Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 czerwca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. R. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 6.04.2017 do 7.04.2017 r. jako zleceniobiorca u płatnika składek Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. oraz, że z wymienionego tytułu miesięczna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe i na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc kwiecień 2017 wynosi:

- na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe –5000,00 zł;

- na obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe –5000,00 zł;

- na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne – 4437,00 zł

- składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi – 399,33 zł.

/ decyzja k. 7-10 akt ZUS dot. A. R./

Decyzją z dnia 29 czerwca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. S. (1) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 02.02.2017 do 17.02.2017 r. jako zleceniobiorca u płatnika składek Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. oraz, że z wymienionego tytułu miesięczna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe i na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc marzec 2017 r. wynosi:

- na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe –450,00 zł;

- na obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe –450,00 zł;

- na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne – 399,33 zł

- składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi – 35,94 zł.

/ decyzja k. 7-11 akt ZUS dot. M. S. (1)/

Kolejną decyzją z dnia 29 czerwca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że R. P. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 02.01.2017 do 13.01.2017 r. i od 13.03.2017 do 7.04.2017 r. jako zleceniobiorca u płatnika składek Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. oraz, że z wymienionego tytułu miesięczna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe i na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc: styczeń i kwiecień 2017 r. wynosi odpowiednio w każdym miesiącu:

- na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe –500,00 zł;

- na obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe –500,00 zł;

- na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne – 443,70 zł

- składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi – 39,93 zł.

/ decyzja k. 7-10 akt ZUS dot. R. P./

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, iż płatnik składek zawierał umowy cywilnoprawne z artystami -muzykami , którym nadał nazwę umów o dzieło. W toku kontroli przedłożono:

- umowę o dzieło zawartą według ustaleń na okres od 6.04.2017 do 7.04.2017 r. pomiędzy Filharmonią (...) im.A.R. z siedzibą w Ł. reprezentowaną przez D. Naczelnego - T. B., zwaną dalej Zamawiającym a A. R. , zwanym dalej Wykonawcą. Z treści ww. umowy wynika m.in. , że Wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na „artystycznym wykonaniu utworów - programu koncertu symfonicznego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze solistki. Miejsce koncertu: sala koncertowa Filharmonii (...). Zgodnie z art. 85 ust. 2 ustawy o prawach autorskich, „artystycznymi wykonaniami (...) są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania”. Zaś wykonaniem jest „każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej (...) niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Zatem prawo do artystycznego wykonania może przysługiwać jedynie osobie, która „w sposób twórczy” przyczyniła się do powstania artystycznego wykonania.

- umowę o dzieło zawartą według ustaleń kontroli na okres: od 02-02-2017 do 17-02-2017 pomiędzy Filharmonią (...) im.A.R. z siedzibą w Ł. reprezentowaną przez D. Naczelnego - T. B., zwaną dalej Zamawiającym, a M. S. (1) , zwaną dalej Wykonawcą. Z treści ww. umowy wynika, że Wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na „wykonaniu utworów - programu koncertu oratoryjnego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) - specjalność sopran oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy”. Miejsce koncertu: S. Koncertowa Filharmonii (...).

Zgodnie z art. 85 ust. 2 ustawy o prawach autorskich, „artystycznymi wykonaniami (...)są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów. ( tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania”. Zaś wykonaniem jest „każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej (...) niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Zatem prawo do artystycznego wykonania może przysługiwać jedynie osobie, która „w sposób twórczy” przyczyniła się do powstania artystycznego wykonania.

- 2 umowy o dzieło zawarte według ustaleń kontroli na okres : od 02-01-2017 do 13-01-2017, od 13-03-2017 do 07-04-2017 pomiędzy Filharmonią (...) im. A. R. z siedzibą w Ł. reprezentowaną przez D. Naczelnego - T. B., zwaną Zamawiającym a R. P. , zwanym dalej Wykonawcą. Z treści ww. umów wynika m.in., że Wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na " wykonaniu utworów - programu koncertu karnawałowego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) specjalność bas oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy”.,” wykonaniu utworów - programu koncertu Wielkanocny Koncert Oratoryjny (45 lecie pracy artystycznej T. K.), podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...), specjalność: bas oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy”. Miejsce koncertu: S. Koncertowa Filharmonii (...).

Zgodnie z art. 85 ust. 2 ustawy o prawach autorskich, „artystycznymi wykonaniami (...) są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania”. Zaś wykonaniem jest „każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej (...) niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Zatem prawo do artystycznego wykonania może przysługiwać jedynie osobie, która „w sposób twórczy” przyczyniła się do powstania artystycznego wykonania.

W ocenie Zakładu zawarte przez płatnika umowy cywilnoprawne mają charakter umów - zlecenia , których przedmiotem jest świadczenie usług co do , których zgodnie z art.750 kc odpowiednio stosuje się przepisy dotyczące zlecenia gdyż są one nakierowane na podjęcie działań i dokonywanie określonych czynności przez osobę je realizującą. Płatnik składek zawarł umowy stanowiące przedmiot sporu w celu wykonania własnego zobowiązania, a praca w ramach zawartych umów była wykonywana w imieniu i na rzecz kontrolowanego płatnika. W spornych umowach , przedmiot umowy określony został w sposób czynnościowy, a zatem przedmiotem umowy była czynność( ...artystyczne wykonanie utworów -programu koncertu...), a nie konkretny określony z góry zindywidualizowany rezultat. O charakterze umowy decyduje jej treść w zakresie wszystkich elementów zobowiązania. W spornych umowach termin wykonania „dzieła” został ustalony przez (...) na dzień odpowiadający dacie danego koncertu. Ponadto z zapisu w §3 przedstawionych do kontroli umów wynika, że: „Strony ustaliły, iż kontrakt obejmuje czas od pierwszej wyznaczonej przez Zamawiającego próby, do daty wykonania dzieła”. Ustalono również ,że Wykonawca umów przed udziałem w danym koncercie , uczestniczył wraz z orkiestrą również w próbach ( zapis w §3 spornych umów). Organ podkreślił, że w niniejszych umowach przedmiot umowy został ustalony w sposób nieweryfikowalny. Z materiału zgromadzonego w toku postępowania kontrolnego wynika, że pomimo nazwania zobowiązania umową „o dzieło”, strony ujęły jej przedmiot zbyt ogólnie, nienależycie go zindywidualizowały i jedynie czynnościowo określiły prace powierzone Wykonawcom, w których wykonaniu poszczególni Wykonawcy brali udział z pozostałymi muzykami, ich praca nie funkcjonowała jako odrębny byt. Organ wskazał, że każdy z Wykonawców jest artystą muzykiem, jednakże z tej okoliczności nie wynika automatycznie fakt, iż jest on twórcą. Żaden z koncertów, w związku z którym były zawierane przedmiotowe umowy o dzieło w okresie objętym kontrolą nie był twórczą, kreatywną aranżacją utworów, które mogłyby dalej funkcjonować w obrocie np. jako aranżacja określonej kompozycji w wykonaniu. Cechą konstytutywną dzieła jest natomiast samoistność rezultatu, to jest niezależność od dalszego działania twórcy. Organ zauważył , iż sposób wykonania utworów(w tym wykonanie swojej partii głosowej), przy uwzględnieniu indywidualnych zdolności danego Wykonawcy, mógł nieznacznie różnić się od wykonania tego samego utworu( swojej partii głosowej) przez innego muzyka, aczkolwiek nie oznacza to, że praca wykonana przez poszczególnego Wykonawcę doprowadziła do powstania dzieła. Określone umiejętności i cechy osobiste, pewna indywidualna specyfika, są wymagane w każdym zawodzie, w tym w zawodzie muzyka, i wcale nie świadczy to, że dana praca stanowi wykonanie dzieła. Każdy z Wykonawców był tylko jednym z wielu odtwórców muzyki( swojej partii głosowej) biorących udział w danym wydarzeniu. Przy wykonywaniu utworów- programu koncertu Wykonawcy musieli w pełni podporządkować się dyrygentowi i jego poleceniom. Gra na instrumencie/wykonanie swojej partii głosowej poszczególnego Wykonawcy nie przekładała się bezpośrednio na indywidualny charakter koncertu, czy jego wyjątkowość. Trudno więc przyjąć, że efekt pracy konkretnego Wykonawcy, będącego jednym z wielu wykonawców, tworzył odrębne, indywidualne dzieło.

