu o art. 23 k.c., art. 24 k.c. i art. 448 k.c. Nie doszło bowiem do naruszenia dobra osobistego powoda, nadto prawo do korzystania z mienia nie jest dobrem osobistym. Powód był zatrudniony na podstawie skierowania do pracy, zaś wynagrodzenie, które otrzymywał było zgodne z przepisami kodeksu karnego wykonawczego, tj. art. 123 i art. 125 w zw. z art. 242 § 15 k.k.w. Powód otrzymywał bowiem minimalne wynagrodzenie za pracę w rozumieniu art. 123 § 2 k.k.w., jednak część tego wynagrodzenia podlegała potrąceniu na rzecz omawianych funduszy, co miało oparcie w przepisach prawa.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, brak było również podstaw do stwierdzenia, że art. 125 k.k.w. przewidujący te potrącenia jest niezgodny z prawem europejskim. Potrąceń z wynagrodzenia osób pozbawionych wolności dokonuje się na rzecz funduszy, jako środków realizacji społecznych i resocjalizacyjnych celów. umożliwienie świadczenia pracy skazanemu pozbawionemu wolności stanowi przejaw prewencji szczególnej i jest to jednocześnie podstawowy środek zmierzający do jego resocjalizacji. Zatem głównym celem jego pracy nie jest otrzymywanie określonego wynagrodzenia. Jednocześnie potrącenia, o których mowa w ww. przepisie służyły interesom publicznym i były przeznaczane między innymi na tworzenie nowych miejsc pracy dla osadzonych, dla których praca pełni przede wszystkim funkcję resocjalizacyjną. Środki te nadto były przeznaczane na pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz ich bliskim, w szczególności w zakresie pomocy medycznej, psychologicznej czy też pomocy prawnej.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła strona powodowa zaskarżając wyrok w całości. Zarzuciła przy tym Sądowi Rejonowemu naruszenie:

1)  art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej(dalej: TFUE) w zw. z art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej (dalej: TUE) w zw. z art. 4 ust.3 TUE art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej dalej: KPP) poprzez zaniechanie skierowania pytania prejudycjalnego do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości na podstawie art. 267 TFUE;

2)  art. 196 § 1 k.p.c. w zw. z art. 198 § 4 k.p.c. w zw. z art. 72 § 1 pkt l k.p.c. w zw. z art. 17 ust. l TUE oraz w zw. z art. 4 ust.3 TUE i w zw. z art. 47 KPP polegającą na zaniechaniu zawiadomienia Komisji Europejskiej mimo zgłoszonego wniosku;

3)  art. 278 § l k.p.c. w zw. z art. 17 ust. l TUE oraz w zw. z art. 47 KPP polegającą na odmowie powołania w charakterze biegłego Komisji Europejskiej;

4)  art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 267 TFUE w zw. z art.19 ust 1 TUE oraz w zw. z. art. 47 KPP polegającą na nierozpoznaniu istoty sprawy;

5)  art. 6 k.p.c. w zw. z art. 47 KPP;

6)  art. 299 k.p.c. w zw. z art. 19 ust. l TUE i w zw. z art. 4 ust. 3 TUE oraz w zw. z art. 47 KPP polegającą na odmowie przesłuchania powoda na okoliczności przedmiotowej sprawy;

7)  art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 2 pkt. 1 i 3 ustawy o umowach międzynarodowych z dnia 14 kwietnia 2000r., (Dz. U. Nr 39, poz.443) w zw. z art. 26 i 27 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów sporządzonej w W. 23 maja 1969r., Dz. U. z dnia 1990r.,nr74 poz. 439)oraz w zw. z art. 2 Traktatu Akcesyjnego podpisanego w dniul6 kwietnia 2003r.(Dz. U. 2004,Nr. 90,poz. 864)w zw. art.19 ust. 1 TUE i w zw. z art. 4 ust. 3 TUE oraz w zw. z Rekomendacją Rec (2006) 2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy w sprawie Europejskich Reguł Więziennych, bowiem przepis podstawie którego potrącano wynagrodzenie jest niezgodny z prawem Unii Europejskiej oraz z Konstytucją.

