Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2017r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa

na skutek apelacji ubezpieczonej A. W.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 10 maja 2015r. sygn. akt X U 1882/15

oddala apelację.

/-/SSA M.Żurecki /-/SSA J.Pietrzak /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1197/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczona A. W. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z 14 września 2015r., stwierdzającej, że od 7 lutego 2013r.
z tytułu prowadzonej działalności, ma zastosowanie do niej ustawodawstwo polskie. Domagała się jej zmiany, poprzez ustalenie, że od tego czasu podlega ustawodawstwu słowackiemu, ponieważ prowadząc działalność gospodarczą w Polsce, była w tym czasie również pracownikiem najemnym na terenie Słowacji. Okoliczność tę potwierdził jej organ rentowy w decyzji interpretacyjnej z dnia 24 października 2012r. Zaskarżona decyzja podważa tę interpretację, a przez to narusza art. 10a ust. 2 i 3 ustawy z 2 lipca 2004r.
o swobodzie działalności gospodarczej. Gdyby Sąd przyjął, że organ rentowy
prawidłowo przeprowadził procedurę ustalania ustawodawstwa właściwego, to uzasadnione jest dokonanie zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenie, że od 7 lutego 2013r. podlega
ona ustawodawstwu słowackiemu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że dla ustalenia ustawodawstwa tymczasowego nie ma znaczenia decyzja interpretacyjna, gdyż została
ona wydana na podstawie stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, bez jego analizy
i przedstawia jedynie stan prawny. Skoro przy tym instytucja słowacka wskazała, że praca ubezpieczonej na rzecz firmy (...) s.r.o. była pracą o charakterze marginalnym,
to nie może ona być brana pod uwagę przy ustalaniu ustawodawstwa. Jeżeli zaś praca
o charakterze marginalnym jest podstawą włączenia do systemu zabezpieczenia społecznego, to składki powinny być opłacone w całości od dochodu ze wszystkich rodzajów pracy.
Organ rentowy podkreślił, iż ustaleń w tym zakresie dokonano na podstawie wspólnego porozumienia instytucji ubezpieczeniowych w myśl art. 16 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009.

Wyrokiem z 10 maja 2016r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona dokonała w organie rentowym zgłoszenia
do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 lipca 2007r. Od 3 kwietnia 2014r. do 11 sierpnia 2014r. działalność gospodarcza była zawieszona.

W okresie od 1 czerwca 2012r. do 6 lutego 2013r. ubezpieczoną łączyła
umowa o pracę z pracodawcą słowackim - (...) s.r.o. w C., a od 1 lutego 2013r.
z(...) s.r.o. w C.. Na ich podstawie miała wykonywać pracę na terenie Słowacji. Od 1 listopada 2013r. do 2 kwietnia 2014r. i od 12 sierpnia 2014r. ubezpieczona dokonała ponownych zgłoszeń do ubezpieczeń z tytułu prowadzenia działalności.

Decyzją interpretacyjną z 24 października 2012r. ZUS Oddział w L. uznał
za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku ubezpieczonej z 8 października 2012r.
w sprawie określenia właściwego ustawodawstwa dla osoby wykonującej pracę najemną
na terenie Republiki Słowackiej i pracę na własny rachunek w Polsce. We wniosku tym ubezpieczona wskazała, że prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną na terenie Polski i równocześnie od 1 czerwca 2012r. pracuje na podstawie umowy o pracę w firmie słowackiej. W uzasadnieniu owej decyzji wyjaśniono, że z opisanego we wniosku stanu faktycznego i stanu prawnego obowiązującego w dniu rozpoczęcia przez ubezpieczoną wykonywania pracy najemnej wynika, że w zakresie ubezpieczeń społecznych
podlega ona ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium
wykonuje pracę najemną za wynagrodzeniem, tj. ustawodawstwu słowackiemu, więc z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie Polski nie powstaje
dla niej obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne.

Pismem z 29 kwietnia 2013r. organ rentowy ustalił dla ubezpieczonej jako właściwe
od 1 czerwca 2012r. ustawodawstwo słowackie, o czym poinformował słowacką instytucję ubezpieczeniową. Instytucja ta nie wniosła zastrzeżeń do dokonanego ustalenia. Nie wydała jednak zaświadczenia na formularzu A1, potwierdzającego zastosowanie ustawodawstwa słowackiego.