W przypadku spornych umów zawartych przez płatnika składek Filharmonia (...) w ocenie organu brak jest również możliwości przeprowadzenia badania na istnienie wad fizycznych dzieła, nie ma możliwości zagwarantowania rezultatu i brak jest wyłącznego wpływu Wykonawcy umowy na osiągnięcie rezultatu (jeżeli za rezultat uznać sukces koncertu to zależy on od pracy wielu innych osób, w tym artystów -muzyków biorących w nim udział). Jeżeli za dzieło uznać „ koncert" to jego twórcą jest Filharmonia (...).

Filharmonia (...) nie zleciła Wykonawcy wykonania konkretnego dzieła, a wyłącznie wykonanie czynności, które sprowadzały się do starannego wykonania zespołu czynności niezbędnych do wykonania zadania określonego w umowie. Wykonawca realizując postanowienia zawartych z Filharmonią (...) umów o dzieło nie był twórcą, ale odtwórcą. Rezultatem pracy nie był nowy, funkcjonujący w obrocie byt. Bytem takim jest określony utwór (muzyczny, literacki), skomponowany czy napisany przez jego faktycznego twórcę. Kolejne wykonania tego utworu/ swojej partii głosowej, czy to przez jego twórcę (np. w ramach recitali), czy też przez innych wykonawców nie tworzą nowych bytów, chyba, że inny wykonawca, na przykład poprzez odmienną interpretację, nada takiemu utworowi takiej cechy, że dany utwór funkcjonować będzie w obrocie jako zupełnie nowy twór niematerialny.

Mając na uwadze powyższe organ stwierdził, iż w przedmiotowych umowach nie określono żadnych cech indywidualnych utworu, czy też zamówionego dzieła. Tymczasem zobowiązanie, o którym mowa w art. 627 k. c. polega na realizacji ściśle oznaczonego dzieła. Oznaczenie to następuje poprzez odpowiednie sformułowanie postanowień umownych. To w umowie zlecenia czy umowie o świadczenie usług nacisk kładzie się na określenie rodzaju czynności prawnych, które mają podlegać wykonaniu. Umowa o dzieło natomiast precyzuje efekt, rezultat pracy.

/ decyzja k. 7-10 akt ZUS dot. A. R., decyzja k. 7-10 akt ZUS dot. M. S. (1) decyzja k. 7-10 akt ZUS dot. R. P./

Odwołanie od wszystkich wskazanych decyzji wniósł płatnik Filharmonia (...) im. A. R. w Ł. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika domagając się ich uchylenia i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1. niezastosowanie art. 627 Kodeksu cywilnego w sytuacji gdy umowy, zawierane przez Płatnika były umowami o dzieło w rozumieniu Kodeksu cywilnego;

2. art. 734 w związku z art. 750 Kodeksu cywilnego poprzez jego zastosowanie w sytuacji, kiedy essentialiae negotii umów, zawieranych przez Płatnika nie miały cech umów o świadczenie usług i nie powinny mieć do nich zastosowania przepisy, stosowane w przypadku umów zlecenia;

3. niezastosowanie art. 1 ust. 1 oraz art. 9 i 10 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych poprzez nieprawidłowe zastosowanie pierwszego z tych przepisów oraz pominięcie drugiego i trzeciego, przez co naruszona została także zasada wykładni prawa non per est.

4. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową poprzez ich zastosowanie i wydanie zaskarżonej decyzji;

5. art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 4 pkt 9, art. 20 ust. 1, art. 36, art. 91 ust. 5 ustawy systemowej poprzez przyjęcie, że zaistniały przesłanki do ich zastosowania i ustalenia wymiaru składek;

6. art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 69 ust. 1, art. 74 ust. 1, art. 79 ust. 1, art. 85 ust. 4, art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1373 ze zm.) poprzez ich zastosowanie i uznanie, że zaistniały przesłanki do naliczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne w sytuacji płatnika i ubezpieczonych.

7. naruszenie art. 7-10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego poprzez odmowę Organu uwzględnienia wyjaśnień zgłoszonych do protokołu kontroli, będącego materialna podstawą zaskarżonej decyzji z nienależycie uzasadnionej przyczyny.

W uzasadnieniu odwołania wskazano, że przedmiot zobowiązań przyjętych przez płatnika w umowach, zawartych z A. R., M. S. (1), R. P. (tj. z artystami – wykonawcami o specjalności określonej kategorii głosowej ) miał wszystkie cechy dzieła. Stanowił bowiem zjawisko przyszłe, był czymś, co w chwili zawierania umów nie istniało, lecz miało dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, na jaki umówiły się strony musiał być z góry określony i był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Ponadto celem umów nie była czynność sama w sobie, ale osiągnięcie umówionego rezultatu – tu wykonani koncertu.