Mając na względzie powyższe zarzuty, powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku polegającą na uwzględnieniu powództwa w całości, z tym że powód wnosił o przyznanie mu kwoty 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 19.768,99 zł tytułem odszkodowania. Ponadto pełnomocnik z urzędu powoda wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym. Ewentualnie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądu Rejonowego dla Warszawy- Śródmieścia w Warszawie.

W odpowiedziach na apelację, pozwani wnieśli o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Ministra Sprawiedliwości oraz Skarbu Państwa – Dyrektora Generalnego Służby Więziennej kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy przyjął za własne poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne stwierdzając, że znajdują umocowanie w prawidłowo ocenionym materiale dowodowym. Sąd II instancji stwierdza również, że podjęte rozstrzygnięcie znajduje oparcie w obowiązujących przepisach oraz wywiedzionych na ich podstawie niewadliwych rozważaniach prawnych, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Wskazać należy, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 299 k.p.c. w zw. z art. 19 ust. l TUE i w zw. z art. 4 ust. 3 TUE oraz w zw. z art. 47 KPP. Dowód z przesłuchania stron ma charakter posiłkowy, gdyż dopuszczalność jego przeprowadzenia powstaje tylko wówczas, gdy za pomocą innych środków dowodowych nie można dojść do wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie jest rolą tego dowodu umożliwienie stronie osobistego odniesienia się do twierdzeń i wywodów strony przeciwnej. Kwestia konieczności przeprowadzenia dowodu z przesłuchania strony należy do zakresu swobodnej decyzji sądu opartej na analizie zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie jego spójności i zupełności. Przyjmuje się, że jego przeprowadzenie konieczne jest, gdy nie ma możliwości przeprowadzenia innych dowodów, lub gdy brak jest dowodów. W rezultacie nieprzesłuchanie strony może stanowić naruszenie art. 299 k.p.c. tylko wówczas, gdy mogło ono wpłynąć na wynik sprawy, rozumiany jako wyjaśnienie wszystkich istotnych i spornych okoliczności dotyczących stosunków prawnych pomiędzy stronami sporu, albo gdy dowód z przesłuchania strony był jedynym dowodem, którym dysponował sąd (tak m.in.: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lutego 2010 r., sygn. akt II CSK 369/09, Lex nr 570129; zob. też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 listopada 2017 r., I ACa 424/17, LEX nr 2412772). Jeżeli zatem fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione w toku dotychczasowego postępowania dowodowego, to brak jest podstaw do przesłuchania stron (wyr. SN z 18.8.1982 r., I CR 258/82, Legalis). W ocenie Sądu Okręgowego, brak jest uzasadnionych podstaw do uznania, że złożone przez powoda zeznania w charakterze strony mogłyby wpłynąć na wynik niniejszego postępowania, a nie zmierzały jedynie do jego przedłużenia. Przede wszystkim powód nie wskazał okoliczności na jakie dowód z jego przesłuchania miałby zostać przeprowadzony, ograniczając się jedynie do wskazania, iż zeznania miałyby dotyczyć „okoliczności przedmiotowej sprawy”. W tym miejscu wskazać należy, że w istocie okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy były bezsporne. Strona pozwana nie kwestionowała, że powód był zatrudniony na podstawie skierowania do pracy, o którym mowa w art. 121 § 2 k.k.w. Bezsporny był również fakt dokonywania z wynagrodzenia przysługującemu powodowi potrąceń, o których mowa w art. 125 k.k.w. Istota sporu koncentrowała się wokół oceny zasadności dokonywania ww. potrąceń. Z tej przyczyny za nietrafny należało również uznać zarzut naruszenia art. 6 k.p.c. w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Sąd Rejonowy wbrew twierdzeniom strony powodowej przeprowadził wszystkie dowody niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, pomijając dowody nieistotne czy zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania.

Nie doszło również do naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w zw. z art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej w zw. z art. 4 ust.3 TUE art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej poprzez zaniechanie zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Podkreślenia wymaga, że decyzja o wystąpieniu przez sąd z takim pytaniem należy do sądu. Uczestnik postępowania sądowego nie ma konstytucyjnego ani ustawowego prawa, by żądać od sądu wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym. Jedynym podmiotem rozstrzygającym o zasadności wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym jest skład orzekający, który powinien kierować się własną oceną sprawy, a nie wnioskami stron. To od oceny sądu krajowego, zależy czy istnieje konieczność uzyskania odpowiedzi, która jest niezbędna do wydania rozstrzygnięcia.