Następnie, w październiku 2013r. do organu rentowego wpłynęło pismo słowackiej instytucji ubezpieczeniowej informujące, że m.in. w firmie (...) s.r.o. nie dochodziło
do faktycznego świadczenia pracy, w związku z czym, wydano decyzję wyłączającą ubezpieczoną z ubezpieczeń od 1 czerwca 2012r. do 6 lutego 2013r. Natomiast praca na rzecz firmy (...) s.r.o. miała charakter marginalny i nie może być brana pod uwagę
przy ustalaniu ustawodawstwa.

Pismem z 24 sierpnia 2015r. organ rentowy zmienił ustalone pismem z 29 kwietnia 2013r. ustawodawstwo stwierdzając, że od 7 lutego 2013r. ubezpieczona
podlega ustawodawstwu polskiemu, bowiem, jak wskazała słowacka instytucja
ubezpieczeniowa, jej praca na rzecz (...) s.r.o. miała charakter marginalny
i nie może być brana pod uwagę przy ustalaniu ustawodawstwa. Następnie wydał zaskarżoną decyzję.

Zdaniem Sądu Okręgowego, odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Powołując się na treść art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004
z 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L.2004.166.1, Dz.U.UE-sp.05-5-72 ze zm.), Sąd ten wskazał, iż osoba podejmująca
pracę najemną w innym państwie Unii podlega w zakresie ubezpieczeń
społecznych ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, w którym wykonywana
jest praca najemna.

Sąd I instancji wyjaśnił, że w przypadku powzięcia wątpliwości co do charakteru pracy najemnej, mającej stanowić tytuł do objęcia ubezpieczeniami innego państwa,
a co za tym idzie, do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, instytucja miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o ustalenie ubezpieczenia społecznego w innym państwie nie może sama ich rozstrzygać, lecz musi zastosować tryb rozwiązywania sporów
co do ustalenia ustawodawstwa właściwego, wskazany w art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia
nr 987/2009, który przewiduje zwrócenie się wówczas do instytucji innego państwa członkowskiego. Poinformowanie przez osobę wykonującą pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania wymaga - ze względu na zaistnienie czynnika ponadkrajowego w ubezpieczeniu społecznym - zastosowania procedury przestrzegającej właściwość i kompetencje instytucji ubezpieczeń społecznych, przewidzianej w przepisach art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Informacja, o której mowa, jest podstawą do niezwłocznego, wstępnego i tymczasowego ustalenia dla niej ustawodawstwa właściwego, stosownie do zasad kolizyjnych ustalonych w art. 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004r. (tak wyrok Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2013r.; II UK 333/12, publ. OSNP 2014/3/47).

O tymczasowym określeniu prawa, według którego obejmuje się tę osobę ubezpieczeniem społecznym, instytucja miejsca zamieszkania wnioskodawcy informuje wyznaczone instytucje państwa, w którym wykonywana jest praca. Od tej chwili biegnie termin dwu miesięcy, w czasie których przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji może poinformować instytucję miejsca zamieszkania o niemożności zaakceptowania ustalonego ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii. Gdy to nie nastąpi, tymczasowe określenie ustawodawstwa staje się ostateczne. Powyższe oznacza,
że do instytucji właściwych, jak również do sądu krajowego, należy przede wszystkim ustalenie, czy osoba żądająca ustalenia właściwego ustawodawstwa podlega ubezpieczeniu społecznemu w każdym ze wskazanych przez nią państw i ustalenie stanu zgodnego
z art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004r.