Nie można zatem przyjąć zdaniem skarżącego, że umowy zawarte przez płatnika z ubezpieczonymi nie określały konkretnych parametrów dzieła, w tym i jego jakości - parametry te bowiem biorą się ze szczegółowego zapisu utworów muzycznych, które artyści wykonawcy mieli wykonywać; owi artyści-wykonawcy nie mieli w odniesieniu do przedmiotu umowy możliwości wykonania czegokolwiek innego niż to, co zostało przez Płatnika ustalone przed przystąpieniem do wykonania umowy jako koncert o charakterze filharmonicznym, tj. jako dzieło o konkretnym kształcie kulturowym, które musi być odtwarzane wedle określonego nutowego kodu, w jakim zostało napisane, ale którego zapis wymaga zawsze indywidualnej interpretacji przez artystę-wykonawcę. Dokładnie z tego powodu, istnieją wykonawcy, których interpretacja utworu się bardziej podoba większej grupie słuchaczy niż interpretacja tego samego utworu przez kogoś innego.

Płatnik podniósł, że analizowane umowy są umowami rezultatu, co stanowi konieczną cechę umów o dzieło. Płatnik (Filharmonia) zamawiał u wielu wykonawców (w tym u artysty-wykonawcy, A. R. M. R. P.) koncertu odgrywanego jednego wieczora wykonanie niejednej i tej samej, a wielu różniących się od siebie partii wykonawczych składających się na sumę brzmienia zespołu, którego brzmienie uzasadnia używanie pojęcia „koncertu”. Artyści-wykonawcy realizowali przedmiot w sposób w tej umowie uregulowany i z gruntu rzeczy różny od siebie. Nie ma tam mowy o „powtarzalności” przedmiotu umowy. Każde z wykonań konkretnej partii wykonawcy , jako utwór wokalny, inherentnie charakteryzowało się indywidualnym, twórczym podejściem, artystyczną kreacją, wyjątkową interpretacją. Odwołujący podniósł, że system doboru artystów-wykonawców przez Płatnika jest procesem systemowo przemyślanym, opartym na zwiększaniu prawdopodobieństwa uzyskania dzieł prawidłowo wykonanych technicznie, ale przede wszystkim wybitnych ze względu na możliwość indywidualnej i twórczej interpretacji utworów przez takich artystów-wykonawców, których zdolności w tym zakresie są uznane w krajowym lub międzynarodowym środowisku muzycznym ze względu na unikatowe kwalifikacje. W tym kontekście, utwór wokalny składa się z poszczególnych dzieł wykonanych przez artystów-wykonawców albo - co w przekonaniu Płatnika - bardziej właściwie, że jest rezultatem współudziału artystów-wykonawców (działających jako współautorzy) w wytworzeniu dzieła w warunkach współautorstwa albo tworzenia dzieła zbiorowego. W żadnym przypadku nie było i nie ma podstaw do zakwalifikowania działań artystów-wykonawców jako świadczenia („odtwórczych”) usług. Niezależnie od liczby artystów-wykonawców zaangażowanych do konkretnego wykonania koncertu, każdy z nich wykonuje indywidualną interpretację, jego działania noszą znamiona twórczego, unikatowego dla danego wykonania, przetworzenia samego zapisu nutowego, indywidualnej kreatywności artysty-wykonawcy, a także emocji, które wykonanie w nim stymuluje. Te cechy utworu są odczuwalne przez słuchaczy; są również przedmiotem badań naukowych, które wykazują indywidualną zmienność poszczególnych wykonań partii wokalnych i instrumentalnych (a zatem i całego utworu filharmonicznego) z wykonania na wykonanie.

/odwołanie k. 3 –10 akt VIII U1912/20 , odwołanie k. 3 –10 akt VIII U 1925/20 odwołanie k. 3-10 akt VIII U1920/20/

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji a nadto o zasądzenie od płatnika składek kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odpowiedź na odwołanie k. 18 – 20 akt VIII U1912/20 , odwołanie k. 18-20 akt VIII U 1925/20 odwołanie k. 18-20-10 akt VIII U1920/20/

Postanowieniami z dnia 14 września 2020 r. połączono sprawy ze wskazanych odwołań do wspólnego rozpoznania.

/ postanowienie k. 23 akt VIII U 1925/20 postanowienie k. 23 akt VIII U 1920/20/

Zainteresowani A. R., M. S. (1), R. P. przyłączyli się do stanowiska płatnika.

/ stanowisko procesowe M. S. (1) k. 117 stanowisko procesowe A. R., R. P. protokół z rozprawy z dnia 14.05.2021 r. 00:01:40 - 00:02:54/

Na rozprawie w dniu 14 grudnia 2021 r. poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołania, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od wnioskodawcy oraz dwóch zainteresowanych A. R. oraz R. P..

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy dnia14 grudnia 2021 00:16:19-00:19:18/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił co następuje:

Odwołująca się Filharmonia (...) im. A. R. w Ł. jest (...). Przedmiotem jej działalności jest krzewienie kultury muzycznej przez organizowanie koncertów przy pomocy zawodowych zespołów muzycznych.

/odpis pełny z Rejestru (...) k. 12-14/

Ubezpieczeni A. R., M. S. (1) R. P. są artystami wokalnymi - A. R. solistką - mezzosopran, natomiast M. S. (1) - sopran, R. P. bas - artystami chórzystami. Wyżej wymienieni współpracują z Filharmonią (...), w sytuacji gdy zachodzi potrzeba odpowiednio wykonania wskazanej partii solowej czy uzupełnienia chóru o określony głos.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19

w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34, zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 14 maja 2021 r. 01:09:28-01:24:01/

Filharmonia (...) im. A. R. w Ł., reprezentowana przez D. Naczelnego – T. B. zawarła z wykonawcami wokalnymi następujące umowy nazwane „umową o dzieło”:

- z A. R. umowę z dnia 20.03.2017 r. z terminem wykonania na dzień 7-02-2017 w ramach, której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na „artystycznym wykonaniu utworów - programu koncertu symfonicznego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze solistki (mezzosopran) przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy”. Miejsce koncertu: sala koncertowa Filharmonii (...).

-z M. S. (1) , umowę z dnia 2.02.2017 r. z terminem wykonania na dzień 7-02-2017 w ramach, której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na „wykonaniu utworów - programu koncertu oratoryjnego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) - specjalność sopran oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy”. Miejsce koncertu: S. Koncertowa Filharmonii (...).

