Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 302/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 17 maja 2021 roku w sprawie III Ko 460/20 dotyczącym wnioskodawców T. J., M. J. i P. J. tenże Sąd orzekł, że:

I.  na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego /Dz. U. nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami/ zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców T. J., M. J., P. J. po 2 533,33 złotych (dwa tysiące pięćset trzydzieści trzy złote 33/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia ;

II.  na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego /Dz. U. nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami/ zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni T. J. 466,89 złotych (czterysta sześćdziesiąt sześć złotych 89/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania;

III.  dalej idące żądanie oddala;

IV.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców T. J., M. J., P. J. kwoty po 384 (trzysta osiemdziesiąt cztery) złote tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika;

V.  kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny, pełnomocnik wnioskodawcy radca prawny A. B..

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

– zmiana poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienia w dalszej kwocie po 31.050,15 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

– zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych wraz z należnym podatkiem VAT.

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Fragment opracowania P. L. Wymuszone dojrzewanie, (...) Rocznik Historii Mówionej 1, 213 – 252.

Żadna ze stron nie kwestionowała treści zawartych w tym opracowaniu. Przedstawia opis warunków internowania pochodzący od osoby, która sama ich doznała w Ośrodku (...) w G. oraz pochodzący od jego ojca przebywającego w Ośrodku (...) w N..

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

. 

Pełnomocnik wnioskodawców zarzuciła:

1)  w oparciu o art. 438 pkt 2 k.p.k., obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 3 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. w zw. z art. 558 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie zeznań wnioskodawców w zakresie, w jakim wskazywali oni, iż A. J. w trakcie internowania doznał przemocy fizycznej i psychicznej ze strony funkcjonariusz SB.

2)  w oparciu o art. 438 pkt 2 k.p.k., obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie w trakcie orzekania okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, tj. okoliczności, iż A. J.:

a)  doznawał wielokrotnych prześladowań i wizyt SB w jego mieszkaniu, w trakcie których był dotkliwie bity przez funkcjonariusz SB;

b)  w trakcie internowania doznał przemocy fizycznej i psychicznej ze strony funkcjonariusz SB;

c)  na skutek internowania i przeżytych traum stał się trwale nerwowy i lękliwy;

d)  na skutek internowania zmuszony był do zmiany pracy.

3)  w oparciu o art. 438 pkt 2 k.p.k., obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy i uznanie, że :

a)  wobec A. J. nie stosowano przemocy fizycznej i psychicznej;

b)  zasądzone zadośćuczynienie spełnia cel i wymogi określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa) w przypadku krzywd A. J., doznanych wskutek internowania go w okresie od dnia 4 listopada 1982 r. do dnia 23 listopada 1982 r., w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

4)  w oparciu o art. 438 pkt 1a k.p.k., obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 2 k.c. oraz art. 448 k.c., w zbiegu z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, poprzez błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia jest kwotą odpowiednią w przypadku krzywd A. J., doznanych wskutek internowania go w okresie od dnia 4 listopada 1982 r. do dnia 23 listopada 1982 r., w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut 1.

Rozważając o zasadności tego konkretnego zarzutu Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że zupełnie niezasadnie apelująca odwołuje się poprzez normę z art. 558 k.p.k. do przepisów procedury cywilnej i treści reguł ogólnych sformułowanych w k.p.c. Taka operacja jest możliwa W sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się tylko w kwestiach nieuregulowanych w niniejszym kodeksie. (art. 558 k.p.k.), Tak reguluje tę kwestię K.p.k., a poprzez unormowanie art. 3 ust. 4 ustawy lutowej o treści Jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania karnego, (…)mają one zastosowanie do spraw prowadzonych na jej podstawie. Przepisy procedury cywilnej pełnią funkcje uzupełniającą regulacje określone w k.p.k. Samo wskazanie przepisów, które według skarżącej zostały naruszone bez rozwinięcia argumentacji potwierdzającej taki stan nie jest wystarczające do uznania zasadności zastrzeżeń skarżącej. Ani w samym zarzucie ani tym bardziej w jego uzasadnieniu nie wykazała skarżąca iżby Sąd I instancji naruszył przywoływane przez nią w tej części apelacji normy procedury cywilnej.