Sąd Okręgowy wskazał, iż w niniejszej sprawie procedura powyższa została zachowana. W konsekwencji jej przeprowadzenia, słowacka instytucja ubezpieczeniowa
nie znalazła podstaw do objęcia ubezpieczonej w okresie 1 lutego 2013r. słowackim ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy najemnej w (...) s.r.o., z uwagi na fakt,
iż praca ta miała charakter marginalny i jako taka, nie może być brana pod uwagę przy ustalaniu właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zarówno polski organ rentowy, jak i polski sąd powszechny, nie są władne do ustalenia słowackiego ubezpieczenia dla skarżącej. Nie mogą przy tym spowodować sytuacji, w której osoba prowadząca działalność i wykonująca pracę najemną w różnych państwach członkowskich Unii w zakresie ubezpieczeń społecznych nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu
lub że będzie podlegała ustawodawstwu więcej, niż jednego państwa. Sąd I instancji
nie znalazł w tej sytuacji podstaw do podważenia zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na względzie, z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd ten oddalił odwołanie.

Apelację od tego wyroku wniosła ubezpieczona.

Zaskarżając wyrok w całości, apelująca domagała się jego zmiany i orzeczenia
co do istoty sprawy, poprzez stwierdzenie, że w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej w Polsce oraz pracy najemnej na rzecz spółki (...) s.r.o. na Słowacji,
w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega ustawodawstwu słowackiemu. Z ostrożności procesowej wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
I instancji lub do organu rentowego w celu uzupełnienia materiału dowodowego
i rozpoznania istoty sprawy. Domagała się również zasądzenia kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych. Zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 14 ust. 5b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009r., poprzez jego błędną wykładnię, polegającą
na przyjęciu, że charakter marginalny ma praca w wymiarze 10 godzin miesięcznie,
za wynagrodzeniem 40 euro;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

a) art. 16 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, poprzez wzruszenie w październiku 2013r. ustawodawstwa ostatecznego po upływie
2 miesięcy od ustalenia ustawodawstwa tymczasowego, co miało miejsce 29 kwietnia 2013r.;

b) art. 3 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, poprzez przeniesienie na ubezpieczoną obowiązku gromadzenia i przedstawiania wszelkich, a nie niezbędnych informacji, w szczególności, poprzez zobowiązanie
jej do składania dowodów na okoliczność ustalenia marginalności lub braku marginalności zatrudnienia, podczas, gdy to organ rentowy, jako kwestionujący charakter wykonywanej pracy, zobowiązany był udowodnić, że wbrew przedłożonej umowie, świadczyła pracę marginalną;

c) art. 3 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009
oraz art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c., poprzez zaniechanie zawiadomienia spółki będącej
jej pracodawcą - (...) s.r.o. o toczącym się postępowaniu, podczas,
gdy niniejsze postępowanie bezpośrednio dotyczy nie tylko pracownika,
ale i pracodawcy, który odprowadza składki na ubezpieczenie społeczne
za pracownika i który jest bezpośrednio zainteresowany wynikiem postępowania;

d) naruszenie art. 233 k.p.c., poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób dowolny:

- poprzez wywiedzenie z materiału dowodowego, że zatrudnienie ubezpieczonej
na Słowacji ma charakter marginalny, podczas, gdy ze złożonych przez nią dokumentów takie okoliczności nie wynikają, a wynika jedynie fakt, że świadczy pracę przez 10 godzin miesięcznie w wymiarze 40 euro;

- poprzez wywiedzenie z pisma słowackiego organu, że zatrudnienie jej na Słowacji
ma charakter marginalny, podczas, gdy nie można tego uznać za fakt, a za opinię,
a także niemożliwie jest wydanie takiej oceny bez wiedzy o jej pracy w obydwu krajach, której słowacki organ nie posiada; ponadto polski organ rentowy powinien
we własnym zakresie dokonać analizy kwestii marginalności;

- poruszanie kwestii zatrudnienia ubezpieczonej w spółce (...) s.r.o., podczas,
gdy miało to miejsce w okresie od 1 czerwca 2012r. do 6 lutego 2013r., a decyzją objęto jedynie okres od 7 lutego 2013r., a zatem czas zatrudnienia w spółce (...) s.r.o. nie ma nic wspólnego ze spółką (...) s.r.o.

