Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 130/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 23 lutego 2021 roku w sprawie III Ko 24/21 dotyczącym wnioskodawczyni C. Z. tenże Sąd orzekł, że:

I.  na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego /Dz. U. nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami/ zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni C. Z. ponad kwotę orzeczoną postanowieniem Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 4 lutego 1997 r. sygn. III Ko 106/95 kwotę 23.100 zł. (dwadzieścia trzy tysiące i sto złotych) tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 6.923,93 zł. (sześć tysięcy dziewięćset dwadzieścia trzy złote i dziewięćdziesiąt trzy grosze) tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie;

II.  dalej idące żądania wnioskodawczyni oddala;

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni C. Z. zwrot kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 480 zł;

IV.  zwalnia wnioskodawczynię od ponoszenia kosztów postępowania zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa.

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny, pełnomocnik wnioskodawcy radca prawny A. B..

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

– zmiana poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w dalszej kwocie 480.790,82 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku oraz odszkodowania w kwocie 1.001,18 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku;

– zmianę wyroku w pkt II i zasądzenie na rzecz skarżącego dalszej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za I instancję według norm przypisanych tj. w minimalnej wysokości 288 złotych, z ostrożności w wysokości 6 – krotnej stawki minimalnej, z uwagi na rodzaj i zawiłość sprawy, wraz z przewidzianym podatkiem VAT;

– zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych wraz z należnym podatkiem VAT.

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

. 

Pełnomocnik wnioskodawczyni zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 11 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa) w zw. z art. 445 § 1 i 2 k.c. oraz 448 k.c. poprzez błędną ich wykładnię skutkująca nieprawidłowym uznaniem, że zadośćuczynienie w dalej dochodzonym zakresie nie należy się wnioskodawczyni, gdyż nie wykazała, by poniosła w wyniku tymczasowego aresztowania takie krzywdy, które uzasadniałyby zasądzenie na jej rzecz żądanych kwot, w konsekwencji błędne uznanie, iż w okolicznościach niniejszej sprawy sumą odpowiednią zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez C. Z. na skutek represjonowania jej przez ówczesne władze poprzez niesłuszne pobawienie wolności w okresie od dnia 15.04.1983 r. do dnia 29.07.1983 r. w związku z prowadzonym przeciwko niej postępowaniem karnym zakończonym wydaniem postanowienia o umorzeniu na mocy amnestii przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej II Wydział Karny z dnia 29.07.1983 r., sygn.. akt: II K 607/83 jest kwota 23.100 zł, gdyż z całokształtu okoliczności niniejszej sprawy wynika, iż jest to kwota niewspółmierna do rozmiaru doznanych przez nią krzywd i cierpień, ich intensywności i nieodwracalnego charakteru, zaś okoliczności te przemawiają za zasądzeniem na rzecz wnioskodawczyni zadośćuczynienia w wyższej wysokości.

2.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. ar . 11 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 i 4 ustawy lutowej w zw. z art. 445 § 1 i 2 k.c. oraz 448 k.c. poprzez błędną ich wykładnię skutkującą nieprawidłowym sposobem szacowania zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez C. Z. na skutek niesłusznego pozbawienia wolności w okresie od dnia 15.04.1983 r. do dnia 29.07.1983 r. w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia—Fabrycznej II Wydział Karny, sygn.. akt: II K 607/83, poprzez przemnożenie liczby miesięcy izolacji (3 i pół miesiąca) przez 120 % przeciętnego wynagrodzenia za pracę, tj. 120 % kwoty 5.500 zł, podczas gdy szacowanie odpowiedniego zadośćuczynienia nie powinno polegać na mechanicznym przeliczeniu powyższych wartości, ale nie uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy, w szczególności rzeczywistego rozmiaru krzywdy doznanej przez wnioskodawczynię, co w jej ocenie przełożyło się na zaniżenie przyznanego zadośćuczynienia.