- z R. P. 2 umowy o dzieło zawarte dnia: 2 .01.2017 r. z terminem wykonania na dzień 13.01.2017 r. w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów - programu koncertu karnawałowego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) specjalność bas oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy Miejsce koncertu: S. Koncertowa Filharmonii (...); i dnia 13.03.2017 r. z terminem wykonania na dzień 07.04.2017 r. w ramach, której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów - programu koncertu Wielkanocny Koncert Oratoryjny (45 lecie pracy artystycznej T. K.), podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...), specjalność: bas oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5umowy”. Miejsce koncertu: S. Koncertowa Filharmonii (...).

/ umowy k. 2-4 akt ZUS dot A. R., k. 5 akt ZUS dot M. S. (1), k. 3-4 akt ZUS dot R. P. /

W ramach każdej z ww. umów zastrzeżono:

- § 3 iż wykonawca nie może powierzyć wykonania dzieła innej osobie bez zgody Zamawiającego. Wykonawca nie może w okresie kontraktu podejmować bez zgody Zamawiającego żadnych działań artystycznych. Strony ustalają, iż okres kontraktu obejmuje czas od pierwszej wyznaczonej przez Zamawiającego próby, do daty wykonania dzieła (szczegółowy plan prób ustalony był indywidualnie dla każdej umowy).

- w §4 wynagrodzenie wykonawcy za wykonanie umowy na kwotę w zależności od umowy na 5000 zł A. R., 450 zł M. S. (1) i 2x po 500 zł R. P.

- § 5 iż wykonawca w ramach wynagrodzenia, o którym mowa w § 4 umowy wyraża zgodę na wykonywanie zdjęć oraz na dokonywanie nagrań audio i audiowizualnych prób i koncertu oraz przenosi na Zamawiającego, zgodnie z treścią art. 41 i nast. oraz art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), bez konieczności składania odrębnych oświadczeń, wyłączne prawo do nieograniczonego w czasie i przestrzeni rozporządzania i korzystania z opisanych powyżej materiałów, ponadto Wykonawca udziela Zamawiającemu wyłącznego prawa zezwalania na wykonywanie autorskich praw zależnych w odniesieniu do opracowań i przeróbek zarejestrowanego materiału oraz eksploatacji - na następujących polach:

1) utrwalenie - rejestracja materiału na każdym nośniku audiowizualnym, a w szczególności na: nośnikach video, taśmie światłoczułej, magnetycznej i dysku komputerowym,

2) zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, w tym kasety video i audio, dyski audiowizualne, techniką celuloidową, światłoczułą i cyfrową, techniką zapisu komputerowego,

3) publiczne odtwarzanie i wyświetlanie,

4) nadawanie w całości lub we fragmentach dowolnie wybranych za pomocą wizji i fonii przewodowej, bezprzewodowej, jakąkolwiek techniką - niezależnie od systemu, standardu i formatu, w tym nadawanie przez stację naziemną i nadawanie kablowe,

5) sporządzenie wersji obcojęzycznych,

6) prawo obrotu w kraju i za granicą,

7) najem, użyczenie, nieodpłatna wymiana nośników, na których materiał utrwalono lub zwielokrotniono,

8) wprowadzenie do pamięci komputera i do sieci multimedialnych,

9) publiczne udostępnienie utworu w taki sposób aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym,

10) wszelkie wykorzystanie materiału w serwisach interaktywnych udostępnianych widzom za pośrednictwem Internetu i innych technik przekazu danych w tym sieci telekomunikacyjnych, informatycznych i bezprzewodowych,

11) przerabianie i przetwarzanie z zachowaniem osobistych praw autorskich Wykonawcy, dokonywanie skrótów, wykorzystywanie w utworach multimedialnych i łączenia z innymi utworami,

12) w celach archiwizacyjnych.

iż, prawa nabyte na podstawie niniejszej umowy Zamawiający może przenieść na osoby trzecie lub upoważniać je do ich wykonywania.

Jednocześnie każdorazowo Wykonawca oświadczał, że prawa opisane w niniejszym paragrafie nie będą ograniczone, ani też obciążone na rzecz osób trzecich w chwili ich przejścia na Zamawiającego. Nadto wykonawca wyrażał zgodę na wykorzystanie materiałów wskazanych w pkt. 1 przed dniem zapłaty wynagrodzenia, o którym mowa w § 4.

- §6 że wykonawca oświadczył, że posiada prawo do wykonania dzieła będącego przedmiotem umowy i ponosi pełną odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonanie dzieła niezgodnie z przepisami Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Strony zastrzegły też §7 ,że w razie wykonania dzieła z wadami Zamawiającemu przysługuje prawo odmowy wypłaty całości lub części wynagrodzenia Wykonawcy. W razie nie wykonania dzieła Zamawiający może żądać od Wykonawcy kary umownej w wysokości 50% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w § 4. Zamawiającemu przysługuje prawo do dochodzenia odszkodowania przewyższającego zastrzeżoną karę umowną. Strony wzajemnie ustalają, iż w wypadku odwołania koncertu przez którąkolwiek ze stron w przypadkach innych niż w pkt. 4 zapłaci ona drugiej stronie karę umowną w wysokości 50% wynagrodzenia brutto. Zamawiający ma prawo dochodzenia również odszkodowania w wypadku gdy kara umowna nie pokryje wszystkich poniesionych szkód powstałych w związku z odwołaniem koncertu. W przypadku zadziałania siły wyższej takiej jak: klęski żywiołowe, wojny, kataklizmy, niemożliwe do przewidzenia w dniu podpisania niniejszej Umowy, strony są zwolnione ze wzajemnych zobowiązań i dołożą starań w celu minimalizacji ewentualnych strat.

/ umowy k. 2-4 akt ZUS dot A. R. k. 5 akt ZUS dot M. S. (1), k. 3-4 akt ZUS dot. R.P. /

Przy realizacji każdej z ww. umów zainteresowani wykonywali konkretny utwór, partie chóralne konkretnego utworu. Nie były to koncerty powtarzalne. Każdy z koncertów poprzedzony był próbami. Próby były niezbędne, są standardem. Były ustalane i wpisywane do kalendarza. Ich liczba zależała od dyrygenta i kalendarza artysty. Ilość prób zależała też od skomplikowania utworu. W przypadku chórzysty wynika to z planu pracy chóru. Poziom przygotowania kształtuje się na próbach. Próby mają wiele celów. Budują wspólne wykonanie mają na celu koordynację. Każdy może inaczej zrozumieć uwagę, ją zinterpretować i na nią zareagować. Każdy odpowiada na sugestię dyrygenta, chórmistrza w inny sposób.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19

w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34, zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 14 maja 2021 r. 01:09:28-01:24:01 zeznania zainteresowanej A. R. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:37:34-00:53:09, zeznania zainteresowanego R. P. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:53:09-01:08:26 /