Zdaniem apelującej, Sąd I instancji powinien powołać się na treść Praktycznego poradnika dotyczącego ustawodawstwa mającego zastosowanie w Unii Europejskiej
(EU) Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i Szwajcarii, choć nie będąc aktem normatywnym, nie ma on żadnej doniosłości prawnej. Jednak nawet, gdyby stosować się
do jego zaleceń - jej praca na terenie Słowacji nie powinna być kwalifikowana, jako praca
o charakterze marginalnym. W świetle tego poradnika, praca marginalna to taka,
która zajmuje mniej, niż 5% regularnego czasu pracy. Tymczasem, stosunek przychodu ubezpieczonej na Słowacji i w Polsce wynosi około 6%. Stąd, jej zdaniem, nie było podstaw do uznania jej pracy najemnej za marginalną w sytuacji, gdy ma ona dla niej bardzo istotne znaczenie.

Apelująca podniosła, że zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa słowackiego z 29 kwietnia 2013r. staje się ostateczne w terminie
dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych
przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich. Natomiast, na podstawie pisma słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z października 2013r., organ rentowy
uznał, że praca ubezpieczonej na Słowacji ma charakter marginalny i zmienił
ustawodawstwo ostateczne, do czego nie miał już prawa. Zmiana ustawodawstwa ostatecznego możliwa byłaby jedynie w trybie wniosku o wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną, a organ rentowy nie wszczął takiej procedury.
Skoro zatem od 29 czerwca 2013r. ubezpieczona miała ustalone ustawodawstwo
słowackie, jako ostateczne, to jego zmiana w październiku 2013r. była nieskuteczna
i naruszała przepisy prawa.

Według apelującej, Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia art 233 k.p.c., oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy w sposób dowolny. Skoro ze złożonych
przez nią dokumentów wynikało, że pracuje na Słowacji przez 10 godzin miesięcznie,
za wynagrodzeniem 40 euro, to nie oznacza, że zatrudnienie to ma charakter marginalny.
Sąd I instancji nie wziął bowiem przy tym pod uwagę, że ubezpieczona nie ponosi kosztów dojazdów do pracy na Słowacji, ani kosztów noclegu na miejscu, bowiem odpowiada
za to pracodawca i dlatego pochopnie wyciągnął nielogiczne wnioski.

Zdaniem apelującej, Sąd Okręgowy bezkrytycznie oparł się na opinii wyrażonej
przez słowacką instytucję ubezpieczeniową, zgodnie z którą jej praca w (...) s.r.o.
ma charakter marginalny. Nie jest to bowiem obiektywna informacja, a jedynie opinia. Słowacki organ ubezpieczeniowy nie przedstawił bowiem analizy kryteriów, jakimi się kierował. Nie miał przy tym żadnej wiedzy o tym czy i w jaki sposób ubezpieczona wykonuje pracę w Polsce, więc nie mógł dokonać takiego porównania. W szczególności, opinia
o marginalności zatrudnienia nie mogła wynikać z kontroli słowackiego pracodawcy. Sytuacja każdego pracownika jest bowiem jedyna, wyjątkowa i niepowtarzalna, dlatego musi być oceniania indywidualnie. Kontrola ta mogła prowadzić jedynie do wyciągnięcia wniosków na temat tego pracodawcy i pracy wykonywanej na terenie Słowacji przez jego pracowników. Organ rentowy nie przeanalizował zebranego w sprawie materiału dowodowego i nie zbadał kryteriów decydujących o marginalności, a za swoją przyjął niczym nieuzasadnianą opinię instytucji słowackiej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom apelującej, Sąd Okręgowy przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, w oparciu o które poczyni ustalenia faktyczne oraz wywiódł wnioski w pełni uprawnione wynikiem tego postępowania, nie wykraczając poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów, wynikające z przepisu art. 233 k.p.c. Dokonana subsumcja ustaleń faktycznych do mających zastosowanie przepisów prawa materialnego nie budzi zastrzeżeń Sądu Apelacyjnego.