W tym kontekście wskazać należy, że nie istnieją akty prawa międzynarodowego, które w sposób wiążący strony regulowałyby kwestię wynagrodzenia skazanych. Standardy międzynarodowe w tej mierze to zalecenia przyjęte przez organy międzynarodowe: Radę Europy oraz Zgromadzenie Ogólne ONZ, tj. odpowiednio Rekomendacja Rec (2006)2 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich Rady Europy Europejskie reguły więzienne i Wzorcowe reguły minimum postępowania z więźniami, które nie mają jednak mocy wiążącej. Standardy międzynarodowe wyznacza również Europejski Trybunał Praw Człowieka, który orzeka w oparciu o przepisy Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W sprawie S. przeciwko A., nr skargi 37452/02, Trybunał przyznał, że nawet potrącenie wynagrodzenia w wysokości 75% nie jest niezgodne z konwencją i nie jest nieracjonalne, gdyż państwo ponosi koszty utrzymania więźniów. Trybunał zauważył, że pobieranie go nie jest jako takie niezgodne z Konwencją. Wysokość potrąceń określił na wysoką, niemniej jednak nie uznał, aby była nieuzasadniona ze względu na ogólne koszty funkcjonowania więzień i fakt, że państwo pokrywa całe utrzymanie więźnia, w tym ubezpieczenie zdrowotne i wypadkowe. Trybunał zauważył, że praca w więzieniu różni się pod wieloma względami od pracy zwykłych pracowników i służy głównie resocjalizacji. Sytuacja taka jest daleka od zwykłych stosunków pracodawca - pracownik. W rezultacie pracujący więzień nie jest w istotnie podobnej sytuacji do zwykłych pracowników. Europejski Trybunał Praw Człowieka dopuszcza zatem w szerokim zakresie potrącenia z wynagrodzenia za pracę więźniów.

W konsekwencji, zasadnie Sąd Rejonowy oddalił wnioski powoda o zwrócenie się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym. Materia ta nie jest regulowana bowiem przez Prawo Unii Europejskiej.

Z tych samych przyczyn chociażby nie można uznać, aby doszło do naruszenia art. 196 § 1 k.p.c. w zw. z art. 198 § 4 k.p.c. w zw. z art. 72 § 1 pkt l k.p.c. czy też art. 278 § l k.p.c. w zw. z art. 17 ust. l TUE oraz w zw. z art. 47 KPP poprzez odpowiednio zaniechanie powiadomienia Komisji Europejskiej czy powołania Komisji Europejskiej w charakterze biegłego. Wbrew twierdzeniom apelującego, art. 196 § 1 k.p.c. nie stanowi podstawy do wezwania Komisji Europejskiej jako uczestnika/strony postepowania. Przepis ten reguluje sytuację, w której powód w ogóle nie posiada legitymacji procesowej czynnej do wytoczenia danego powództwa. Nie sposób uznać, aby to Komisja Europejska a nie powód posiadała legitymację czynną w przedmiotowej sprawie. Również absurdalny jest wniosek o powołanie Komisji Europejskiej w charakterze biegłego. Abstrahując od faktu, że skarżący nie wskazał na jaką okoliczność biegły ten miałby zostać powołany, to w ocenie Sądu Okręgowego procedura cywilna nie przewiduje możliwości powołanie instytucji Unii Europejskiej na biegłego sądowego. Biegłym sądowym może być wyłącznie osoba fizyczna, ewentualnie instytut naukowy lub naukowo-badawczy. Komisja Europejska nie jest ani jednym ani drugim.

Z wynagrodzenia przysługującemu powodowi za świadczoną pracę stosownie do art. 125 § 1 kkw, potrącano 7% na cele Funduszu określone w art. 43 § 8 k.k.w. oraz 45% na cele Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy utworzonego na podstawie art. 6a ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności. W doktrynie i orzecznictwie nie jest kwestionowany fakt, iż skierowanie do pracy ma charakter publicznoprawny (administracyjnoprawny). Skierowanie do pracy tworzy niepracowniczy stosunek zatrudnienia typu penalnego. Status prawny skazanego zatrudnionego na podstawie skierowania do pracy wykazuje istotne różnice w porównaniu ze statusem prawnym pracownika, ponieważ praca skazanego stanowi element kary pozbawienia wolności i jest wykonywana w ramach stosunku publicznoprawnego.