Oczekiwano od artystów pełnego zaangażowania, indywidulnego podejścia , interpretacji partii wspólnie z orkiestrą. Współpraca była oparta na pięknych głosach ubezpieczonych. Pojawiają się kwestie oceny interpretacji, których w ramach umowy się od nich oczekuje.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19

w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34 zeznania zainteresowanej A. R. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:37:34-00:53:09, zeznania zainteresowanego R. P. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:53:09-01:08:26/

Nad całością wykonania koncertu czuwa dyrygent/chórmistrz. To on oczekuje od artysty interpretacji. Jego zadaniem jest pokierowanie tych osób i określenie czy spełniają oczekiwania w zakresie zadań. Dla osób, które chcą występować w chórze organizowane są przesłuchania. Artyści są dobierani w zależności wykonywanych utworów, które wymagają konkretnych umiejętności. Każda nuta jest świadomie kształtowana. W przypadku R. P. chodziło o mięsisty głęboki głos, dobrze ustawiony technicznie, z określona barwą i brzmieniem. W przypadku M. S. chodzi o subtelność brzmienia. Natomiast A. R. jest gwiazdą, w jej przypadku chodzi o interpretację partii sopranu wspólnie z orkiestrą przy uwzględnieniu jej talentu. To pod nią dyrygent prowadzi orkiestrę. Dobierając głosy czy chórzystów czy solistów dyrygent/ chórmistrz musi kierować się tym, czy spełniają oczekiwania. Barwa chóru jest efektem sięgania po indywidualne umiejętności.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19

w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34, zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 14 maja 2021 r. 01:09:28-01:24:01, zeznania zainteresowanej A. R. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:37:34-00:53:09, zeznania zainteresowanego R. P. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:53:09-01:08:26/

Artyści do poszczególnych wykonań w ramach koncertu nie są zapraszani przez przypadek. Nie są zapraszane osoby, które maja jakiekolwiek problemy wykonawcze.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34,

W ramach przyjętej przez płatnika praktyk nie jest przyjęte szczegółowe opisywanie umowy. Ubezpieczeni mieli świadomość, czego dotyczy umowa poprzez oznaczenie rodzaju utworu. Partytura odzwierciedla, co ma zawierać wykonanie. Nie ma możliwości, by wpisać konkretne parametry do umowy, bo są to kwestie indywidualne jak przygotowanie artysty i poczucie estetyki.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34, zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 14 maja 2021 r. 01:09:28-01:24:01, zeznania zainteresowanej A. R. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:37:34-00:53:09, zeznania zainteresowanego R. P. protokół z rozprawy z dnia14 maja 2021 01:24:01 - 01:25:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:53:09-01:08:26/

Gdyby ubezpieczeni nie mogli wystąpić koncert by się odbył, ale trzeba by było zapewnić zastępstwo.

/zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 14 maja 2021 r. 01:09:28-01:24:01/

Weryfikacja wykonania umowy odbywała się przez płatnika. Gdyby artyści zapomnieli jakiejś części utworu, pomylili tempo, część wynagrodzenia mogłaby nie zostać wypłacona.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34/

Filharmonia nie realizowała rejestracji prób ani koncertów z udziałem zainteresowanych.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14 grudnia 2021 00:03:20-00:16:19w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z 14 maja 2021 00:03:03– 00:37:34/

Płatnik składek nie zgłosił ubezpieczonych do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania spornych umów (ubezpieczeni nie mieli innego tytułu ubezpieczenia), a także nie obliczył i nie rozliczył składek.

/okoliczność bezsporna/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 15.10.2019 r. do 16.12.2019 r. przeprowadził kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatnika Filharmonię (...) im. A. R. w Ł.. Kontrolą objęto okres działalności w okresie od 01.01.2017 r. do 31.12.2017 r. W trakcie kontroli zbadano również opisane wyżej umowy nazwane „umowami o dzieło”.

/okoliczność bezsporna/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie wyżej powołanych dokumentów oraz zeznań T. D. Naczelnego Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. i ubezpieczonych A. R., R. P. oraz świadka chórmistrza/ dyrygenta D. B. uznając je za wystarczające do poczynienia przedmiotowych ustaleń. Powołane dowody nie były kwestionowane w toku postępowania przez żadną ze stron, a Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, aby z urzędu zakwestionować ich wartość dowodową w sprawie. Wskazać także należy, że stan faktyczny zasadniczo był pomiędzy stronami bezsporny, gdyż spór sprowadza się w istocie do odmiennej oceny umów nazwanych „umowami o dzieło”, które wnioskodawca zawarł z ubezpieczonymi. Dodatkowo wskazać należy, że odwołujący się płatnik nie zakwestionował wskazanych przez organ rentowy w zaskarżonych decyzjach okresów podlegania przez ubezpieczonych obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jako zleceniobiorców u płatnika składek, ani miesięcznych podstaw wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ale przez całe postępowanie twierdził, iż w ogóle nie był zobowiązany, jako płatnik składek do uiszczania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych, ponieważ kwestionowane umowy były umowami o dzieło i nie stanowiły tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c., pominął wniosek dowodowy pełnomocnika płatnika dotyczący dopuszczenia dowodu z opinii biegłego (ekspertyzy naukowej) z zakresu teorii muzyki dr hab. M. K. jako zmierzające jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Dostrzec należy, że sporne umowy są przedmiotem oceny przez pryzmat Ustawy kodeks cywilny, nie zaś Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Utwór, w rozumieniu prawa autorskiego, nie decyduje o tym, że mamy do czynienia z umową o dzieło w rozumieniu kodeksu cywilnego.

