Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 215/21

UZASADNIENIE do całości wyroku

Decyzją z dnia 23 listopada 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 4 ust. 1 i 2 i art. 7 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2019 r. poz. 1622 ze zm.) od dnia 1 grudnia 2020 r. przyznał M. S. voto P. świadczenie uzupełniające w kwocie 104,37 zł miesięcznie. Zakład podkreślił, że od dnia 29 lutego 2020 r. wysokość świadczenia uzupełniającego stanowi różnicę między kwotą 1600,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe niż 500,00 zł.

Od 1 marca 2020 r. wysokość świadczenia uzupełniającego stanowi różnicę między kwotą 1700,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe niż 500,00 zł.

Według organu rentowego w dniu 1 listopada 2019 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1246,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 252,23 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła 1498,30 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 101,70 zł.

Od 1 marca 2020 roku - po waloryzacji - emerytura wyniosła 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych wyniosło 277,25 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła (...).32 zł, a więc świadczenie uzupełniające po ponownym obliczeniu jego wysokości przysługiwała w kwocie 106,68 zł.

W dniu 1 maja 2020 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 277,25 zł. Organu rentowego wskazał, że łączna kwota przysługujących świadczeń wynosi (...).32zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 106,68 zł.

W dniu 1 czerwca 2020 roku przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 279,56 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła zatem 1595,63 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 104,37 zł. (decyzja k. 20 – 21 verte akt ZUS)

Kolejną decyzją z dnia 23 listopada 2020 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1-7 ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2019 r. poz. 1622 ze zm.) stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenia za okres od 01.11.2019 do 30.11.2020 r. w łącznej kwocie 3604,03 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego i zobowiązał ją do ich zwrotu.

(decyzja k. 25 akt ZUS)

W ustawowym terminie M. S. voto P. złożyła w Sądzie Okręgowym w Łodzi odwołania od powyższych decyzji wnosząc o ich zmianę. Skarżąca podkreśliła, że kwota 3604,03 zł nie jest kwotą, którą faktycznie otrzymała ona w ramach świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Natomiast środki, które otrzymała zostały w całości spożytkowane na koszty leczenia.

(odwołania k. 3 – 5, k. 3 – 5 akt o sygn. VIII U 216/21 )

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji ZUS wskazał dodatkowo, że ubezpieczona w dniu 29.11.2019r. złożyła do organu oświadczenie, że nie pobiera innego świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych poza emeryturą i dodatkiem pielęgnacyjnym, ani nie złożyła wniosku o takie świadczenie. Natomiast pismem z dnia 13.11.2020 r. Centrum Świadczeń Socjalnych poinformowało Zakład o przyznaniu wnioskodawczyni świadczeń, tj. od 01.10.2019 r. dodatku mieszkaniowego i dodatku energetycznego.

(odpowiedź na odwołanie k. 7 – 8, odpowiedź na odwołanie k. 7 – 8 akt o sygn. VIII U 216/21 )

Na podstawie art. 219 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt VIII U 215/21 oraz VIII U 216/21 i postanowił prowadzić je łącznie pod sygn. akt VIII U 215/21.

W piśmie procesowym z dnia 2 kwietnia 2021 r. profesjonalny pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu według norm przepisanych ewentualnie o przyznanie z kasy zastępstwa procesowego oświadczając, że koszty te nie zostały zapłacone w całości, ani w części. Nadto złożył wniosek o umorzenie powstałej nadpłaty, ewentualnie o rozłożenie kwoty 3.604,03 zł na 10 rat, płatnych do 10 każdego miesiąca.

(pismo pełnomocnika wnioskodawczyni k. 28 – 30 verte)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona M. S. voto P. urodziła się w dniu (...), z zawodu jest przewijaczką. Wnioskodawczyni cierpi na niedowład połowiczny lewostronny. (okoliczności bezsporne)

Decyzją z dnia 23.07.2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 z późn. zm.) przyznał ubezpieczonej emeryturę od dnia 11 lipca 2012 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej. Przyjęto, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji, zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła – 7745,39 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 255647,27 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 254,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wyniosła zaś 1033,72 zł brutto miesięcznie.

(decyzja k. 18-19 akt ZUS)

Następnie decyzją z dnia 28.04.2020 r. organ rentowy na podstawie art. 75 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wobec orzeczenia przez Komisję Lekarską ZUS stałej niezdolności do samodzielnej egzystencji, przyznał M. S. voto P. dodatek pielęgnacyjny. Od dnia 01.11.2019 r. wysokość emerytury brutto miesięcznie wyniosła 1.700,00 zł. Uznano, że do emerytury przysługuje dodatek pielęgnacyjny w następującej kwocie: od 01.11.2019 r. - 222,0l zł miesięcznie, a od 01.03.2020 r.- 229,91 zł miesięcznie.

(decyzja k. 92 – 93 verte)

W dniu 29.11.2019 r. ubezpieczona złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. W przedmiotowym wniosku ubezpieczona złożyła oświadczenie, że nie pobiera innego świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych poza emeryturą i dodatkiem pielęgnacyjnym, ani nie złożyła wniosku o takie świadczenie.

(wniosek k. 1 – 4 akt ZUS)

Decyzją z dnia 6 kwietnia 2020 r., wysłaną w dniu 29.04.2020 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni od 1 listopada 2019 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku, świadczenie uzupełniające w kwocie 353,93 zł miesięcznie, a od 01.03.2020 r. w kwocie 383,93 zł.

Wysokość świadczenia uzupełniającego stanowiła różnicę między kwotą 1600,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie mogło być wyższe, niż 500,00 zł. Według ZUS dniu 1 listopada 2019 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1.246,07 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 353,93 zł. Emerytura - ustalona w wyniku ponownego obliczenia jej wysokości - od 01.03.2020 r. wyniosła 1316,07 zł, a więc świadczenie uzupełniające przysługiwało w kwocie 383,93 zł. Za okres od 1 listopada 2019 r. do 31 marca 2020 r. przysługiwało ubezpieczonej wyrównanie w kwocie 1799,65 zł.

(decyzja k. 15 – 16 verte)

Powyższa decyzja w pouczeniu zawierała informację o okolicznościach w jakich następuje wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części oraz o obowiązku ubezpieczonego powiadomienia o zajściu tych okoliczności. Wskazano, że wysokość świadczenia uzupełniającego ulega zmianie w przypadku nabycia lub ustania prawa do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych lub świadczenia z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych. Nadto poinformowano, że jeżeli ubezpieczona pobierze świadczenie, do którego nie miała prawa Zakład ustali nienależnie pobrane świadczenie, które będzie musiała ona zwrócić. Za nienależnie pobrane uważa się świadczenie wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą przyznania świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Nadto podano, że świadczenia pieniężne finansowane ze środków publicznych – to np. zasiłki pomocy społecznej wypłacane przez właściwy organ.

( decyzja k. 15 – 16 verte)

Pismem z dnia 13 listopada 2020 r. Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. poinformowało Zakład Ubezpieczeń Społecznych, że M. S. voto P. ma przyznany dodatek mieszkaniowy na okres od 01.10.2019 r. do -30.11.2019 r. w wysokości 252,23 zł miesięcznie, na okres od 01.12.2019 do 31.05.2020 r.- w wysokości 277,25 zł miesięcznie, na okres od 01.06.2020 r. do 30.11.2020 r. - w wysokości 268,62 zł miesięcznie oraz na okres od 01.12.2020 r. do 30.05. 2021 r. w wysokości 259,45 zł miesięcznie. Ponadto w/w został przyznany dodatek energetyczny na okres od 01.05.2020 r. do 30.11.2020 r. w wysokości 10,94 zł miesięcznie oraz na okres od 01.12.2020 r. do 30.04.2021 r. w wysokości 10,94 zł miesięcznie.

(pismo z dnia 13 listopada 2020 r. k. 17 akt ZUS, decyzje Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. k. 23 – 25 verte )

Świadczenie uzupełniające, stanowiące różnicę między świadczeniem w pełnej wysokości, a łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych (w tym emerytury, dodatku pielęgnacyjnego oraz dodatków z pomocy społecznej wyniosło odpowiednio:

- od 01.11.2019r.- 101,70 zł;

- od 01.12.2020r. – 76,68 zł;

- od 01.03.2020r. – 106,68 zł;

- od 01.05.2020r. – 95,74zł

-od 01.12.2020r. -113,54 zł.

(pismo z dnia 13 listopada 2020 r. k. 17 akt ZUS, decyzje Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. k. 23 – 25 verte, decyzja k. 92 – 93 verte)

W dniu 23.11.2020 r. została ujawniona nadpłata świadczenia uzupełniającego za okres od 01.11.2019 r. do 30.11.2020 r. w kwocie 3.604,03 zł.

(bezsporne, a nadto notatka w sprawie ujawnienia nadpłaty k. 23 akt ZUS)

Od 1 marca 2020 roku - po waloryzacji - emerytura wyniosła 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych wyniosło 277,25 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła (...).32 zł, a więc świadczenie uzupełniające po ponownym obliczeniu jego wysokości przysługiwała w kwocie 106,68 zł.

W dniu 1 maja 2020 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 277,25 zł. Organu rentowego wskazał, że łączna kwota przysługujących świadczeń wynosi (...).32zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 106,68 zł.

W dniu 1 czerwca 2020 roku przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 279,56 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła zatem 1595,63 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 104,37 zł. (decyzja k. 20 – 21 verte akt ZUS)

Kolejną decyzją z dnia 23 listopada 2020 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1-7 ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2019 r. poz. 1622 ze zm.) stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenia za okres od 01.11.2019 do 30.11.2020 r. w łącznej kwocie 3604,03 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego i zobowiązał ją do ich zwrotu. (decyzja k. 25 akt ZUS)

Decyzją z dnia od 1 grudnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 23 listopada 2020 r., znak (...) i ponownie obliczył M. S. voto P. wysokość przysługującego świadczenia uzupełniającego. Po ponownym obliczeniu świadczenie uzupełniające wyniosło 113,54 zł miesięcznie. Do 29 lutego 2020 r. wysokość świadczenia uzupełniającego stanowiła różnicę między kwotą 1600,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe niż 500,00 zł.

Od 1 marca 2020 roku wysokość świadczenia uzupełniającego stanowi różnicę między kwotą 1700,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe, niż 500,00 zł.

W dniu 1 listopada 2019 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1246,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 252,23 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła 1498,30 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 101,70 zł.

W dniu 1 grudnia 2019 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1246,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 277,25 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła 1523,32 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 76,68 zł.

W dniu 1 marca 2020 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 277,25 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła 1523,32 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 106,68 zł.

W dniu 1 maja 2020 r. ubezpieczonej przysługiwała emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 288,19 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła 1604,26 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 95,74 zł.

W dniu 1 czerwca 2020 r. przysługiwała ubezpieczonej emerytura w kwocie 1316,07 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych w kwocie 279,56 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wyniosła 1604,26 zł, a więc świadczenie uzupełniające przyznano w kwocie 104,37 zł. (decyzja k. 30 – 31 verte)

Sąd Okręgowy dokonał ustaleń stanu faktycznego w oparciu o wyżej wymienione dokumenty z akt organu rentowego, uznając je za wiarygodne i wystarczające dla powyższych ustaleń i rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd na podstawie art. 235 ² 1 ¹ pkt. 5 k.p.c. pominął wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, który miałby się wypowiedzieć w kwestii ustalenia wysokości nadpłaty świadczenia uzupełniającego za okres od 01.11.2019 r. do 30.11.2020 r., jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania, ponieważ wiedza specjalistyczna jest w tej materii zbędna (wniosek dowodowy zawarty w piśmie procesowym z dnia 2.04.2021 r. k. 41). Kwota nadpłaty świadczenia uzupełniającego ubezpieczonej, ustalona decyzjami ZUS, została bowiem obliczona w wyniku zastosowania prostego działania matematycznego, polegającego na odjęciu od maksymalnej ustawowej kwoty świadczeń w danym okresie, kwoty przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych (emerytury, dodatku pielęgnacyjnego oraz dodatków z pomocy społecznej.)

Natomiast pełnomocnik wnioskodawczyni nie podniósł żadnych konkretnych zarzutów w zakresie przedmiotowego wyliczenia, a w szczególności nie wykazał żadnych błędów rachunkowych, które miałby popełnić ZUS, przy wyliczaniu kwoty nienależnie pobranego świadczenia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni M. S. voto P. jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U z 2020 r., poz. 1936) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 cytowanego aktu prawnego:

1. Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej „osobami uprawnionymi”.

2.Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53 i 252), zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty od 1.03.2019 r. – 1600 zł miesięcznie, od 1.03.2020 r. - 1700 zł miesięcznie a od 1.03.2021 r. 1750 zł miesięcznie.

W myśl art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 423 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Ustęp 2 cytowanego przepisu wskazuje, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2020 r., poz. 53) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy, niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że jak bezsprzecznie ustalono M. S. voto P. pobierała świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji przyznane na mocy decyzji organu rentowego z dnia 6 kwietnia 2020 r za okres od dnia 1.11.2019 r. w kwocie 353,93 zł miesięcznie, a od 01.03.2020 r. w kwocie 383,93 zł. Powyższe kwoty wyliczonego przez ZUS świadczenia stanowiły różnicę między maksymalną kwotą świadczenia 1600,00 zł i kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, tj. tylko i wyłącznie emerytury i dodatku pielęgnacyjnego podczas, gdy od dnia 1.11.2019 r. pobierała ona także dodatki z pomocy społecznej, tj. miała przyznany z Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. dodatek mieszkaniowy na okres od 01.10.2019 r. do -30.11.2019 r. w wysokości 252,23 zł miesięcznie, na okres od 01.12.2019 do 31.05.2020 r.- w wysokości 277,25 zł miesięcznie, na okres od 01.06.2020 r. do 30.11.2020 r. -w wysokości 268,62 zł miesięcznie oraz na okres od 01.12.2020 r. do 30.05. 2021 r. w wysokości 259,45 zł miesięcznie a ponadto dodatek energetyczny na okres od 01.05.2020 r. do 30.11.2020 r. w wysokości 10,94 zł miesięcznie oraz na okres od 01.12.2020 r. do 30.04.2021 r. w wysokości 10,94 zł miesięcznie.

W tej sytuacji zatem wysokość świadczenia uzupełniającego ubezpieczonej powinna zostać wyliczona poprzez ustalenie różnicy między świadczeniem w pełnej wysokości a łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, w tym nie tylko emerytury, ale także dodatków przyznanych z Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. i wynosi odpowiednio:

- od 01.11.2019r.- 101,70 zł;

- od 01.12.2020r. – 76,68 zł;

- od 01.03.2020r. – 106,68 zł;

- od 01.05.2020r. – 95,74zł

-od 01.12.2020r. -113,54 zł.

W decyzji o przyznaniu świadczenia uzupełniającego, która została doręczona wnioskodawczyni znalazło się stosowne pouczenie o okolicznościach w jakich następuje wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części oraz o obowiązku ubezpieczonego powiadomienia o zajściu tych okoliczności. Wskazano, że wysokość świadczenia uzupełniającego ulega zmianie w przypadku nabycia lub ustania prawa do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych lub świadczenia z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych. Nadto poinformowano, że jeżeli ubezpieczona pobierze świadczenie, do którego nie miała prawa Zakład ustali nienależnie pobrane świadczenie, które będzie musiała ona zwrócić. Za nienależnie pobrane uważa się świadczenie wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą przyznania świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Nadto podano, że świadczenia pieniężne finansowane ze środków publicznych – to np. zasiłki pomocy społecznej wypłacane przez właściwy organ.

Przy czym podkreślić należy, że jak słusznie uznał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 stycznia 2005 roku ( I UK 136/04 OSNPiUS z 2005 r. nr 16 poz. 252 ) pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w przyszłości powoduje brak prawa do świadczeń, nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności przewidzianych w licznych przepisach wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W takim sensie wystarczające jest przytoczenie treści przepisów określających te okoliczności.

Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Pouczenie - zgodnie z intuicją językową - zawiera element wyjaśnienia, jednakże nie można pouczeniu przypisywać cech uzasadnienia (prawnego i faktycznego) decyzji, w którym organ rentowy dokonuje wykładni stosownych przepisów. Celem pouczenia, o którym mowa, nie jest więc wyczerpujące wyjaśnienie sytuacji prawnej i faktycznej, lecz pouczenie o konsekwencjach prawnych niezastosowania się emeryta do dyspozycji normy prawnej ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2019 r., III UK 22/18, Legalis numer 1872717; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2012 r., III AUa 1071/12 ).

W ocenie Sądu, na gruncie rozpoznawanej sprawy brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, iż wnioskodawczyni nie została należycie pouczona przez organ rentowy o okoliczności, że wysokość świadczenia uzupełniającego ulega zmianie w przypadku nabycia prawa do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych w postaci w szczególności świadczeń z pomocy społecznej. Na okoliczność przeciwną wskazuje bezpośrednio treść decyzji dotyczącej ubezpieczonej w przedmiocie przyznania i wymiaru świadczenia uzupełniającego, a także treść zawartej w niej pouczenia. Wynika z niej wprost informacja o braku prawa do wypłaty w tej części świadczeń w przypadku zaistnienia powołanych okoliczności. Przy tym nieistotne jest, czy ubezpieczona faktycznie z tymi pouczeniami się zapoznała. Żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia nie jest bowiem oparte na obowiązku wykazania, że osoba zapoznała się z doręczonym jej pouczeniem o braku prawa do świadczenia w określonych okolicznościach ( vide wyrok SN - Izba Pracy z dnia 24-06-2015, II UK 285/14).

W ocenie Sądu pouczenie było na tyle zrozumiałe, że wnioskodawczyni mogła je odnieść do własnej sytuacji.

W tym stanie rzeczy świadczenie uzupełniające pobierane przez ubezpieczoną, wobec zaistnienia okoliczności powodujących wstrzymanie wypłaty świadczenia w części w spornym okresie, a także wobec odpowiedniej treści pouczeń, niewątpliwie było świadczeniem nienależnym.

Nadto nie jest możliwe w realiach niniejszej sprawy uwzględnienie odwołań M. S. voto P. na innej podstawie, gdyż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest prawnie dopuszczalne stosowanie klauzul generalnych, którymi są w szczególności zasady współżycia społecznego. Zgodnie z poglądem judykatury „do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego.” „W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest powoływanie się na zasady współżycia społecznego, jako że prawo ubezpieczeń społecznych, w odróżnieniu od przepisów prawa pracy (art. 300 k.p.), nie zawiera normy o charakterze takiej klauzuli generalnej, ani też normy zezwalającej na stosowanie w zakresie nieuregulowanym przepisów kodeksu cywilnego. ” (por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 2011 r. sygn. akt III UK 214/10 opubl. LEX 1095955, wyrok SA w Katowicach z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt III AUa 3616/09, opubl. LEX nr 785483 wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 174/09, opubl. LEX nr 585709, wyrok NSA w W. z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 124/11, opubl. LEX 990161, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. akt III AUa 330/08)

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołania, jako bezzasadne, oddalił.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2019 r., poz. 68) mając na względzie, że ubezpieczona złożyła dwa odwołania (90 + 90 zł plus 23% vat).

Odnośnie zaś wniosku o umorzenie powstałej nadpłaty, ewentualnie o rozłożenie kwoty 3.604,03 zł na 10 rat, płatnych do 10 każdego miesiąca to wskazać należy, że nie był on przedmiotem rozpoznania przez organ rentowy.

Sąd przekazał zatem ten wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni zawarty w piśmie procesowym z dnia 2 kwietnia 2021 r. Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. celem rozpoznania na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. Bowiem odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji a spornych między stronami; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może jedynie żądać korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swą rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Dlatego też odwołanie wniesione od decyzji organu rentowego nie ma charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może go rozpoznać, lecz zobowiązany jest - zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. - przekazać go do rozpoznania organowi rentowemu. Tym samym kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji organu rentowego, gdyż - stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.- w postępowaniu wywołanym wniesieniem odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu.

Z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni.

K.B