Apelująca podnosi naruszenie art. 3 k.p.c., którego treść brzmi: Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. W przepisie tym sformułowano regułę ogólną prawdy materialnej. Zobowiązuje ona strony do składania wszelkich oświadczeń procesowych zgodnie z prawdą. Nie jest to jednak „obowiązek procesowy” w znaczeniu formalnym, obwarowany bezpośrednimi sankcjami, ale obowiązek o charakterze moralnym i etycznym. Odnosi się on do stron, uczestników postępowania i ich pełnomocników. ( T. Ereciński [w:] P. Grzegorczyk, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, K. Weitz, T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V, Warszawa 2016, art. 3.- podkreślenie SA).

Już z tego choćby powodu zarzut apelującej musi być oceniony, jako chybiony. Wszak regulacja przepisu art. 3 k.p.c. kierowana jest do innych niż Sąd uczestników procesu, a zatem nie jest możliwe uznanie, że doszło do naruszenia tej zasady przez procedujący w sprawie wnioskodawców Sąd I instancji.

Podobnie rzecz ma się z kolejnym przywołanym przez apelującą przepisem, a to art. 232 k.p.c. Także i on dotyczy stron postępowania. Wszak zobowiązuje strony, a zatem nie Sąd prowadzący proces, do wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Sąd w toku postępowania prowadzonego na podstawie ustawy lutowej nie musi korzystać odpowiednio (art. 558 k.p.k.) z elementów procedury cywilnej, jeśli takie regulacje wprost znajdują się w postanowieniach procesowych postępowania karnego.

Już z tego choćby powodu zarzut apelującej musi być oceniony, jako chybiony.

Ta regulacja, do której odwołuje się apelująca odnosząca się do inicjatywy dowodowej unormowana jest treścią art. 167 k.p.k., co powoduje, że Sąd rozstrzygający o rekompensatach za represje związane z działalnością niepodległościową nie musi, jeśli uzna za konieczne przeprowadzić dowód z urzędu odwoływać się do reguł postępowania cywilnego, lecz zobowiązany będzie wykorzystać normy postępowania dowodowego określone w przepisie art. 167 i następnych regulacjach k.p.k.

Wnioskodawcy dopełnili powinności, o której mowa w art. 167 k.p.k. i wskazali we wniosku, w zakresie tu badanym, dowody w postaci zeznań T. J. – żony A. J., która została przesłuchana w toku rozprawy 25 listopada 2020 roku (k. 112, 113) oraz wysłuchał również pozostałych wnioskodawców (M. J. i P. J.) w czasie tej rozprawy (k. 113 – 114) przy aktywnym udziale pełnomocnika wnioskodawców. Także pozostałe dowody z dokumentów zawnioskowane przez inicjujących postępowanie zostały przez Sąd meriti ujawnione i włączone w ten sposób do materiału dowodowego.

Te względy formalne czyniły zarzut apelującej za oczywiście chybiony. Należy ocenić go jednak, jako także nieprzystający do okoliczności faktycznych wynikających z treści uzasadnienia Sądu Okręgowego. Wbrew twierdzeniu apelującej sformułowanemu w zarzucie, Sąd ten uwzględnił zeznania wnioskodawców o doznaniu cierpień fizycznych i psychicznych przez A. J. w toku internowania.

Stwierdzenie takie znajduje się wprost w treści uzasadnienia. Po pierwsze, w rubryce 4.1 (k. 141) Sąd ten stwierdził jednoznacznie, że dał wiarę zeznaniom wnioskodawców. Po drugie, Sąd ten miał na uwadze, że Obiektywną miarą doznanych w ten sposób cierpień moralnych i fizycznych jest czas trwania internowania. (k.143 – podkreślenie SA). Co więcej podkreślił także tenże Sąd, że uwzględnił jako nasilające doznaną krzywdę stosowane szczególne środki oddziaływania psychicznego i fizycznego na człowieka oraz trwałe następstwa pobytu w Ośrodku (...) w N..