Przede wszystkim niezasadny był najdalej idący zarzut naruszenia przez Sąd
I instancji przepisów postępowania, poprzez zaniechanie zawiadomienia spółki
(...) s.r.o., będącej pracodawcą ubezpieczonej o toczącym się postępowaniu.
Nie doszło więc do przewidzianej w art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważności postępowania, mogącej wynikać z pozbawienia tej spółki możliwości obrony swych praw. W sprawie o ustalenie właściwego ustawodawstwa, wynikającej z marginalnego aspektu charakteru pracy
za granicą, Sąd nie jest bowiem zobligowany na podstawie art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c.
do zawiadamiania zagranicznego pracodawcy, jako zainteresowanego, o toczącym się procesie. Wynik takiej sprawy nie dotyka bowiem bezpośrednio jego praw i obowiązków, nawet, gdy kwestionowana jest ważność zawartej przez niego umowy. Nie chodzi przy tym
o zainteresowanie w sensie potocznym, ani o automatyczne przypisywanie drugiej stronie kwestionowanej umowy tego przymiotu. Ocena, czy praca wykonywana w jednym z państw unijnych miała charakter marginalny, należy do kompetencji właściwych instytucji ubezpieczeniowych, które powinny dojść do konsensu w takiej sprawie, także osiągniętego
w drodze koncyliacji. Dopiero prawomocna decyzja instytucji ubezpieczeniowej określa państwo wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego oraz może (ale nie musi) wpływać na kwestię opłacanych składek na ubezpieczenie społeczne (tak wyroki Sądu Najwyższego
z 28 kwietnia 2005r.; I UK 236/04; OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28, z 14 lipca 2016r.;
II UK 297/15 i z 25 listopada 2016r.; I UK 370/15; Legalis 1538067 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 19 maja 2016r.; III AUa 910/15, Legalis 1504911).

Przechodząc do meritum sporu, podkreślić należy, iż istotne dla rozstrzyganej sprawy okoliczności faktyczne zostały wskazane przez Sąd Okręgowy, który z uwagi
na transgraniczny charakter ubezpieczenia społecznego ubezpieczonej, trafnie powołał się
na przepisy wspólnotowej koordynacji, tj. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L 2004, Nr 166, poz. 1), zwane dalej rozporządzeniem podstawowym oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r., dotyczące wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L 2009, Nr 284, poz.1), zwane dalej rozporządzeniem wykonawczym.

Zgodnie z treścią art. 11 ust. 3a rozporządzenia podstawowego, osoba wykonująca
w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego. Z mocy art. 13 ust. 3 tego rozporządzenia osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną.

Stosownie do właściwie powołanego przez Sąd I instancji art. 16 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego,
w którym ma miejsce zamieszkania. Wówczas, na podstawie art. 16 ust. 2 tego rozporządzenia, wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 i art. 14 rozporządzenia podstawowego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. W myśl art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009, tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, o ile żadna z zainteresowanych instytucji nie poinformuje instytucji miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii.

Uwadze Sądu I instancji uszło, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych zachował powyższą procedurę, co potwierdza dokumentacja zawarta w jego aktach. Pismem z dnia
29 kwietnia 2013r. poinformował zarówno ubezpieczoną, jak i słowacką instytucję ubezpieczeniową o tymczasowym ustaleniu zastosowania wobec niej ustawodawstwa słowackiego od 1 czerwca 2012r. W odpowiedzi - pismem z dnia 12 lipca 2013r. słowacka instytucja ubezpieczeniowa wskazała, iż nie akceptuje tego ustalenia, z uwagi na fakt, iż praca ubezpieczonej na terenie Słowacji dla firmy (...) s.r.o. ma charakter marginalny,
skoro wynosi 10 godzin za 40 euro miesięcznie. Ów sprzeciw instytucji słowackiej sprawił,
iż tymczasowe ustalenie ustawodawstwa polskiego przez organ rentowy nie stało się ostateczne. Tej sekwencji zdarzeń apelująca nie dostrzegła.