Bez wpływu na wynik rozstrzygnięcia pozostaje treść decyzji D. (...) Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w zakresie braku podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu realizacji umów nazwanych umowami o dzieło, innych wykonawców wokalnych, które zakwestionowane były w toku tej samej kontroli ZUS, której wyniki objęte są niniejszym postepowaniem / k. 83 -95/

Podnieść należy iż postępowanie w sprawie sprowadza się do oceny zasadności rozstrzygnięcia dokonanego przez organ rentowy w zakresie wyznaczonym przez treść zaskarżonej decyzji. (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 roku, II UZ 51/99 OSNP 2000/15/601; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2011 roku, w sprawie o sygn. akt II UZ 1/11, LEX; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, w sprawie o sygn. akt II UK 275/1111 LEX oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 stycznia 2013 roku, w sprawie o sygn. akt III AUa 940/12, LEX). Powyższe wynika wprost z charakteru postępowania sądowego z zakresu ubezpieczeń społecznych, które ma charakter rozpoznawczy i kontrolny, odnośnie konkretnej sprawy. Sąd ma przy tym obowiązek wszechstronnego zbadania zgodności z prawem (legalności) oraz ze stanem faktycznym (trafności) zaskarżonej decyzji. Brak jednolitości orzecznictwa organów ubezpieczeniowych (inne rozstrzygnięcie innego organu w analogicznej sprawie ) w żaden zaś sposób nie zwalnia sądu z tego obowiązku, nie wiąże sądu w rozpatrywanym przypadku i nie determinuje wyniku rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń Sąd uznał, że odwołania Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. nie są zasadne i podlegają oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku ( Dz.U. z 2021 r. poz. 423 t.j.) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Z mocy art. 13 pkt. 2 przytoczonej ustawy zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Według art. 9 ust. 1 analizowanej ustawy pracownicy spełniający jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów mogą dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Cytowany wyżej art. 9 ust. 1a. stanowi zaś, że ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy (…) w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

Z kolei w myśl art. 9 ust. 4a analizowanej ustawy zleceniobiorcy, mający ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 4b.

Stosownie do treści art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że podstawę wymiaru składek ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2.

Stosownie do art. 9 ust. 6 w/w ustawy osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, a także osoby przebywające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym albo odpowiednio ubezpieczeniu emerytalnemu, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Na wstępie należy wskazać, że stosownie do art. 353 ¹ k.c. strony mogą dokonać wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego, nie oznacza to jednak dowolności, bowiem przywołany przepis wprost wymaga, aby treść umowy nie sprzeciwiała się naturze danego stosunku prawnego, jego społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu i ustawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2010 r., II UK 334/09, LEX nr 604221).

Dla potrzeb niniejszych ustaleń bez znaczenia pozostawało to, jak strony nazwały zawarte umowy, gdyż oceniając charakter umowy, należy brać pod uwagę nie tylko postanowienia przyjęte przez strony (mogące celowo stwarzać pozory zawarcia innej umowy), lecz także faktyczne warunki ich wykonywania. Nazwa umowy nie może automatycznie przesądzać o jej charakterze. W tym celu zasadnym było zbadanie zarówno postanowień umownych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawartych umów.

Umowa zlecenia i umowa o dzieło to podstawowe kontrakty usługowe, konkurencyjne w stosunku do umowy o pracę. Różnica między tymi dwoma rodzajami umów jest dla podmiotów zatrudniających bardzo istotna, bowiem wiąże się z różnymi konsekwencjami prawnymi. Prawidłowa kwalifikacja zawieranej umowy nie zawsze jednak jest sprawą prostą. I tak np. podczas gdy umowy o dzieło rodzą określone obowiązki z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych odnośnie naliczania i odprowadzania składek ubezpieczeniowych tylko wówczas, gdy są zawierane z własnymi pracownikami, to umowy zlecenia pociągają za sobą skutki ubezpieczeniowe bez względu na to, z kim są zawierane - z własnym pracownikiem czy z osobą z zewnątrz. Zatem jeśli dana umowa zostanie błędnie uznana nie za umowę o dzieło, ale za umowę zlecenia, to naliczenie w stosunku do niej składek na ZUS będzie niedozwolone, podobnie jak brak naliczenia składek w przypadku umowy zlecenia, która niewłaściwie została zakwalifikowana jako umowa o dzieło. Decydująca jest treść, a nie nazwa umowy. Aby prawidłowo ustalić, z jaką umową mamy w danym przypadku do czynienia, tzn. czy jest to umowa zlecenia, czy umowa o dzieło, należy kierować się jej treścią i zadaniem, jakie osoba zatrudniana ma do wykonania, czyli istotą obowiązków umownych, jakie osoba ta na siebie przyjmuje.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umowami o dzieło” jakie odwołujący się płatnik zawarł z ubezpieczonymi. Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowy o dzieło, nierodzące obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawarły umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a pochodną tego jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich składek ubezpieczeniowych.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii wskazać należy, iż stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, zgodnie z którym przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania).

Zgodnie zaś z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu przywołanego art. 750 k.c.

Umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21 grudnia 1993 r. sygn. III AUr 357/93, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 1994, Nr 6, poz. 49, str. 63; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 stycznia 2006 r. sygn. III AUa 1700/05, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 2008, Nr 3, poz. 5, str. 55; wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1967 r. sygn. I CR 500/66; opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i (...) rok 1968, Nr 1, poz. 5/.

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony, i może przyjmować zarówno postać materialną, jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest to, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia także wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie), która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. Kolejną cechą umowy dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym, a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2000 r. sygn. II UKN 386/99, opubl. OSNP 2001/16/522). Przyjmujący zamówienie odpowiada zatem za jakość dzieła i określa metodologię jego wykonania. Dzieło powinno jednak posiadać cechy określone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Wykonanie dzieła zwykle wymaga określonych kwalifikacji, umiejętności i środków (W. C., Zobowiązania, 2007, s. 464).

Na gruncie rozpoznawanego przypadku Sąd doszedł do przekonania, iż w analizowanym stanie faktycznym wykonanie utworów czy poszczególnych partii solowych czy chóralnych w ramach programu koncertów dla płatnika wbrew jego zapatrywaniom wyrażonym w odwołaniu nie miało charakteru czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat niematerialny, lecz było realizowane w ramach starannego działania, właściwego wykonaniu usług.

Jednym z kryteriów pozwalających na odróżnienie umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług jest możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych.(vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 grudnia 2017 r. III AUa 476/17). Sprawdzian taki jest zaś niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło. Taki brak kryteriów określających pożądany przez zamawiającego wynik (wytwór) umowy prowadzi do wniosku, że przedmiotem zainteresowania zamawiającego jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat. Biorąc to pod uwagę, w przypadku umowy o dzieło autorskie w postaci wykonania utworu wokalnego przesłanką przedmiotowo istotną (przesądzającą) jest jego zakres, innowacyjny niepowtarzalny charakter, którego wskazanie nie może się ograniczać do danej dziedziny kultury czy sztuki czy nawet wskazania określonego repertuaru. Tak bowiem szeroko ujęty przedmiot umowy uniemożliwia jego identyfikację wśród innych utworów intelektualnych dotyczących tego samego zakresu. Istotą występu artystycznego wokalnego jako dzieła autorskiego, jest jego treść zawierająca przekaz określonej myśli ekspresji artystycznej intelektualnej konkretnego twórcy, której granice wytycza z góry zamówiony temat. (por. odpowiednio np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2013 r., II UK 103/13; z dnia 14 listopada 2013 r., II UK 115/13; z dnia 6 sierpnia 2014 r., II UK 566/13).

Warto również nadmienić, że cechą konstytutywną dzieła jest samoistność rezultatu, która wyraża się przez niezależność powstałego rezultatu od dalszego działania twórcy oraz od osoby twórcy. Z chwilą ukończenia dzieła staje się ono niezależną od twórcy, autonomiczną wartością w obrocie (W. Czachórski, Zobowiązania, 2007, s. 463; A. Brzozowski, Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie za wady dzieła, Warszawa 1986, s. 15; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 7 maja 2013 r. III AUa 1136/12).

Należy podkreślić, że w umowie łączącej płatnika z ubezpieczonymi nie określono ściśle zindywidualizowanego przedmiotu umowy. Przedmiot umowy został sformułowany zbyt ogólnie – wskazano na wykonanie zadania, które sprowadzały się do starannego wykonania zespołu czynności. Ubezpieczeni realizując postanowienia zawartych z Filharmonią (...) umów nazwanych umowami o dzieło nie byli twórcami, lecz wykonawcami. Nawet jeśli przyjąć, iż efektem ich pracy był określony nowy byt, nie jest to wystarczające do zakwalifikowania spornych umów jako umów o dzieło bo w przedmiotowych umowach nie określono żadnych cech indywidualnych utworów czy zamówionego dzieła. W niniejszej sprawie Filharmonia zlecała poszczególnym artystom wykonanie określonych czynności - wykonanie utworu, programu, koncertu oraz udział w próbach, które sprowadzały się do starannego wykonania powierzonego zadania, nie zlecono zaś im wykonania konkretnego dzieła w kształcie rezultatu, za który mieli ponosić indywidualną odpowiedzialność.

Ubezpieczeni jako artyści posiadający określoną barwę głosu, ekspresję umiejętności, predyspozycje zostali dobrani do wykonania określonych partii solowych lub dobrani do grona chórzystów i wspólnie z nimi współpracując, nadto współpracując z orkiestrą, mieli wykonać określone utwory podczas koncertów pod kierownictwem dyrygenta/chórmistrza zgodnie z jego wizją artystyczną, działając w zespole, wykorzystując ku temu wszystkie posiadane umiejętności i predyspozycje. Reżyser dyrygent / chórmistrz oczekiwali od wokalisty interpretacji. Zainteresowani mieli zatem wykonać zadanie w stricte określony sposób, gwarancją czego było uczestniczenie w założonej ilości prób. Powyższe okoliczności świadczą w ocenie Sądu o wprowadzeniu do umowy elementu losowości, czy niepewności, który nie powinien wystąpić w umowie o dzieło. W umowie nie wskazano konkretnego, ściśle określonego celu. Jedynie zlecono realizację pewnych czynności, polegających zarówno na indywidualnym, jak i na wspólnym przygotowaniu repertuaru dobranego przez Filharmonię co miało doprowadzić do wykonania utworów muzycznych w określonym – wysokim standardzie. Nie wskazano na obowiązek samodzielnego wypracowania nowego tworu niematerialnego, ponadto powodzenie powierzonego zadania było uzależnione od elementu losowego, niezależnego od realizującego umowę a mianowicie uczestnictwa w powyższym pozostałych członków zespołu i to na oczekiwanym artystycznym poziomie , właściwego wykonania zdań oczekiwanego przez chórmistrza/ dyrygenta, który odpowiadał za dobór wszystkich osób wykonujących partie wokalne ( w tym znakomitych solistów) tak, by wykonanie miało określony harmonijny charakter. Nie można więc przyjąć, aby na gruncie rozpoznawanej sprawy zamawiający wymagał od wykonawcy osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego wytworu, który poddawałby się sprawdzianowi w aspekcie wykonania umowy zgodnie z zamówieniem. Tymczasem przygotowanie i wykonywanie utworów muzycznych, przygotowanie ról aktorskich może stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze i być przedmiotem umowy o dzieło, jeśli uchwytnymi są określone parametry dzieła, tak by uchwycić istotę tego działania. /III UK 147/16 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 02-06-2017 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015 r.III AUa 173/15/. W konsekwencji przedmiotem spornych umów była określona czynność (czynności), a nie jej wynik, co przesądza o ich kwalifikacji jako umów starannego działania - umowy o świadczenie usług (art. 750 k.c.).

Podnieść w tym miejscu należy, że Sąd nie negował, iż ubezpieczeni są wysokiej klasy artystami wokalnymi, jednakże z tej okoliczności nie wynika automatycznie fakt, że są twórcami. Nie wszystkie czynności wykonywane przez artystów zawodowo – z uwagi na charakter i sposób wykonania – równoznaczne są z tworzeniem dzieł. W sprawie umowy dotyczyły wykonywania czynności bazujących wprawdzie na umiejętnościach artystycznych zainteresowanych, ich talencie umiejętnościach wokalnych, ekspresji, ale nie dotyczyła wykonania odrębnego, konkretnego dzieła. Bez wątpienia ubezpieczeni musieli posiadać określone umiejętności talent, jednak cechy te nie są kryteriami, które charakteryzują daną pracę jako dzieło, a tym samym dyskwalifikują ją jako świadczenie usług, czy zlecenie. Nadto jak już wyżej podkreślono, płatnik w analizowanej umowie nie zawarł elementów, które pozwalałyby na zakwalifikowanie przedmiotu tych umów jako dzieło, będące osiągnięciem określonego z góry efektu. Zdaniem Sądu Okręgowego wykonanie konkretnego utworu przez solistę czy chór w trakcie koncertu , gdy na wykonanie składa się praca kilku, czy kilkunastu osób, nie polega na stworzeniu samodzielnego dzieła. Ponadto nawet dochodząc do wniosku, iż wszyscy razem wykonali określony utwór o określonych walorach podlegających ochronie w ramach prawa autorskiego, nie pozwala to jeszcze na uznanie, iż ubezpieczeni byli związani z płatnikiem umową o dzieło. Wkład w postaci wysiłku umysłowego, artystycznego, emocjonalnego zaangażowania wymagany jest przy każdej pracy takiego rodzaju i jest wykładnikiem tylko obowiązku starannego działania. Czynnością końcową było wykonanie utworów programu koncertu, a więc typowej usługi kulturalnej i to na rzecz podmiotu zajmującego się kulturą. Nie należy też tracić z pola widzenia, że efekt w postaci utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, nie przesądza o kwalifikacji zawartej umowy. Przepis art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. i art. 627 k.c. nie muszą mieć wspólnego zakresu. Dziełem może być rezultat umowy, która nie ma charakteru autorskiego. Prawo autorskie jest też samodzielną regulacją, z której wcale nie wynika, że o autorskim charakterze umowy przesądza tylko wykonanie jej w ramach umowy o dzieło. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego może być dziełem w rozumieniu art. 627 k.c., jeżeli powstał w ramach umowy o dzieło. Nie jest to reguła zamknięta, gdyż utwór może powstać również w ramach wykonywania stosunku pracy (art. 12 i 14 u.p.a.p.p.) lub umowy oświadczenie usług. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego nie determinuje bezwzględnie rodzaju umowy (o dzieło lub o wykonanie usługi). /wyrok SN z dnia 2 września 2020 r. I UK 96/19, LEX nr 3071517/

Ponadto zgromadzony materiał dowodowy nie dostarczył także informacji odnośnie tego, w jaki sposób poddawano umówiony rezultat sprawdzianowi na istnienie wad. Nie jest możliwe ustalenie, w jaki sposób sprawdzano prawidłowość wykonania utworu podczas koncertów, a w rezultacie jakimi wadami fizycznymi mógłby być obciążany rezultat pracy ubezpieczonych i w oparciu o jakie kryteria należałoby oceniać wystąpienie takich ewentualnych wad. Wyznacznikiem w tym zakresie nie jest opinia publiczności czy krytyków. Jak wynika z ustaleń ocena, czy umowa została prawidłowo wykonana miała wynikać z obserwacji płatnika w czasie koncertu, z przeprowadzonych prób indywidualnych przesłuchań, sprawdzających sposób wykonywania określonych partii a zatem była utożsamiana z oceną przygotowania i techniki śpiewu, temu, aby artyści poprawiali sposób interpretacji wykonywanego utworu, a nie z jakimś konkretnym rezultatem, który był precyzowany przez płatnika w toku postępowania.

Nadto istotą umowy o dzieło jest to, by jej rezultat był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Wykonania przez ubezpieczonych wskazanych przez Filharmonię utworów muzycznych w określonym wysokim standardzie nie można potraktować jako "dzieło". Istotnym jest to, że zainteresowani wykonujący nawet na najwyższym poziomie repertuar, nie mogli zagwarantować, że każdy z pozostałych wykonawców zapewni taki standard a nawet wtedy, że wykonanie będzie miało charakter dzieła. Zaakcentować także trzeba, iż ubezpieczeni przy wykonywaniu zobowiązań umownych byli w pewnym stopniu kontrolowani pod względem formalnym, musieli stawiać się na próby w określonym czasie i miejscu , nadto wykonać utwory w określonej przestrzeni i czasie. Tymczasem dla umowy o dzieło charakterystyczna jest swoboda wykonawcy, w tym co do wymiaru czasu, w jakim wykonuje dzieło.

Należy również zwrócić uwagę na sposób określenia wynagrodzenia wynikającego z umowy. W odniesieniu do umowy o dzieło istnieje związek wynagrodzenia z samym dziełem - jego wartością, a nie jak w przypadku usługi - z jej ilością, jakością i rodzajem. Generalnie wynagrodzenie z umowy o dzieło określa się w sposób ryczałtowy lub kosztorysowy. Z umowy zawartej z ubezpieczonymi wynika, że wprawdzie wynagrodzenie było określone w stawkach, a jego wypłata miała nastąpić po koncercie, jego wypłata nie była poprzedzona stricte odbiorem „dzieła” w jakiejkolwiek części np. w związku z przygotowaniem scenariusza. Wypłata de facto była związana z udziałem w koncercie. To zaś wskazuje na zapłatę za umowę starannego działania.

Jeszcze raz wskazać należy iż w ocenie Sądu czynności będące przedmiotem umowy zawartej pomiędzy ubezpieczonymi a odwołującym nie mogą być uznane za czynności przynoszące konkretny i zindywidualizowany rezultat, możliwy do obiektywnej weryfikacji. Nie jest możliwe określenie - a co więcej nie określa tego umowa- jaki rezultat materialny (rzecz, czy zespół rzeczy) lub niematerialny miałby powstać w efekcie wykonywania tych czynności (innymi słowy, co miałoby stanowić dzieło). W istocie zawarte umowy kładły nacisk nie na pożądany efekt pracy osoby je wykonującej, lecz na to, że w określonym czasie miała ona wykonać konkretne prace – uczestniczyć w próbach celem należytego przygotowania utworu i wykonać go zgodnie z oczekiwaniami i wizją artystyczną. To zaś sprowadza się do wniosku, że celem zawartej umowy były ogólnie pojęte czynności wokalne w czasie koncertu, a nie określony rezultat tych czynności.

Takiemu zobowiązaniu nie można przypisać cech essentialia negotii umowy o dzieło, a oczekiwania stron towarzyszące zawieraniu i wykonywaniu tej umowy nazywanej przez strony umową o dzieło, mogły się zrealizować wyłącznie jako elementy innej umowy - umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, które są regulowane w art. 750 k.c. Tym samym w ocenie Sądu czynności polegające na wykonaniu utworów na koncertach nie mają charakteru czynności przynoszących konkretny materialny rezultat, podlegający ocenie i ewentualnej odpowiedzialności za wady (art. 637 KC - uprawnienia z tytułu rękojmi), lecz w istocie były one realizowane w ramach umów starannego działania, mających charakter umów zlecenia (umów o świadczenie usług). Treścią zobowiązania ubezpieczonych nie był konkretny wynik odpowiadający pewnym z góry ustalonym warunkom, lecz wykonywanie określonych czynności polegających na wykonaniu utworów w czasie koncertów. Za wykonane tych czynności, a nie za osiągnięcie indywidualnie oznaczonego rezultatu, ubezpieczeni otrzymali umówione wynagrodzenie.

Wobec powyższego wykonywanie pracy przez ubezpieczonych na podstawie zakwestionowanych przez organ rentowy umów, rodziło dla zainteresowanych tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy, stanowi osiągnięty na podstawie umów przychód.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł jak w wyroku.

Stosownie do wyników postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c., Sąd zgodnie z wnioskiem ZUS obciążył odwołującego się płatnika oraz zainteresowanych A. R. i R. P. obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez organ rentowy. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika w każdym przypadku Sąd ustalił na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r.( Dz.U.2018.265 t.j), przy czym Sąd obciążając kosztami płatnika miał na uwadze, iż przedmiotem procedowania były sprawy z trzech odwołań.

J.L.