Zatem uprawniony był wniosek tego Sądu, że choć izolacja związana z internowaniem była formą także oddziaływania fizycznego (choćby poprzez pozbawienie możliwości swobodnego przemieszczania się zgodnie z wolą A. J.) to jednak nie można uznać, że w czasie internowania przez 19 dni był on ofiarą bicia przez funkcjonariuszy Służby Więziennej dozorujących internowanych w tym ośrodku w N.. Przekonanie o niezasadności tego zarzutu wynika także z dowodu, który Sąd Apelacyjny dopuścił w toku postępowania odwoławczego. Relacja osoby, która sama była internowana i jej opis warunków pobytu w ośrodku odosobnienia dobitnie świadczy o braku podstaw do przyjęcia stosowania szczególnych form oddziaływania fizycznego na internowanych poprzez ich bicie jak chciałaby wykazać apelująca. P. L. stwierdza w opracowaniu Wymuszone dojrzewanie, (...) Rocznik Historii Mówionej 1, 213 – 252, że Ośrodki odosobnienia były różne, ale zarówno ten w N., który widziałem, funkcjonujący w dużym więzieniu, jak i ten w G., nie były specjalnie uciążliwe (…) warunki socjalne nie urągały przyzwoitości. Jeśli ktoś mówi, że strasznie cierpiał, będąc internowaniu, to ja nie bardzo wierzę. Chyba, że cierpiał ze względu na długa rozłąkę. Ale na przykład wolność, swoboda wyrażania opinii w ośrodkach internowania była chyba większa, niż na zewnątrz. (239, k. 175). Prawdą jest, że P. L. opisuje w, dołączonej jako dowód, relacji głównie warunki internowania w G., gdzie sam przebywał. Jednak zna on także relacje własnego ojca internowanego w ośrodku w N. i w żadnej części opracowania nie wskazuje, iżby w tym miejscu stosowane były jakieś szczególne represje wobec internowanych. Wypada zauważyć, że jego relacja dotyczy okresu m.in. czerwiec 1982 roku i odnosi się także do czasu internowania jego ojca w ośrodku w N.. Stwierdza on zaś w odniesieniu do tego co było udziałem jego ojca, że „(…)tato podczas internowania zdecydowanie poprawił swoją kondycję psychiczną. Jemu się tam podobało, był w świetnej formie.(…)Był tam jednym z najstarszych. (…)A w N. był w swoim żywiole. Mógł tam dyskutować, mógł opowiadać. Dla taty to przecież rewelacja.”(248, k. 176).

Tymczasem A. J. został internowany 4 listopada 1982 roku i przebywał w izolacji do 23 listopada 1982 roku, czyli tuż przed zawieszeniem stanu wojennego 31 grudnia 1982 roku i tuż przed zwolnieniem ostatnich internowanych z izolacji, co nastąpiło 23 grudnia 1982 roku, także w ośrodku w N. (k. 38, 39).

Teza, że mąż i ojciec wnioskodawców był bity podczas ostatniego wszak okresu trwania stanu wojennego przebywając w ośrodku odosobnienia w żadnym razie nie zasługuje na uwzględnienie i uprawniały Sąd I instancji do stwierdzenia o stosowaniu wobec A. J. jakichkolwiek form przemocy fizycznej. Natomiast Sąd ten uwzględnił formy oddziaływania fizycznego i psychicznego, którymi były niewątpliwie zakazy i nakazy określonego zachowania i konieczność dostosowania się do reguł rządzących tym ośrodkiem odosobnienia.

Jeśli miały miejsce ataki fizyczne na A. J., to jak wynika z relacji jego żony były one czynami funkcjonariuszy SB, a zatem przed jego osadzeniem w izolacji. Nie pozostawały więc one w bezpośrednim związku z wykonaniem decyzji o internowaniu, lecz były wynikiem i następstwem prowadzonej przez A. J. działalności niepodległościowej.

Te wywody odnoszą się także do identycznie sformułowanego zarzutu 2. pkt 2) apelacji pełnomocnika wnioskodawców, ale także podobnie zdefiniowanego w zarzucicie 3. 1) apelacji. Apelująca stawia identycznie określone zarzuty, lecz opiera je na twierdzeniu o naruszeniu różnych norm procesowych (przepisów k.p.c., ale także art. 410 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k.).

Ad 2.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 410 k.p.k. należy stwierdzić, że nie dostrzegł Sąd Apelacyjny pominięcia w toku wyrokowania w sprawie prześladowań A. J. istotnych dla tego orzeczenia okoliczności.

W tym zarzucie apelująca zarzucając naruszenie art. 410 k.p.k. podnosi pominięcie okoliczności istotnych dla orzekania o zadośćuczynieniu dla represjonowanego.