3.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 11 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 i 4 ustawy lutowej z dnia 23.02.1991 r. w zw. z art. 445 § 1 i 2 k.c., z art. 448 k.c. w zw. z art. 552 § 1 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię i nie docenienie oraz nie uwzględnienie we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności, które miały wpływ na wymiar krzywd C. Z., a zwłaszcza poczucia rażącej niesprawiedliwości z powodu niesłusznego pozbawienia jej wolności w związku z działalnością niepodległościową, faktu zatrzymania wnioskodawczyni dwa dni przed chrzcinami jej siostrzenicy, co wiązało się z odczuwaniem przykrości z powodu niemożności uczestniczenia w tej uroczystości, warunków w jakich wówczas przebywała (cele były przeludnione, jedzenie było pozbawione wartości odżywczych, witamin, niesmaczne i nie zaspokajało dziennego zapotrzebowania energetycznego, warunki sanitarne były bardzo złe, uniemożliwiały zachowanie minimum higieny, cele i sprzęt, który się w nich znajdował były brudne, brakowało podstawowych środków czystości, nie miała zapewnionej odpowiedniej opieki medycznej, mimo, że skarżyła się na bóle w okolicach lewego gruczołu piersiowego, a u innych osadzonych zdiagnozowano dur brzuszny), sposobu w jaki była traktowana (stosowano wobec niej przymus psychiczny, manipulacje, wielokrotnie przesłuchiwano), stosunkowo długiego okresu izolacji -105 dni, młodego wieku – w momencie zatrzymania miała zaledwie 24 lat, umieszczenia w celu z osobami osadzonymi za przestępstwo pospolite, co niewątpliwie było stresujące i wpływało na jej stan zdrowia psychicznego w tym czasie, obaw i tęsknoty związanych z rozłąką z ukochaną rodziną, obaw o swoje zdrowie i życie, o rodzinę, o swoją przyszłość, braku kontaktu z rodziną i przyjaciółmi, niepewności dotyczącej rzeczywistego czasu trwania pozbawienia wolności oraz tego jak zakończy się jej sprawa, cierpień psychicznych związanych z niesłusznym pozbawieniem wolności w związku z działalnością niepodległościową oraz obawami i tęsknotą za rodziną, negatywnego wpływu tych wydarzeń na jej stan emocjonalny (przez lata znajdowała się w tanie dużego stresu i permanentnego poczucia zagrożenia, ma klaustrofobię), nagłego przerwania planów zawodowych na skutek izolacji, po odzyskaniu wolności nie mogła wrócić do pracy w szkole jako nauczyciel i nie mogła przez dłuższy czas znaleźć zatrudnienia z powodu toczącego się wcześniej wobec niej śledztwa i tymczasowego aresztowania, inwigilowania przez SB (sprawdzano jej korespondencję, obserwowano ją), a w konsekwencji zasądzeni niewspółmiernie niskiej, symbolicznej kwoty zadośćuczynienia, pomimo że okoliczności te przemawiają za zasądzeniem dalszej kwoty z tego tytułu.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Już na wstępie podkreślić należy, że Sąd Apelacyjny związany jest granicami apelacji wyznaczonymi zakresem zaskarżenia i zarzutami tej skargi. I co w sprawie tej oczywiste także kierunkiem zaskarżenia skoro apelacji pochodzi tylko od pełnomocnika wnioskodawczyni.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić trzeba, że zakresem zaskarżenia objęta jest tylko ta część rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, która dotyczyła oddalenia części roszczenia wnioskodawczyni domagającej się określonej wysokości zadośćuczynienia.

W realiach tej sprawy nie można jednak pominąć mającego decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia o zasadności apelacji pełnomocnika wnioskodawczyni orzeczenia z pkt I zaskarżonego wyroku, a zwłaszcza podstawy prawnej, na której orzeczenie to oparto. Zwłaszcza, że podstawą wszystkich trzech zarzutów pełnomocnik wnioskodawczyni czyni nie tylko tę normę, którą w swym wyroku przywołał Sąd Okręgowy, ale także przepis art. 8 ust. 1 i 4 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

W pierwszej więc kolejności Sąd Apelacyjny odniesie się do zarzutów naruszenia prawa materialnego w postaci tych właśnie przepisów tej ustawy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie, konsekwentnie podkreśla się, iż obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można więc mówić o obrazie prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych (...). Nie można zatem skutecznie postawić tego zarzutu - jak to czyni skarżąc[a] - z jednoczesnym kwestionowaniem przepisów postępowania w tym samym zakresie. ( postanowienie SN z 5.02.2019 r., V KK 3/19, LEX nr 2616196).

Rację ma skarżąca, że w sprawie C. Z. doszło do obrazy prawa materialnego jednak nie w sposób określony stawianymi zarzutami. Poniższe rozważania wykażą przyczyny, dla których Sąd Apelacyjny sformułował już na wstępie taką tezę.

Z treści zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Okręgowy podstawą prawną swego zasądzającego na rzecz wnioskodawczyni dalszą część zadośćuczynienia i odszkodowania uczynił dyspozycję normy art. 11 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami) dalej zwaną ustawą lutową. W uzasadnieniu tego orzeczenia poza zacytowaniem tej normy odwołał się jednak także do kolejnego przepisu ustawy lutowej i stwierdził, że Art. 8 ust. 4 cytowanej ustawy pozwala na zasądzenie dalszego zadośćuczynienia i odszkodowania również na rzecz pokrzywdzonego, któremu zostały przyznane środki pieniężne z tego tytułu, o ile przemawiają za tym względy słuszności. W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że treść wymienionego przepisu ustawy lutowej stanowi wyłom w zasadzie res iudicata, albowiem ustawodawca wprowadza tu możliwość ponownego rozpoznania sprawy, mimo że wcześniej zapadło już rozstrzygnięcie w warunkach identyczności stron i tożsamości przedmiotu procesu.

Jak się wydaje Sąd ten uznał, że w sytuacji faktycznej i prawnej wnioskodawczyni należy, korzystając z tej wyjątkowej instytucji prawnej (art. 8 ust. 4 ustawy lutowej) odstąpić od reguły rei iudicata i ze względów słuszności zasądzić na rzecz wnioskodawczyni dalsze roszczenia, choć nie w takiej wysokości, jakiej domagała się ona w złożonym wniosku.

Mimo takiego stwierdzenia Sąd ten w dalszej części swego uzasadnienia wywodzi, że w jego przekonaniu spełnione są przesłanki z art. 11 ust. 1 ustawy lutowej i na jej podstawie zdecydował o zasądzeniu dalszego odszkodowania oraz dalszego zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawczyni.

W tej sytuacji uprawnione wydaje się stwierdzenie, że Sąd ten wykorzystał w toku rozstrzygania o roszczeniach C. Z. obie przywołane wyżej normy.

Choć cytuje je w swym uzasadnieniu Sąd Okręgowy konieczne jest ich ponowne przywołanie.

Art. 8 ust. 4 ustawy lutowej brzmi: Przepis ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli w wyniku rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania prawomocnie zasądzono odszkodowanie, chyba że za jego zastosowaniem przemawiają względy słuszności.

Natomiast art. 11 ust. 1 tej ustawy ma treść: Przepisy art. 8, art. 9 i art. 10 mają odpowiednie zastosowanie również wobec osób, co do których zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności orzeczenia, jeżeli oskarżonego uniewinniono lub postępowanie umorzono z powodów, o których mowa w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego, i nie zostało prawomocnie zasądzone odszkodowanie i zadośćuczynienie, a osoby te były zatrzymane lub tymczasowo aresztowane. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie przedawniają się.

Wypada zauważyć, że ta ostatnia norma zobowiązuje do zasądzenia odpowiednich należności od Skarbu Państwa na rzecz uprawnionego w określonych dyspozycją tego przepisu warunkach. W art. 11 ust. 1 ustawy lutowej uregulowano wszak sytuację, w której w oparciu o odpowiednie stosowanie podstawy art. 8 ustawy lutowej, trzeba uwzględnić roszczenia uprawnionego, jeżeli:

– zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności orzeczenia, ale nieważność nie może być orzeczona, gdyż zapadło orzeczenie o uniewinnieniu lub umorzeniu postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., a nadto,

– nie zostało prawomocnie zasądzone odszkodowanie i zadośćuczynienie, a osoby te były zatrzymane lub tymczasowo aresztowane (podkreślenie SA).

W realiach sprawy C. Z. nie można nie dostrzec niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego, że:

– po pierwsze, wnioskodawczyni została zatrzymana 15 kwietnia 1983 roku:

– po drugie, 17 kwietnia 1983 roku postanowieniem prokuratora Prokuratury Rejonowego dla Wrocławia Śródmieście została aresztowana;

– po trzecie, 12 lipca 1983 r. został sporządzony akt oskarżenia przeciwko C. Z. oraz siedmiu innym osobom, które oskarżono o to, że „w okresie od marca 1983 r. do kwietnia 1983 r. we W., wspólnie z innymi osobami, brali udział w nielegalnym związku (...), którego istnienie i rzeczywisty cel miał pozostawać tajemnicą wobec organów państwowych i w ramach tego związku podejmowali działania mogące wywołać niepokoje społeczne”, tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k. i art. 282 lit „a” k.k. w zw. z art. 10 § 2 k.k. (z 1969 roku);

– po czwarte, postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z 29 lipca 1983 r., sygn. akt II K 607/83 postępowanie karne wobec C. Z. zostało umorzone na mocy ustawy o amnestii z 21 lipca 1983 roku i tego dnia została zwolniona z aresztu;

– po piąte, w sprawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z 29 lipca 1983 r., sygn. akt II K 607/83 Prokurator Generalny wniósł do Izby Karnej Sądu Najwyższego rewizję nadzwyczajną;

– po szóste, postanowieniem Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 1994 r., sygn. akt III KRN 96/94 uchylono postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z 29 lipca 1983 r., sygn. akt II K 607/83 i umorzono postępowanie wobec C. Z.;

– po siódme, wnioskiem z 24 lutego 1995 roku C. Z. wystąpiła o zasądzenie na jej rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu niesłusznego aresztowania;

– po ósme, Sąd Wojewódzki we Wrocławiu postanowieniem z 4 lutego 1997 r., sygn. akt III Ko 106/95 przyznał C. Z. łącznie kwotę 3 592 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się postanowienia tytułem zadośćuczynienia i tytułem odszkodowania (podkreślenie SA).

Z tego zestawienia okoliczności faktycznych w sprawię C. Z. wynika niezbicie, że wnioskodawczyni prowadziła działalność, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej. Z tego powodu była represjonowana, aresztowana oraz że w wyniku rewizji nadzwyczajnej umorzono wobec niej postępowanie na podstawie art. 11 pkt 1 k.p.k. z 1969 roku, którego odpowiednikiem jest obecnie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. Mając na względzie także treść postawionego C. Z. zarzutu nie może być także wątpliwości co do tego, że represje będące jej udziałem związane były z działalnością niepodległościową. Lecz co w sprawie obecnie badanej, z powodu apelacji domagającej się dalszych kwot zadośćuczynienia za represjonowanie w związku z tą działalnością, ma zasadnicze znaczenie przez pryzmat art. 11 ust. 1 ustawy lutowej to fakt, że wnioskodawczyni 4 lutego 1997 roku mocą orzeczenia Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu przyznano i odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Te okoliczności faktyczne niekwestionowane przez strony, co podkreślić należy po raz kolejny, dowodzą w sposób jednoznaczny, że wnioskodawczyni z powodu bezpodstawnego pozbawienia wolności nie tylko zasądzono prawomocnie odpowiednie należności (odszkodowanie i zadośćuczynienie), ale także zostały one wypłacone. Tym samym jasnym się staje, że norma art. 11 ust. 1 ustawy lutowej nie może być podstawą zasądzenia ponownie żądania, z którym po raz kolejny, opierając je na tych samych okolicznościach, wystąpiła wnioskodawczyni, jeśli prawomocnie o tych roszczeniach rozstrzygnięto uprzednio.

Należało zatem zbadać, czy, jak to ujął Sąd Okręgowy, norma art. 8 ust. 4 ustawy lutowej pozwala na zasądzenie dalszego zadośćuczynienia i odszkodowania również na rzecz pokrzywdzonego, któremu zostały przyznane środki pieniężne z tego tytułu, o ile przemawiają za tym względy słuszności. Odwołując się do tego przepisu Sąd ten pominął jednak istotne jego elementy, które muszą być spełnione, aby możliwe było przejście do oceny czy względy słuszności przemawiają za możliwością przyznania dalszych środków pieniężnych. Należy bowiem pamiętać, że przepis art. 8 ust. 4 ustawy lutowej, jako przepis zawierający normę o charakterze wyjątku, dotyczy tylko jednej sytuacji, tj. przeprowadzenia wcześniejszego (tzn. przed wejściem w życie ustawy lutowej lub noweli do tej ustawy w zakresie, w jakim poszerzała prawo do stwierdzenia nieważności orzeczenia) postępowania w trybie rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania oraz uzyskania w następstwie tych postępowań prawomocnego orzeczenia zasądzającego odszkodowanie.( wyrok Sądu Najwyższego z 23.01.2019 r., V KK 111/18, OSNKW 2019, nr 3, poz. 18).

Jeśli po wejściu w życie ustawy lutowej w sprawie osoby prowadzącej działalność niepodległościową zapadło, w wyniku rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania orzeczenie stające się podstawą ubiegania o zadośćuczynienie i odszkodowanie oraz roszczenia takie zostały zasądzone, to norma art. 8 ust. 4 ustawy lutowej nie może mieć zastosowania.

I tak właśnie stało się w sprawie C. Z..

3 sierpnia 1994 roku (a zatem już pod rządami obowiązującej ustawy lutowej) zapadło przed Sądem Najwyższym postanowienie o umorzeniu postępowania w związku z zarzuconym czynem, który wypełniał przesłanki popełnionego z powodu działalności niepodległościowej zaś 4 lutego 1997 roku (a więc w czasie, gdy ustawa lutowa obowiązywała) zasądzono na rzecz pokrzywdzonej odpowiednie rekompensaty .

W tych okolicznościach jasnym się staje, że także i ta norma nie mogła być podstawą uznania nie tylko całości dalszego roszczenia wnioskodawczyni, ale nie mogła być podstawą zasądzenia jakiejkolwiek jej części, co uczynił Sąd Okręgowy we Wrocławiu.

Tak określając ocenę prawną całej sytuacji wnioskodawczyni przez pryzmat przywołanych przez Sąd Okręgowy podstaw prawnych jego orzeczenia zasądzającego na rzecz C. Z. określone kwoty należy stwierdzić, że Sądowi Apelacyjnemu nie pozostaje nic innego jak skonkludować, że apelacja pełnomocnika w tych okolicznościach jest z wyżej przytoczonych względów oczywiście bezzasadna, tak jak bezzasadny był wniosek o zasądzenie dalszych należności mimo wydanego już uprzednio orzeczenia w identycznych okolicznościach faktycznych.

Z tego też powodu możliwe było uznanie, że krytyczna analiza tej części zarzutów apelacji pełnomocnika wnioskodawczyni, w której zarzuca się obrazę prawa materialnego w postaci przepisów k.c. jest bezprzedmiotowa i ograniczenie rozpoznania środka odwoławczego tylko do tych uchybień, podniesionych przez stronę i podlegających uwzględnieniu z urzędu, bo ich rozpoznanie w tym zakresie byłoby wystarczające do wydania orzeczenia (art. 436 k.p.k.).

Sąd Apelacyjny stanął jednak na stanowisku, że nawet gdyby uznać, iż uprawnione było wydanie orzeczenia uzupełniającego rekompensatę wnioskodawczyni za działalność niepodległościową mimo wydanego już uprzednio takiego orzeczenia uwzględniającego roszczenia C. Z. to i tak nie sposób byłoby ocenić apelację pełnomocnika wnioskodawczyni za upoważniającą do reformatoryjnego postąpienia przez Sąd odwoławczy w kierunku oczekiwanym przez skarżącą. W żadnym razie podniesione zarzuty nie przekonały o nietrafności oceny stopnia zrekompensowania krzywd wyrządzonych C. Z. poprzez pozbawienie jej wolności w związku z prowadzoną działalnością niepodległościową.

Apelująca stawia trzy zarzuty obrazy prawa materialnego. Rzecz jednak w tym, że w istocie te różnie umotywowane zarzuty sprowadzić można do następującej tezy. Wnioskodawczyni przyznano za niskie, zdaniem skarżącej, zadośćuczynienie, bo nie doceniono w sposób odpowiedni wyrządzonych jej krzywd. Autorka apelacji wskazuje na okoliczności, które jej zdaniem nie zostały uwzględnione w stopniu odpowiednim, bo gdyby tak się stało to zadośćuczynienie byłoby na poziomie jaki we wniosku wskazała wnioskodawczyni.

Należy więc skonstatować, zresztą jak czynił to Sąd Apelacyjny już w swych wcześniejszych orzeczeniach, rozpoznając apelacje tej właśnie autorki środków odwoławczych w innych sprawach (zob. II AKa 7/21 Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu) w rozważanym tu kontekście dotyczącym skargi w części odnoszącej się do niezasądzonego w wyższej wysokości zadośćuczynienia i sformułowanych zarzutach obrazy prawa materialnego o ich bezsprzecznej niezasadności.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie, konsekwentnie podkreśla się, iż obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można więc mówić o obrazie prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych (...). ( postanowienie SN z 5.02.2019 r., V KK 3/19, LEX nr 2616196).

Apelująca natomiast podnosi w istocie w swoich zarzutach błędy w ustaleniach faktycznych nie zaś obrazy prawa materialnego. Wszak stawia tezę, że cierpienia wnioskodawczyni oraz wyrządzona jej krzywda były na wyższym poziomie niż ustalone przez Sąd, co skutkować winno wyższym zadośćuczynieniem niż przyznane przez ten Sąd. Jest oczywistym, że podstawą zasądzenia zadośćuczynienia oraz odszkodowania był przepis art. 8 ust. 1 i 4 ustawy z 23 lutego 1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 z póź.zm.) przywołany wprost w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ale i norma art. 11 ust. 1 ustawy lutowej, do której (choć błędnie) odwołał się Sąd meriti. Także i kolejny przepis wymieniony przez skarżącą, jako obrażony, czyli art. 445 § 1 k.c. miał na uwadze Sąd meriti wprost przywołując go w swym uzasadnieniu i wykorzystał go dokonując ustalenia wysokości należnego wnioskodawczyni zadośćuczynienia.

Zatem czyniąc podstawą swego rozstrzygnięcia te normy nie dopuścił się ich obrazy. To, że wysokość tego zadośćuczynienia nie została zaakceptowana przez wnioskodawczynię nie oznacza, że doszło do obrazy tych norm prawa materialnego, jeśli wysokość tej należności nie ma charakteru symbolicznego. W każdej sprawie konieczna jest odrębna, samodzielna ocena, a proste porównanie samych zasądzonych kwot oraz okresu izolacji bez konkretnej wiedzy na temat innych okoliczności pozbawienia wolności nie pozwala na przyjęcie tożsamych wartości dla badanego przypadku wnioskodawczyni, jak zdaje się oczekiwać skarżąca. Skoro kryteria oceny wysokości zadośćuczynienia winny być rozważane w związku z konkretną osobą pokrzywdzonego ( zob. np. wyroki SN: z dnia 26 listopada 2009 r., CSK 62/09; z dnia 17 września 2010 r., CSK 94/10,) to przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach jest dość mocno ograniczona. Porównanie takie może stanowić orientacyjną wskazówkę i nie może naruszać zasady indywidualizacji okoliczności wyznaczających rozmiar krzywdy doznanej przez konkretnego poszkodowanego. ( postanowienie SN z 9.06.2020 r., V KK 183/20, LEX nr 3161601).

Apelująca uznała także, że Sąd dopuścił się obrazy art. 445 § 2 k.c. oraz art. 448 k.c.

Z perspektywy art. 445 k.c. należy zauważyć, że zgodnie z § 2 komentowanego przepisu zadośćuczynienie może być przyznane również w wypadku pozbawienia wolności. Takie sformułowanie jest nieprecyzyjne, należy je jednak tłumaczyć jako bezprawne, spowodowane przemocą pozbawienie poszkodowanego swobody poruszania się i przemieszczania zgodnie z jego wolą, a w szczególności opuszczenia miejsca, w którym się właśnie znajduje. W takich sytuacjach zachowanie sprawcy polega najczęściej na umieszczeniu poszkodowanego w zamkniętym pomieszczeniu, a niekiedy także na skrępowaniu go i pozbawieniu innych atrybutów wolności. Przestępstwo pozbawienia wolności normuje art. 189 k.k. W doktrynie prawa karnego przyjmuje się, że pozbawieniem wolności jest również zabranie osobie niepełnosprawnej kul lub wózka inwalidzkiego, co wyłącza możliwość swobodnego przemieszczania się.

Pozbawieniem wolności uzasadniającym przyznanie zadośćuczynienia jest także przetrzymywanie pacjenta w szpitalu psychiatrycznym z naruszeniem zasad określonych w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2017 r., poz. 882; por. wyrok SN z dnia 15 listopada 1979 r., II CR 376/79, OSPiKA 1981, z. 2, poz. 26, z glosą M. Sośniaka, oraz wyrok SN z dnia 19 listopada 2015 r., IV CSK 792/14, LEX nr 1938686). Nie jest natomiast pozbawieniem wolności w rozumieniu komentowanego przepisu pozbawienie wolności dokonywane przez uprawnione organy, np. zatrzymanie, zatrzymanie w celu doprowadzenia do sądu (prokuratora), tymczasowe aresztowanie albo umieszczenie w zakładzie karnym na podstawie prawomocnego wyroku skazującego.”( J. Gudowski [w:] T. Bielska-Sobkowicz, G. Bieniek, H. Ciepła, M. Sychowicz, R. Trzaskowski, T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gudowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, Warszawa 2018, art. 445.)

Przede wszystkim jednak zarzut ten jest chybiony, dlatego że przecież ustawa lutowa jest odrębnym, szczególnym aktem normatywnym regulującym kwestie zadośćuczynienia i odszkodowania związane z represjami za działalność niepodległościową i to ona ma zastosowanie w toku kształtowanego nią postępowania. To przepisy tej ustawy dają uprawnienia do rekompensowania krzywd i szkód wynikłych z wydania orzeczenia o pozbawieniu wolności i jego wykonania, nie zaś normy przywołane przez skarżącą. Te mogą być pomocne tylko dla interpretacji odpowiedniości zadośćuczynienia. Tym samym nie mogło dojść in concreto do obrazy tych przepisów, a to art. 445 § 2 k.c. i art. 448 k.c. .

Natomiast Sąd meriti rozstrzygając w tej sprawie miał na uwadze właśnie przepisy wskazane w apelacji i to zarówno z ustawy lutowej jak i art. 445 § 1 k.c. w zakresie ustalenia wysokości zadośćuczynienia i uznał, że wnioskodawczyni należy się określone w wyroku zadośćuczynienie w związku z jej aresztowaniem. Ergo, to nie z powodu niewłaściwej interpretacji przepisów wydał orzeczenie niesatysfakcjonujące wnioskodawczynię, ale dlatego, że w zakresie przyznanych mu kompetencji ocenił krzywdę psychiczną i fizyczne dolegliwości będące udziałem aresztowanej na odpowiednim zdaniem tego Sądu poziomie rekompensaty pieniężnej.

To zaś w żadnym razie nie jest obrazą prawa materialnego.

Wniosek

- o zmianę wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu III Wydział Karny z dnia 23.02.2021 r., poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni dodatkowej kwoty 602.712,65 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, zgodnie z wnioskiem o zadośćuczynienie i odszkodowanie z dnia 14.02.2021 r.;

ewentualnie:

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Przyczyny niezasadności wniosku wynikają z okoliczności przedstawionych w rubryce 3 formularza.

Lp.2

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Orzeczenie o wydatkach związanych z postępowaniem odwoławczym oparto na podstawie art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2099 z późn. zm.).

Wszystkie przytoczone wyżej rozważania doprowadziły Sąd odwoławczy do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

7.  PODPIS

SSA Jerzy Skorupka SSA Wiesław Pędziwiatr SSA Jarosław Mazurek

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1.

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawczyni adwokat A. B.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Pkt III części rozstrzygającej w zakresie oddalającym żądanie wnioskodawczyni i zasądzenie ponad kwotę 23.100 złotych tytułem zadośćuczynienia.

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmianę poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni C. Z. zadośćuczynienia w dalszej kwocie 602.712,65 złotych.