W tych okolicznościach, organ rentowy był zobligowany do tego, by ponownie ustalić ustawodawstwo mające zastosowanie wobec ubezpieczonej, jakim tym razem mogło być wyłącznie ustawodawstwo polskie. Znalazło to potwierdzenie w zawiadomieniu słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 20 lipca 2015r., że z uwagi na marginalny charakter pracy ubezpieczonej na Słowacji, praca ta nie będzie brana pod uwagę przy określaniu ustawodawstwa właściwego, więc od 1 lutego 2013r. ma do niej zastosowanie ustawodawstwo polskie. W tej sytuacji, tymczasowe ustalenie ustawodawstwa słowackiego straciło ważność. Powtórzenie w zaskarżonej decyzji, że w spornym okresie ubezpieczona podlega ustawodawstwu polskiemu, nie miało charakteru dowolnego, lecz wynikało
z wiążącego sprzeciwu słowackiej instytucji ubezpieczeniowej wobec tymczasowego ustalenia przez organ rentowy zastosowania ustawodawstwa słowackiego.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż zachowanie w niniejszej sprawie trybu ustalenia ustawodawstwa właściwego przewidzianego w art. 16 ust. 1 do 3 rozporządzenia nr 987/2009 z negatywnym dla ubezpieczonej wynikiem sprawiło, iż ustalenie przez polski organ
rentowy ustawodawstwa słowackiego było prawnie niedopuszczalne. W pełni usprawiedliwione brzmieniem cytowanych przepisów było tymczasem wydanie
zaskarżonej decyzji, stwierdzającej podleganie przez nią w spornym okresie ustawodawstwu polskiemu.

Sekwencja tych zdarzeń nie została szczegółowo opisana przez organ orzekający,
choć potwierdzające ich wystąpienie dokumenty znajdowały się w aktach ZUS, stanowiących zebrany w sprawie materiał dowodowy. Tymczasem, dopiero ich szczegółowa analiza pozwala na podważenie trafności argumentów prezentowanych przez ubezpieczoną. Wbrew jej błędnym założeniom, ustalając zaskarżoną decyzją ostatecznie ustawodawstwo polskie, organ rentowy był do tego zobligowany wobec:

- kategorycznego sprzeciwu słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 12 lipca 2013r. w odniesieniu do tymczasowego ustalenia przez niego podlegania
przez ubezpieczoną ustawodawstwu słowackiemu;

- treści pisma słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 20 lipca 2015r. wykluczającej możliwość podlegania przez ubezpieczoną ustawodawstwu słowackiemu, z uwagi na marginalny charakter pracy ubezpieczonej w spółce (...) s.r.o.

Nie sposób przy tym zgodzić się z błędnym wnioskiem ubezpieczonej, że stanowisko słowackiej instytucji ubezpieczeniowej o wyłączeniu jej z ubezpieczeń społecznych
na Słowacji, ma charakter dowolny i jako takie, nie musi być brane pod uwagę. Jest ono bowiem wiążące zarówno dla organu rentowego, jak i organu orzekającego. Niedopuszczalne było podważanie go przez nieuprawnione do tego organy innego państwa członkowskiego,
w którym praca najemna nie miała być wykonywana. Do oceny pracy najemnej, jaka miała być realizowana przez ubezpieczoną na terenie Słowacji uprawniona była wyłącznie słowacka instytucja ubezpieczeniowa. Skoro od początku twierdziła ona, iż praca dla spółki
(...) s.r.o. miała charakter marginalny i jako taka, nie powinna mieć znaczenia
przy ustalaniu właściwego ustawodawstwa, przeto, z tego względu, nie może ona podlegać ustawodawstwu słowackiemu, a przyjęcie przeciwnych wniosków przez organy innego państwa członkowskiego, byłoby wykluczone.