Sąd Apelacyjny znów musi powtórzyć, że mimo tak sformułowanego zarzutu apelująca nie wykazała, konkretnych i jednoznacznie dowiedzionych okoliczności, które pominął Sąd I instancji. Wywód tego Sądu w części 6.2 formularza uzasadnienia jednoznacznie wskazuje, że Sąd ten miał na uwadze udręczenie psychiczne A. J. w czasie internowania, lecz wbrew twierdzeniom apelującej zasadnie przyjął, że nie łączyło się ono ze szczególnymi formami dręczenia psychicznego. W żadnym wypadku nie doszukano się w uzasadnieniu wyroku kwestionowanego apelacją, że z powodu przebywania internowanego wśród osób o podobnych poglądach politycznych należy mu się z tego tytułu niższe odszkodowanie (s. 5 apelacji). Nigdzie takiego twierdzenia nie postawił Sąd Okręgowy i teza zwarta w uzasadnieniu apelacji jest oczywistym nadużyciem. Sąd okręgowy stwierdził tylko, że fakt pobytu A. J. pośród osób o podobnych poglądach pozwala na postawienie tezy, że w takich warunkach izolowanie nie pociągało dla internowanego szczególnej formy udręczenia, a nie, że z tego powodu należy mu się niższe zadośćuczynienie. Zadośćuczynienie należy się internowanemu w wysokości odpowiadającej skali krzywd wyrządzonych pokrzywdzonemu niezasadnym pozbawieniem wolności i w takiej wysokości określił tę rekompensatę Sąd meriti.

Rozpoznając zasadność zarzutu naruszenia art. 410 k.p.k. wypada stwierdzić, brak jest podstaw do zasądzenia (…) zadośćuczynienia za inne niewątpliwe przejawy represji, ale bezpośrednio nie związane z wykonywaniem wydanego orzeczenia lub decyzji.( postanowienie SN z 24.04.2014 r., V KK 52/14, LEX nr 1469154). Takie stanowisko wyrażono już wyżej. Ergo, wielokrotne prześladowania i wizyty SB i podnoszony przez apelującą fakt pobicia A. J. nie pozostaje w bezpośrednim związku z jego internowaniem (pkt 1) zarzutu 2.). Podobnie nie ma takiego związku przymus zmiany pracy (pkt 4) zarzutu 2.). W tym zakresie ugruntowane jest stanowisko judykatury, czego przykładem może być następująca teza, Odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ustawy z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego przysługuje wyłącznie za wykonanie orzeczenia, którego nieważność stwierdzono w trybie tejże ustawy lub za wykonanie decyzji o internowaniu. Poza odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa w tym trybie pozostają natomiast inne przejawy represji za działalność związaną z walką o niepodległy byt Państwa Polskiego, takie jak zwolnienie z pracy, czy zmuszenie przez pracodawcę do przejścia na gorzej płatne stanowisko.(postanowienie SN z 10.01.2013 r., IV KK 292/12, LEX nr 1277775).

Z tych względów opisane w pkt 1) i 4) zarzutu 2. okoliczności nie mogły prowadzić do uznania, że po pierwsze doszło do obrazy art. 410 k.p.k. a po drugie, że wpłynęły one w sposób nieprawidłowy na treść zaskarżonego orzeczenia.

Komentarza wymaga podnoszona w apelacji kwestia stanu zdrowia internowanego A. J. i trwałych zmian psychicznych związanych internowaniem. Skarżąca stawia tezę, że na skutek internowania A. J. stał się trwale nerwowy i lękliwy.

Jeśli apelująca reprezentująca wnioskodawców przed Sądem I instancji stawiała tezę, że stan zdrowia represjnowanego pogorszył się wskutek jego internowania i między tymi okolicznościami występuje ścisły związek przyczynowy to obowiązkiem jej było, zgodnie z przywoływanym już przecież przez skarżącą przepisem art. 232 k.p.c. tych okoliczności dowieść w sposób jednoznacznych. Samo stwierdzenie zawarte w apelacji z dostrzeżeniem, że nie sformułowano takiego we wniosku inicjującym postępowanie, ograniczając się do postawienia tezy o wpływie internowania na kondycję fizyczną i psychiczną oraz na dalsze życie A. J., że tak było, nie jest wystarczającym do przyjęcia wykazania takiego niebudzącego wątpliwości stanu.

Skarżąca stawiając zarzut obrazy art. 7 k.p.k., w żaden sposób nie tylko w części wstępnej, ale także motywacyjnej nie wykazała, aby doszło do naruszenia prawa procesowego w postaci art. 7 k.p.k. wymienionego, jako obrażonego przez Sąd Okręgowy, w zakresie, w którym miałoby to odnosić się do ustalonego zadośćuczynienia. Brak jakiejkolwiek argumentacji dotyczącej naruszenia procedury przez Sąd I instancji nie stwarza możliwości krytycznej analizy zastrzeżeń apelującej i nie pozwala na odniesienie się do powodów postawionego naruszenia przepisów proceduralnych.

