Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Witold Rękosiewicz

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z udziałem Prokuratora Prokuratury (...) we W.

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 29 września 2017 r. nr (...)

1. Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od (...) S.A. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.

Sygn. akt XVII AmA 40/18

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK, pozwany) na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2017 r. poz. 229 ze zm., dalej: uokik) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 uokik, po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) S.A. ((...), (...), Spółka, powód) decyzją z dnia 29 września 2017 r. nr (...):

I.  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 uokik działanie (...) polegające na proponowaniu konsumentom zawarcia umów o kredyt konsumencki, których warunki nie odpowiadały wskazywanym przez konsumentów potrzebom i możliwościom spłaty zobowiązań

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

II.  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 uokik działania (...) polegające na:

1.  zapewnianiu konsumentów, że jeśli umowę kredytu zawrze wskazana przez nich osoba trzecia, to w przyszłości nastąpi przejęcie przez konsumentów (od osoby trzeciej) długu, wynikającego z umowy o kredyt – co może naruszać dobre obyczaje, zgodnie z którymi przedsiębiorca nie powinien gwarantować bezwarunkowej skuteczności przejęcia długu, w sytuacji, gdy w rzeczywistości skutek tej czynności zależy od kredytodawcy, a nadto godzić w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

2.  zaniechaniu podawania konsumentom informacji o kosztach wykonywanej usługi pośrednictwa finansowego, co może naruszać dobre obyczaje, zgodnie z którymi informacja o wynagrodzeniu powinna być podana konsumentowi w sposób jednoznaczny, najpóźniej w chwili zawarcia umowy, a nadto godzić w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

3.  przyjmowaniu od konsumentów weksli, wręczonych w celu zabezpieczenia świadczeń wynikających z umowy o świadczenie usług pośrednictwa kredytowego, nie zawierających klauzuli „nie na zlecenie” lub innej równoznacznej - co może naruszać dobre obyczaje, zgodnie z którymi zabezpieczeniem roszczeń związanych z pośredniczeniem w zawarciu umowy o kredyt konsumencki z pośredniczeniem w zawarciu umowy o kredyt konsumencki może być jedynie weksel opatrzony taką klauzulą a nadto godzić w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

4.  stosowaniu w obrocie konsumenckim wzorca umownego o nazwie „Porozumienie nr P.”, zawierającego oświadczenie o uznaniu przez konsumenta długu, wynikającego z umowy o świadczenie usług przez (...), dla zabezpieczenia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia wynikającego z tej umowy – co może naruszać dobre obyczaje, a nadto godzić w zbiorowe interesy konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

III.  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 uokik działania (...) polegające na:

1.  niewypełnianiu obowiązku przekazywania konsumentom formularza informacyjnego dotyczącego kredytu, co może naruszać art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz 1528, dalej: u.k.k.) –

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

2.  niewypełnianiu obowiązku przekazywania konsumentom, na trwałym nośniku, informacji o: zakresie umocowania do dokonywania czynności faktycznych lub prawnych, współpracy z kredytodawcami oraz o nazwach kredytodawców, z którymi (...) współpracuje, a także o tym, czy pośrednik kredytowy otrzymuje wynagrodzenie od kredytodawcy, co może być sprzeczne z art. 28 ust. 1 u.k.k.

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

IV.  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 uokik działania przedsiębiorcy polegające na:

1.  niewskazaniu w ulotkach reklamowych dotyczących kredytu konsumenckiego i zawierających dane dotyczące kosztu kredytu, informacji o: stopie oprocentowania kredytu i opłatach uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, całkowitej kwocie kredytu, rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, czasie obowiązywania umowy, całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta oraz wysokości rat – na podstawie reprezentatywnego przykładu, co może być sprzeczne z art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 w zw. z art. 8 ust. 1 u.k.k.

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

2.  niewskazaniu w ulotkach reklamowych dotyczących kredytu konsumenckiego informacji o zakresie umocowania do dokonywania czynności faktycznych lub prawnych, współpracy z kredytodawcami oraz o nazwach kredytodawców, z którymi współpracuje, co może być sprzeczne z art. 7 ust. 4 i 5 u.k.k.

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.;

V.  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, działanie przedsiębiorcy polegające na zamieszczaniu w ulotkach reklamowych, nieprawdziwych informacji dotyczących oferowanych usług o treści „(...)

które mogą wprowadzać konsumentów w błąd, sugerując możliwości bezwarunkowego udzielenia kredytu konsumenckiego, bez względu na wynik oceny zdolności kredytowej, co może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2016 r., poz. 3, dalej: u.n.p.r.)

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 lutego 2017 r.

VI.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 uokik, nałożył na (...) karę pieniężną w wysokości:

1.  1 355 190,24 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie I. sentencji zaskarżonej decyzji,

2.  1 355 190,24 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie II.1. sentencji zaskarżonej decyzji,

3.  1 355 190,24 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie II.2. sentencji zaskarżonej decyzji,

4.  677 595,12 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie II.3. sentencji zaskarżonej decyzji,

5.  677 595,12 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie II.4. sentencji zaskarżonej decyzji,

6.  203 278,53 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie III.1. sentencji zaskarżonej decyzji,

7.  67 759,51 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie III.2. sentencji zaskarżonej decyzji,

8.  203 278,53 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie IV.1. sentencji zaskarżonej decyzji,

9.  67 759,51 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie IV.2. sentencji zaskarżonej decyzji,

10.  1 355 190,24 zł za stosowanie praktyki opisanej w punkcie V. sentencji zaskarżonej decyzji.

VII.  na podstawie art. 77 ust. 1 w zw. z art. 80 uokik oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 w zw. z

art. 83 uokik obciążył przedsiębiorcę kosztami przeprowadzonego postępowania w kwocie 65,40 zł.

(...) S.A. z siedzibą we W. w złożonym odwołaniu zaskarżyła decyzję Prezesa UOKiK w całości. Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:

a)  obrazę art. 7 Konstytucji RP w związku z art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik poprzez nałożenie na przedsiębiorcę jedną decyzją dziesięciu kar pieniężnych,

b)  naruszenie art. 24 ust. 2 uokik poprzez uznanie, że doszło do naruszającego prawo zachowania przedsiębiorcy, gdy tymczasem materiał dowodowy wskazuje jednostkowe działania pracowników oraz osób trzecich,

c)  naruszenie art. 24 ust. 3 uokik poprzez jego niezastosowanie,

d)  naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 65 § 2 k.c. i błędne przyjęcie, że w interpretacji oświadczenia woli należy brać pod uwagę jego dosłowne brzmienie, w sytuacji gdy z przepisu tego wynika, że oświadczenia woli należy interpretować z uwzględnieniem okoliczności w jakich zostało złożone oraz ustalonych zwyczajów, niż opierać się na jego dosłownym brzmieniu,

e)  naruszenie art. 64 § 2 k.p.a. poprzez pozostawienie bez rozpoznania wniosku przedsiębiorcy złożonego w toku postępowania,

f)  naruszenie art. 7 k.p.a. poprzez zaniechanie w zakresie dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, w tym błędy w zakresie ustaleń faktycznych.

Na podstawie podniesionych zarzutów powód wniósł:

- o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że (...) nie dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej jako zbiór zachowań opisanych w zaskarżonej decyzji w punktach I-V,

w przypadku nieuwzględnienia powyższego wniósł:

- o zmianę zaskarżonej decyzji w części pkt VI. i ograniczenie nałożonych na powoda kar do pierwszej kary,

- o zasądzenie kosztów postępowania zgodnie z przepisami.

W ocenie powoda zaskarżona decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa materialnego i procesowego, jest dla (...) krzywdząca, nakłada na niego nieproporcjonalnie wysoką karę. Powód nie zgodził się z przyjętym w decyzji stanowiskiem i zarzucił Prezesowi UOKiK rozszerzenie swych kompetencji ponad ustawowe ograniczenia w zakresie możliwości i zakresu nakładania decyzją kary pieniężnej.

Powód stwierdził, że w zakresie praktyki wymienionej w pkt I oraz II.1. zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK nie wykazał istnienia działania (...) naruszającego interesy konsumentów. Wskazał, że po uzyskaniu wiedzy o „współpracy” pracowników (...) z pracownikami banku w działaniach na szkodę klientów wywołało skutek w postaci złożenia zawiadomień do organów ścigania. Niekorzystne rozporządzenie mieniem przez klientów było wynikiem działania pracowników (...) i osób trzecich. Brak jest jednak działania (...), które byłoby nastawione na tego rodzaju skutki. (...) podniósł, że miał wewnętrzne regulacje, których celem było niedopuszczenie do naruszeń. Podjął niezwłocznie działania w celu ścigania osób, które dopuściły się naruszenia prawa i wzmocnienie ochrony swoich klientów. Twierdzenie, iż opisane w tych punktach zachowanie stanowiło zachowanie (...) uznał za nieuprawnione. Zdaniem powoda z zebranego materiału dowodowego i powołanych w decyzji skarg wynika, że sprawa dotyczy indywidualnych interesów konsumentów, różnych pod względem zakresu i wielkości. W sprawie brak praktyki nakierowanej na godzenie w interesy konsumentów.

W kwestii praktyki wymienionej w pkt II. 2. decyzji powód zgodził się z Prezesem UOKiK, że co do zasady informacja o cenie jest podawana wraz z zawarciem przez strony umowy. Jednak oświadczył, że w analizowanym przypadku konsument nie był umową zobowiązany do zapłaty ceny, ponieważ dokument nazwany „decyzja ostateczna” precyzował wynagrodzenie, ale nie przesądzał o obowiązku zapłaty, co wciąż zależało od konsumenta. Wskazał, że w obrocie prawnym występują umowy, w których wysokość zobowiązania nie jest znana w chwili podpisania. Powołał się na umowę pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, gdzie cena nominalna usług pośrednika zostaje określona po ustaleniu ceny sprzedanej nieruchomości. Skoro taka jest praktyka, nie zasadne uznał powód twierdzenie Prezesa UOKiK, iż działanie (...) w tym zakresie jest naruszeniem prawa.

W odniesieniu do praktyki opisanej w pkt II. 3. powód podniósł, iż w toku postępowaniu wyjaśnił, że jego działanie w zakresie przyjmowania weksli nie narusza przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, co stanowiło zarzut organu. Przepisy tej ustawy dotyczą ograniczenia w zakresie przyjmowania weksli przez kredytodawcę. Jednak (...) nie jest kredytodawcą. Dodał, że nie dochodziło też do obchodzenia prawa poprzez przenoszenie weksli na inne podmioty. Powód podtrzymał stanowisko, że jego zachowanie nie stanowiło naruszenia prawa niezależnie od tego, iż zaprzestał stosowania praktyki.

Odnośnie praktyki z pkt II. 4. decyzji powód powołał się na złożone w postępowaniu wyjaśnienia, że wzorzec Porozumienia nr P. został wprowadzony, aby konsument miał pełną świadomość obowiązku zapłaty wynagrodzenia oraz wysokości należności. Intencją (...) było, aby mimo, że takie wskazanie było w treści decyzji ostatecznej, konsument w pełni świadomie podjął decyzję o zobowiązaniu do zapłaty prowizji. Zdaniem powoda nawet kilkakrotne wskazanie wysokości wynagrodzenia lub obowiązku zapłaty nie może stanowić naruszenia prawa. Powód stwierdził, iż Prezes UOKiK w niesprecyzowany sposób zarzucił (...) nadużywanie w ten sposób przewagi kontraktowej. W ocenie powoda istnienie przewagi kontraktowej wynika z braku dostępu do konkurencyjnych dla danego podmiotu ofert innych przedsiębiorców. Powód podkreślił, że działał na wysoce konkurencyjnym rynku, przedstawiał konsumentom dokumenty, z których wynikały koszty przed powstaniem zobowiązania do ich poniesienia. Trudno więc przyjąć, iż praktyka miała charakter godzący w interesy konsumentów.

W kwestii praktyki wymienionej w pkt III. 1 i 2 decyzji powód wskazał, iż w postępowaniu administracyjnym wyjaśnił, że nie był kredytodawcą i nie działał także jako pełnomocnik konsumenta. W każdym przypadku konsument podpisywał umowę z bankiem i to od banku otrzymywał szczegółowe, wymagane przez prawo informacje na temat kredytu. Powód podtrzymał stanowisko, że jego zachowanie nie stanowiło naruszenia prawa.

Odnośnie pkt IV decyzji, w zw. ze stanowiskiem dotyczącym pkt III decyzji powód wskazał, że przy braku możliwości przekazania informacji, którymi dysponował kredytodawca, nie było możliwe, aby w ulotkach reklamowych dotyczących skorzystania z ofert różnych banków w zakresie uzyskania kredytu wskazywać np. kosztu kredytu, który w każdym przypadku jest różny. Nie było też możliwe stworzenie reprezentatywnego przykładu, ponieważ klienci (...) mieli różne potrzeby kredytowe, a oferty banków też się różnią. Wobec braku umów z bankami i braku pełnomocnictwa (...) uznał za nie stosowne informowanie o czymś, czego nie było w ulotkach reklamowych. Powód podtrzymał stanowisko, że jego zachowanie nie naruszało prawa.

Odnosząc się do pkt V decyzji powód wskazał, że zamieszczone w ulotkach (...) hasła Prezes UOKiK uznał za zawierające nieprawdziwe informacje, sugerujące możliwość bezwarunkowego udzielenia kredytu. Zdaniem powoda Prezes UOKiK zapomniał o specyfice języka reklamy, który jest skrótowy, hasłowy i posługuje się sformułowaniami, które literalnie mogą być uznane za wprowadzanie w błąd. Powód stwierdził, że wzorzec konsumenta zakłada świadome podejmowanie decyzji, racjonalne i krytyczne ocenianie oferty i treści reklamowych. W ocenie powoda dla przeciętnego konsumenta oczywiste jest, że to bank a nie pośrednik decyduje, czy udzieli kredytu, na jakich warunkach, i komu. Hasła reklamowe miały na celu skłonić konsumenta do wybrania oferty (...) z szeregu ofert różnych przedsiębiorców, konkurentów powoda,. Nie stanowiły jednak i nie mogły stanowić pełnej oferty.

Powód nie zgodził się również z nałożeniem na (...) jedną decyzją administracyjną więcej niż jednej kary pieniężnej. Zdaniem powoda, zgodnie z literalną wykładnią art. 106 ust. 1 uokik postępowanie w przedmiocie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, może zakończyć się nałożeniem jednej kary, a nie wielu kar pieniężnych. Na podstawie słownikowego pojęcia „praktyka”, jako świadomej działalności, która stanowi zespół czynności podejmowanych w jakimś celu powód stwierdził, że postepowanie w sprawie praktyki (...) objęło szereg zachowań powoda, w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa powinno zakończyć się decyzją nakładającą karę. Zarzucił, iż dzielenie zachowania (...) na oddzielne praktyki w ramach jednej decyzji jest sprzeczne z brzmieniem i celem przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W ocenie powoda na ewentualną praktykę naruszającą zbiorowy interes konsumentów składa się całość zachowań (...) względem konsumentów. Wskazywanie na poszczególne postanowienia, zdania, okresy jako oddzielne praktyki może prowadzić do wniosku, że podmiot, który jednym działaniem błędnie poinformuje konsumentów o należnych im prawach dziesięć razy, można nałożyć dziesięć kar pieniężnych do 10% przychodu, czyli łącznie w wysokości 100% jego przychodu. Takie rozwiązanie zaburzyłoby system nakładania kar i naruszyło zaufanie przedsiębiorców do państwa. Nałożenie zaskarżoną decyzją wielu kar na podstawie art. 106 uokik uznał powód za naruszenie art. 7 Konstytucji RP. Stwierdził, że organ skutecznie nałożył na (...) wyłącznie pierwszą z kar. Uprawnienie organu do nakładania kar zostało wyczerpane po nałożeniu kary w wysokości 1 355 190,24 zł. Nałożenie pozostałych kar stanowiło przekroczenie przez Prezesa UOKiK ram zakreślone w art. 106 uokik. Celem wzmocnienia swej argumentacji powód powołał się na stanowisko dotyczące nakładania przez Prezesa UOKiK kar fakultatywnych, wyrażone w komentarzu do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz w wyroku Sądu Antymonopolowego z 9.04.1997 r. (XVII Ama 3/97), w którym sąd odniósł się do nakładania przez pozwanego kary pieniężnej w wysokości nadmiernie dolegliwej w stosunku do zawinienia przedsiębiorcy. Ponadto powód wskazał, iż art. 106 uokik zawiera sankcję o charakterze karnym i dyspozycja tego przepisu nie może być interpretowana rozszerzająco. Jedyną dopuszczalną wykładnią art. 106 uokik jest wykładnia językowa, która wynika ze znaczenia słów użytych w przepisie. Zdaniem powoda, oznacza to, że nakładając karę w wysokości 1 355 190,24 zł Prezes UOKiK wyczerpał już uprawnienie do nakładania kary. stosowanie w odniesieniu do tego przepisu wykładni. Pokreślił, iż do przepisów, których brzmienie nie budzi wątpliwości, nie ma potrzeby odwoływania się do innych sposobów wykładni poza wykładnią językową. W art. 106 uokik ustawodawca ustalił, że można nałożyć (jedną) karę. Na podstawie art. 106 uokik nie ma więc możliwości nałożenia kilku kar pieniężnych niezależnie od tego, jak zostanie zdefiniowana i jak szeroka jest praktyka. Zdaniem powoda niedopuszczalne było przyjęcie przez Prezesa UOKiK, że szereg zachowań, rozumianych jako kilka praktyk umożliwia rozszerzenie uprawnienia pozwanego do nałożenia w decyzji kilku kar, skoro ustawodawca wyraźnie postanowił inaczej. Takie stanowisko wynika z jedynej możliwej do zastosowania wykładni językowej. Powołał się również na stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w którym wskazano, iż w rozumieniu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka postępowania z zakresu prawa konkurencji, w których nakładane są kary pieniężne, są postępowaniami karnymi. Weryfikacja sądowa decyzji organów regulacyjnych powinna być prowadzona z uwzględnieniem standardów obowiązujących w postępowaniu karnym. Wobec tego do art. 106 uokik, jako zawierającego sankcje typu karnego, powinno się stosować reguły interpretacji właściwe dla prawa karnego, które nie pozostawiają wątpliwości, że wykładnia językowa powinna mieć przewagę na innymi rodzajami wykładni. W ocenie powoda działanie Prezesa UOKiK polegające na podzieleniu praktyki na poszczególne zachowania i nałożenie decyzją więcej niż jednej kary stanowiło naruszenie przez Prezesa UOKiK prawa i powinno skutkować usunięciem zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Prezes UOKiK zauważył, iż mimo podniesienia zarzutów uzasadnienie odwołania nie precyzuje, w jaki sposób zaskarżona decyzja narusza prawo. Stwierdził, że wydał decyzję z uwzględnieniem i poszanowaniem przepisów prawa materialnego i procesowego. Zarzut naruszenia art. 7 Konstytucji RP w zw. z art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, dotyczący braku możliwości nałożenia decyzją więcej niż jednej kary i poprzez nałożenie pozostałych kar, przekroczenia przez Prezesa UOKiK kompetencji uznał pozwany za nietrafny. Oświadczył, że nie pomnożył praktyki i nie podzielił jej na wyróżnione zachowania. Stwierdził, że powód licznymi, różnymi rodzajowo zachowaniami, podlegającymi odmiennej kwalifikacji prawnej wypełnił przesłanki stosowania szeregu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wymienionych w art. 24 uokik. Wskazał, że przepis art. 24 ust. 1 uokik nie formułuje zakazu stosowania praktyki lecz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a w ust. 2 definicja ogólna została sprecyzowana poprzez enumeratywne wyliczenie zachowań przedsiębiorców, które mogą takie interesy naruszać. Prawidłowe zastosowanie przepisów ustawy uzasadnia uznanie, że każde zachowanie przedsiębiorcy stanowiło oddzielną praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Wymienione w decyzji zachowania (...) zakwalifikowano, jako naruszające zakaz ustanowiony zarówno w art. 24 ust. 2 uokik, oraz art. 24 ust. 2 pkt 2, pkt 3 i pkt 4 uokik. Każde zachowanie stanowiło odrębną praktykę, naruszającą oddzielne przepisy uokik lub naruszające zakazy zawarte w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (upnpr) oraz ustawy o kredycie konsumenckim (ukk) i ze względu na możliwość wyodrębnienia składających się na nie czynności i prawidłową subsumpcję do stanu prawnego mogło być przedmiotem odrębnego postępowania administracyjnego. Jeśli ich oceny dokonano w jednym postępowaniu administracyjnym, możliwe było uznanie każdej z nich za oddzielną praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i na podstawie art. 106 ust. 1 uokik, nałożenie stosownych kar pieniężnych. Prezes UOKiK zaznaczył, że możliwość prowadzenia jednego postepowania zakończonego wydaniem decyzji stwierdzającej stosowanie przez przedsiębiorcę szeregu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów nie wywołuje wątpliwości w literaturze i orzecznictwie sądowym. Pozwany powołał się na wykładnie językową i stwierdził, że wbrew twierdzeniom odwołania, „określonym przypadkiem”, który uprawnia Prezesa UOKiK do nałożenia na podmiot kary nie jest „wydanie decyzji stwierdzającej naruszenie prawa” lecz samo naruszenie prawa przejawiające się w naruszeniu zakazu określonego w art. 24 uokik. Takie rozumienie normy wynikającej z art. 106 uokik jest właśnie wynikiem wykładni językowej. Pozwany uznał za oczywiste, że kara pieniężna może być nałożona za każde zachowanie, które można zakwalifikować jako naruszenie określonego w art. 24 uokik zakazu. Samo naruszenie może przejawiać się stosowaniem przez przedsiębiorcę różnych praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, jak w nin. sprawie. Pozwany powtórzył, iż (...) wieloma zachowaniami naruszyło szereg zakazów ustanowionych w art. 24 ust. 2 oraz art. 24 ust. 2 pkt 2, pkt 3 i pkt 4 uokik. Niemożliwe było ujęcie ich w ramach opisu jednego naruszenia, ponieważ konieczne było każdorazowe wykazanie, że danego zachowanie wypełnia przesłanki praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Pozwany wskazał, że przyjęta systematyka osnowy decyzji i uzasadnienia zabezpiecza interesy strony rozpatrywane w kontekście prawnokarnego charakteru nakładanych decyzją sankcji i umożliwia uzasadnienie wysokości kar nałożonych za poszczególne naruszenia w odniesieniu do przesłanek wymiaru kary wymienionych w art. 111 uokik. Dodał, iż suma nałożonych w decyzji kar nie przekracza wyznaczonego w art. 106 ust. 1 uokik poziomu 10% obrotu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku obrotowym poprzedzającym wydanie zaskarżonej decyzji.

W odniesieniu do zarzutu odwołania, iż w decyzji nie wykazano działania (...) nakierowanego na naruszenie interesów konsumentów, a w sprawie mamy do czynienia „z przypadkami różnych indywidualnych interesów konsumentów” pozwany przyznał, że (...) kierowało do swych przedstawicieli materiały szkoleniowe i wewnętrzne instrukcje postępowania, lecz nie były one wiążące. Z zebranych dowodów wynika, że przedstawiciele powoda działali w sposób odmienny od opisanych w instrukcjach reguł postępowania. Potwierdzają to pisma konsumentów z różnych miast w różnym wieku i znajdujących się w odmiennych sytuacjach finansowych. Podawany przez te osoby jest zbieżny i spójny. Klienci w każdym przypadku poddawani byli tożsamym działaniom przedstawicieli (...). Pozwany wskazał, że potwierdzeniem takiej oceny jest prowadzone przez Komendę Wojewódzką we W. śledztwo, które obejmowało również działalność (...) i dotyczyło działalności zorganizowanej grupy przestępczej mającej na celu doprowadzanie do niekorzystnego rozporządzania mieniem osób fizycznych i instytucji bankowych. Działania polegały na wprowadzaniu osób fizycznych w błąd co do konieczności zawierania więcej niż jednej umowy o kredyt, na kwoty znacznie przewyższające ich potrzeby i możliwości spłaty zobowiązań oraz nakłanianie konsumentów do przyprowadzenia osoby określanej jako „osoba wspierająca” lub „opiekun kredytu”. Dodatkowo zatajano przed pokrzywdzonymi fakt zobowiązania się do uiszczenia opłat za pośrednictwo. Prezes UOKiK zauważył, że opis działań objętych śledztwem jest zgodny z opisem praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, opisanych w pkt I. i I.1 oraz I.2 zaskarżonej decyzji. W śledztwie status podejrzanego ma 167 osób. Na tej podstawie pozwany stwierdził, że zachowania opisane w pkt I. w pkt I.1 oraz pkt I.2 decyzji nie były jednostkowymi zachowaniami jego pracowników lub osób trzecich a stanowiły wzorzec działania powoda. W odniesieniu do praktyki opisanej w pkt I decyzji Prezes UOKiK zauważył, że we wszystkich przypadkach konsumenci, mimo przedstawienia (...) własnych potrzeb i określenia poziomu zobowiązań, jakie byli gotowi podjąć, otrzymywali produkty, które nie odpowiadały wskazywanym parametrom. Pozwany przedstawił sposoby działania przedstawicieli Spółki, które zmierzały do podpisania umów o kredyt na większą kwotę i maksymalizację zysku, który był zależny od m.in. od wysokości kwoty kredytu.

Podstawą do stwierdzenia stosowania praktyki wymienionej w pkt II.1 decyzji były nie tylko skargi konsumentów, ale również analiza informacji zawartych w dokumencie „Ilustracja przykładowego procesu uzyskiwania ofert kredytowych”, które dotyczyły proponowanego przez (...) rozwiązania spłaty zobowiązań jednego z konsumentów poprzez zaciągnięcie kredytu przez tzw. „osobę wspomagającą”. Proponowane rozwiązanie musiało prowadzić do zwiększenia sumy zobowiązań konsumenta wobec banku. Zarzut powoda, że ustalenia dokonane przez Prezes UOKiK świadczą o braku praktyki uznał pozwany za chybiony.

W odniesieniu do zarzutu sformułowanego w pkt c), naruszenia art. 24 ust. 3 uokik pozwany wskazał, że nie został on uzasadniony przez powoda i jest bezzasadny. Wskazał, że praktyki stosowane przez (...) nie były incydentalne. Cechowały się stałym schematem działania i odnosiły się do wszystkich klientów, którzy skorzystali lub mogli skorzystać z usług Spółki. Działania opisane w pkt I i II.1 decyzji były stosowane umyślnie w celu osiągniecia maksymalnego zysku zależnego od podstępnych działań skierowanych przeciw klientom (...). Podejmowane działania, tożsame techniki manipulacji oraz wspólna terminologia, służyły wprowadzeniu konsumentów w błąd.

Pozwany zauważył, iż powód nie uzasadnił zarzutu zawartego w pkt d) odwołania. Zauważył, iż powód zarzucił naruszenie art. 65 § 2 k.c. a powołał się na treść art. 65 § 1 k.c. Prezes UOKiK zaprzeczył, że decyzja naruszała wskazane przepisy a zarzuty ocenił jako gołosłowne i nie zasługujące na uwzględnienia.

Również w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 64 § 2 k.p.a. pozwany wskazał, iż w odwołaniu powód nie uzasadnił, w jaki sposób przepis ten został naruszony. Zaznaczył, iż powołany przepis nie miał zastosowania do postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Zarzut naruszenia art. 7 i 233 k.p.a. uznał pozwany za niezasadny. Wskazał, iż w toku postępowania podjął wszelkie czynności niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Dokonał oceny dowodów na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. Zawiadomił powoda o wszczęciu postępowania, zakończeniu zbierania materiału dowodowego i możliwości zapoznania się z zebranym materiałem w wyznaczonym terminie.

Odpowiadając na zarzuty dotycząc praktyk wskazanych w pkt II. 2, 3, 4 zaskarżonej decyzji pozwany odwołał się do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu decyzji. Nie zgodził się ze stanowiskiem powoda, że jego zachowanie nie narusza przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

W odniesieniu do zarzutów dotyczących pkt III. 1 i 2 decyzji Prezes UOKiK wskazał, że powód nie zaprzeczał, że wskazane w tym punkcie informacje nie były klientom przekazywane. Stwierdził, że działalność (...) polegała na pośrednictwie kredytowym. W ramach zawartej umowy Spółka przedstawiała oferty zawarcia umów o kredyt konsumencki. Na tej podstawie pozwany uznał, że Spółka była pośrednikiem kredytowym w rozumieniu przepisów ukk. Pozwany podkreślił, że Spółka zobowiązywała się do przedstawienia konsumentom konkretnych ofert kredytu, więcej niż jednej. Jako pośrednik kredytowy, zgodnie z ukk, powinna przedstawić konsumentom właściwe formularze i stosowne informacje niezależnie od zakresu informacji przekazywanych przez kredytodawców.

Odpowiadając na twierdzenie powoda, że nie miał możliwości przedstawienia klientom kosztu kredytu ofert różnych banków, który był różny i z tej samej przyczyny nie mógł stworzyć reprezentatywnego przykładu Prezes UOKiK wskazał, że Spółka mimo braku zawarcia umów z bankami lub instytucjami pożyczkowymi pośredniczyła w zawieraniu umów kredytu konsumenckiego. Brak posiadania stosownych informacji od kredytodawców nie zwalniał jednak Spółki z obowiązku przekazywania konsumentom informacji w sposób określony przez ustawę. Zdaniem pozwanego, jeżeli sposób prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej wykluczał możliwość wykonania przez niego obowiązku wynikającego z ukk, powinien uwzględnić to w przekazie reklamowym. W innym przypadku powód, jako pośrednik kredytowy, naruszał swoim działaniem nakazy ustawowe.

W odniesieniu do zarzutów dotyczących praktyki wskazanej w pkt V i twierdzenia o pominięciu przez Prezesa UOKiK specyfiki języka reklamy pozwany wskazał, że hasła reklamowe Spółki nie były skierowane do szczególnej grupy konsumentów. Prezes UOKiK uwzględnił specyficzny język reklamy. Zauważył, iż w ulotkach reklamowych powoda zamieszczone były liczne hasła sugerujące możliwość bezwarunkowego uzyskania kredytu przez osoby, które znajdowały się w szczególnie trudnej sytuacji finansowej, niezależnie od tego, czy jest zadłużony i jaką ma historię kredytową. Pod wpływem treści reklam przeciętny konsument mógł uznać, że dzięki skorzystaniu z oferty Spółki jego zadłużenie i wpis do rejestru dłużników nie będą miały znaczenia. Pozwany dodał, że informacje te były fałszywe, ponieważ kredytodawcy, podejmując decyzję o udzieleniu kredytu konsumenckiego, zgodnie z art. 9 ust. 1 ukk dokonując oceny ryzyka kredytowego, korzystali w tych przypadkach z odpowiednich baz danych.

Prezes UOKiK stwierdził, iż odwołanie jest bezzasadne i zasługuje na oddalenie.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą we W. jest wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Do przedmiotu działalności powoda należy m. in. pozostałe pośrednictwo pieniężne, udzielanie kredytów, reasekuracja, czy działalność wspomagająca usługi finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych (k. 18-20 akt adm.). Spółka rozpoczęła działalność w dniu 20 października 2015 r. (pismo Spółki z dnia 2 stycznia 2017 r. k. 1109 akt adm.)

Na skutek skarg konsumentów wskazujących na nieprawidłowości w działalności gospodarczej prowadzonej przez (...) Prezes UOKiK przeprowadził z urzędu postępowanie wyjaśniające w sprawie działalności przedsiębiorcy. W zw. z tym, pismem z dnia 28 kwietnia 2016 r. wezwał (...) do złożenia wyjaśnień na postawione pytania i przedstawienia wskazanych dokumentów.

W odpowiedzi na wezwanie, w piśmie z dnia 26 sierpnia 2016 r. Spółka przedstawiła aktualne wzory umów pośrednictwa finansowego z załącznikami (k. 402 – 584 akt adm.), zestawienie oddziałów Spółki na terenie kraju (k. 30 akt adm.), szczegółowy opis procedury zawierania umów z konsumentami w dokumencie pod nazwą „Procedura zawierania umów z konsumentami przez firmę (...) S.A. występująca pod marką handlową (...) (k. 32 akt adm.), kopie zanonimizowanych umów zawartych z klientami z załącznikami (k. 34 – 400 oraz k. 585 - 703 akt adm.) oraz kopie wszystkich wykorzystywanych przez (...) druków reklamowych (k. 709 – 881 akt adm.) Spółka oświadczyła, że zajmuje się pośrednictwem finansowym, polegającym na pośredniczeniu w zawieraniu umów kredytowych między klientami (w tym również konsumentami) a bankami. (k. 21 akt adm.) W roku 2015 (...) zawarł z konsumentami 1480 umów a w roku 2016 – 5040 umów. Zasięg terytorialny działania Spółki obejmował miejscowości położone na terenie całego kraju z wyjątkiem województw (...), (...)- (...) i (...). Spółka oświadczyła, że nie oferuje możliwości zawarcia umowy kredytowej przez osobę „wspierająca” z zapewnieniem, że w przyszłości nastąpi cesja praw i obowiązków wynikających z umowy kredytowej. Ze złożonych wyjaśnień wynika, że w ramach prowadzonej działalności Spółka była pośrednikiem pomiędzy klientem a bankiem w zawieraniu umów kredytów bankowych. Działalność ta była nakierowana na konsumentów, których pracownicy (...) informowali o możliwości uzyskania kredytu w przypadku, gdy osoba ubiegająca się o kredyt nie posiadała zdolności kredytowej, ze względu na wysokość zobowiązań do spłaty bądź długów będących przedmiotem postępowania egzekucyjnego. Proces działania w takiej sytuacji miła przedstawiać „Ilustracja przykładowego procesu uzyskiwania ofert kredytowych” – załącznik nr 6.

Na podstawie zebranych informacji, postanowieniem nr (...) z dnia 12 grudnia 2016 r. Prezes UOKiK wszczął z urzędu postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania przez (...) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i włączył do materiału dowodowego prowadzonego postępowania dokumenty uzyskane w toku postępowania wyjaśniającego. (k. 5-15 akt adm.)

Postanowienie i zawiadomienie o wszczęciu postępowania zostało przesłane (...) pismem z dnia 12 grudnia 2016 r. wraz z wezwaniem do ustosunkowania się do postawionych zarzutów, złożenia informacji o toczących się postępowaniach przeciwko konsumentom dotyczących dochodzenia roszczeń z tytułu umów o pośrednictwo finansowe lub z powództwa konsumentów przeciw Spółce wynikających z zawartych umów. Prezes UOKiK wezwał również (...) do podania informacji dotyczącej obrotu Spółki w 2015 r. oraz w pierwszej połowie 2016 r. (k. 17 akt adm.)

W odpowiedzi z dnia 2 stycznia 2017 r. Spółka złożyła stosowane wyjaśnienia i przedstawiła stanowisku w odniesieniu do zarzutów zawartych w postanowieniu o wszczęciu postępowania. Oświadczyła, że nie prowadzi przeciw klientom postępowań o roszczenia z tytułu umów pośrednictwa finansowego. Przeciw Spółce toczy się 9 postępowań z powództwa klientów. Łączny obrót osiągnięty przez (...) w roku 2015 i pierwszej połowie roku 2016 wynosił (...) zł. Spółka zaprzeczyła, że proponowała konsumentom zawieranie umów na warunkach, które nie odpowiadały ich potrzebom i możliwościom spłaty zobowiązań przez konsumentów. Wskazała na złożony już dokument „Procedura zawierania umów z konsumentami…” (k. 32 akt adm.) i przedstawiła działania podejmowane w celu takim praktykom. Odniosła się również do pozostałych zarzutów postanowienia o wszczęciu postępowania. (k. 1109 akt adm.)

Pismem a dnia 12 stycznia 2017 r. Prezes UOKiK wezwał (...) do złożenia materiałów szkoleniowych, opisu procedur i instrukcji, które służą tworzeniu polityki Spółki w kontaktach jej przedstawicieli z konsumentami, wyjaśnień dotyczących metodologii obliczania kwoty wynagrodzenia w zależności od wysokości kredytu oraz informacji na temat współpracy z bankami.

W piśmie z dnia 16 lutego 2017 r. Spółka przedstawiła elementy i okoliczności brane pod uwagę przy ustalaniu wynagrodzenia dla (...) za wykonane usługi finansowe. Oświadczyła, że nie posiada żadnych umów podpisanych z bankami, na podstawie których świadczyłaby usługi finansowe konsumentom. Odnośnie użytego w piśmie z 2 stycznia 2017 r. sformułowania „współpracuje z bankami (...) wyjaśniła, że chodziło o działania faktyczne w postaci zbierania różnych ofert banków, które spełniały oczekiwania klientów i są przedstawiane klientom Spółki. W piśmie zaznaczono, że klienci a nie Spółka, zawierali z bankiem umowę kredytu i w tym zakresie to konsumenci mieli bezpośredni kontakt z bankiem. (k. 1132 -1134 akt adm.)

Kolejne wyjaśnienia i dokumenty Spółka złożyła w pismach z 27 marca 2017 r., 31 marca 2017 r., 27 kwietnia 2017 r. i 23 maja 2017 r. (k. 1148 - 1264 akt adm.)

W aktach administracyjnych znajdują się również wiele skarg konsumentów przedstawiających przebieg procedur dotyczących zawierania przez nich umów pośrednictwa finansowego, prowadzonych z nimi rozmów, treści przekazywanych im informacji dotyczących możliwości uzyskania kredytu, nakłaniania do podawania w rozmowach z przedstawicielami banków nieprawdziwych informacji na temat ich sytuacji materialnej i rodzinnej, treści reklam, z którymi zapoznawali się konsumenci, oraz nieprawidłowych działań pracowników Spółki i działań wprowadzających konsumentów w błąd. Konsumenci składali skargi do Prezesa UOKiK, Miejskich i Powiatowych Rzeczników Konsumentów oraz zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do prokuratury (k. 885 – 1107 oraz 1319 - 1435 akt adm.)

Pismem z dnia 3 sierpnia 2017 r. Prezes UOKiK zawiadomił pełnomocnika (...) o zakończeniu zbierania materiału dowodowego i możliwości zapoznania się z tym materiałem (k. 1442 akt adm.)

Z odpowiedzi udzielonej Prezesowi UOKiK przez Naczelnika Urzędu Skarbowego W. we W. wynika, że w deklaracji VAT-7K za IV 2016 r. przedsiębiorca wykazał obrót w wysokości (...)zł. Z wydruków z podsystemu (...) deklaracji VAT-7k za okres od I do III kwartału 2016 r. przesłanych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego W. wynika zaś, że wykazany przez Spółkę obrót wyniósł: za I kwartał 2016 r.: (...)zł, za II kwartał 2016 r.:(...)zł, za III kwartał 2016 r.: (...)zł. (k. 1436-1439 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach postępowania administracyjnego, złożonych przez (...) w postępowaniu administracyjnym i skarg konsumentów na działania Spółki, składanych do Prezesa UOKiK.

Na podstawie dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 5 pkt 3 ustawy o kredycie konsumenckim pośrednikiem kredytowym jest przedsiębiorca, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej uzyskuje korzyści majątkowe, w szczególności wynagrodzenie od konsumenta, dokonując czynności faktycznych lub prawnych związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt. W sprawie bezsporne jest, że (...) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, poprzez wykonywanie na zlecenie klientów, w tym konsumentów działań polegających na przedstawianiu w wykonaniu zawartej z klientem umowy, dostosowanych do potrzeb klientów kilku ofert finansowych zawarcia umowy o kredyt konsumencki, pochodzących od różnych instytucji finansowych, świadczyła usługi pośrednictwa kredytowego. Z powyższego wynika, że mimo, iż nie zawierała umów z bankami, wbrew twierdzeniu odwołania (...) jest pośrednikiem kredytowym w rozumieniu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności ze znajdujących się w aktach administracyjnych skarg konsumentów wynika, że klientom Spółki, którzy zainteresowani byli uzyskaniem kredytu umożliwiającego całkowitą spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań przy mniejszych ratach miesięcznych, oferowano zawarcie umów na kredyt konsumencki, które nie odpowiadały oczekiwanym i przedstawianym przez nich potrzebom. Klientom przedstawiano do zawarcia umowy na kwotę wyższą niż potrzebowali, i nakłaniano do ich podpisania. Przedstawiciele Spółki zapewniali, że wybór takiej oferty będzie dla klienta korzystny, polepszy ich zdolność kredytową, nie spowoduje dodatkowych kosztów, a niewykorzystane środki klient będzie mógł zwrócić do banku bez ponoszenia żadnych opłat. W rozmowach informowano, że wybrany program zlecenia został opracowany przez finansistów i jest obejmuje najkorzystniejszy dla klienta wariant finansowy. Ze względu na to, że poziom wynagrodzenia Spółki był zależny od wysokości zaciągniętego kredytu, podejmowane przez przedstawicieli Spółki działania miały na celu doprowadzenie do zawarcia przez ich klientów umów, które nie odpowiadały ich potrzebom i możliwościom, lecz przynosiły Spółce wyższe wynagrodzenie. Nakłaniano również konsumentów Spółki do zawarcia kilku umów albo zawarcie umowy przez wskazaną przez nich osobę, przekonując, że po kilku miesiącach wynikające z nich opłaty będą niższe i nastąpi przejęcie długu przez konsumenta bez informowania o warunkach, jakie w świetle przepisów kodeksu cywilnego muszą być spełnione, aby przejęcie długu było możliwe. Takie działania prowadziły do zawarcia umowy o kredyt konsumencki przez „osobę wspomagającą” na wyższą kwotę i zwiększenia zobowiązań wobec banku, generujących większe odsetki i pozostałe koszty kredytu. Przynosiły również wyższe wynagrodzenie dla Spółki. W dokumencie Spółki pod nazwą „Instrukcja przykładowego procesu pozyskiwania ofert kredytowych” wskazano na regulację art. 105a ustawy Prawo bankowe uprawniającą banki i inne instytucje finansowe do przetwarzania informacji dotyczących pożyczkobiorców i ich historii kredytowej przez 5 lat. Działanie Spółki było więc świadome, wprowadzało konsumentów w błąd i miało na celu maksymalizacje zysku Spółki. Wskazane działania, jako skierowane do nieograniczonej grupy konsumentów, którzy mogli zostać dotknięci działaniami Spółki, spełniały przesłanki praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 4 uokik. Poprzez przekazywanie konsumentom nieprawdziwych informacji lub wprowadzanie w błąd co do możliwości przeniesienia kredytu na inną osobę Spółka w wyniku wykorzystywania braku wiedzy i doświadczenia konsumentów naruszała zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje. Było to działanie sprzeczne z prawem naruszające zbiorowe interesy konsumentów, w rozumieniu art. 24 ust. 2 uokik.

Ponadto Spółka stosowała praktykę polegającą na niepodawaniu na etapie przed zawarciem umowy ze Spółką informacji o wysokości należnego (...) wynagrodzenia. Konsumentom przedstawiano do podpisania weksle i umowę w formie wzorca umownego bez informowania ich o wysokości należnego Spółce wynagrodzenia, które zgodnie z informacją zawartą we wzorcu umowy, miało być ustalone dopiero w tzw. „decyzji ostatecznej” podawanej do wiadomości już po podpisaniu weksli i umowy. Takie działanie było niezgodne z wynikającym z art. 28 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim obowiązkiem, nakładającym na pośrednika kredytowego wymóg przekazania konsumentowi na trwałym nośniku informacji przewidzianych w art. 7 ust. 4 i 5 u.k.k. oraz pozostałych informacji związanych z kosztami kredytu i prowadziło do dezinformacji konsumentów, którzy byli następnie zaskakiwani informacją o kolejnych wysokich kosztach, które mają obowiązek ponosić w zw. z podpisaniem umowy ze Spółką. Klienci byli dodatkowo wprowadzani w błąd przekazywanymi ustnie przez pracowników Spółki informacjami, dotyczącymi należnego Spółce wynagrodzenia. Przedstawiciele (...) wręczali im blankiety wpłat bez wyjaśnienia, czego dotyczą lub informowali, że muszą wpłacić tę sumę, którą „bank dołożył do kredytu dla doradztwa”, wpłacana na wskazany rachunek kwota służy zabezpieczeniu kredytu, będzie rozliczona w rozliczeniu końcowym lub część pieniędzy będzie przeznaczona na spłatę kredytu. Stosowany przez Spółkę sposób postępowania i ustalania wynagrodzenia pozbawiał za konsumentów wiedzy o wysokości ceny za świadczone usługi. Takie działanie osób reprezentujących Spółkę było bezprawne i stanowiło rażące naruszenie dobrych obyczajów nakazujących przedstawianie konsumentom w sposób jednoznaczny informacji o wysokości wynagrodzenia najpóźniej w chwili zawarcia umowy. Nawet jeżeli pierwotnie nie było wiadomo, jaka będzie wysokość kredytu, Spółka powinna informować konsumentów o zasadach ustalania wysokości pobieranej w przyszłości prowizji.

Przedstawiciele Spółki przedstawiali klientom do podpisania dwa weksle o identycznej treści, które nie zawierały jednak klauzuli „nie na zlecenie”. Na jednym wpisywano sumę wekslową odpowiadającą wartości wynagrodzenia należnego Spółce określonego w tzw. „Decyzji ostatecznej”. Konsumenci podpisywali również umowę wekslową w formie deklaracji wekslowej będącej wzorcem umownym, który był wypełniany ręcznie przez wystawcę weksla w zakresie danych osobowych. Pozostałe dane były wpisywane komputerowo. Spółka dysponowała dwoma wekslami podpisanymi przez konsumenta, które mogły być przez nią wypełnione na dowolną kwotę i przeniesione bez żadnych ograniczeń. Przyjmowanie przez kredytodawcę od kredytobiorcy weksli lub czeków, które nie zawierają klauzuli „nie na zlecenie” jest sprzeczne z art. 41 ust. 1 ukk oraz, na podstawie art. 138c § 3 kodeksu wykroczeń, zagrożone karą grzywny. Z powyższego wynika, że przedstawione działanie pośrednika kredytowego, jakim był (...), również było sprzeczne z dobrymi obyczajami i stanowiło przejaw wykorzystywania przez Spółkę braku wiedzy konsumentów. Stwarzało poważne zagrożenie dla interesów finansowych konsumentów. Ze względu na powszechny charakter wskazana praktyka naruszała zbiorowe interesy konsumentów.

Spółka posługiwała się w stosunkach z konsumentami wzorcem umownym zwanym „Porozumienie nr P” zawierającym jednostronne oświadczenie konsumenta stanowiące uznanie długu wynikającego z zawartej umowy o świadczenie usług pośrednictwa finansowego. Działanie Spółki miało na celu dodatkowe zabezpieczenie interesów (...) w zakresie wynagrodzenia wynikającego z umowy pośrednictwa. Mając na uwadze, że przedstawiciele Spółki informowali konsumentów w sposób niejasny i niejednoznaczny o wysokości wynagrodzenia z tytułu zawartej umowy, postępowanie takie należało ocenić jako niezgodne z dobrymi obyczajami.

Kolejnymi działaniami pracowników Spółki, które naruszały dobre obyczaje było nieprzekazywanie konsumentom formularza dotyczącego kredytu, naruszeniu obowiązku przekazywania konsumentom na stałym nośniku informacji o zakresie umocowania do dokonywania czynności faktycznych lub prawnych, współpracy z kredytodawcami, nazw kredytodawców, oraz informowania, czy pośrednik finansowy otrzymuje wynagrodzenie od kredytodawcy. Obowiązek przekazania tych informacji wynika z przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. W kierowanych przez Spółkę do pracowników instrukcji również nie przewidziano obowiązku przekazywania konsumentom formularza, o którym mowa w art. 14 ust. 1 u.k.k. zawierającego dane wymienione w art. 13 ust.1 i 2 u.k.k. Na mocy umowy pośrednictwa Spółka zobowiązana była do przedstawienia konsumentowi tych informacji. Niewykonanie przez Spółkę obowiązków wynikających z art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 oraz art. 28 ust. 1 u.k.k. miało charakter bezprawny.

W drukach reklamowych zachęcających konsumentów do skorzystania z usług (...), dotyczących kredytu konsumenckiego i zawierających dane o koszcie kredytu Spółka zawierała informacje, o których mowa w art. 5 pkt 6 u.k.k. – wysokość kwoty kredytu i możliwego do uzyskania kredytu, ratę kredytu, wysokość oprocentowania kredytu. W ulotka reklamowych należało również zamieścić informacje określone w art. 7 ust. 1 i 2 u.k.k. na podstawie reprezentatywnego przykładu. Brak zamieszczenia w reklamach tych informacji stanowił naruszenie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji i z tego powodu bezprawny. W zw. z tym, że Spółka powinna również zamieszczać w reklamach informacji wymienionych w art. 7 ust. 4 i 5 u.k.k. Ponadto w reklamach Spółki zamieszczane były nieprawdziwe sformułowania reklamowe, sugerujące bezwarunkowe udzielenie kredytu bez względu na ocenę zdolności kredytowej, które mogły wprowadzać konsumentów w błąd. Reklamy Spółki skierowane były do nieograniczonej liczby osób (konsumentów) znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Ich treść stwarzała u przeciętnego konsumenta mylne wrażenie, że mimo obowiązkowego weryfikowania ich zdolności kredytowej przez bank i braku zdolności kredytowej osoby te, dzięki Spółce uzyskają jednak kredyt konsumencki. Treść reklam wprost zawierała informację przekonującą o możliwości uzyskania kredytu „Niezależnie od BIK” czyli rezygnacji pożyczkodawcy z weryfikacji historii kredytowej konsumenta. W sytuacji, gdy zgodnie z art. 9 ust. 1 ukk, kredytodawca przed zawarciem umowy ma bezwzględny obowiązek badania zdolności kredytowej konsumentów w odpowiednich bazach danych, publikowana reklama zawierała informacje nieprawdziwe. Rozpowszechnianie takich reklam było nieuczciwe. Stosowana przez Spółkę praktyka rynkowa była sprzeczna z dobrymi obyczajami w istotny sposób zniekształcała lub mogła zniekształcać zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta i wywierać wpływ na podejmowane przez niego decyzje dotyczące zawarcia umowy ze Spółką, których inaczej by nie podjął. Praktyka Spółki była więc nieuczciwa i ze względu na rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji wprowadzająca konsumentów w błąd, a zatem bezprawna.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, że działania Spółki były skierowane do wybranej grupy konsumentów. W instrukcjach kierowanych przez Spółkę do jej przedstawicieli brak wskazówek, aby działania Spółki dotyczyły tylko określonego rodzaju konsumentów. Zasięg działania Spółki obejmował obszar niemal całego kraju. Z ustaleń dotyczących na podstawie ze skarg konsumentów wynika, że oferta Spółki była nastawiona na wszystkich konsumentów bez względu na ich sytuację materialną. Działanie Spółki naruszało lub stwarzało zagrożenie naruszenia nieograniczonej liczby konsumentów, który skorzystali lub potencjalnie mogli skorzystać z usług Spółki. Na podstawie zebranego materiału dowodowego stwierdzić należało, że zachowanie Spółki spełniało przesłanki zakazanej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1 i ust.2 pkt 3 i 4 uokik. Wskazać należało, że mimo, iż Spółka kierowała do swoich pracowników i przedstawicieli instrukcje prawidłowego zachowania, to jednak nie kontrolowała ich przestrzegania przez pracowników. Przedstawiciele Spółki reprezentowali (...) w kontaktach z konsumentami, podejmowali działania w imieniu Spółki i na rzecz Spółki. Brak było podstaw do uznania, że stwierdzona praktyka stanowiła jednostkowe działania podejmowane przez pracowników Spółki i będące z nimi w porozumieniu osoby trzecie. Wymienione w zaskarżonej decyzji działania były niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa dotyczącymi obowiązków prawidłowego informowania konsumentów o przysługujących im uprawnieniach, wbrew brzmieniu regulujących te kwestie przepisów prawa wprowadzały konsumentów w błąd w zakresie możliwości przeniesienia zobowiązania i procedury weryfikacji kredytobiorców, stosowanej przez kredytodawców przed podpisanej umowy, polegały na nieudzielaniu konsumentom pełnej informacji na temat wynagrodzenia Spółki za świadczone usługi oraz informacji wymienionych w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim. Wymienione działania były przejawem nadużywania przez Spółkę przewagi kontraktowej profesjonalisty nad konsumentami, wykorzystywania ich braku wiedzy i doświadczenia w stosunkach danego rodzaju. Nie chodzi więc o działanie przez powoda na wysoce konkurencyjnym rynku, bowiem przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie naruszania zbiorowych interesów dotyczą ochrony praw konsumentów jako słabszych uczestników rynku. Z tego względu działania powoda należało uznać za naruszające dobre obyczaje. Mimo, że Spółka sama nie była kredytodawcą, to z uwagi na podejmowane działania pełniła funkcję pośrednika kredytowego i ciążyły na niej wynikające z ustawy obowiązki. Jak trafnie wskazano w odpowiedzi na odwołanie, jeżeli ze względu na sposób prowadzenia działalności gospodarczej Spółka nie miała możliwości spełnienia wynikającego z przepisów ukk obowiązku, powinna zawiadomić o tym konsumentów za pośrednictwem przekazu reklamowego. Podnoszone w odwołaniu twierdzenie, że Prezes UOKiK nie uwzględnił przy ocenie działań powoda specyfiki języka reklamy należało uznać za bezpodstawne. Powód nie przedstawił w odwołaniu dowodów na uzasadnienie tego twierdzenia. Spółka nie może jednak tłumaczyć swojego nieprawidłowego działania w zakresie stosowanych reklam specyfiką język reklamy.

W odniesieniu do zarzutu odwołania dotyczącego naruszenia art. 7 Konstytucji RP oraz art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik wskazać należy, że w wyniku przeprowadzonego postępowania administracyjnego Prezes UOKiK stwierdził, iż działanie (...) w stosunkach z konsumentami spełniało przesłanki kilku wymienionych w art. 24 uokik praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Skoro więc powód dopuścił się kilkakrotnie naruszenia zakazu określonego w art. 24 uokik, Prezes UOKiK uprawniony był do nałożenia na Spółkę w jednej decyzji kilku kar pieniężnych, odrębnie z tytułu każdego stwierdzonego naruszenia. Wskazać należy, że Prezes UOKiK mógł również przeprowadzić kilka postępowań administracyjnych, z których każde mogło zakończyć się stwierdzeniem stosowania jednej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów i nałożeniem z tego tytułu na (...) kary pieniężnej. Takie działanie należałoby uznać z nieuzasadnione z punku widzenia ekonomii procesowej. W każdej sprawie powód podnosiłby zapewne, że z tytułu stosowanej praktyki została już na niego nałożona kara pieniężna. Podkreślenia wymaga, że w zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK nałożył na powoda kilka kar pieniężnych, lecz nałożenie każdej z tych kar oraz ustalenie jej wysokość zostało osobno uzasadnione w zaskarżonej decyzji. Przyjęcie takiego rozwiązania umożliwia osobne zbadanie zasadności nałożenia każdej kary oraz ocenę, czy jej wymiar został ustalony prawidłowo. Zdaniem Sądu wobec ustalenia, że Spółka dopuściła się stosowania kilku rodzajów praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes UOKiK uprawniony był do nałożenia na powoda kary pieniężnej osobno z tytułu stosowania każdej zidentyfikowanej praktyki. Mając na uwadze, że wysokość każdej nałożonej kary mieści się w granicach ustawowych a ponadto łączna wysokość wszystkich nałożonych kar nie przekracza kwoty stanowiącej 10% osiągniętego przez powoda przychodu przyjętego za podstawę do ustalenia wymiaru kary, stwierdzić należało, iż w świetle ustaleń dotyczących naruszenia przepisów ustawy wymiar każdej z nałożonych decyzją kar został ustalony prawidłowo, z uwzględnieniem wymienionych w art. 111 uokik dyrektyw wymiaru kary. Zdaniem Sądu zaskarżona decyzja została wydana na podstawie obowiązujących przepisów prawa przez uprawniony do tego organ administracji państwowej. Przy wydawaniu zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK działał w granicach swoich uprawnień ustawowych i nie dopuścił się naruszenia art. 7 Konstytucji RP oraz przepisu art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik. Podnoszony w odwołaniu zarzut dotyczący naruszenia tych przepisów nie zasługiwał więc na uwzględnienie. W sprawie nie zachodziły też podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji w sposób wskazany w odwołaniu.

Po zapoznaniu się ze stanowiskami stron, Sąd uznając, że w świetle przytoczonych przez strony twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne, na podstawie art.148 ¹ § 1 k.p.c. rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy, wobec braku podstaw do uwzględnienia, oddalił odwołanie jako bezzasadne - art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c. stosownie do wyniku sporu, ustalając wysokość należnych pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 720 zł, na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.