Jak z powyższego wynika, niedopuszczalnym jest, by mimo wskazania przez słowacką instytucję ubezpieczeniową na marginalny charakter pracy najemnej ubezpieczonej, świadczonej dla spółki (...) s.r.o. na terenie Słowacji, organ rentowy, a następnie Sąd analizował stan faktyczny i prawny wynikający z nawiązania przez nią na terenie innego państwa członkowskiego umowy o pracę. Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 czerwca 2013r. (II UK 333/12; OSNP 2014/3/47). Wynika
z niego, iż nie jest dopuszczalna ocena stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim przez instytucję miejsca zamieszkania osoby wnoszącej o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Stwierdzenia spełnienia warunków ubezpieczenia społecznego w systemie prawnym państwa wykonywania pracy, podlegającym koordynacji na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/04
z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, dokonują bowiem jedynie organy właściwe do stosowania tego prawa. Jak wskazał Sąd Najwyższy, istnienie tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie, a określenie ustawodawstwa właściwego wskazującego na instytucję miejsca świadczenia pracy najemnej wyłącza ocenę przez instytucję miejsca zamieszkania, czy stosunek prawny będący podstawą objęcia ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca zamieszkania ubezpieczonego i jaki miał charakter. Powyższe oznacza brak kognicji sądu miejsca zamieszkania w zakresie badania istnienia stosunku pracy stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim Unii i konieczność oparcia się
w tym zakresie na stanowisku zajętym przez instytucję ubezpieczeń społecznych państwa będącego miejscem pracy ubezpieczonej. Zatem ani organ rentowy, ani Sąd rozpoznający sprawę, nie mogą analizować charakteru wykonywanej przez ubezpieczoną pracy najemnej
na terenie innego państwa członkowskiego. Jak wynika przy tym z przytoczonego wyżej wyroku Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2013r., istnienie tytułu ubezpieczenia społecznego
za granicą wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie (tak też uchwała Sądu Najwyższego z 18 marca 2010r., II UZP 2/10, OSNP 2010 nr 17-18, poz. 216 i wyroki z dnia 6 września 2011r., I UK 84/11 i z 23 listopada 2012r., II UK 103/12). Skoro zatem słowacka instytucja ubezpieczeniowa wykluczyła podleganie przez ubezpieczoną ubezpieczeniom na Słowacji z tytułu realizowanego przez nią od 1 lutego 2013r. stosunku pracy ze spółką (...) s.r.o., przeto organ rentowy był zobligowany do ustalenia dla niej ustawodawstwa polskiego.

Przy interpretacji ustawodawstwa unijnego celowym jest także zwrócenie uwagi
na treść przepisów prawa polskiego, regulujących zbieg tytułów ubezpieczeń w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej i pozostawania w stosunku pracy. W myśl art. 9
ust. 1 i 1a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 121 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową
w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 5 tej ustawy, osoby pozostające w stosunku pracy podlegają też ubezpieczeniu z tytułu działalności gospodarczej, gdy ich przychód z tytułu stosunku pracy jest niższy od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przychód ubezpieczonej z tytułu stosunku pracy nie przekraczał 40 euro miesięcznie, więc był niższy od minimalnego wynagrodzenia. Gdyby zatem cała aktywność zarobkowa ubezpieczonej skoncentrowana
była w Polsce, to z tytułu działalności gospodarczej podlegałaby ona obowiązkowo ubezpieczeniom. Trudno w tej sytuacji wyobrazić sobie, by możliwe było uniknięcie tego wyłącznie dzięki zabiegowi ograniczonemu do zawarcia umowy o pracę na terytorium innego państwa członkowskiego. Akceptacja przeciwnego stanowiska prowadziłaby do oczywistych nadużyć w tym zakresie.

Na koniec należy dodatkowo powołać się na aktualne orzecznictwo sądowe odnoszące się do tej problematyki, w tym między innymi na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2016r. (III UK 61/15; Lex nr 1977828), który tutejszy Sąd w pełni podziela, przychylając się w pełni do szczegółowej argumentacji zawartej w motywach rozstrzygnięcia. Jak z nich wynika, wymóg wyczerpania przez instytucje ubezpieczeniowe dwóch państw członkowskich, w jakich ubezpieczony wykonuje pracę rodzącą obowiązek ubezpieczenia procedury przewidzianej powołanymi regulacjami, istnieje jedynie wówczas, gdy instytucje te mają wątpliwości co do tego, które ustawodawstwo jest właściwe. Tylko wtedy konieczne jest wydanie w tym przedmiocie decyzji tymczasowej. W przeciwnym razie jest to bowiem bezprzedmiotowe. Jak wskazał Sąd Najwyższy w motywach cytowanego rozstrzygnięcia, wobec braku takich wątpliwości, organ rentowy nie ma obowiązku wydania decyzji korzystnej dla wnioskodawcy potwierdzającej podleganie ubezpieczeniu w innym państwie członkowskim. Jak trafnie ocenił Sąd I instancji, po jednoznacznym sprzeciwie słowackiej instytucji ubezpieczeniowej wobec ustalenia podlegania przez ubezpieczoną
od 1 lutego 2013r. słowackiemu ustawodawstwu, potwierdzonego odmową wydania
na tę okoliczność zaświadczenia A1, wydanie przez organ rentowy innej decyzji,
niż zaskarżona, byłoby całkowicie pozbawione podstaw prawnych. Przywołane na wstępie przepisy proceduralne, wynikające z brzmienia art. 16 rozporządzenia wykonawczego, uprawniały go bowiem jedynie do stwierdzenia podlegania przez ubezpieczoną w spornym okresie ustawodawstwu polskiemu, co prawidłowo zaaprobował Sąd Okręgowy. Słusznie przy tym nie dopatrzył się rozbieżności pomiędzy dwoma instytucjami ubezpieczeniowymi
co do tego, iż w spornym okresie ubezpieczona nie podlegała ubezpieczeniu słowackiemu, lecz polskiemu.