Pełnomocnik podnosi, iż doszło do naruszenia art. 7 k.p.k. wyrażającego zasadę swobodnej oceny dowodów przez Sąd meriti.

Po raz kolejny, wobec powtarzalności tak sformułowanego przez autorkę apelacji zarzutu w wielu innych podobnych sprawach, przypomnieć trzeba, że aby zarzut taki był skuteczny konieczne jest wykazanie, że Sąd orzekający dokonując oceny dowodów złamał konkretne reguły poprawnego rozumowania, postąpił sprzecznie ze wskazaniami wiedzy lub też jego wartościowanie nie przystaje do doświadczenia życiowego. Żadnej takiej okoliczności nie wykazała skarżąca. Swoje zastrzeżenia w istocie pełnomocnik sprowadziła do stwierdzenia, że – według skarżącej – okoliczności związane z miejscem wykonywania internowania, przeżytych traum związanych z internowaniem, zmuszenie do zmiany pracy, przemocy fizycznej i psychicznej w toku izolacji przemawiały za ustaleniem zadośćuczynienia na znacznie wyższym poziomie.

Te okoliczności i ich wsparcie w motywacyjnej części apelacji w żadnym razie nie dowodzą o naruszeniu reguł określonych w art. 7 k.p.k. przez Sąd I instancji. Jak już wyżej stwierdzono, tenże Sąd uwzględnił istotne dla czynionych ustaleń o wyrządzonej pokrzywdzonemu krzywdzie okoliczności i wskazał, jakie pociągały one dla niego skutki. Dał temu wyraz zarówno w części ustalającej jak i części rozważającej. To, że zdaniem skarżącej należało nadać większe znaczenie tym okolicznościom nie oznacza, że Sąd popełnił błędy logicznego rozumowania, naruszył wskazania wiedzy lub postąpił wbrew doświadczeniu życiowemu w ocenie tych okoliczności. To wszak Sąd czyni określone ustalenia i ocenia na podstawie reguł poprawnego rozumowania i doświadczenia życiowego oraz wskazań wiedzy znaczenie tychże dla ustalenia wysokości należnego zadośćuczynienia. A wszak Sąd ten miał na uwadze negatywne okoliczności, które były udziałem pokrzywdzonego internowaniem A. J., ale uwzględnił również czas trwania pozbawienia wolności, co połączone z okresem, kiedy ta izolacja nastąpiła pozwala na stwierdzenie, że ustalona wysokość zadośćuczynienia odpowiada krzywdzie, której doznał A. J.. Jeśli uwzględni się przywołaną już wyżej relację P. Ł. o warunkach internowania w tym czasie, to przekonanie o trafności rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego jedynie się ugruntowuje

Twierdzenie apelującej o doznaniu nieodwracalnych szkód psychicznych z powodu internowania uznać należy za nieudowodnione w żadnym stopniu.

Jeśli uwzględnić okres internowania A. J. od 4 listopada 1982 roku do 23 listopada 1982 roku to nie może być wątpliwości, co do tego, że był to czas, gdy społeczeństwo objęte stanem wojennym miało wiedzę o tym co jest udziałem osób internowanych i jakie są warunki takiej izolacji. Był to zupełnie inny czas i warunki oraz okoliczności niż te, które były udziałem internowanych 13 grudnia 1981 roku i w kolejnych dniach grudnia 1981 roku. Wypada zauważyć, że osoby internowane były zatrzymywane 13 grudnia 1981 roku w nocy, nierzadko poprzez wyłamywanie drzwi ich mieszkań i zabieranie z domu w obecności rodzin (małżonków i dzieci), zabierano je bez informowania o miejscu, do którego byli wywożeni. Opis emocji towarzyszących takim osobom wskazuje, że liczyli się wówczas z najgorszymi możliwymi scenariuszami, włącznie z możliwością pozbawienia ich życia czy też wywiezienia poza granice Polski ( na S. do ZSRR). Przez wiele dni stan takiej niepewności utrzymywano wobec tych osób, ale także ich bliskich, którzy nie wiedzieli co się stało z zatrzymanymi. Osoby wówczas pozbawione wolności nie miały żadnej orientacji, co się z nimi dzieje i co będzie się działo, gdzie zostaną umieszczone i jaki będzie los ich samych i ich bliskich. Przeżycia wówczas będące udziałem tych osób były niewątpliwie bardziej głębokie i budzące lęk i strach niż tych, którzy o internowaniu i warunkach pozbawienia wolności wiedzieli w kolejnych, a już zwłaszcza ostatnich miesiącach stanu wojennego.

Gdy porówna się te fakty z sytuacją A. J. to jawi się ona, jako zupełnie coś innego. On wszak został zatrzymany niemalże 11 miesięcy po tym jak wprowadzono stan wojenny. Nie bez znaczenie pozostaje fakt, że internowanie osób oskarżanych o działanie na szkodę państwa odbywały się na początku stanu wojennego, gdy nikt nie wiedział, co się może zdarzyć i jakie będą następstwa dla działaczy opozycyjnych. W tym czasie, gdy zatrzymano A. J., wiedza o tym, czego można się spodziewać od represyjnego reżimu była już w istocie powszechna, a rygory znane, co pozwalało się do nich dostosować.

To, że w subiektywnej ocenie wnioskodawców krzywda A. J. zasługiwała na wyższe zadośćuczynienie nie oznacza, że błędnie ocenił jego sytuację Sąd I instancji. Był uprawniony do obiektywnej oceny tych okoliczności i w żaden rażący sposób nie umniejszył rekompensaty za krzywdy wyrządzone represjonowanemu. Jest tak tym bardziej, że mający go uzasadniać zarzut obrazy przepisów procesowych w istocie jest kwestionowaniem ustaleń faktycznych o randze i znaczeniu przeżyć i obciążeń będących udziałem pokrzywdzonego, a nie naruszeń reguł swobodnej oceny dowodów.

Oczekiwanie wnioskodawców przyznania wyższego zadośćuczynienia ponad to, które ustalił Sąd I instancji nie zasługuje na uwzględnienie. Zagadnienie zadośćuczynienia regulowane jest w k.c. w przepisach art. 24 § 1, art. 445 i art. 448. Zadośćuczynienie to rekompensata za niemajątkową szkodę, jaką poniosła osoba poszkodowana działaniami organów Państwa związanymi z wykonaniem w stosunku do niej środka przymusu, którego nie powinno się stosować, a przy tym motywowanego chęcią zmuszenia do zaprzestania działań wynikających z walki o podstawowe prawa i wolności człowieka i obywatela. Ta rekompensata odnosi się do negatywnych przeżyć psychicznych, utrudnionych kontaktów z osobami bliskimi. Zarazem należy kwotę zadośćuczynienia oznaczać z umiarem, stosownie do realiów społecznych, jak zamożność mieszkańców, wartość pieniądza itp., by nie pozostało poczucie krzywdy represjonowanego niesłusznie, ale i by orzeczenie nie było sposobem uzyskania nadmiernych korzyści finansowych ( zob. o tym postanowienie SA w Krakowie z KZS 6-8/93 poz. 55) [wyrok z dnia 9 kwietnia 2008 roku Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawie II AKa 46/08 zamieszczony w KZS 2008/6/48].

Wszystkie te elementy wzięte zostały pod uwagę przez Sąd I instancji i wyartykułował tenże Sąd te okoliczności w swym uzasadnieniu.

Jeśli więc warunki pozbawienia wolności, były formą represjonowania za walkę przeciwko obowiązującemu reżimowi komunistycznemu, i były identyczne dla A. J. jak i dla innych wówczas zatrzymywanych działaczy opozycji antykomunistycznej, to fakt, niezasłużonej krzywdy wynikającej z jego internowania został zrekompensowany właśnie ustaloną wysokością zadośćuczynienia i ta jest akceptowana przez Sąd odwoławczy. Tym bardziej, że nie jest to kwota symboliczna, która iluzoryczną czyniłaby rekompensatę doznanych dolegliwości.

W tych warunkach skoro apelująca w istocie wywodzi, że nie doceniono pewnych okoliczności faktycznych relewantnych dla czynionych ustaleń, a nie wykazuje, że błędnie oceniono dowody i odmówiono wiary twierdzeniom wnioskodawców, zarzut obrazy prawa procesowego uznano za oczywiście chybiony.

Ad 3.

Sąd Apelacyjny po raz kolejny wyjaśnia, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie, konsekwentnie podkreśla się, iż obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można więc mówić o obrazie prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych (...). Nie można zatem skutecznie postawić tego zarzutu - jak to czyni skarżąc[a] - z jednoczesnym kwestionowaniem przepisów postępowania w tym samym zakresie. ( postanowienie SN z 5.02.2019 r., V KK 3/19, LEX nr 2616196). Norma prawna, której naruszenie może stanowić podstawę zarzutu obrazy prawa materialnego, winna to być norma o treści stanowczej, zawierająca niezrealizowany w zaskarżonym orzeczeniu nakaz lub pominięty zakaz. Tymczasem takiego charakteru nie ma przepis (…) [ art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 z p.zm.) – dopisek SA we W.] formułujący prawo do odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wypadku (…) represji za działalność niepodległościową (dopisek SA we W.). Możliwość zasądzenia tych świadczeń leży bowiem w uprawnieniach sądu pierwszej instancji, podobnie jak i akceptacja takiego wyboru przez sąd odwoławczy.( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 26.03.2009 r., II AKa 1/09, LEX nr 508307).

Apelująca natomiast podnosi w istocie w swoich wszystkich zarzutach błędy w ustaleniach faktycznych nie zaś popełnienie błędów proceduralnych czy zwłaszcza obrazy prawa materialnego. Wszak stawia tezę, że cierpienia internowanego oraz wyrządzona mu krzywda były na wyższym poziomie niż ustalone przez Sąd, co skutkować winno wyższym zadośćuczynieniem niż przyznane przez ten Sąd. Jest oczywistym, że podstawą zasądzenia zadośćuczynienia oraz odszkodowania był przepis art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 z p.zm.) przywołany wprost w zaskarżonym wyroku. Także i kolejny przepis wymieniony przez skarżącą, jako obrażony czyli art. 445 § 1 k.c. miał na uwadze Sąd meriti wprost przywołując go w swym uzasadnieniu i wykorzystał go dokonując ustalenia wysokości należnego internowanemu zadośćuczynienia.

Zatem czyniąc podstawą swego rozstrzygnięcia te normy nie dopuścił się ich obrazy. To, że wysokość tego zadośćuczynienia nie została zaakceptowana przez wnioskodawców nie oznacza, że doszło do naruszenia tych norm prawa materialnego, jeśli wysokość tej należności nie ma, jak to już wyżej stwierdzono, charakteru symbolicznego. W każdej sprawie konieczna jest odrębna, samodzielna ocena, a proste porównanie samych zasądzonych kwot oraz okresu izolacji bez konkretnej wiedzy na temat innych okoliczności pozbawienia wolności nie pozwala na przyjęcie tożsamych wartości dla badanego przypadku wnioskodawców, jak zdaje się oczekiwać skarżąca przywołując dziesiątki orzeczeń we wniosku inicjującym postępowanie przed Sądem Okręgowym oraz odwołując się do kilku w samej apelacji. Skoro kryteria oceny wysokości zadośćuczynienia winny być rozważane w związku z konkretną osobą pokrzywdzonego (zob. np. wyroki SN: z dnia 26 listopada 2009 r., CSK 62/09; z dnia 17 września 2010 r., CSK 94/10,) to przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach jest dość mocno ograniczona. Porównanie takie może stanowić orientacyjną wskazówkę i nie może naruszać zasady indywidualizacji okoliczności wyznaczających rozmiar krzywdy doznanej przez konkretnego poszkodowanego. ( postanowienie SN z 9.06.2020 r., V KK 183/20, LEX nr 3161601).

Natomiast Sąd meriti rozstrzygając w tej sprawie miał na uwadze właśnie przepisy wskazane w apelacji i to zarówno z ustawy lutowej jak i art. 445 § 1 k.c. w zakresie ustalenia wysokości zadośćuczynienia i uznał, że represjonowanemu należy się określone w wyroku zadośćuczynienie w związku z jego internowania. Ergo, to nie z powodu niewłaściwej interpretacji przepisów wydał orzeczenie niesatysfakcjonujące wnioskodawców, ale dlatego, że w zakresie przyznanych mu kompetencji ocenił krzywdę psychiczną i fizyczne dolegliwości będące udziałem internowanego na odpowiednim, zdaniem tego Sądu, poziomie rekompensaty pieniężnej.

Apelująca uznała także, że Sąd dopuścił się obrazy art. 445 § 2 k.c. oraz art. 448 k.c.

Z perspektywy art. 445 k.c. należy zauważyć, że zgodnie z § 2 komentowanego przepisu zadośćuczynienie może być przyznane również w wypadku pozbawienia wolności. Takie sformułowanie jest nieprecyzyjne, należy je jednak tłumaczyć jako bezprawne, spowodowane przemocą pozbawienie poszkodowanego swobody poruszania się i przemieszczania zgodnie z jego wolą, a w szczególności opuszczenia miejsca, w którym się właśnie znajduje. W takich sytuacjach zachowanie sprawcy polega najczęściej na umieszczeniu poszkodowanego w zamkniętym pomieszczeniu, a niekiedy także na skrępowaniu go i pozbawieniu innych atrybutów wolności. Przestępstwo pozbawienia wolności normuje art. 189 k.k. W doktrynie prawa karnego przyjmuje się, że pozbawieniem wolności jest również zabranie osobie niepełnosprawnej kul lub wózka inwalidzkiego, co wyłącza możliwość swobodnego przemieszczania się.

Pozbawieniem wolności uzasadniającym przyznanie zadośćuczynienia jest także przetrzymywanie pacjenta w szpitalu psychiatrycznym z naruszeniem zasad określonych w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2017 r., poz. 882; por. wyrok SN z dnia 15 listopada 1979 r., II CR 376/79, OSPiKA 1981, z. 2, poz. 26, z glosą M. Sośniaka, oraz wyrok SN z dnia 19 listopada 2015 r., IV CSK 792/14, LEX nr 1938686). Nie jest natomiast pozbawieniem wolności w rozumieniu komentowanego przepisu pozbawienie wolności dokonywane przez uprawnione organy, np. zatrzymanie, zatrzymanie w celu doprowadzenia do sądu (prokuratora), tymczasowe aresztowanie albo umieszczenie w zakładzie karnym na podstawie prawomocnego wyroku skazującego. ( J. Gudowski [w:] T. Bielska-Sobkowicz, G. Bieniek, H. Ciepła, M. Sychowicz, R. Trzaskowski, T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gudowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, Warszawa 2018, art. 445.)

Przede wszystkim jednak zarzut ten jest chybiony, dlatego że przecież ustawa lutowa jest odrębnym, szczególnym aktem normatywnym regulującym kwestie zadośćuczynienia i odszkodowania związane z represjami za działalność niepodległościową i to ona ma zastosowanie w toku kształtowanego nią postępowania. To przepisy tej ustawy dają uprawnienia do rekompensowania krzywd i szkód wynikłych z wydania decyzji o internowaniu i jej wykonania, nie zaś normy przywołane przez skarżącą. Te mogą być pomocne tylko dla interpretacji odpowiedniości zadośćuczynienia. Tym samym nie mogło dojść in concreto do obrazy tych przepisów, a to art. 445 § 2 k.c. i art. 448 k.c. .

Natomiast Sąd meriti rozstrzygając w tej sprawie miał na uwadze – co sygnalizowano już wyżej – właśnie przepisy wskazane w apelacji i to zarówno z ustawy lutowej jak i art. 445 § 1 k.c. w zakresie ustalenia wysokości zadośćuczynienia i uznał, że represjonowanemu należy się określone w wyroku zadośćuczynienie w związku z jego internowania. Ergo, to nie z powodu niewłaściwej interpretacji przepisów wydał orzeczenie niesatysfakcjonujące wnioskodawców, ale dlatego, że w zakresie przyznanych mu kompetencji ocenił krzywdę psychiczną i fizyczne dolegliwości będące udziałem internowanego na odpowiednim zdaniem tego Sądu poziomie rekompensaty pieniężnej.

To zaś w żadnym razie nie jest obrazą prawa materialnego.

Zarzut uznano za nieskuteczny.

Wniosek

O zmianę poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienia w dalszej kwocie po 31.050,15 złotych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec tego, że argumentacja skarżącej o popełnieniu naruszeń prawa procesowego i obrazie prawa materialnego okazała się nietrafna nie uwzględniono wniosku apelacji.

Lp.2

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Całość wyroku Sądu Okręgowego.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wyrok jest prawidłowy zarówno pod względem formalnym jak i merytorycznym.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Orzeczenie o wydatkach związanych z postępowaniem odwoławczym oparto na podstawie art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2099 z późn. zm.).

Wszystkie przytoczone wyżej rozważania doprowadziły Sąd odwoławczy do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

7.  PODPIS

SSA Wiesław Pędziwiatr SSA Jarosław Mazurek SSA Jerzy Skorupka

Jerzy Skorupka

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1.

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawców radca prawny A. B.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Pkt. II części rozstrzygającej w zakresie oddalającym żądanie wnioskodawców ponad kwoty po 2.533,33 złotych tytułem zadośćuczynienia.

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmianę poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienia w dalszej kwocie po 31.050,15 złotych.