W przedmiocie konstytucyjności wskazanego przepisu wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 lutego 2010 r., sygn. akt P 20/09. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny zważył, że osoby skazane na karę pozbawienia wolności mają konstytucyjne prawo do sprawiedliwego (godziwego) wynagrodzenia za świadczoną pracę oraz prawo do minimalnego wynagrodzenia umożliwiającego zaspokojenie ich podstawowych potrzeb. Jednocześnie podkreślono, że Konstytucja nie wyklucza wprowadzenia szczególnych rozwiązań dotyczących dysponowania wynagrodzeniem przez osoby skazane ani też obowiązkowych potrąceń na określone cele społeczne. Regulacje te muszą jednak służyć realizacji określonych wartości konstytucyjnych i nie mogą prowadzić do naruszenia zasady równości. Sąd Okręgowy wskazuje ponadto, że Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie sformułował następujące pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego: „czy art. 125 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) jest zgodny z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, ze zm.)?”. Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie P 5/17 na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym umorzył postępowanie. W uzasadnieniu postanowienia Trybunał Konstytucyjny dał jednak po części wyraz swoim poglądom wskazując, że sama treść przywołanych przez sąd pytający przepisów określających cele, na jakie użytkowane są środki, zgromadzone na Funduszu Pomocy oraz Funduszu Aktywizacji, w sposób oczywisty wskazują na istnienie pewnych wartości konstytucyjnych, które w ten sposób są urzeczywistniane przez organy władzy państwowej. Nie sposób zatem uznać, aby fakt dokonywania potrąceń, nawet w wysokości przenoszącej 50% miesięcznego wynagrodzenia przysługującego osobie pozbawionej wolności za świadczoną pracę, był niezgodny z Konstytucją lub - jak wnosi skarżący - niezgodny z prawem Unii Europejskiej. Tym bardziej jak wspomniano powyżej, materia ta nie jest regulowana prawem unijnym.

Jedynie na marginesie można wskazać, że nie tylko polskie przepisy prawne przewidują dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę osób skazanych i osadzonych. Takie rozwiązanie nie jest obce również innym prawodawstwom europejskim. Wskazać należy przykładowo, że w Polsce wynagrodzenie więźniów równe jest płacy minimalnej, od której dokonuje się potrąceń na rzecz obu wskazanych w art. 125 k.k.w. funduszy, natomiast w innych państwach wynagrodzenie osób osadzonych równe jest następującym ułamkom płacy minimalnej: S.− 50%, W.– od 5% do 44%, F. – 44%, N.– od 9% do 40%, S. – 35%, W.– 33%, F.– 44% (uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – kodeks karny wychowawczy z dnia 15 grudnia 2016 r.). Wskazane przykłady pokazują wyraźnie, że więźniowie nie muszą być zatrudniani na takich samych warunkach jak osoby świadczące pracę na podstawie umowy o pracę „na zewnątrz”, oraz że możliwe jest dokonywanie różnych potrąceń z wynagrodzenia więźniów bądź wynagradzanie ich w oparciu o inne stawki, które stanowią jedynie część stawki minimalnej pracowników nie będących osadzonymi, z tego względu, że państwo łoży na utrzymanie więźniów.

W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego potrącenie łączne na Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy i Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 52% jest dopuszczalne co do wysokości.

Potrącenia dokonywane z wynagrodzenia powoda miały zatem swoją podstawę w art. 125 k.k.w., nie doszło wobec tego jak prawidłowo zważył Sąd Rejonowy do bezprawnego działania organu władzy publicznej, uzasadniającego jego odpowiedzialność na podstawie art. 417 k.c. W konsekwencji brak było zatem i podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda o zasądzenie zadośćuczynienia.

Z powyższych przyczyn, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu uwzględniającym zmiany wprowadzone Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Magdalena Hemerling Bogusława Jarmołowicz - Łochańska Agnieszka Wiśniewska

ZARZĄDZENIE

(...)