W świetle powyższego, żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy
nie może mieć treść decyzji interpretacyjnej z dnia 24 października 2012r., wydanej
przez ZUS Oddział w L., uznającej za prawidłowe jej stanowisko w sprawie niepodlegania ustawodawstwu polskiemu w przypadku wykonywania pracy najemnej
na Słowacji. Decyzja ta została wydana na podstawie art. 10 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 584
z późn. zm.) na wniosek apelującej. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 cytowanej ustawy z 2 lipca 2004r., przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej
lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji
co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne
lub zdrowotne w jego indywidualnej sprawie. Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (ust. 2). Przedsiębiorca
we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie (ust. 3). Tym samym, wniosek ten stanowi integralną część decyzji, skoro zawiera ona rozstrzygnięcie co do zawartego w nim stanowiska. Takiego wniosku tymczasem ubezpieczona nie przedstawiła w niniejszej sprawie. Z treści decyzji nie wynika natomiast, ażeby wskazała w nim, że charakter pracy świadczonej przez nią na Słowacji będzie marginalny. Tymczasem, jak wskazał Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku z 18 grudnia 2014r. (III UK 72/14 Lex nr 1628947) w sytuacji,
w której wykładnia przepisów, z jakich wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne, będzie przedmiotem wniosku o interpretację
oraz postępowania merytorycznego, pierwszeństwo będzie miało postępowanie merytoryczne, w ramach którego organ rentowy także musi dokonać interpretacji przepisu, odnosząc ją jednak nie do stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o interpretację, w który
nie może ingerować, lecz do okoliczności ustalonych w toku postępowania merytorycznego,
a następnie zastosować go jako podstawę prawną decyzji. Stąd też, powoływana
przez apelującą decyzja interpretacyjna nie może rzutować na treść rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Żadnego znaczenia nie ma także podnoszona przez apelującą okoliczność,
iż w motywach rozstrzygnięcia Sąd I instancji zawarł informację odnoszącą się do wyłączenia jej z ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia w spółce (...) s.r.o. od 1 czerwca 2012r., z uwagi na brak realnego wykonywania pracy dla tego pracodawcy. Informacja ta nie ma bowiem wpływu na wynik postępowania, choć niewątpliwie wskazuje na postawę prezentowaną
przez apelującą.

Na koniec należy zaakcentować, iż zastosowanie wobec apelującej ustawodawstwa słowackiego w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym może potwierdzić jedynie zaświadczenie A1, którego wydania ubezpieczonej słowacka instytucja ubezpieczeniowa odmówiła. To jedyny dokument, którego treścią byłby związany nie tylko Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ale i Sąd (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2016r., I UZ 13/16 i z 23 listopada 2012r., II UK 103/12, OSNP 2013/19-20/238). Jego brak wykluczał możliwość ustalenia podlegania przez ubezpieczoną w spornym okresie ustawodawstwu słowackiemu. W tej sytuacji, wydanie zaskarżonej decyzji należało uznać
za w pełni uprawnione, jak trafnie ocenił to Sąd I instancji.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonej, jako bezzasadną.

/-/SSA M.Żurecki /-/SSA J.Pietrzak /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR