Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII GC 207/21

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 26 listopada 2020 r. do Sądu Okręgowego w Warszawie XVI Wydziału Gospodarczego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego Województwa (...) kwoty 297.537 zł z odsetkami ustawowymi za zwłokę od 19 listopada 2018 r. oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że kwota żądana została ustalona jako suma:

-: kwoty zabezpieczenia wykonania umowy (...) wpłaconej pozwanemu w 2014 r. – 32.595,00 zł;
-: kwoty zabezpieczenia wykonania umowy (...) wpłaconej pozwanemu w 2014 r. – 32.349,00 zł;
-: dwukrotnego kosztu wykonania map dla celów projektowych przez podwykonawców na potrzeby umowy z pozwanym, który dla (...) i (...) (brutto) wyniósł w 2018 r. 25.953 zł +23.247 zł, natomiast w 2015 r. 30.750 zł + 33.210 zł + 861 zł;
-: kosztów wykonania zleceniami podwykonawców badań geotechnicznych na potrzeby umowy z pozwanym dla (...) i (...) (brutto) w wysokości 15.990 zł + 18.450 zł;
-: kosztów wykonania zleceniami podwykonawcy na potrzeby umowy z pozwanym „Raportu o oddziaływaniu na środowisko dla (...) i (...)” (brutto) w wysokości 21.832,50 zł + 24.292,50 zł;
-: wynagrodzenia za wykonanie na rzecz pozwanego projektu wykonawczego, w tym wszystkich projektów branżowych, projektów stałej organizacji ruchu, operatów wodno-prawnych, badań wzmocnienia nawierzchni, uzyskanie decyzji środowiskowych, opracowanie projektów wzmocnienia nawierzchni, wykonanie inwentaryzacji zieleni oraz inwentaryzacji pasa drogowego, wystąpienie o warunki usunięcia kolizji, zrealizowanie projektu zgodnie z 3-krotnymi zmianami dyspozycji pozwanego dotyczącymi odwodnienia odcinka drogi (...) w miejscowości Ł. wraz z zaprojektowaniem na polecenie pozwanego kanału deszczowego w drodze DW 148, w wysokości 7,5% wartości prac przewidzianych za prace projektowe w aneksach do byłych umów, tj. kwoty 19.741,50 zł + 18.265,50 zł, łącznie 38.007 zł.

Wskazane wyżej roszczenia powódka wiązała z tym, że pozwany nie zapłacił na jej rzecz wynagrodzenia w kwocie adekwatnej do faktycznie wykonanego na jego rzecz zamówienia wynikającego z umowy nr (...) oraz umowy nr (...). Powódka wskazała, że pozwany ma tego pełną świadomość i odmawia wyrównania powódce strat, których powstanie wiąże z zaistniałą w trakcie realizacji umów istotną nadzwyczajną zmianą stosunków, pomimo której powódka kontynuowała realizację wyżej wymienionych umów. Powódka podała, że pozwany zasłaniał się brakiem możliwości zwiększenia wynagrodzenia powódki ze względu na sposób zawiązania umowy (zamówienie publiczne) mimo pierwotnej akceptacji zmiany terminów wykonania umów i ich prolongaty w drodze kolejno zawieranych aneksów oraz pomimo wykonania na jego rzecz dodatkowych prac przy braku zwiększenia ich zakresu w samej umowie, po czym ostatecznie odstąpił od umowy odmawiając zapłaty na rzecz powódki wynagrodzenia za prace wykonane do dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu oraz zwrotu kaucji gwarancyjnych przy jednoczesnym obciążeniu powódki karami umownymi.

Postanowieniem z 13 stycznia 2021 r. (sygn. akt XX GC 1231/20) Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził swą niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie, Wydziałowi Gospodarczemu.

W odpowiedzi na pozew Województwo (...) wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Strona pozwana przyznała, że zawała z powódką umowę nr (...) oraz umowę nr (...), których zakres szczegółowy określony został w sporządzonych do nich Opisach Przedmiotu Zamówienia stanowiących element SIWZ, które to umowy podlegały aneksowaniu w zakresie zmiany terminów ich wykonania. Pozwany przyznał ponadto, że powódka przed zawarciem umów tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy nr (...) wpłaciła na jego rzecz kwotę 32.950 zł, zaś do umowy nr (...) kwotę 32.349 zł, jednakże pozwany od umów odstąpił i naliczył wykonawcy kary umowne zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 2 jednej i drugiej umowy. Pozwany powołał jako dowód oświadczenie o potrąceniu wierzytelności powódki z tytułu zwrotu kwot wpłaconych jako zabezpieczenie należytego wykonania umów z wierzytelnościami pozwanego z tytułu kar umownych (dowód nr xxxii). Pozwany zaprzeczył zarazem, aby zdarzenia, na jakie powołała się powódka w pozwie, stanowiły istotną nadzwyczajną zmianę stosunków umownych, która groziłaby powódce jako wykonawcy rażącą stratą i tym samym ażeby powódka uprawniona była do występowania z wnioskiem o zwiększenie wynagrodzenia ryczałtowego ustalonego tymi umowami oraz aby pozwany był zobowiązany do zapłaty na jej rzecz pozostałych kwot wchodzących w skład żądania pozwu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w przedmiocie wznoszenia kompletnych budynków i budowli lub ich części, inżynierii lądowej i wodnej oraz w zakresie projektowania budowlanego, urbanistycznego i technologicznego.

Dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z KRS (k.217-218v).

8 kwietnia 2014 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarła z Województwem (...) – reprezentowanym przez Dyrektora (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich jednostki organizacyjnej Województwa (...) (w dalszej części umowy nazywanego Realizatorem Umowy) – umowę nr (...) na wykonanie „Opracowania dokumentacji pn.: P. drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. – P.”. Umowa obejmowała - obok wykonania projektów budowlanych i wykonawczych - także przeniesienie praw autorskich na Zamawiającego. Strony przewidziały pełnienie nadzoru autorskiego w okresie prowadzenia robót wykonywanych w oparciu o tą dokumentację projektową oraz w okresie gwarancyjnym. Zamawiający udzielić miał odrębnego zamówienia na realizację usługi pełnienia nadzoru autorskiego w trybie zgodnym z obowiązującymi przepisami (§ 1 ust. 1-3 Umowy).

Szczegółowy zakres i sposób opracowania dokumentacji został określony w „Zakresie rzeczowo-finansowym” (załącznik nr 1 do oferty), Opisie przedmiotu zamówienia (Rozdział III SIWZ) oraz Specyfikacjach technicznych (Rozdział V SIWZ) (§1 ust. 4 Umowy).

W § 3 umowy przewidziano, że łączne wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie przedmiotu umowy nie przekroczy kwoty: netto 265.000,00 zł, brutto 325.950,00 zł. Wynagrodzeniu za prace szczegółowo określone w poz. 1 etapu l „Zakresu finansowo-rzeczowego” nadano charakter ryczałtowy wskazując, że nie podlega ono zmianie (§ 2 ust. 1-2 Umowy).

Wynagrodzenie za prace szczegółowo określone w poz. 2 etapu I oraz w poz. 1 etapu II „Zakresu finansowo-rzeczowego” miało stanowić iloczyn faktycznie wykonanych ilości wykonanych jednostek i ceny jednostkowej podanej przez Wykonawcę w „Zakresie finansowo-rzeczowym” załączonym do oferty (§ 2 ust. 3 Umowy).

Strony ustaliły, że wynagrodzenie będzie płatne w dwóch częściach. Pierwsza część w wysokości 90% faktycznego wynagrodzenia brutto będzie płatna po wykonaniu I etapu realizacji umowy, w zakres którego wchodzą prace szczegółowo określone w „Zakresie finansowo-rzeczowym”. Podstawą wystawienia faktury VAT uczyniono odbiór przez Zamawiającego przedmiotowego zakresu dokumentacji potwierdzony sporządzeniem protokołu zdawczo-odbiorczego. Pozostała część wynagrodzenia miała być płatna po wykonaniu II etapu realizacji umowy, w zakres którego wchodzić miały prace szczegółowo określone w „Zakresie finansowo-rzeczowym”. Podstawą wystawienia faktury VAT miał być odbiór przez Zamawiającego przedmiotowego zakresu dokumentacji potwierdzony sporządzeniem protokołu zdawczo-odbiorczego (§ 3 ust. 4-5 Umowy).

Zapłata faktur następować miała w terminie do 30 dni licząc od daty doręczenia Realizatorowi Umowy prawidłowo wystawionej faktury. Datą zapłaty uczyniono datę polecenia przelewu pieniędzy na rachunek Wykonawcy (§3 ust. 7 Umowy).

W przypadku zatrudnienia przez Wykonawcę do realizacji zamówienia Podwykonawców, wykonawca zobowiązany był załączyć każdorazowo do wystawionych przez siebie faktur: a) kopię wystawionych przez Podwykonawców faktur i dowodów zapłaty zobowiązań wobec Podwykonawców wynikających z tych faktur, b) oświadczeń Podwykonawców odnośnie braku jakichkolwiek roszczeń wobec Wykonawcy z tytułu płatności należnych w związku z zawartymi Umowami o podwykonawstwo na odpowiednim formularzu stanowiącym załącznik niniejszej umowy. W przypadku nieprzedstawienia przez wykonawcę wszelkich dowodów zapłaty, wypłata należnego wynagrodzenia w części równej sumie kwot wynikających z nieprzedstawionych dowodów zapłaty miała być wstrzymywana, a w przypadku uchylania się przez Wykonawcę od obowiązku zapłaty, Zamawiający dokonać miał bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego odpowiedniemu podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez Zamawiającego umowę o podwykonawstwo. Bezpośrednia zapłata obejmować miała wyłącznie należne wynagrodzenie, bez odsetek, należnych odpowiedniemu podwykonawcy. Przed dokonaniem bezpośredniej zapłaty Zamawiający obowiązany był umożliwić wykonawcy zgłoszenie pisemnych uwag dotyczących zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia odpowiedniemu podwykonawcy w terminie 7 dni od dnia doręczenia tej informacji. W przypadku dokonania bezpośredniej zapłaty odpowiedniemu podwykonawcy, Zamawiający potrącać miał kwotę wypłaconego wynagrodzenia z wynagrodzenia należnego Wykonawcy (§ 3 ust. 8-13 i 15 Umowy).

Zamawiający dopuścił możliwość zlecenia przez Wykonawcę wykonania części usług będących przedmiotem umowy podwykonawcom po przedłożeniu mu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopi zawartej umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem byłyby dostawy lub usługi o wartości co najmniej 50.000 złotych w terminie 7 dni od dnia jej zawarcia (§ 4 ust. 1-2 Umowy).

Zamawiającemu przysługiwało prawo do złożenia pisemnego sprzeciwu do umowy o podwykonawstwo w terminie 14 dni od dnia jej przełożenia Zamawiającemu (§4 ust. 6 Umowy).

Wykonawca pozyskać miał we własnym zakresie materiały archiwalne, znajdujące się w zasobach odpowiednich instytucji, potrzebne do wykonania opracowań projektowych, a następnie wykonać je w sposób zgodny z wymaganiami określonymi w Umowie oraz został zobowiązany do:

1) świadczenia usług z należytą starannością, zgodnie z najlepszymi praktykami przyjętymi przy realizacji dokumentacji projektowej,

2) zaplanowania procesu projektowania, wyegzekwowania jego właściwej jakości i kompletności zgodnie z przyjętym Zakresem rzeczowo-finansowym,

3) zapewnienia wsparcia i udziału w konsultacjach społecznych,

4) udzielania wyjaśnień dotyczących opracowań projektowych i zawartych w nich rozwiązań projektowych,

5) realizacji poleceń Zamawiającego oraz Realizatora Umowy,

6) informowania Zamawiającego o problemach lub okolicznościach mogących wpłynąć na jakość lub termin zakończenia opracowań projektowych,

7) przestrzegania praw patentowych i licencji,

8) sporządzenia projektu z zachowaniem zasady równego traktowania Wykonawców i uczciwej konkurencji, a w szczególności nie posługiwania się w opisie przedmiotu zamówienia nazwami handlowymi produktów i materiałów oraz nie określania ich w sposób wskazujący na konkretne produkty (§ 5 ust. 1-2 Umowy).

Nadto Wykonawca miał wykonać dokumentację: Geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych w niezbędnym zakresie, złożyć wniosek o decyzje (...) oraz uzyskać przedmiotową decyzję z upoważnienia Inwestora, dokonać stabilizacji nowych granic pasa drogowego w terenie wraz z przyjęciem przez (...) operatów z robót geodezyjnych (§ 4 ust. 3-5 Umowy).

§ 6 ust. 1 Umowy przewidywał nadzór nad przebiegiem procesu projektowego w zakresie określonym w Specyfikacjach (...) sprawowany przez Realizatora Umowy.

W § 7 określono, że przedmiot umowy wykonany zostanie w dwóch etapach. Zakres prac poszczególnego etapu został określony w „Zakresie rzeczowo-finansowym”. Prace I etapu (w tym uzyskanie wymaganych decyzji) należało zakończyć w terminie do dnia 14.08.2015 r., zaś prace II etapu w terminie do dnia 15.10.2015 r. (§ 7 ust. 1-3 Umowy).

Kontakty pomiędzy Zamawiającym, Realizatorem Umowy, Kierownikiem projektu i Wykonawcą miały odbywać się w terminach i miejscu określonym w Specyfikacjach technicznych. Wszystkie ustalenia dokonywane miały być wyłącznie na piśmie. Jakiekolwiek zawiadomienie miało być przekazywane przez jedną Stronę drugiej S.: listem poleconym, przesyłką kurierską lub faksem (§ 8 ust. 1 i 2 pkt 1-3 Umowy).

Zawiadomienie odnosiło skutek w dniu doręczenia go danej ze Stron lub w dacie podanej na zawiadomieniu, w zależności od tego, który z tych terminów był późniejszy (§ 8 ust. 3 Umowy).

Zamawiający przewidział możliwość dokonania zmiany umowy w niżej wymienionych przypadkach:

a) zmiany adresu/siedziby Zamawiającego/Wykonawcy oraz innych danych ujawnionych w rejestrach publicznych,

b) zmiany osób występujących po stronie Zamawiającego/Wykonawcy,

c) gdy ulegnie zmianie stan prawny lub faktyczny w zakresie dotyczącym realizowanej umowy, który spowoduje konieczność zmiany sposobu wykonania zamówienia przez Wykonawcę,

d) gdy w wyniku narad z Wykonawcą Zamawiający wybierze koncepcję, której realizacja spowoduje konieczność zmiany sposobu wykonania zamówienia przez Wykonawcę,

e) gdy w wyniku pojawienia się nowych oczekiwań inwestorów i użytkowników co do sposobu użytkowania obiektu Zamawiający zmuszony będzie zmienić zakres i sposób wykonania zamówienia przez Wykonawcę,

f) oczekiwania Wykonawcy na niezbędne opinie, decyzje administracyjne (opóźnienia spowodowane przez organy administracji),

g) gdy nastąpi zwiększenie ilości działek (po podziale) przeznaczonych pod pas drogowy ponad ilości podane w Zakresie rzeczowo-finansowym;

h) przedłużenia procedury w sprawie udzielenia zamówienia publicznego,

i) opóźnienia spowodowanego uwarunkowaniami społecznymi (protesty, listy, petycje itp.),

j) konieczności prowadzenia uzgodnień z właścicielami urządzeń obcych, właścicielami nieruchomości (§ 9 ust. 1 Umowy).

W razie wystąpienia nowych okoliczności, m.in. wymienionych w ust 1 lit. c, d, e lub j, Realizator Umowy miał prawo polecić Wykonawcy dokonywanie zmiany w sposobie realizacji Umowy, tj. nakazać:

1) pominąć jakieś opracowania projektowe lub ich elementy,

2) wykonać zamienne opracowania projektowe lub ich elementy,

a Wykonawca powinien wykonać każde z tych poleceń, chyba że sprzeciwiało się to powszechnie obowiązującym przepisom prawa.

Polecenie zmiany nie unieważniało w jakiejkolwiek mierze Umowy, ale stanowiło podstawę do modyfikacji Umowy w odpowiedni sposób, w szczególności do obniżenia wynagrodzenia lub zmiany terminu zakończenia opracowań projektowych (§ 9 ust. 2-3 Umowy).

Wykonawca nie mógł wprowadzić żadnej ze zmian, o których mowa w § 9 ust. 2 umowy, bez polecenia Realizatora Umowy. Wprowadzenie tych zmian bez polecenia Realizatora Umowy stanowiło podstawę do odstąpienia od Umowy przez Zamawiającego z winy Wykonawcy (§ 9 ust. 4 Umowy).

Każda zmiana Umowy wymagała jej dokonania na piśmie w formie aneksu, zaś zmiana postanowień Umowy wnioskowana przez Wykonawcę wymagała złożenia wniosku Realizatorowi, na co najmniej 15 dni przed zamierzonym wejściem w życie takiej zmiany, z wyjątkiem przypadków należycie uzasadnionych przez Wykonawcę i zaakceptowanych przez Realizatora Umowy (§ 9 ust. 5 Umowy).

W § 10 wskazano, że odbiory opracowań projektowych dokonywane będą z uwzględnieniem zasad określonych w Specyfikacjach technicznych. W przypadku odmowy dokonania odbioru przedmiotu umowy przez Realizatora Umowy nie będzie sporządzany protokół odbioru, a przedstawiciele Zamawiającego przekażą Wykonawcy podpisane przez siebie Oświadczenie ze wskazaniem stwierdzonych zastrzeżeń. Zaniechanie złożenia takiego oświadczenia będzie uważane za dokonanie odbioru przedmiotu umowy bez zastrzeżeń. Podpisanie protokołu przekazania dokumentacji i protokołu zdawczo-odbiorczego nie oznaczało potwierdzenia braku wad fizycznych oraz prawnych przekazanych opracowań i nie zwalniało Wykonawcy z obowiązku ich usunięcia w przypadku ich stwierdzenia. Wraz z odbiorem opracowań projektowych Zamawiający przejmował autorskie prawa majątkowe do opracowań projektowych wykonanych w ramach Umowy, zyskując prawo – bez zgody Wykonawcy i bez dodatkowego wynagrodzenia na rzecz Wykonawcy oraz bez żadnych ograniczeń czasowych i ilościowych – do tego, by:

1) użytkować opracowania projektowe na własny użytek i użytek jednostek podległych, dla potrzeb ustawowych i statutowych zadań Zamawiającego, w tym w szczególności przekazać opracowania projektowe lub ich dowolną część, a także ich kopie:

a) innym wykonawcom jako podstawę lub materiał wyjściowy do wykonania innych opracowań projektowych,

b) wykonawcom biorącym udział w postępowaniu o udzielenie zamówień publicznych na realizację robót budowlanych, jako część specyfikacji istotnych warunków zamówienia, w tym poprzez zamieszczenie na stronie internetowej,

c) innym wykonawcom jako podstawę dla wykonania lub nadzorowania robót budowlanych,

d) podmiotom trzecim biorącym udział w procesie inwestycyjnym,

2) wykorzystywać opracowania projektowe lub ich dowolną część do prezentacji,

3) wprowadzać opracowania projektowe lub ich części do pamięci komputera na dowolnej liczbie własnych stanowisk komputerowych i stanowisk komputerowych jednostek podległych,

4) zwielokrotniać opracowania projektowe lub ich części dowolną techniką (§10 ust. 1-4 Umowy).

Wykonawca zapewnił, że z tytułu usuwania wad Wykonawcy nie przysługuje wynagrodzenie, a gdy nie usunie wad w opracowaniach projektowych, ujawnionych w okresie, o którym mowa w § 11 ust. 4 umowy, w terminie wyznaczonym przez Realizatora Umowy, to Zamawiający może zlecić usunięcie ich podmiotom trzecim na koszt Wykonawcy. (§ 11 ust. 5-6 Umowy).

Zamawiający miał prawo ubiegać się od Wykonawcy zwrotu kosztów jakie Zamawiający poniósł w związku z wystąpieniem przerw w wykonywanych robotach budowlanych i w związku z likwidacją strat w wykonywanych robotach budowlanych, obiektach budowlanych i urządzeniach, jeżeli przerwy te i straty powstały z powodu wad ujawnionych w opracowaniu projektowym wykonanym przez Wykonawcę, a nadto zwrotu kosztów jakie poniósł w związku z wystąpieniem robót dodatkowych w wykonywanych robotach budowlanych, nie ujętych w przedmiarze robót, jeżeli roboty te i straty powstały z powodu wad ujawnionych w opracowaniu projektowym wykonanym przez Wykonawcę (§ 11 ust. 7-8 Umowy).

W § 12 strony zgodnie potwierdziły, iż przed zawarciem Umowy Wykonawca wniósł zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości stanowiącej równowartość 10% ceny całkowitej brutto, podanej w ofercie Wykonawcy tj. kwoty 32.595 zł, które w wysokości 70% będzie zwrócone w terminie 30 dni od daty wykonania Usługi, tj. odbioru końcowego opracowań projektowych, zaś 30% zabezpieczenia zostanie zwrócona Wykonawcy nie później niż w 15 dniu po upływie okresu rękojmi za wady.

W § 14 przewidziano, że Wykonawca zapłaci Zamawiającemu kary umowne z tytułu:

1) zwłoki w wykonaniu poszczególnych etapów w terminach określonych w § 7 ust. 2 lub 3 w wysokości 0,2 % wynagrodzenia brutto określonego w § 3 ust 1, za każdy dzień zwłoki,

2) odstąpienia od Umowy z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy, w wysokości 10% wynagrodzenia brutto określonego w § 3 ust. 1.

Zamawiający zastrzegł sobie prawo do dochodzenia odszkodowania uzupełniającego przenoszącego wysokość kar umownych do wysokości rzeczywiście poniesionej szkody (§ 14 ust. 1 i 2 Umowy).

Zgodne zaś z § 16 Zamawiającemu przysługiwało prawo do odstąpienia od Umowy, jeżeli:

1) Wykonawca nie rozpoczął realizacji Umowy w terminie 60 dni od daty jej podpisania;

2) Wykonawca nienależycie realizuje przedmiot umowy lub opóźnia się w jego realizacji tak dalece, że jest mało prawdopodobne, że wykona go w terminie umownym;

3) Wykonawca realizuje opracowania projektowe w sposób niezgodny z postanowieniami Umowy i poleceniami Realizatora umowy

4) Wykonawca nie przestrzega swoich zobowiązań w zakresie podwykonawstwa;

5) Wykonawca wprowadzi zmiany, o których mowa w § 9 ust. 4 umowy, bez akceptacji Realizatora Umowy;

6) wystąpi istotna zmiana okoliczności powodująca, że wykonanie postanowień umowy nie leży w interesie publicznym;

7) zajdzie konieczność wielokrotnego dokonywania bezpośredniej zapłaty podwykonawcy lub konieczność dokonania bezpośrednich zapłat na sumę większą niż 5% wartości umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Wszelkie zmiany Umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności (§ 17 ust. 2 Umowy).

Załącznikami stanowiącymi integralną cześć umowy uczyniono: Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia; Ofertę Wykonawcy z dnia 05.03.2014r. wraz z Zakresem rzeczowo-finansowym; Formularz oświadczenie Podwykonawcy (§ 17 ust. 5 lit. a-c Umowy).

Niesporne, nadto dowód: umowa nr (...) z 8.04.2014 r. (k. 10-14).

Załącznik nr 1 do oferty stanowiący Zakres rzeczowo-finansowy obejmował wyszczególnienie prac projektowych ze wskazaniem ich jednostki, ilości, ceny jednostkowej brutto oraz jej wartości brutto z podziałem na etapy. Z wypełnionego przez (...) sp. z o.o. w W. załącznika nr 1 wynika, że spółka ta jeden komplet dokumentacji stanowiącej opracowania wchodzące w skład I etapu wyceniła na 263.220 zł brutto, przy czym obejmował on następujące elementy:

-: mapa do celów projektowych – wersja elektroniczna;
-: decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wraz z raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (jeżeli będzie wymagany) - 3 egz. + wersja elektroniczna;
-: dokumentacja geotechniczna warunków posadowienia obiektów budowlanych 4 egz. + wersja elektroniczna;
-: materiały przetargowe: specyfikacje techniczne, przedmiar robót, kosztorys inwestorski – 1 szt., projekt wykonawczy wszystkich branż – 5 szt., opracowanie wersji elektronicznej, projektów wykonawczych wraz z kosztorysami i specyfikacjami;
-: projekt budowlany wraz z decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej - 2 egz. + wersja elektroniczna (projektu opieczętowanego);
-: projekt stałej organizacji ruchu - 5 egz. + wersja elektroniczna;
-: projekt organizacji ruchu na czas budowy - 5 egz. + wersja elektroniczna.

W ramach etapu I Spółka wyceniła na łącznie 52.275 zł brutto przygotowanie materiałów i czynności związane z pozyskaniem nieruchomości (działki po podziale przeznaczone pod pas drogowy drogi wojewódzkiej) - 5 egz. + niezbędna ilość egz. do dokonania uzgodnień, przy ilości 85 działek liczonych po cenie jednostkowej brutto 615 zł

Prace przewidziane do wykonania w etapie II, tj. stabilizację nowych granic w terenie wraz z przyjęciem przez (...) operatów z robót geodezyjnych (działki po podziale przeznaczone pod pas drogowy drogi wojewódzkiej) przewidzianych w ilości 85 działek po 123 zł brutto każda wyceniono zaś na kwotę łączną brutto 10.455 zł.

Razem wartość wszystkich prac w ramach umowy zadeklarowana przez (...) sp. z o.o. w W. miała wynieść 325.950 zł brutto.

Dowód:Zakres rzeczowo-finansowy Opracowanie dokumentacji pn. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. - P.. (k. 19)

Rozdział III SIWZ obejmował szczegółowy Opis przedmiotu zamówienia, określając w szczególności zawartość dokumentacji objętej zamówieniem i wskazując, że składają się na nią takie dokumenty, jak:

Wchodzące w skład I Etapu:

1) mapa do celów projektowych,

2) decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wraz z raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (jeżeli będzie wymagany),

3) dokumentacja geotechniczna warunków posadowienia obiektów budowlanych,

4) materiały i czynności związane z pozyskaniem nieruchomości (działki po podziale przeznaczone pod pas drogowy drogi wojewódzkiej),

5) materiały przetargowe:

-: specyfikacje techniczne, przedmiar robót, kosztorys inwestorski,
-: projekt wykonawczy wszystkich branż,
-: opracowanie wersji elektronicznej projektów wykonawczych wraz z kosztorysami i specyfikacjami,

6) projekt budowlany wraz z decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej,

7) projekt stałej organizacji ruchu,

8) projekt organizacji ruchu na czas budowy,

Wchodzące w skład II Etapu:

9) stabilizacja nowych granic w terenie wraz z przyjęciem przez (...) operatów z robót geodezyjnych (działki po podziale przeznaczone pod pas drogowy drogi wojewódzkiej)

Zakres każdego opracowania objętego zamówieniem, w tym drogowego oraz obiektów inżynierskich, doprecyzowywał pkt II, w ramach którego wyartykułowano dodatkowe wymagania Zamawiającego.

Dowód: Specyfikacja istotnych warunków zamówienia dla postępowania prowadzonego w trybie przetargu ograniczonego na opracowanie dokumentacji pn: P. drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. – P. (k. 16-18v).

22 kwietnia 2014 r. (...) sp. z o.o. w W. zawarła z Województwem (...) reprezentowanym przez Dyrektora (...) Zarządu D. Wojewódzkich, jednostki organizacyjnej Województwa (...), a zarazem Realizatora Umowy, kolejną umowę – umowę nr (...) , tym razem na wykonanie „Opracowania dokumentacji pn.: P. drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł.”. Umowa ta zawierała postanowienia analogicznej treści jak umowa (...) – z wyjątkiem uzgodnień charakterystycznych dla tej inwestycji.

W § 3 Umowy przewidziano, że łączne wynagrodzenie o charakterze ryczałtowym Wykonawcy za wykonanie przedmiotu umowy nie przekroczy kwoty: netto 263.000,00 zł, brutto 323.490,00 zł (§ 3 ust. 1 Umowy).

W § 7 także określono, że przedmiot umowy wykonany zostanie w dwóch etapach o tożsamych terminach końcowych, jak w umowie (...), tj. Prace I etapu (w tym uzyskanie wymaganych decyzji) należało zakończyć w terminie do dnia 14.08.2015 r., zaś prace II etapu w terminie do dnia 15.10.2015r. (§7 ust. 1-3 Umowy).

Zamawiający także w przypadku umowy nr (...), przewidział możliwość dokonania zmiany umowy w analogicznych przypadkach jak te z § 9 ust. 1 umowy nr (...) (§ 9 ust. 1 Umowy).

Pominięto w niej jednakże zapisy z ust. 2-4 i z ust. 2 wynikało od razu, że każda zmiana Umowy wymagała jej dokonania na piśmie w formie aneksu, zaś zmiana postanowień Umowy wnioskowana przez Wykonawcę wymagała złożenia wniosku Realizatorowi, na co najmniej 15 dni przed zamierzonym wejściem w życie takiej zmiany, z wyjątkiem przypadków należycie uzasadnionych przez Wykonawcę i zaakceptowanych przez Realizatora Umowy (§ 9 ust. 2 Umowy).

W § 12 strony zgodnie potwierdziły, iż przed zawarciem Umowy Wykonawca wniósł zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości stanowiącej równowartość 10% ceny całkowitej brutto, podanej w ofercie Wykonawcy tj. kwoty 32.349,00 zł, które w wysokości 70% będzie zwrócone w terminie 30 dni od daty wykonania Usługi, tj. odbioru końcowego opracowań projektowych, zaś 30% zabezpieczenia zostanie zwrócona Wykonawcy nie później niż w 15 dniu po upływie okresu rękojmi za wady.

W § 14 przewidziano analogiczne kary umowne jak w przypadku umowy nr (...) (§ 14 ust. 1 i 2 Umowy), zaś w § 16 przypadki przysługującego Zamawiającemu prawa do odstąpienia od Umowy, z wyłączeniem pkt 7, tj. konieczności wielokrotnego dokonywania bezpośredniej zapłaty podwykonawcy lub konieczność dokonania bezpośrednich zapłat na sumę większą niż 5% wartości umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Załącznikami stanowiącymi integralną cześć umowy uczyniono: Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia; Ofertę Wykonawcy z dnia 21.03.2014r. wraz z Zakresem rzeczowo-finansowym; Formularz oświadczenie Podwykonawcy (§17 ust. 5 lit. a-c Umowy).

Niesporne, a nadto dowód: umowa nr (...) z dnia 22.04.2014 r. (k. 72-76).

Tożsamej treści Załącznik nr 1 do oferty stanowiący Zakres rzeczowo-finansowy umowy nr (...) zawierał wskazanie, że (...) sp. z o.o. w W. jeden komplet dokumentacji stanowiącej opracowania wchodzące w skład I etapu, wyceniła na kwotę 243.540 zł brutto.

(...) przewidziane do wykonania także w ramach I etapu obejmujące materiały i czynności związane z pozyskaniem nieruchomości (działki po podziale przeznaczone; pod pas drogowy drogi wojewódzkiej) – 5 egz. + niezbędna ilość egz. do dokonania uzgodnień w ilości 85 działek liczonych po cenie jednostkowej brutto 615 zł stanowić będą koszt o wartości brutto 61.500 zł.

Prace przewidziane do wykonania w etapie II przewidzianych w ilości 85 działek po 184,50 zł brutto każda wyceniono zaś na kwotę łączną brutto 18.450 zł. Razem wartość wszystkich prac w ramach umowy nr (...) z dnia 22.04.2014 r. zadeklarowana przez (...) sp. z o.o. w W. miała wynieść 323.490 zł.

Dowód: Zakres rzeczowo-finansowy Opracowanie dokumentacji pn. Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł. (k. 81).

Szczegółowy Opis przedmiotu zamówienia dla umowy nr (...) z dnia 22.04.2014 r. określono w Rozdziale III SIWZ.

Dowód: Specyfikacja istotnych warunków zamówienia dla postępowania prowadzonego w trybie przetargu ograniczonego na opracowanie dokumentacji pn: P. drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł. (k. 78-80v).

23 lipca 2014 r. Sprzedawca G. (...) (...) M. M. (1) wystawiła (...) sp. z o.o. fakturę nr (...) tytułem opinii geotechnicznej – DW (...) na kwotę 15.990,00 zł brutto (netto 13.000,00 zł) z terminem płatności określonym na fakturze na 14 dni i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w (...).

Dowód: faktura nr (...) z 23.07.2014 r. (k. 97).

Pismem z 30 września 2014 r. (...) sp. z o.o. przedstawiła Realizatorowi Umowy stopień zaawansowania prac projektowych wskazując, że wykonano: inwentaryzację pasa drogowego i obiektów inżynierskich, pomiary nośności nawierzchni wraz z opracowaniem dotyczącym wzmocnienia, odwierty geologiczne pod obiekty inżynierskie oraz wzdłuż dróg, mapę do celów projektowych – dla drogi (...), która jest w trakcie rejestracji w ośrodkach geodezyjnych oraz dla drogi (...), a nadto koncepcje przebudowy dla obu dróg i szczegółową inwentaryzację zieleni.

Zwrócono uwagę, że największe trudności w realizacji zamówienia stwarzają zasoby w ośrodkach geodezyjnych, szczególnie w odniesieniu do ewidencji gruntu, co dla Wykonawcy wiąże się z koniecznością wynoszenia granic i ich dokładnej weryfikacji w terenie już na poziomie wykonywania mapy do celów projektowych.

Spółka przekazała wraz z pismem projekty koncepcyjne (...) i 152, opinię geotechniczną (odwierty) dla drogi (...) i (...) oraz projekt wzmocnienia nawierzchni dla drogi (...).

Dowód: pismo z 30.09.2014 r. (k. 39),

protokół przekazania (k. 39v).

3 grudnia 2014 r. Sprzedawca G. (...) (...) M. M. (1) wystawiła (...) sp. z o.o. fakturę nr (...) tytułem opinii geotechnicznej – DW (...) na kwotę 18.450,00 zł brutto (netto 15.000,00 zł) z terminem płatności określonym na fakturze na 14 dni i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w (...).

Dowód: faktura nr (...) z 3.12.2014 r. (k. 98).

Pismem z 15 grudnia 2014 r. Województwo (...) dokonało uzgodnienia przedstawionej propozycji konstrukcji drogi i jej elementów dla zadania pn. „Przebudowa drogi woj, (...) na odcinku Ś. – Ł.”, pod warunkiem uwzględnienia wskazanych w nim uwag:

-: zmienić warstwę ścieralną na (...) 8mm gr. 3 cm, zwiększając jednocześnie grubość warstwy wiążąco/wyrównawczej po uprzednich odpowiednich przeliczeniach wzmocnienia konstrukcji;
-: materiał pochodzący z rozbiórki drogi maksymalnie wykorzystać do ponownego wbudowania np. na doziemienie warstw podbudowy w konstrukcji drogi;
-: w miejscach uszkodzeń strukturalnych wymiana całej konstrukcji na pełną głębokość.

Dowód: pismo z 15.12.2014 r. (k. 83).

Pismem z 30 grudnia 2014 r. Województwo (...) dokonało uzgodnienia przedstawionej koncepcji planu sytuacyjnego branży drogowej dla drogi (...), pod warunkiem zastosowania zamiast chodnika opaski z kostki kamiennej za krawężnikiem przy zabruku zlokalizowanym na wysokości działki nr (...).

Dowód: pismo z 30.12.2014 r. (k. 20).

Pismem z 26 stycznia 2015 r. Województwo (...) dokonało uzgodnienia przedstawionej koncepcji planu sytuacyjnego branży drogowej dla drogi (...).

Dowód: pismo z 26.01.2015 r. (k. 82).

Pismem z 26 lutego 2015 r. Zarząd Województwa (...) wystąpił do Urzędu Miejskiego w P. z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia pn.: przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś.-P..

Dowód: pismo z 26.02.2015 r. (k. 21).

Pismem z 26 lutego 2015 r. Zarządu Województwa (...) wystąpił do Urzędu Gminy Ś. z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia pn.: przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś.-Ł..

Dowód: pismo z dnia 26.02.2015 r. (k. 67).

16 marca 2015 r. Sprzedawca G. F. B. wystawił (...) sp. z o.o. fakturę nr (...) tytułem usługi geodezyjnej – wykonanie mapy do celów projektowych (...) na kwotę 30.750,00 zł brutto (netto 25.000,00 zł) z terminem płatności określonym na fakturze na 24.03.2015 r. i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w (...) BANK (...) S.A.

Dowód: faktura nr (...) z 16.03.2015 r. (k. 99).

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia pn.: przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś.-P. została wydana w dniu 24 marca 2017 r. znak (...).

Dowód: strona pierwsza decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach z 27.03.2017 r. znak (...) (k. 22).

W piśmie z 1 kwietnia 2015 r. – w związku z opublikowaniem w Dzienniku Ustaw z dnia 10 marca 2015 r. poz. 329 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i (...) z dnia 17 lutego 2015r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie – (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich zwrócił uwagę, że wszystkie realizowane zadania powinny spełniać wymagania zawarte w opublikowanym rozporządzeniu. Podkreślając, że w przypadku zleconych przez Województwo (...) projektów jedną z najistotniejszych zmian są regulacje dotyczące szerokości pasów ruchu - § 15 pkt 1 rozporządzenia.

Dowód: pismo z 1.04.2015 r. (k. 83).

3 kwietnia 2015 r. Sprzedawca G. F. B. wystawił (...) sp. z o.o. fakturę nr (...) tytułem usługi geodezyjnej – wykonanie mapy do celów projektowych (...) na kwotę 33.210,00 zł brutto (netto 27.000,00 zł) z terminem płatności określonym na fakturze na 16.04.2015 r. i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w (...) BANK (...) S.A.

Dowód: faktura nr (...) z 3.04.2015 r. (k. 100).

Pismem z 7 kwietnia 2015 r. Wykonawca zwrócił się do Realizatora Umowy z wnioskiem o przedłużenie terminu wykonania umów o 4 miesiące. Wskazano w nim, że prace nad wykonaniem projektów przebudowy drogi (...) oraz (...) miały zaawansowany charakter, uzgodnione i zatwierdzone przez Zamawiającego zostały plany sytuacyjne projektowanych dróg, co pozwoliło na wystąpienie o warunki techniczne i usuwanie kolizji. Wykonawca zwrócił także uwagę na to, iż na przeważających odcinkach wyżej wymienionych dróg przyjmowany i zatwierdzony był przekrój drogi o szerokości 6,5 m, co wymaga powtórzenia tego etapu projektowania, a nadto na zmianę przepisów ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zwiększającą koszty opłat urzędowych za wszystkie czynności realizowane przez ośrodki geodezji i kartografii dwukrotnie. Wykonawca wniósł zatem jednocześnie o zwiększenie wartości zamówienia o różnicę kwot wynikających ze zwiększonych opłat, wobec tego, że obie umowy podpisywane były w kwietniu 2014 r. i uwzględniały poziom cen za opłaty geodezyjne według stawek ówcześnie obowiązujących.

Dowód: pismo z 7.04.2015 r. (k. 28).

W związku z ustaleniami narady roboczej z 31 marca 2015 r. (...) sp. z o.o. pismem z dnia 15 kwietnia 2015 r. przekazała Realizatorowi Umowy projekt sieci kanalizacji deszczowej w miejscowości Ł. prosząc o jego o zatwierdzenie.

Wyjaśniono, że na odcinku od pik 18+200 do 18+600 w chodniku z obu stron znajdują się liczne sieci uzbrojenia, co uniemożliwia usytuowanie kanału deszczowego poza jezdnią. Nie ma też innego miejsca na ich przełożenie. Zaproponowano umieszczenie kanału deszczowego w osi jezdni.

Dowód: pismo z 15.04.2015 r. (k. 85).

W odpowiedzi na powyższy wniosek, pismem z 20 kwietnia 2015 r. Realizator Umowy poinformował Wykonawcę, iż z uwagi na warunki zawartej umowy oraz SIWZ nie jest możliwe pozytywne jego rozpatrzenie. W piśmie tym wskazano, że żaden z paragrafów umowy nie upoważnia Zamawiającego do udzielenia dodatkowego wynagrodzenia, natomiast § 3 pkt. 1 przedmiotowych umów określa łączne wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie przedmiotu umów, które nie przekroczy umówionej kwoty. Dodatkowo zaakcentowano, że wynagrodzenie za pracę określone w pozycji nr 1 etapu I „zakresu finansowo-rzeczowego” ma charakter ryczałtowy i nie podlega zmianie. Kwestionując stawki opłat, wskazano jednak, że okoliczności związane ze zmianą przepisów będą podstawą do wydłużenia terminu realizacji zadania. Stosowne aneksy wydłużające terminy realizacji zadań będą zawierane na późniejszym etapie procesu projektowego, z uwagi na możliwość wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności mających wpływ na ostateczny termin zakończenia dokumentacji.

Dowód: pismo z 20.04.2015 r. (k. 86).

5 maja 2015 r. Realizator zaakceptował koncepcję odwodnienia drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. – Ł., (...) w K. przedstawił do niej następujące uwagi:

1) (...) akceptują lokalizację kanalizacji deszczowej zlokalizowanej w km 19+400 do 20+000 (kanalizacja poza jezdnią),

2) (...) powinna przedstawić nową koncepcje odwodnienia dla odcinka od km 18+200 do km 18+600, która uwzględni:

-: całkowite wyrzucenie kanalizacji deszczowej z jezdni,
-: zastosowanie wododziału i skierowanie wód opadowych od km ok. 18+400 w kierunku km 18+600 i dalej poprzez istniejącą miejską kanalizację deszczową, a od km ok. 18+400 do km 18+200 odprowadzenie do rzeki (...),
-: w przypadku braku możliwości lokalizacji korektora w poboczu bądź chodniku (...) przedstawi szczegółowe wyjaśnienia przyczyn (lokalizacja innych sieci, poda normatywne odległości pomiędzy mediami wraz z technologią planowanych robót),
-: w przypadku braku możliwości lokalizacji w poboczu bądź chodniku, po szczegółowym uzasadnieniu, zlokalizować w osi pasa ruchu (ustalenie tylko w ostateczności po szczegółowym wyjaśnieniu przez Pracownię).

Dowód: pismo z 5.05.2015 r. (k. 28).

W piśmie z 14 maja 2015 r. Wykonawca poinformował Realizatora Umowy o postępie prac podając, że:

1) uzyskano mapy do celów projektowych dla (...) i 152,

2) uzyskano mapy kolejowe dla (...) i 152,

3) złożono wnioski o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla (...) i 152,

4) otrzymano warunki techniczne na przebudowę sieci telekomunikacyjnych O. kolidujących z planowaną przebudową (...),

5) otrzymano warunki techniczne na przebudowę sieci gazowych (...) kolidujących z planowaną przebudową (...),

6) otrzymano warunki techniczne na przebudowę sieci wodociągowych (...) w B. kolidujących z planowaną przebudową (...),

7) wystąpiono o warunki techniczne przebudowy oświetlenia ulicznego kolidującego z planowaną przebudową (...) do E. Oświetlenie,

8) wystąpiono o warunki techniczne przebudowy sieci elektroenergetycznych kolidujących z planowaną przebudową (...) do E.,

9) wystąpiono do (...) z prośbą o uzgodnienie tymczasowego przebiegu drogi na czas budowy przepustu drogowego w km 51+673,50 (...) po terenie należącym do (...) S.A.,

10) otrzymano warunki techniczne z (...) Sp. z o.o. w Ł. na przebudowę sieci wodociągowej,

11) otrzymano warunki techniczne dot. sieci gazowych Gen Gaz w śladzie drogi (...),

12) otrzymano warunki techniczne na przebudowę sieci telekomunikacyjnych O. kolidujących z planowaną przebudową (...),

13) otrzymano warunki techniczne (...) Sp. z o.o. w Ś. na przebudowę sieci wod.-kan. kolidujących z planowaną przebudową (...),

14) wystąpiono do (...) Zarządu Melioracji i (...) w S. z prośbą o uzgodnienie rozwiązań projektowych w zakresie umocnień wlotów i wylotów obiektów inżynierskich zlokalizowanych na ciekach dla (...),

15) wystąpiono o zgodę i warunki techniczne do Urzędu Miasta Ś. na przebudowę kanalizacji deszczowej,

16) wystąpiono o zgodę i warunki techniczne do (...) sp. z o.o. w Ł. na włączenie kd do sieci istniejącej.

Nadto wskazano, że prowadzone są prace związane z dostosowaniem układu drogowego do zmian wynikających ze zmiany Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, a to skutkuje kilkumiesięcznym opóźnieniem w realizacji prac, o czym - jak zauważono - informowano.

Dowód: pismo z dnia 14.05.2015 r. (k. 41).

W piśmie z tej samej daty - w odpowiedzi na pismo Realizatora Umowy z 05.05.2015 r. - Wykonawca zadeklarował, że wprowadzi zastosowanie wododziału i skierowanie wód opadowych z odcinka od ok. 18+200 do 18+400 do rz. (...) oraz od km ok. 18+400 w kierunku km 18+600 poprzez istniejącą miejską kanalizację deszczową. Nowa propozycja rozwiązania zostanie przedstawiona Zamawiającemu po uzyskaniu zgody i dokładnych warunków technicznych z (...) w Ł. (wystąpienie z dnia 14 maja 2015) na podłączenie nowego odcinka kanalizacji deszczowej do istniejącej sieci.

Jednocześnie poinformowano o przyczynach uniemożliwiających umieszczenie projektowanego kanału deszczowego w chodniku z zachowaniem nawet minimalnych normatywnych odległości pomiędzy poszczególnymi sieciami. W załączeniu przesłano tabelę z ogólnie przyjętymi minimalnymi odległościami pomiędzy poszczególnymi sieciami uzbrojenia.

Dowód: pismo z dnia 14.05.2015 r. (k. 87).

Realizator Umowy pismem z 20 lipca 2015 r. zawiesił prace projektowe dla fragmentu drogi ul. (...) w Ł. do czasu powzięcia przez (...) ostatecznych ustaleń w tym zakresie prosząc o ustalenie gestorów wszystkich sieci zlokalizowanych w jezdni i chodniku drogi woj. (...) w km od 18+200 do km 18+600 celem ewentualnego ujęcia wszystkich sieci w przepust technologiczny zlokalizowany w chodniku razem z projektowaną kanalizacją deszczową.

Jednocześnie poinformowano Wykonawcę, że z tytułu przedłużających się ustaleń co do możliwości odwodnienia tego newralgicznego odcinka drogi okres ten będzie uwzględniony w aneksie dotyczącym terminu realizacji przedmiotowego zadania.

Dowód: pismo z 20.07.2015 r. (k. 88).

Pismem z 27 lipca 2015 r. Wykonawca po raz kolejny poinformował Realizatora Umowy o postępie prac podając szczegółowo ich zakres poszerzony o dalsze czynności względem ostatniego pisma.

Dowód: pismo z 27.07.2015 r. (k. 41)

Pismem z 24 sierpnia 2015 r. Realizator Umowy poinformował Wykonawcę, iż brak jest możliwości dokonania zmiany umowy w zakresie wypłat zaliczkowych albowiem treść umowy wynikająca z § 13 przewiduje płatności wynagrodzenia po wykonaniu całego zamówienia, Wynagrodzenie powyższe zostało określone na etapie przetargu, tym samym zmiana zasad płatności wynagrodzenia stanowiłaby istotną zmianę umowy, niedopuszczalną z punktu widzenia art. 144 ustawy p.z.p.

Dowód: pismo z dnia 24.08.2015 r. (k. 35)

22 września 2015 r. Wykonawca zwrócił się do Realizatora Umowy z prośbą o przedłużenie terminu zakończenia prac dla obu umów do dnia 15 października 2016 r. dla etapu I i do 15 grudnia 2016 dla etapu II, motywując ją koniecznością dostosowania projektu do wprowadzonych na późnym etapie projektowania zmian Rozporządzenia w sprawie warunków jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowania, modyfikujących szerokości jezdni twierdząc, że determinują one zasadniczo niezbędność projektowania od początku.

Jednocześnie zwrócono uwagę Zamawiającego na to, że w sierpniu 2015 r. weszła w życie modyfikacja ustawy o ochronie przyrody wydłużająca zasadniczo postępowanie przy wydawaniu decyzji środowiskowych.

Z uwagi natomiast na zwiększenie zakresu opracowania o wykonanie projektu odwodnienia deszczowego w drodze DW 148 wniesiono o zwiększenie wartości zamówienia umowy (...) o kwotę 15.500 PLN + VAT.

Dowód: pismo z 22.09.2015 r. (k. 89).

23 września 2015 r. Sprzedawca G. F. B. wystawił (...) sp. z o.o. fakturę nr (...) tytułem usługi geodezyjnej – wykonanie (...) na kwotę 861,00 zł brutto (netto 700,00 zł) z terminem płatności określonym na fakturze na 14 dni i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w (...) BANK (...) S.A.

Dowód: faktura nr (...) z 23.09.2015 r. (k. 65).

W odpowiedzi na pismo z 24 sierpnia 2015 r. Wykonawca w piśmie z 10 listopada 2015 r. wskazał, że nie występował w żadnym z pism o płatność częściową z tytułu zaawansowania prac, lecz o zwiększenie wartości zamówienia z uwagi na zwiększenie zakresu opracowania o wykonanie projektu odwodnienia deszczowego w drodze DW 147 i wniosek o zwiększenie wartości umowy nr (...) o kwotę 15.500 PLN + VAT w całości podtrzymuję lub wnosi o dodatkowe zlecenie wyżej wymienionego opracowania.

Dowód: pismo z 10.11.2015 r. (k. 96).

W piśmie z 22 lutego 2016 r. Realizator Umowy poinformował (...) sp. z o.o., że zdaje sobie sprawę, iż problemy wynikłe z potrzeby sporządzenia raportów (...), a co za tym idzie inwentaryzacji przyrodniczej znacznie wydłużą termin realizacji dokumentacji, tym niemniej wniosek ze wskazanym tak odległym terminem, na tym etapie prac projektowych, wydaje się przedwczesny.

W kwestii dotyczącej dodatkowej zapłaty z tytułu zwiększenia wartości pracy o wszystkie prace jakie będą musiały być wykonane powtórnie, wskazał że z uwagi na warunki zawartej umowy oraz SIWZ nie jest możliwe pozytywne rozpatrzenie przedmiotowego wniosku. Żaden z paragrafów umowy nie upoważnia Zamawiającego do udzielenia dodatkowego wynagrodzenia - § 3 pkt 1 przedmiotowych umów określa łączne wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie przedmiotu umów, które nie przekroczy umówionej kwoty. Wynagrodzenie za pracę określone w pozycji nr 1 etapu I „zakresu finansowo-rzeczowego” ma charakter ryczałtowy i nie podlega zmianie.

Zapowiedziane zostało, że stosowne aneksy wydłużające terminy realizacji zadań będą mogły być ewentualnie zawierane na późniejszym etapie procesu projektowego, z uwagi na możliwość wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności mających wpływ na ostateczny termin zakończenia dokumentacji.

Dowód: pismo z 22.02.2016 r. (k. 31).

Pismem z 6 listopada 2016 r. (...) sp. z o.o. przekazała Realizatorowi Umowy podpisane aneksy do umowy na wykonanie dokumentacji pn.: P. drogi wojewódzkiej nr (...) Ś. – P. oraz (...) Ś. – Ł. podkreślając, że traktuje je jako aneksy przejściowe. Zauważyła nadto, że terminy wskazywane w piśmie (...) są już, w świetle trybu procedowania decyzji środowiskowych, zagrożone. Spółka wniosła także o podpisanie aneksów kwotowych o jakie występowała uprzednio.

Dowód: pismo z 6.11.2016 r. (k. 29).

8 maja 2017 r. została wydana decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia pn.: przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś.-Ł. - znak (...).

Dowód: strona pierwsza decyzji nr (...)/2017o środowiskowych uwarunkowaniach z 8.05.2017 r. znak (...) (k. 68).

12 czerwca 2017 r. Wykonawca złożył Realizatorowi Umowy wniosek o przedłużenie terminu zakończenia prac dla obu umów do dnia 15 listopada 2018 r. dla etapu I i do 15 grudnia 2018 r. dla etapu II, powołując się na długotrwałą procedurę wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia, które zostały wydane w kwietniu i maju 2017 r. i są w dopiero w trakcie uzyskiwania klauzuli ostateczności. Wskazał na konieczność przystąpienia od nowa do prac projektowych, gdyż dotychczasowe prace po 2-3 latach uległy całkowitej dezaktualizacji, jednocześnie składając wniosek o podpisanie aneksów rozszerzających wartość zamówienia z uwagi na wykonanie uprzednio zatwierdzonych koncepcji i map, które zdezaktualizowały się także z uwagi na zmianę Rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego warunki techniczne jakim muszą odpowiadać drogi publiczne oraz ze względu na radykalną podwyżkę opłat geodezyjnych, która weszła w życie po podpisaniu umów wymienionych na wstępie. Zaproponował zwiększenie wartości prac z tego tytułu o 30%, a zakresu opracowania o wykonanie projektu odwodnienia deszczowego w drodze DW 147 wraz z adekwatnym zwiększeniem wartości zamówienia umowy (...) o kwotę 15.500 PLN + VAT, podkreślając, że nie są to jego pierwsze monity w tych aspektach.

Dowód: pismo z 12.06.2017 r. (k. 95).

Pismem z 20 czerwca 2017 r. (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich przychylił się do wniosku dot. wydłużenia zmiany terminu zakończenia przedmiotu obu umów, ale w znacznie krótszym terminie, tj. w obrębie 2017 r., nie widząc uzasadnienia do zwiększenia wynagrodzenia zarówno z tytułu długiego czasu trwania projektu, jak również wykonania projektu odwodnienia deszczowego w drodze wojewódzkiej nr (...) o kwotę 15.500 zł.

Uzasadniając powyższe stanowisko podano, że mimo długotrwającej procedury uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, wszystkie uwarunkowania znane były jeszcze przed ich wydaniem, dlatego też nie można mówić, że nie było możliwości prowadzenia prac projektowych nawet w ograniczonym zakresie. Tym bardziej, że Wykonawca czynnie uczestniczył w prowadzonym postępowaniu i miał wiedzę jakie zapisy i obostrzenia znajdą się w przygotowywanej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Realizator Umowy zakwestionował konieczność zaczęcia od nowa całego procesu projektowego z powodu dezaktualizacji jego wyników. Nie wyrażono spółce jednocześnie zgody na podpisanie aneksów rozszerzających wartość zamówienia, gdyż w opinii Realizatora Umowy nie doszło do rozszerzenia zakresu opracowania, a jedynie działań w oparciu o obowiązujące przepisy w ramach zawartej umowy.

(...) Zarząd Dróg Wojewódzki podtrzymał swoje dotychczasowe stanowiska w pozostałych kwestiach.

Dowód: pismo z dnia 20.06.2017 r. (k. 36).

15 lipca 2017 r. (...) sp. z o.o. przekazała Realizatorowi Umowy podpisane aneksy do umów na wykonanie dokumentacji projektowych przebudowy dróg wojewódzkich nr (...) na odcinku Ś. – Ł. oraz (...) na odcinku Ś. – P., jednocześnie wskazując, że uznaje je jako przejściowe, bowiem nie są możliwe do wykonania we wskazanym w aneksach terminie.

Dowód: pismo z dnia 15.07.2017 r. (k. 38).

Pismem z 12 września 2017 r. (...) sp. z o.o. w W. odpowiedziała na pismo (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. z 1 września 2017 r. wnosząc o podpisanie aneksu zwiększającego zakres opracowania o prace jakie szczegółowo wymieniła w piśmie, z jednoczesnym wyznaczeniem realnego (adekwatnego) terminu ich wykonania, z zastrzeżeniem, że w sytuacji braku akceptacji tego wniosku, niniejsze pismo Zamawiający ma traktować jako wystąpienie przedsądowe w trybie art. 632 § 2 k.c.

Spółka skrupulatnie wyliczyła prace, jakie wykonała w ramach obu umów z Województwem (...) w 2014 r. i 2015 r., wskakując na wykonanie następujących prac:

-: inwentaryzację pasa drogowego, w tym istniejące oznakowanie pionowe i poziome (maj 2014),
-: inwentaryzację obiektów inżynierskich (maj 2014),
-: inwentaryzację zieleni (wrzesień 2014),
-: pomiary nośności nawierzchni (czerwiec 2014),
-: odwierty geologiczne (lipiec/sierpień 2014),
-: mapy do celów projektowych (listopad/grudzień 2014),
-: przygotowano projekt planu sytuacyjnego (lipiec/sierpień 2014) a po wprowadzeniu uwag przedstawiono do zatwierdzenia Zamawiającego (listopad 2014),
-: plan sytuacyjny zatwierdzony został w dniu 30 grudnia 2014 (umowa nr (...)) oraz 26 stycznia 2015 (umowa (...)),
-: przygotowano propozycję wzmocnienia konstrukcji jezdni (wrzesień 2014), zatwierdzoną w grudniu 2014 (umowa (...)), styczniu 2015 (umowa (...)),
-: przygotowano koncepcje obiektów inżynierskich i zwrócono się o ich zatwierdzenie (styczeń 2015) a po uwagach Zamawiającego (luty 2015), wystąpiono o uzyskanie wypisów z rejestru gruntów i wyrysy z map ewidencyjnych (styczeń/luty 2015),
-: wystąpiono do gestorów sieci elektrycznych, gazowych, wodno-kanalizacyjnych oraz teletechnicznych o warunki przebudowy (styczeń/luty 2015),
-: warunki uzyskano dla umowy (...): O. 10 marca 2015 r. ważność 12 miesięcy (tj. do 10 marca 2016), (...) B. 18 marca 2015, (...) 30 marca 2015 r. ważność 2 lata (tj. do 30 marca 2017 r.), E. oświetlenie 7.05.2015 , ważność 2 lata (tj. do 7 maja 2017 r.), E. Operator 16.06.2015 ważność 2 lata (tj. do 16 czerwca 2017), dla umowy (...): O. 26 marca 2015 ważność 12 miesięcy (tj. do 26 marca 2016), Gaz energia 25.04.2015, (...) 30 marca 2015, ważność 2 lata (tj. do 30 marca 2017), E. oświetlenie 7.05.2015, ważność 2 lata (tj. do 7 maja 2017), E. Operator 16.06.2015 ważność 2 lata (tj. do 16 czerwca 2017), Zakład Usług (...).03.2015, (...) Ł., 22.04.2015, ważność 3 lata (tj. do 22.04.2018), UM Ł. kanalizacja deszczowa 16.06.2015, UM Ś. kanalizacja deszczowa 12 czerwca 2015,
-: na podstawie zatwierdzonego planu sytuacyjnego, przygotowano kartę informacyjną przedsięwzięcia i złożono wnioski o wydanie decyzji środowiskowej (16 lutego 2015 dla umowy 1 i 26 lutego 2015, a po stwierdzeniu niewłaściwości organu ponownie w dniu 10 marca 2015 dla umowy (...)),
-: przygotowano do zatwierdzenia projekt umocnień wylotów obiektów inżynierskich (maj 2015, zatwierdzenie maj 2015),
-: przedstawiano kilkukrotnie do zatwierdzenia projekt odwodnienia w miejscowości Ł. (luty-lipiec 2015) - umowa (...),
-: uzgodnienie lokalne z (...) zajęcia tymczasowo terenu w związku z przebudową mostu (kwiecień 2015),
-: uzgodnienie 29 czerwca 2015 - dla umowy (...), uzgodnienia lokalne (parafia - przesuniecie kapliczki - grudzień 2014/Zatwierdzenie styczeń 2015) - umowa (...),
-: plan sytuacyjny został zatwierdzony przez Zamawiającego 30 grudnia 2014 (umowa (...)) oraz 26 styczniu 2015 (umowa (...))

Wskazano dalej, że 10 marca 2015 r. zostało ogłoszone Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i (...) zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (weszło w życie 24 marca 2015 r.). Zauważyła, że rozporządzenie to zmieniło w sposób istotny warunki projektowania, a w odniesieniu do opracowanego przez nią i zatwierdzonego przez Zamawiającego planu sytuacyjnego należało go zmienić na ok. 90 % długości. Na polecenie Zamawiającego (pismo z 1 kwietnia 2015 r.) przystąpiła do zmian.

Ponadto wskazała, że w 7 sierpnia 2014 r., (tzn. po złożenia ofert oraz po podpisaniu umów (...)) została opublikowana ustawa o zmianie ustawy Prawo geodezyjne zmieniająca w radykalny sposób wysokość opłat za czynności geodezyjne.

W trakcie 2015 r. rozpoczęły się postępowania o wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, ukierunkowane przez (...) na ochronę szpaleru drzew rosnących w koronie dróg (...). Oznaczało to ryzyko nakazu wykonania projektu w zupełnie innym śladzie. Postępowanie, które nie powinno trwać więcej niż 3 miesiące, było przeciągane w czasie, a w rezultacie dla umowy nr (...):

-: 4 września 2015 Burmistrz P. wydał postanowienie nakładające obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia, ustalił szeroki zakres raportu oraz zawiesił postępowanie;
-: raport został wykonany we wrześniu 2016 (brak możliwości wcześniejszego wykonania ze względu na nałożony zakres raportu i konieczność uwzględnienia okresów lęgowych) i 14 września 2016 złożony został wniosek o wznowienie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej;
-: decyzja środowiskowa została wydana 24 marca 2017 (wraz postanowieniem o sprostowaniu oczywistej pomyłki z dnia 29 marca 2017 r.), decyzja uzyskała klauzulę ostateczności w dniu 7 lipca 2017

a dla umowy (...):

-: 8 października 2015 Burmistrz Ł. wydał postanowienie nakładające obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia, ustalił szeroki zakres raportu oraz 27 października 2015 zawiesił postępowanie;
-: raport został wykonany we wrześniu 2016 (brak możliwości wcześniejszego wykonania ze względu na nałożony zakres raportu i konieczność uwzględnienia okresów lęgowych) i 14 września 2016 złożony został wniosek o wznowienie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej;
-: decyzja środowiskowa została wydana 8 maja 2017 r., decyzja uzyskała klauzulę ostateczności w dniu 30 maja 2017.

Wykonawca podał, że wielokrotnie występował do Zamawiającego o przedłużenie terminu wykonania umowy, za każdym razem wskazując realny termin wynikający z planowanych czynności urzędowych oraz o zwiększenie zakresu umowy wskazując istotne powody nie uwzględniane w wycenie wykonanej w oparciu o SIWZ z marca/kwietnia 2014. Moment określenia ostatecznego terminu wykonania umowy - jak zauważył - wynikał z terminu ostateczności decyzji środowiskowej, a do ustalenia terminu zakończenia prac powinno się wziąć pod uwagę zakres prac do niezbędnych do zakończenia pracy.

Po uprawomocnieniu się decyzji środowiskowych (...) sp. z o.o. przystąpiła do weryfikacji aktualności dotychczas wykonanych prac i oceny możliwości ich adaptacji do warunków bieżących oraz kontynuuje prace projektowe. Analiza prac wykonanych i zaakceptowanych przez Zamawiającego wskazywała na konieczność powtórzenia bądź wykonania raz jeszcze następujących prac:

-: plan sytuacyjny dostosowany do zmian rozporządzenia,
-: projekt konstrukcji nawierzchni wraz z powtórnym pomiarem ugięć nawierzchni (z uwagi na 3 letni okres użytkowania nawierzchni bez wzmocnienia),
-: inwentaryzację zieleni i pasa drogowego (z uwagi na 3 letni okres upływu czasu),
-: ponowne uzyskanie wypisów z rejestru gruntów,
-: ponowne uzyskanie warunków przebudowy urządzeń obcych z uwagi na wyekspirowanie ich ważności oraz zmiany w planie sytuacyjnym,
-: aktualizacja wykonanych map do celów projektowych z uwagi na upływ czasu.

Podkreślono, że wszystkie te wyżej wymienione prace wymagały powtórnego wykonania, nie z winy wykonawcy, co w sposób znaczący wpłynęło na koszty wykonania dokumentacji, w tym wyższe opłaty geodezyjne ponoszone w zwiększonej stawce już za pierwszym razem i konieczne do poniesienia przy powtarzaniu czynności. Zaakcentowano kategorycznie nadto, że powstała konieczność trzykrotnej zmiany sposobu odwodnienia odcinka drogi (...) w miejscowości Ł. (tzn. trzykrotny projekt) zakończonej poleceniem Zamawiającego wykonania odwodnienia w drodze DW 148 – konieczność wykonania dodatkowej mapy do celów projektowych oraz przeprowadzenia (opłacenia) narady koordynacyjnej dotyczącej tylko tego tematu.

Dowody: pismo z 12.09.2017 r. (k. 24-25);

potwierdzenie nadania (k. 26).

9 października 2017 r. odbyło się spotkanie D. G. (prezesa zarządu (...) sp. z o.o.) z przedstawicielami (...) w K., którego przedmiotem były projekty „Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – P.” oraz „Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł.”.

Ze spotkania tego sporządzona została przez uczestniczącego w spotkaniu ze strony (...) K. N. notatka służbowa, w której wskazano, iż w tracie spotkania dyskutowano o stanie zaawansowania prac projektowych oraz realnym terminie wykonania i przekazania do (...) kompletnego projektu wykonawczego umożliwiającego rozpoczęcie procedury przetargowej oraz szacunkowego terminu uzyskania decyzji (...).

W notatce wskazano, że strony doszły do następujących ustaleń:

-: Wykonawca dokumentacji ( (...) sp. z o.o.) przekaże do (...) kompletny projekt wykonawczy umożliwiający wszczęcie procedury przetargowej na roboty budowlane dla obydwu zadań w terminie do 12 stycznia 2018 r.,
-: z uwagi na zapisy budżetu Województwo (...) może zawrzeć aneks terminowy tylko w obrębie bieżącego roku, dlatego też Wykonawca dokumentacji po złożeniu stosownego wniosku miał otrzymać aneks terminowy do 15 grudnia 2017 r., a po dokonaniu przez Sejmik Województwa zmiany budżetu możliwe będzie zawarcie nowego aneksu terminowego, zaś po otrzymaniu projektu wykonawczego wskazany zostanie już docelowy termin realizacji dokumentacji,
-: Prezes D. G. zwrócił uwagę na problem z firmami geodezyjnymi w kontekście projektów podziałów i terminu ich wykonania stwierdzając, że czynności te mogą potrwać około 6 miesięcy, natomiast (...) zobowiązał się do niezwłocznego przekazania kontaktu do 2-3 firm geodezyjnych, z którymi (...) sp. z o.o. będzie mogła negocjować warunki wykonania czynności geodezyjnych dla zadań,
-: Prezes D. G. zapytał także o możliwość dodatkowego wynagrodzenia, o które wnioskował w skierowanych do (...) pismach, na co dyrektor (...) oznajmił, że warunki zawartych umów nie dają możliwości prawnych do zwiększenia wynagrodzenia,
-: rozmawiano też o realizowanym projekcie przebudowy przejścia przez m. (...) i S. i konieczności złożenia wniosku o aneks choćby z uwagi na cały czas trwające postępowanie o wydanie pozwoleń wodnoprawnych (procedura trwa od lutego 2017 r.).

Dowód: notatka służbowa ze spotkania z 9.10.2017 r. (k. 202-203).

W piśmie z 30 września 2017 r. D. G. zaprzeczył stanowczo temu, aby dostarczenie projektów wykonawczych miało nastąpić przed realizacją całego projektu. Zauważył, że nie było zgody Wykonawcy na autorytatywnie wyznaczony przez Zamawiającego termin zakończenia prac I etapu (tj. 16 października 2017), był to termin przejściowy, nieadekwatny do stanu czynności i kwestionowany jako ostateczny. Wykonawca uzależnił dalszy postęp prac od zajęcia przez Zamawiającego wiążącego stanowiska m.in. w kwestii zwiększenia zakresu opracowania i wezwał po raz kolejny do polubownego rozwiązania sporu zastrzegając, że brak stanowiska w tej sprawie lub stanowisko odmowne spowoduje nadanie biegu sprawie w trybie art. 632 § 2 k.c.

Dowód: pismo z 30.09.2017 r. (k. 40).

20 listopada 2017 r. Sprzedawca E. D. S. wystawił (...) sp. z o.o.:

-: fakturę VAT nr (...) tytułem: Wykonanie raportu (...) dla przedsięwzięcia pn. „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś.-Ł.” na kwotę 24.292,50 zł brutto (netto 19.750,00 zł),
-: fakturę VAT nr (...) tytułem: Wykonanie raportu (...) dla przedsięwzięcia pn. „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś.-Ł.” na kwotę 21.832,50 zł brutto (netto 17.750,00 zł),

obie z terminem płatności określonym na fakturze na 14 dni i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w (...) Bank S.A.

Dowody: faktura VAT nr (...) z 20.11.2017 r. (k. 71);

faktura VAT nr (...) z 20.11.2017 r. (k. 66).

Pismem z 3 stycznia 2018 r. Wykonawca przekazał Realizatorowi Umowy podpisane aneksy do umów na wykonanie dokumentacji projektowych przebudowy dróg wojewódzkich nr (...) przejście przez K. i S., (...) na odcinku Ś. – Ł. oraz (...) na odcinku Ś. – P., jednocześnie wskazując, że uznaje je jako przejściowe, bowiem nie są możliwe do wykonania we wskazanym w aneksach terminie.

Dowód: pismo z dnia 03.01.2018 r. (k. 37).

12 stycznia 2018 r. (...) sp. z o.o. przekazała Realizatorowi Umowy projekty wykonawcze dróg wojewódzkich nr (...) na odcinku Ś. – Ł. oraz (...) na odcinku Ś. – P. jednocześnie wnosząc o uwzględnienie rozszerzenia umów, które ich dotyczą oraz umowy na przebudowę drogi (...) na odcinku przejście przez miejscowość S. i K. o dodatkowe koszty niemożliwie do przewidzenia w momencie podpisania umowy, o jakie występowano uprzednio z zastrzeżeniem, że brak porozumienia w tej kwestii skutkować będzie wystąpieniem przez Wykonawcę na drogę sądową.

Dowód: pismo z dnia 12.01.2018 r. (k. 43).

15 stycznia 2018 r. (...) sp. z o.o. wystąpiła przeciwko Województwu (...) na drogę postępowania sądowego, w trybie art. 632 § 1 k.c., o rozwiązanie umowy nr (...) oraz umowy nr (...) lub zwiększenie ustalonego ryczałtu za prace projektowe określone tymi umowami.

Pozew ten został zwrócony z uwagi na nieuzupełnienie w terminie braków formalnych pozwu.

Dowody: pozew złożony 15.01.2018 r. (k. 32-34);

zarządzenie (sygn. akt I C 469/18) (k. 46).

(...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w odpowiedzi na pismo z 12 stycznia 2018 r. wskazał następujące braki i wniósł o niezwłoczne ich uzupełnienie:

1) generalny brak wersji edytowalnych na płycie CD dla części opisowej, rysunkowej i kosztorysowej (word, excel, .dwg, .ath),

2) stwierdzono występowanie nazw własnych, co jest niedopuszczalne w świetle przepisów Prawa zamówień publicznych,

3) brak kosztorysów ofertowych dla wszystkich branż,

4) brak większości przedmiarów i Szczegółowych Specyfikacji Wykonania i Odbioru (...),

5) stwierdzono rozbieżności w zawartości pomiędzy wersjami papierowymi a elektronicznymi (braki stron),

6) kosztorys ofertowy na obiekty inżynierskie jest jedynie zestawieniem kwot dla poszczególnych obiektów mostowych i przepustów, a nie kosztorysem wykonanym zgodnie z przepisami.

Jednocześnie wyraził zaniepokojenie brakiem jakiejkolwiek wzmianki na temat kanalizacji deszczowej dla odcinka Ś. – P. oraz ingerencji w tereny zamknięte, wnosząc o niezwłoczne dostarczenie kompletu materiałów przetargowych wraz z projektami stałej i tymczasowej organizacji ruchu w terminie do dnia 2.02.2018 r.

Dowód: pismo z 19.01.2018 r. (k. 55).

8 lutego 2018 r. (...) sp. z o.o. w W. przekazała Realizatorowi Umowy dokumentację dotyczącą branży drogowej: kosztorys ofertowy, (...) branży energetycznej, w postaci kosztorysu ofertowego przebudowy oświetlenia drogowego, branży inżynierskiej: kosztorys inwestorski, kosztorys ofertowy, przedmiar robót, (...) oraz dotyczącą przebudowy i zabezpieczenia infrastruktury telekomunikacyjnej w postaci kosztorysu ofertowego.

Dowody: pismo z 8.02.2018 r. (k. 44);

protokół przekazania (k. 45).

Pismem z 15 lutego 2018 r. (...) sp. z o.o. w W. zawiadomiła (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. o stanie prac na obu inwestycjach, przedkładając wymagana dokumentację.

Dowód: pismo z 15.02.2018 r. (k. 23).

18 maja 2018 r. odbyło się spotkanie prezesa (...) sp. z o.o. D. G. z przedstawicielami (...) w K. w sprawie realizacji dokumentacji dla projektów „Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – P.”, „Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł.”, „Przebudowa przejścia przez m. (...) i S.” realizowanych przez (...) sp. z o.o. Ze spotkania tego przedstawiciel (...) K. N. sporządził notatkę służbową.

Wskazano w niej, że uczestniczący w spotkaniu radca prawny (...) Ł. F. objaśnił, jak jego zdaniem będzie procedowany pozew przeciwko Województwu (...) (który jeszcze nie został doręczony Województwu), że właściwym do jego rozpoznania będzie Sąd Rejonowy w Szczecinie, a nie w W. (czyli właściwy dla Realizatora Umowy, którym jest (...)) i że proces może potrwać nawet do 3 lat. Ewentualne zawieszenie prac projektowych przez (...) sp. z o.o. do czasu wydania wyroku narazi Pracownię na dodatkowe straty finansowe i dalszą dezaktualizację projektu. Zdaniem przedstawicieli (...) korzyścią dla stron umowy jest wyłącznie szybkie zakończenie prac projektowych i przekazanie pełnej dokumentacji, a takie działanie w niczym nie przeszkadza dochodzeniu przez (...) sp. z o.o. swoich roszczeń na drodze sądowej.

Z kolei D. G. podczas spotkania stwierdził, że brak zawartego aneksu terminowego powoduje, iż ma obawy, czy po oddaniu dokumentacji nie zostanie dodatkowo obciążony karami finansowymi z tytułu nieterminowego oddania przedmiotu umowy. Poinformował także o problemach z uzyskaniem pozwoleń wodnoprawnych (dla przejścia przez m. (...) i S. procedura wydawania trwa około półtora roku, także z uzgodnieniami z organem zarządzającym ruchem).

Dyrektor (...) zapewnił, że nie ma żadnych podstaw do naliczenia kary umownej i że aneks zostanie przygotowany i dostarczony niezwłocznie po dostarczeniu dokumentacji do (...). Zakończenie procesu projektowego i rozpoczęcie inwestycji miało leżeć w interesie Województwa, dlatego też zależeć mu miało na dobrej współpracy i pozytywnym zakończeniu zadania. Dyrektor poinformował, że uchwałą Sejmiku środki finansowe pokrywające koszt wykonania dokumentacji są zapisane w tegorocznym budżecie. Ponadto stwierdził, że nie ma wpływu na działanie Wód Polskich, których opieszałości doświadczają wszystkie pracownie projektowe, natomiast (...) postara się wpłynąć na szybkie uzgodnienie organizacji ruchu w Urzędzie Marszałkowskim.

W notatce wskazano też, iż w wyniku przeprowadzonej dyskusji ustalono, że:

-: Wykonawca dokumentacji ( (...) sp. z o.o.) w ciągu tygodnia dostarczy do (...) kompletny projekt wykonawczy dla zadania „Przebudowa przejścia przez m. K. i S.”,
-: w terminie około 2 tygodni powinna być zatwierdzona mapa z granicami prawnymi z Ośrodka (...) w Ś. co umożliwi pracowni aktualizację projektu „Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku P. – Ś.” i „Przebudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł.”; jednocześnie dokonane miały zostać korekty w projektach organizacji ruchu zgodnie z ustaleniami jakie miały miejsce na spotkaniu w Urzędzie Marszałkowskim,
-: po dostarczeniu projektów wykonawczych do siedziby (...) przekazane miały zostać aneksy terminowe dla tych zadań.

Dowód: notatka służbowa ze spotkania z 18.05.2018 r. (k. 193-194).

Pismem z 28 maja 2018 r. D. G. jako prezes (...) sp. z o.o. zwrócił się do (...) w K. wskazując, że na podstawie art. 640 k.c. wyznacza termin 7 dni doręczenia pisma do wypełnienia przez (...) obowiązku współdziałania przy realizacji łączących strony umów wyrażającego się podpisaniem aneksu terminowego określającego realny termin wykonania umowy, który (...) sp. z o.o. określała na 31 grudnia 2018 r.

Następnie pismem z 15 czerwca 2018 r. (...) sp. z o.o. oświadczyła (...), że w związku z bezskutecznym upływem terminu z pisma z 28 maja 2018 r., które wpłynęło do Zamawiającego 1 czerwca 2018 r., wypowiada umowy nr (...) zastrzegając jednocześnie, że wypowiedzenie może być cofnięte w sytuacji ustalenia w drodze porozumienia racjonalnego terminu zakończenia umowy.

(...) odpowiedziało pismem z 18 czerwca 2018 r., w którym wskazało, że w jego ocenie co do żadnej z trzech łączących strony umów (nr (...), a także umowy nr (...) na projekt przebudowy DW nr 111 przejście przez m. S. i K.) nie zachodzą przesłanki z art. 640 k.c. powołując się na to, że na spotkaniu 18 maja 2018 r. ustalono zasady postępowania stron przy dalszej realizacji umów (do pisma notatka ta została załączona). (...) zaznaczało w tym miejscu, że Spółka podczas spotkania zobowiązała się co do umowy nr (...) do 25 maja 2018 r. dostarczyć kompletny projekt wykonawczy do siedziby (...) i wówczas miały (...) sp. z o.o. zostać dostarczone aneksy terminowe do podpisania. Spółka jednak według pisma (...) z 18 czerwca 2018 r. nie wywiązała się ze swojej deklaracji, 1 czerwca 2018 r. składając pismo wzywające do podpisania aneksów. (...) uważało w konsekwencji, że w takiej sytuacji nie można Zamawiającemu zarzucać braku współpracy, o którym mowa w art. 640 k.c. Niemniej (...) jednocześnie przesłała z pismem 18 czerwca 2018 r. projekty aneksów do łączących strony umów uwzględniające, że końcowym terminem realizacji etapów II prac objętych tymi umowami ma być 31 grudnia 2018 r., natomiast jeżeli chodzi o etapy I to w przypadku umów nr (...) daty ich ukończenia określono na 30 listopada 2018 r., lecz zawarto jednocześnie dodatkowe, krótsze terminy, w których miała zostać wykonana mapa do celów projektowych, projekt wykonawczy oraz kompletny wniosek o wydanie decyzji (...).

(...) sp. z o.o. odpowiedziała pismem z 4 lipca 2018 r., w którym wskazała, że choć nie podziela stanowiska (...) co do braku ważności oświadczeń o wypowiedzeniu umów w pismach z 15 czerwca 2018 r., jak również nie zgadza się z treścią notatki z 18 maja 2018 r. (domagając się na przyszłość aby notatki takie były sporządzane w trakcie spotkania i akceptowane przez wszystkich uczestników), jednak dodała, że wyraża zgodę na podpisanie aneksów, lecz bez zapisów dodatkowych o terminach przejściowych. Spółka oczekiwała przy tym, że (...) zajmie stanowisko w terminie 3 dni, gdyż w przeciwnym razie będzie uważała, że skutecznie wypowiedziała łączące strony umowy.

(...) odpowiedziało pismem z 6 lipca 2018 r., z którym przesłało podpisane już przez Województwo (...) aneksy nr (...) do umów nr (...) (oraz aneksu nr (...) do umowy nr (...)), zgodnie z oczekiwaniami (...) sp. z o.o. nie zawierających terminów przejściowych dla niektórych elementów poszczególnych etapów prac, lecz tylko terminy zakończenia poszczególnych etapów.

Dowody: pismo z 28.05.2018 r. (k. 193);

pismo z 15.06.2018 r. (k. 197);

pismo z 18.06.2018 r. z załącznikami (k. 192-196, 193);

pismo z 4.07.2018 r. (k. 191);

pismo z 6.07.2018 r. z załącznikami (k. 187-190v).

Aneksem nr (...) do umowy nr (...) z 8 kwietnia 2014 r. zawartym 6 lipca 2018 r. strony zgodnie postanowiły, że wydłużają termin wykonania przedmiotu umowy i w tym zakresie dokonały zmiany § 7 ust. 2 i 3 Umowy, które otrzymały nowe brzmienie:

„Prace I etapu należy zakończyć w terminie do dnia 30.11.2018 r.”

„Prace II etapu należy zakończyć w terminie do dnia 31.12.2018 r.”

Pozostałe warunki umowy nr (...) z dnia 8.04.2014 r. nie uległy zmianie.

Aneks wywołał skutki prawne od 1 stycznia 2018 r.

Niesporne, a nadto dowód: aneks nr (...) do umowy nr (...) z 8.04.2014 r. (k. 15).

Analogiczny aneks strony zawarły dla umowy nr (...) z 22 kwietnia 2014 r. – Aneks nr (...) do umowy nr (...) z 22.04.2014 r., zawarty 6 lipca 2018 r., dokonujący zmiany § 7 ust. 2 i 3 tej umowy, które otrzymały nowe brzmienie:

„Prace I etapu należy zakończyć w terminie do dnia 30.11.2018 r.”

„Prace II etapu należy zakończyć w terminie do dnia 31.12.2018 r.”

Pozostałe warunki umowy nr (...) z dnia 22.04.2014 r. nie uległy zmianie.

Aneks wywołał skutki prawne od 1 stycznia 2018 r.

Niesporne, a nadto dowód: aneks nr (...) do umowy nr (...) z 22.04.2014 r. (k. 77).

Podpisane przez prezesa D. G. egzemplarze aneksów nr (...) do umów nr (...) (oraz aneksu nr (...) do umowy nr (...)) (...) sp. z o.o. przesłała (...) z pismem z 16 lipca 2018 r., w którym jednocześnie wskazała, że traktuje je jako adekwatne do aktualnego stanu realizacji umów.

Dowód: pismo z 16.07.2018 r. (k. 186).

9 sierpnia 2018 r. Zamawiający polecił uwzględnić znajdujący się około 20 m przed mostem w m. Ł. od strony Ś. w km 18+176 strona prawa prowizoryczny wpust w projekcie wraz z zaprojektowaniem kanalizacji deszczowej i zrzutem do rzeki (...).

W odpowiedzi na powyższe pismem z 24 sierpnia 2018 r. Wykonawca poinformował, że mapy i zdjęcia archiwalne (jedyne jakimi w tej chwili dysponujemy) nie potwierdzają istnienia żadnego wpustu we wskazanym położeniu w dacie podpisania umowy, prosząc o wyjaśnienie tej kwestii.

Dowody: pismo z 9.08.2018 r. (k. 90);

pismo z 24.08.2018 r. (k. 91).

Pismem z 7 września 2018 r. (...) zwróciło się do (...) sp. z o.o. o wskazanie aktualnego stanu realizacji umów dla zadań „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. – Ł.”, „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. – P.” oraz „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) przejście przez m. (...) i m. S.”.

24 września 2018 r. (...) sp. z o.o. w W. na żądanie Zamawiającego na piśmie poinformowała kolejny raz Realizatora Umowy o stanie zaawansowania prac, podając odpowiednio, że dla (...) i (...):

-: według informacji wykonawcy mapy, pełne mapy powinny zostać zarejestrowane w ośrodkach geodezji do końca października 2018,
-: prace projektowe zostaną podjęte po otrzymaniu zarejestrowanych map,
-: prace projektowe zostaną podjęte po otrzymaniu zarejestrowanych map,
-: przygotowano operaty wodnoprawne do zmienionej ustawy, oczekiwanie na reakcję organu,
-: projekty rozesłane do opiniowania, po otrzymaniu wszystkich opinii, i wprowadzeniu ewentualnych uwag zostaną skierowane do zatwierdzenia,
-: termin będzie mógł zostać podany w sposób wiążący po otrzymaniu zatwierdzonych map i decyzji wodnoprawnej,
-: termin będzie mógł zostać podany w sposób wiążący po otrzymaniu zatwierdzonych map i decyzji wodnoprawnej.

Dla (...) zaś:

-: złożony został do organu wniosek o wydanie zwolnienia od zakazu budowy w wałach przeciwpowodziowych i w strefie 50 m od nich, 19.09.2018 otrzymaliśmy wezwanie do uzupełnienia z terminem 14 dni, wydaje się, że żądania organu są w znacznej części bezpodstawne, uzyskanie tej zgody warunkuje nadanie biegu wnioskowi o wydanie decyzji wodnoprawnej, działania organu są nieprzewidywalne i nie sposób określić daty zakończenia procedowania, wydaje się, że istnieje konieczność interwencji Zamawiającego,
-: oczekiwanie na zatwierdzenie zmian jakie wskazał Zamawiający w ostatnim miesiącu, bezpośrednio po tym, złożenie wniosku o zatwierdzenie do organu,
-: termin będzie mógł zostać podany w sposób wiążący po otrzymaniu decyzji wodnoprawnej i zatwierdzenia (...),
-: termin będzie mógł zostać podany w sposób wiążący po otrzymaniu decyzji wodnoprawnej i zatwierdzenia (...).

Dowody: pismo z 7.09.2018 r. (k. 185);

pismo z 24.09.2018 r. (k. 27).

26 września 2018 r. dokonano ostatecznej rejestracji map do celów projektowych dla obiektów: Ś., P., B. droga nr (...).

Dowód: karta rejestracyjna mapy do celów projektowych (k. 92).

(...) Zarząd Dróg Wojewódzkich pismem z 15 października 2018 r. poinformował (...) sp. z o.o., że w świetle warunków SIWZ i zapisów zawartych umów nie ma możliwości prawnych do innego załatwienia sprawy płatności jak rozliczenie się po wykonaniu etapu I, tj. uzyskaniu decyzji (...) i wykonaniu etapu II, tj. stabilizacja punktów granicznych po uprawomocnieniu się decyzji (...). W ocenie Zamawiającego okoliczności związane z przedłużającymi się procedurami administracyjnymi oraz potrzebą aktualizacji mapy nie mogły stanowić uzasadnienia do zwiększenia wynagrodzenia z tego tytułu, a co najwyżej zawarcia kolejnych aneksów terminowych, co wyklucza naliczanie kar umownych z tytułu opóźnienia. Zamawiający zaznaczył jednak, że każda dalsza zwłoka w realizacji umowy może spowodować dalszą dezaktualizację przygotowanych opracowań co z kolei wpłynie na ponoszenie niepotrzebnych kosztów przez Wykonawcę.

Po raz kolejny poinformowano przy okazji Wykonawcę, że zapisy umów tylko w jednym punkcie umożliwiają zwiększenie jego wynagrodzenia tj. w zakresie materiałów i czynności związanych z pozyskaniem nieruchomości (ilość działek po podziale przeznaczonych pod pas drogowy drogi wojewódzkiej) zgodnie z § 3 ust. 3 umów.

Dowód: pismo z 15.10.2018 r. wraz z dowodem nadania (k. 52).

(...) sp. z o.o. wystąpiła do Sądu Okręgowego w Koszalinie z pozwem o rozwiązanie umowy i zapłatę. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą I C 469/18.

Zarządzeniem z 10 października 2018 r. – po uprzednim wezwaniu do uiszczenia opłaty sądowej pismem z 13 września 2018 r. – pozew ten został zwrócony z uwagi na nieuiszczenie opłaty oraz nieuzupełnienie braków formalnych pozwu.

Dowód: zarządzenie sygn. akt I C 469/18 (k. 46).

W piśmie z 30 października 2018 r. (...) sp. z o.o. wskazała, że nie z winy wykonawcy nastąpiła w trakcie realizacji pracy istotna zmiana stosunków wykonania zamówienia, której nie można było przewidzieć w momencie składania oferty tj.:

-: zmiana rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, skutkująca koniecznością ponownego, po zatwierdzeniu przez Zamawiającego, wykonania planu sytuacyjnego,
-: zmiana ustawy Prawo geodezyjne, skutkująca rażącym zwiększeniem opłat za czynności geodezyjne,
-: zmiana ustawy Prawo wodne, nakładająca dodatkowe czynności i opłaty na projektanta, konieczność ponownego wykonania innych opracowań przyjętych przez Zamawiającego na skutek utraty ich ważności w tym m.in.: aktualizacja map do celów projektowych, projektu konstrukcji nawierzchni wraz z powtórnym pomiarem nośności nawierzchni, ponowne uzyskanie wypisów z rejestru gruntów, ponowne uzyskanie warunków technicznych usunięcia kolizji urządzeń obcych, ponowną inwentaryzację zieleni i pasa drogowego,
-: wykonanie dodatkowych elementów projektu na polecenie Zamawiającego, uprzednio przez Zamawiającego zaakceptowanych,
-: przeciąganie w czasie czynności administracyjnych powodujące zwiększony nakład pracy – zwiększone koszty pracy w ciągu ponad 3 lat wydłużonego czasu przeznaczonego na wykonanie opracowania.

Zauważono, że powyższe grozi wykonawcy projektu rażącą stratą, więc skoro Zamawiający odmawia uznania wzrostu wartości zamówienia i polubownego załatwienia sprawy i spółka skierowała sprawę do sądu, to w trosce o niepowodowanie zwiększonych strat Zamawiającego, zawiesza prace projektowe do czasu wydania orzeczenia sądu.

W związku z powyższym spółka wniosła o przyjęcie powyższego do wiadomości oraz automatyczne przedłużenie terminu wykonania umów do 31 grudnia 2019 r. lub o rozwiązanie umów za porozumieniem stron.

Pismo zostało wysłane pocztą 2 listopada 2018 r.

Dowód: pismo z 30.10.2018 r. z dowodem nadania (k. 49, 183).

2 listopada 2018 r. (...) sp. z o.o. ponownie wystąpiła przeciwko Województwu (...) na drogę postępowania sądowego, składając do Sądu Rejonowego w Koszalinie pozew datowany na 30 października 2018 r. z żądaniem (opartym o art. 632 § 2 k.c.) o rozwiązanie umowy nr (...) oraz umowy nr (...) lub zwiększenie ustalonego ryczałtu za prace projektowe określone tymi umowami.

Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą V GNc 3061/18.

Zarządzeniem z 11 stycznia 2019 r. – po uprzednim wezwaniu do uiszczenia opłaty sądowej pismem z 8 listopada 2018 r. – pozew ten został zwrócony z uwagi na nieuiszczenie opłaty oraz nieuzupełnienie braków formalnych pozwu.

Dowody: pozew złożony 2.11.2018 r. z dowodem nadania (k. 47-48v);

Zarządzenie - sygn. akt V GNc 3061/18 (k. 50).

W pismach z 19 listopada 2018 r. Realizator Umowy (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. działając w imieniu Zamawiającego – Województwa (...) – oświadczył, że:

-: na podstawie § 16 pkt. 2 umowy Zamawiający odstępuje od umowy numer (...) z 8 kwietnia 2014r. zawartej pomiędzy Województwem (...) (zamawiającym) a (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (wykonawcą) zmienionej następnie aneksami od 1 do 8 oraz
-: od umowy numer (...) z dnia 22 kwietnia 2014r. zawartej pomiędzy Województwem (...) (zamawiającym) a (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (wykonawcą) zmienionej następnie aneksami od 1 do 6.

W uzasadnieniu obu pism wskazał, iż decyzja o odstąpieniu od umowy podyktowana została stanowiskiem wykonawcy zawartym w piśmie z 30 października 2018 r., tj. na skutek „zawieszenia” prac projektowych do czasu orzeczenia Sądu, co dla Zamawiającego stało się równoznaczne z zaprzestaniem wykonania zleconych na mocy umowy prac. W piśmie podkreślono, że termin umowy był wielokrotnie przedłużany, mimo powyższego zamawiający nie wykonał swojego zobowiązania. Następnie wskazano, że do dnia dzisiejszego (...) Zarządowi Dróg Wojewódzkich w K. nie doręczono żadnego pozwu, co pozwala wnioskować, że pozew taki został zwrócony, a wszczęta przez spółkę sprawa nie wywołuje skutków prawnych.

W ocenie Zamawiającego takie działanie ukierunkowane było na uniknięcie odpowiedzialności odszkodowawczej wykonawcy, gdyż termin wykonania umowy upływał z dniem 31 grudnia 2018 r., a wykonawca poprzez zawieszenie realizacji prac usiłował wymóc na Zamawiającym kolejny aneks wydłużający termin realizacji zamówienia do dnia 31 grudnia 2019 r.

Pismo doręczono 22 listopada 2018 r. co potwierdzono prezentatą spółki (...).

Dowody: pisma z 19.11.2018 r. (k. 51, 93).

Pismami z 26 listopada 2018 r. Wykonawca potwierdził otrzymanie 22 listopada 2018 r. oświadczenia Województwa (...) o odstąpieniu od umowy nr (...) oraz umowy nr (...) wskazując, że traktuje je jako autonomiczne decyzje (...) w żadnym wypadku nie zawinione przez firmę (...) sp. z o.o., a same umowy jako niezawarte i wezwał realizatora umowy do bezzwłocznego (nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania pisma) zwrotu otrzymanego zabezpieczenia wykonania umów odpowiednio w kwocie 32.595 zł i w kwocie 32.349 zł wraz z odsetkami wskazując numer rachunku bankowego do zwrotu.

Jednocześnie zwrócił uwagę, iż na rzecz realizatora umowy wykonane zostały określone elementy dokumentacji projektowej, w szczególności w ramach umów uzyskano: decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia, mapy do celów projektowych, zatwierdzone lub zaopiniowane przez (...) plany sytuacyjne, projekt stałej organizacji ruchu, projekt wykonawczy i inne opracowania, które według własnego uznania (...) ma zamiar wykorzystywać, a dodatkowo w ramach umowy (...) także ustalenia z narady koordynacyjnej (dawny (...)) i wniesione na mapy trasy projektowanych sieci.

Wykonawca dodatkowo wniósł zatem o uregulowanie stosownego wynagrodzenia za korzystanie z ww. rzeczy zastrzegając, iż do czasu zapłaty wszystkie te rzeczy pozostają własnością firmy (...) sp. z o.o. i nie mogą być wykorzystywane w żaden sposób przez nikogo bez zgody spółki, proponując podpisanie porozumienia.

Dowody: pisma z 26.11.2018 r. z dowodem nadania i potwierdzeniem odbioru (k. 53, 56).

W piśmie z 3 grudnia 2018 r. Realizator Umowy wskazał, że w związku z odstąpieniem od umowy z 08.04.2014r. nr (...) (pisma z 19.11.2018r.) ze skutkiem natychmiastowym z winy Wykonawcy, oświadcza o potrąceniu wzajemnych wymagalnych wierzytelności tj. przysługującej po stronie Wykonawcy wierzytelności w kwocie 10% od kwoty 325.950 zł tj. 32.595 zł z tytułu wniesionego zabezpieczenia oraz przysługującej po stronie Zamawiającego wobec Wykonawcy wierzytelności z tytułu naliczone kary - tym samym wierzytelności te wygasają.

W pismach z 3 grudnia 2018 r. Realizator Umowy wskazał, że w związku z odstąpieniem od umowy z 22.04.2014r. nr (...) (pisma z 19.11.2018r.) ze skutkiem natychmiastowym z winy Wykonawcy oświadcza o potrąceniu wzajemnych wymagalnych wierzytelności tj. przysługującej po stronie Wykonawcy wierzytelności w kwocie 10% od kwoty 323.490 zł tj. 32.349 zł z tytułu wniesionych zabezpieczeń oraz przysługujących po stronie Zamawiającego wobec Wykonawcy wierzytelności z tytułu naliczonych kar wskazując, że tym samym wierzytelności te wygasają.

Z pismem przesłano noty księgowe z 3 grudnia 2018 r.: nr (...) (...) oraz nr (...) (...).

Dowód: pismo z 3.12.2018 r. (k. 69, 70).

Następnie Wykonawca w pismach z 11 grudnia 2018 r. w związku z otrzymaniem not księgowych z 3 grudnia 2018 r. nr (...) (...) i nr (...) (...) uznał je za wystawione bezpodstawnie, w świetle oświadczenia o odstąpieniu od umowy nr (...) oraz od umowy (...) zakwestionował działanie Zamawiającego. Jednocześnie wskazał, że brak jest podstaw do naliczania kar umownych, bowiem umów nie ma w obiegu prawnym od momentu odstąpienia, przypominając o obowiązku na jego rzecz świadczenia za korzystanie z wytworzonych w trakcie trwania umów rzeczy. Tym samym zanegowano oświadczenia o potrąceniu należności nr (...) (...) (...) (...) z 3 grudnia 2018 r. oraz nr (...) (...) (...) (...) z 3 grudnia 2018 r. z uwagi na brak wzajemnych wymagalnych wierzytelności. W piśmie ponowiono przedsądowe wezwanie do natychmiastowego zwrotu otrzymanego zabezpieczenia wykonania umowy w kwocie 32.349 zł oraz w kwocie 32.595 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 3 grudnia 2018 r. - przy wskazaniu konta na jakie ma on nastąpić na konto nr (...). W celu ustalenia adekwatnej wartości wykonanych na rzecz realizatora umowy elementów dokumentacji projektowej (w szczególności: uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia, mapy do celów projektowych, zatwierdzone lub zaopiniowane przez (...) plany sytuacyjne, projekt stałej organizacji ruchu, projekt wykonawczy i inne opracowania, które według własnego uznania (...) ma zamiar wykorzystywać, ustalenia z narady koordynacyjnej (dawny (...)) i wniesione na mapy trasy projektowanych sieci) zaproponowano podpisanie porozumienia, oczekując na wyznaczenie terminu jego podpisania nie później niż 30 dni od otrzymania pisma.

Dowody: dwa pisma z 11.12.2018 r. z dowodami nadania i potwierdzeniami odbioru (k. 54, 94)

Pismem z 12 grudnia 2018 r. Realizator Umowy w odpowiedzi na pisma z 26.11.2018 r. wskazał, że wezwanie dotyczące zwrotu zabezpieczenia wykonania w/w umów wraz z odsetkami nie może zostać spełnione, gdyż zostały one zatrzymane z uwagi na przeprowadzoną procedurę związaną z rozwiązaniem przedmiotowych umów zgodnie z § 16 pkt. 2 umów.

Odnosząc się do wskazanych w pismach elementów dokumentacji projektowej podano, że nie są one w posiadaniu (...) w K., ponadto nie mają dla Zamawiającego żadnej wartości, gdyż tylko ostateczna decyzja (...) wraz z kompletem dokumentacji stanowi finalne i kompletne wykonanie zadania projektowego. W związku z powyższym (...) w K. nie widzi możliwości uregulowania z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wynagrodzenia za korzystanie z wymienionych elementów składowych dokumentacji.

W piśmie z 21 grudnia 2018 r. Realizator Umowy odnosząc się do pism z 11 grudnia 2018 r. podtrzymał powyższe stanowisko.

Dowody: pismo z 12.12.2018 r. (k. 61);

pismo z 21.12.2018 r. (k. 62).

4 stycznia 2019 r. Wykonawca oświadczył Realizatorowi Umowy, że otrzymał pismo z 12.12.2018 oraz z 21.12.2018 w dniu 28.12.2018 co oznacza, że jest ciągle w posiadaniu oświadczeń o odstąpienia od umów: nr (...) z dnia 12.08.2014, nr (...) z dnia 8.04.2014, nr (...) z dnia 22.04.2014, a niewypowiedzenia ich jak sugeruje (...) w wyżej wymienionych pismach, więc uważa je za niezawarte. Wezwał ponownie do natychmiastowego zwrotu wpłaconych kwot tytułem kaucji gwarancyjnych wraz z odsetkami ustawowymi, wskazując że kieruje pozwy do Sądu. Po raz kolejny jednak zaproponował w piśmie polubowne uregulowanie stosownego wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy spółki.

Dowód: pismo z dnia 4.01.2019 r. wraz z dowodem nadania (k. 60).

11 stycznia 2019 r. (...) sp. z o.o. w W. wystawiła:

-: fakturę VAT nr (...) tytułem wykonania aktualizacji mapy dla celów projektowych wraz z ustaleniem granic prawnych dla drogi wojewódzkiej nr (...) kilometrów na kwotę 18.900 zł netto (brutto 23.247 zł),
-: fakturę VAT nr (...) tytułem wykonania aktualizacji mapy dla celów projektowych wraz z ustaleniem granic prawnych dla drogi wojewódzkiej nr (...) kilometrów na kwotę 21.100 zł netto (brutto 25.953 zł),

obie z terminem płatności określonym na fakturze na 14 dni i sposobem płatności wskazanym jako przelew i określeniem nr rachunku bankowego w IdeaBanku.

Dowody: faktura VAT nr (...) z 11.01.2019 r. (k. 63);

faktura VAT nr (...) z 11.01.2019 r. (k. 64).

21 stycznia 2019 r. (...) sp. z o.o. otrzymała przesyłkę z pismem (...)9- (...) datowanym na 16 stycznia 2019 wskazując, że odesłana dokumentacja nie jest jedyną jaką przetrzymywał (...) i jest w posiadaniu jej wersji elektronicznych.

Po raz kolejny zaproponowano polubowne uregulowanie stosownego wynagrodzenia za korzystanie z tych rzeczy i wezwano do natychmiastowego zwrotu zatrzymanych kaucji, gdyż odstąpienie oznacza, iż umowy: nr (...) z dnia 12.08.2014, nr (...) z dnia 8.04.2014 i nr (...) z dnia 22.04.2014 uważane są za niezawarte.

Dowód: pismo z 28.01.2019 r. z dowodem nadania i potwierdzeniem odbioru (k. 59).

Pismem z 7 lutego 2019 r. (...) zwróciło się do (...) sp. z o.o. odpowiadając na pismo z 28 stycznia 2019 r. podtrzymując swoje stanowisko co do braku podstaw do zwrotu kaucji, natomiast co do zwrotu dokumentacji projektowej (...) prosiło o uszczegółowienie, które konkretnie elementy tej dokumentacji Spółka ma na myśli, gdyż większość dokumentów stanowią skany otrzymane przez (...) od Spółki jako pełnomocnika Województwa (...), do którego była kierowana całość korespondencji. (...) dodawało, że uzyskane decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia dla DW (...) i (...) są obarczone błędem, ponieważ w decyzjach tych nie zostały ujęte działki terenów zamkniętych, co sprawia, że nie można na ich podstawie uzyskać decyzji (...) i w efekcie zrealizować inwestycji. (...) dodawało, że dla przebudowy (...) Spółka w ogóle nie uzyskała decyzji środowiskowej.

Dowód: pismo z 7.02.2019 r. (k. 182).

W piśmie z 15 lutego 2019 r. Wykonawca ponowił propozycję polubownego rozwiązania sporu akcentując świadome naruszanie praw autorskich przez Zamawiającego.

Dowód: pismo z 15.02.2019 r. wraz z dowodem nadania (k. 58).

W piśmie z 6 marca 2019 r. (odpowiedź na pismo Wykonawcy z 15 lutego 2019 r.) (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich po raz kolejny podtrzymał swoje stanowisko dotyczące braku możliwości zwrotu „kaucji gwarancyjnej”, obarczając winą za zaistniałą sytuacją Wykonawcę, który zaprzestał wykonywania zleconych na mocy umowy prac. Powtórzono argumentację z pisma z 7 lutego 2019 r. Dodatkowo zwrócono uwagę Wykonawcy na to, że realizowane przez Województwo (...) inwestycje drogowe są efektem wypracowanych przez szereg lat założeń w zakresie rozwiązań technicznych uwzględniających zarówno bezpieczeństwo ruchu drogowego wszystkich jego uczestników ze szczególnym uwzględnieniem tych najmniej chronionych, podniesienie komfortu jazdy jak i możliwościami finansowymi Województwa, a podczas procesu projektowego oczekiwania (...) są na bieżąco przekazywane wszystkim wykonawcom dokumentacji i dotyczą szeregu zagadnień które są tożsame dla kolejnych koncepcji.

Dowód: pismo z 6.03.2019 r. (k. 57).

Po odstąpieniu od umowy z (...) sp. z o.o. Województwo (...) ogłosiło kolejne postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego na „Opracowanie dokumentacji dla zadania pn.: Rozbudowa drogi woj. (...) na odcinku Ś. – P.” oraz na „Opracowanie dokumentacji pn.: P. drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł.” w wyniku którego wyłoniło nowych wykonawców.

Dowody: informacje zgodne z art. 86 ust. 5 ustawy – prawo zamówień publicznych (...)6.414.103.2019.8.9 i (...)6.414.148.2019.8.9 (k. 101, 102);

informacja o wyborze najkorzystniejszej oferty dla (...)6.414.103.2019.8.9 (k. 103-104);

informacja o wyborze najkorzystniejszej oferty dla (...)6.414.103.2019.8.9 (k. 105-106).

Sąd zważył, co następuje:

Wniesionym 26 listopada 2020 r. pozwem (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. dochodziła od pozwanego Województwa (...) zapłaty łącznie 297.537 zł z odsetkami ustawowymi określonymi w pozwie jako „za zwłokę” liczonymi od 19 listopada 2018 r. Roszczenia powódki związane były z zawartymi z pozwanym (w ramach działalności jego jednostki organizacyjnej „ (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K.”) w trybie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (zwanej dalej „p.z.p.”) umów nr (...) (z 8 kwietnia 2014 r.) oraz nr (...) (z 22 kwietnia 2014 r.), których przedmiotem była realizacja zadań określonych odpowiednio jako „Opracowanie dokumentacji pn.: P. drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku Ś. – P.” oraz „Opracowanie dokumentacji pn.: P. drogi woj. (...) na odcinku Ś. – Ł.”.

Na żądaną przez powódkę łączną kwotę 297.537 zł składały się roszczenia o zapłatę następujących kwot:

1) łącznie 64.944 zł - wpłaconej pozwanej w 2014 r. tytułem zabezpieczenia wykonania umów, w tym:

a) 32.595 zł w przypadku umowy nr (...) (stosownie do § 12 ust. 1 tej umowy),

b) 32.349 zł w przypadku umowy nr (...) (stosownie do § 12 ust. 1 tej umowy);

2) łącznie 114.021 zł poniesione na dwukrotne (w 2015 r. oraz w 2018 r.) wykonywanie przez podwykonawców map dla celów projektowych, w tym:

a) 30.750 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 16 marca 2015 r. przez G. F. B.,

b) 33.210 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 3 kwietnia 2015 r. przez G. F. B.,

c) 861 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 23 września 2015 r. przez G. F. B.,

d) 25.953 zł za wykonanie aktualizacji mapy dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 11 stycznia 2019 r. przez Usługi (...),

e) 23.247 zł za wykonanie aktualizacji mapy dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 11 stycznia 2019 r. przez Usługi (...);

3) łącznie 34.440 zł poniesione na wykonanie przez podwykonawców badań geotechnicznych, w tym:

a) 15.990 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 23 lipca 2014 r. przez G. (...) (...) M. M. (1),

b) 18.450 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 3 grudnia 2014 r. przez G. (...) (...) M. M. (1);

4) łącznie 46.125 zł poniesione na wykonanie przez podwykonawców raportów o oddziaływaniu na środowisko, w tym:

a) 24.292,50 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 20 listopada 2017 r. przez E. D. S.,

b) 21.832,50 zł dla (...) zgodnie z fakturą nr (...) wystawioną 20 listopada 2017 r. przez E. D. S.;

5) łącznie 38.007 zł jako wynagrodzenia za wykonanie przez powódkę projektu wykonawczego (w tym: wszystkich projektów branżowych, projektów stałej organizacji ruchu, operatów wodnoprawnych, badań wzmocnienia nawierzchni, uzyskanie decyzji środowiskowych, opracowanie projektów wzmocnienia nawierzchni, inwentaryzacje zieleni oraz inwentaryzacje pasa drogowego, wystąpienie o warunki usunięcia kolizji, zrealizowanie projektów zgodnie z trzykrotnymi zmianami dyspozycji pozwanego dotyczących odwodnienia odcinka drogi kanału deszczowego w drodze DW 148) w wysokości 7,5% wartości prac przewidzianych jako prace projektowe w umowach (wartości brutto podanej w załączniku nr 1 do umów w ramach etapu I pod lp. 1), w tym:

a) 19.741,50 zł dla umowy nr (...),

b) 18.265,50 zł dla umowy nr (...).

W kontekście powyższych roszczeń dochodzonych przez powódkę należy dodać, iż w toku całego postępowania powódka nie wskazała ich podstawy prawnej ograniczając się tylko do podania, iż trzykrotnie występowała przeciwko pozwanemu z powództwami opartymi o art. 632 § 2 k.c. o rozwiązanie umów nr (...) lub zwiększenie określonego nimi ryczałtu, przy czym każdy z tych pozwów został prawomocnie zwrócony z uwagi na nieusunięcie w terminie braków formalnych przez powódkę (pozew datowany na 9 października 2017 r., a wniesiony 15 stycznia 2018 r., obejmował żądanie rozwiązania obu umów z obowiązkiem zapłaty za prace wykonane do czasu rozwiązania umowy lub żądanie podwyższenia ryczałtu, natomiast pozew datowany na 30 października 2018 r. obejmował żądanie tylko rozwiązania umowy nr (...) z obowiązkiem zapłaty za prace już wykonane do czasu rozwiązania umowy, zaś o trzecim pozwie z akt niniejszej sprawy wiadomo tylko tyle, że został zwrócony na zarządzenie z 10 października 2018 r.). W kontekście złożonych przez pozwanego oświadczeń o odstąpieniu od obu umów powódka przywoływała art. 395 § 2 k.c. jako podstawę do traktowania ich jako niezawartych oraz podstawę obowiązku zwrotu przez strony tego, co sobie wzajemnie świadczyły, w tym jako podstawę żądania odpowiedniego wynagrodzenia za świadczone na podstawie umów usługi i korzystanie z rzeczy. Należało przy tym mieć na względzie, że powódka w toku postępowania nie była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika.

W ocenie Sądu obie umowy, na tle których powódka sformułowana dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia (nr (...) i nr (...)), należało zakwalifikować jako umowy o dzieło w rozumieniu art. 627 k.c., zasadniczym świadczeniem powódki wskazanym w obu tych umowach było bowiem wykonanie określonego dzieła, szczegółowo opisanego w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (stanowiącej integralną część umowy) w jej rozdziale III, które sprowadzało się do opracowania dokumentacji dla dwóch zadań (inwestycji budowlanych), które pozwany planował zrealizować w przyszłości na podstawie dokumentacji dostarczonej jako określone zawartymi umowami dzieło. Stąd też szczegółowy zakres dokumentacji będącej umówionym dziełem zgodnie z SIWZ (wskazany też w § 5 obu umów) obejmował dokumentację, w skład której miały wchodzić:

1) mapa do celów projektowych,

2) decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wraz z raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (jeżeli będzie wymagany),

3) dokumentacja geotechniczna warunków posadowienia obiektów budowlanych,

4) materiały i czynności związane z pozyskaniem nieruchomości (działki po podziale przeznaczone pod pas drogowy drogi wojewódzkiej),

5) materiały przetargowe:

-: specyfikacje techniczne, przedmiar robót, kosztorys inwestorski,
-: projekt wykonawczy wszystkich branż,
-: opracowanie wersji elektronicznej projektów wykonawczych wraz z kosztorysami i specyfikacjami,

6) projekt budowlany wraz z decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej,

7) projekt stałej organizacji ruchu,

8) projekt organizacji ruchu na czas budowy,

jak również realizację czynności obejmujących złożenie wniosku o decyzję (...) oraz jej uzyskanie z upoważnienia inwestora jak też w ramach II etapu stabilizację nowych granic w terenie wraz z przyjęciem przez (...) operatów z robót geodezyjnych (działki po podziale przeznaczone pod pas drogowy drogi wojewódzkiej).

Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Na tle tego przepisu wskazuje się, że w umowie o dzieło przedmiotem zobowiązania przyjmującego zamówienie jest wykonanie oznaczonego dzieła, czyli osiągnięcie określonego rezultatu, który to powinien być zdefiniowany przez zamawiającego w momencie zawierania umowy, bowiem między oznaczeniem a rezultatem pracy istnieje ścisły wektor zależności – nie można zrealizować dzieła, jeśli nie zostało ono umownie wytyczone [por. uzasadnienie postanowienia SN z 10.04.2018 r. w sprawie II UK 265/17, L.]. Najczęściej oznaczenie dzieła następuje poprzez ustalenie takiego wzorca, który pozwala oznaczyć cechy charakterystyczne przedmiotu świadczenia przyjmującego zamówienie – dzieła. W przypadku braku określenia pewnych elementów tego wzorca w treści umowy, konieczne może być oznaczenie dzieła na podstawie obowiązujących norm lub standardów, a także zasad współżycia społecznego i zwyczajów, które obiektywizują następstwa czynności prawnej (stosownie do art. 56 k.c.). Oznaczenie dzieła służy sprecyzowaniu przedmiotu świadczenia przyjmującego zamówienie [por. Z., w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 627 k.c.].

W kontekście obu łączących strony umów (nr (...)) bez wątpienia powyższe cechy oznaczenia dzieła objęte były ich treścią, a w wyniku czynności podejmowanych w celu wykonania tych umów przez powódkę miał powstać oznaczony, nie istniejący wcześniej a mający powstać w przyszłości rezultat.

Przedmiotem zobowiązania zamawiającego jest natomiast w przypadku umowy o dzieło zapłata za nie umówionego wynagrodzenia [por. G. w: red. G., Kodeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627-1088 , W. 2022]. Przepisy dotyczące umowy o dzieło przewidują przy tym m.in. możliwość określenia wynagrodzenia jako kosztorysowe, albo jako ryczałtowe. W przypadku umówienia się przez strony umowy o dzieło na wynagrodzenie ryczałtowe zastosowanie znajduje art. 632 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Przepis ten ustanawia zasadę niezmienności wynagrodzenia ryczałtowego, a co za tym idzie przyjmujący zamówienie nie może żądać w takim przypadku podwyższenia wynagrodzenia, nawet jeżeli w chwili zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru i kosztu prac [por. Ł. Ż. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 632 k.c.].

Wyjątek od powyższej zasady uregulowany został w § 2 wskazanej jednostki redakcyjnej, zgodnie z którym jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę. Określany jest on jako tzw. mała klauzula rebus sic stantibus i stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 357¹ k.c. [por. uzasadnienie wyroku SN z 29.03.2012 r. w sprawie I CSK 333/11, L.]. Warunkiem jej zastosowania jest kumulatywne ziszczenie się następujących trzech przesłanek:

1) po pierwsze, po zawarciu umowy nastąpiła zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć przy zawieraniu umowy;

2) po drugie, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą w razie utrzymania wynagrodzenia ryczałtowego na uzgodnionym poziomie;

3) po trzecie, zachodzi związek przyczynowy między zmianą stosunków a groźbą rażącej straty po stronie przyjmującego zamówienie [por. Ł. Ż. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 632 k.c.].

Przyjmującemu zamówienie art. 632 § 2 k.c. przyznaje przy tym dwa alternatywne roszczenia w razie ziszczenia się wskazanych wyżej przesłanek – albo wystąpienie z powództwem o rozwiązanie umowy przez Sąd, albo wystąpienie z powództwem o podwyższenie ryczałtu przez Sąd. Zapadający w obu tych przypadkach wyrok ma charakter kształtujący treść stosunku prawnego łączącego strony [por. Z. w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 632 k.c.].

To na tle żądania przez powódkę w toku realizacji umów nr (...) podwyższenia należnego jej wynagrodzenia ryczałtowego (na podstawie postanowień § 3 ust. 1 każdej z nich w kwotach odpowiednio 325.950 zł brutto i 323.490 zł brutto) między stronami zaistniał spór, o czym świadczy trzykrotne aż (choć niewywołujące żadnych skutków prawnych wobec treści art. 130 § 2 zdanie drugie k.p.c.) występowanie przez powódkę wobec pozwanego z opartymi na art. 632 § 2 k.c. powództwami o rozwiązanie umowy lub o podwyższenie ryczałtu, w przypadku których powódka twierdziła, że wykonanie zawartych z pozwanym umów grozi jej rażącą stratą. Ryczałtowy charakter umówionego wynagrodzenia jasno wynikał z treści obu umów, bowiem w § 3 ust. 1 każdej z nich wyraźnie wskazano, że łączne wynagrodzenie powódki jako (...) za wykonanie przedmiotu umowy nie przekroczy” wskazanej kwoty, z wyraźnym stwierdzeniem w ust. 2, iż wynagrodzenie za prace szczegółowo określone w poz. 1 etapu I „Zakresu finansowo-rzeczowego” ma charakter ryczałtowy i nie podlega zmianie. Nieco odmiennie uregulowano w ust. 3 wynagrodzenie za prace objęte poz. 2 etapu I oraz etapem II, nadając mu charakter ryczałtowo-ilościowy, gdyż miało ono przysługiwać w wysokości stanowiącej iloczyn wykonanych przez powódkę jednostek oraz ustalonej ceny jednostkowej o ryczałtowym charakterze. Wyraźnie przy tym wynagrodzenie określone na podstawie § 3 ust. 2 i 3 obu umów nie mogło przekroczyć łącznej kwoty wskazanej w ich § 3 ust. 1.

To ryczałtowe ukształtowanie należnego powódce wynagrodzenia w konsekwencji wywołało spór między stronami, w wyniku którego doszło ostatecznie do rozwiązania umów nr (...).

Niezależnie bowiem od tego, czy jednostronne oświadczenia pozwanego z 19 listopada 2018 r. (doręczone powódce 22 listopada 2018 r.) o odstąpieniu od umów były skuteczne w świetle przepisów prawa, powódka w pisemnej odpowiedzi na te pisma z 26 listopada 2018 r. zaakceptowała fakt rozwiązania obu umów i zażądała zwrotu na swoją rzecz oddanych do dyspozycji pozwanego na podstawie § 12 ust. 1 obu umów kaucji na zabezpieczenie roszczeń pozwanego, mimo iż nie zgadzała się z tym, ażeby zaistniały podstawy do jednostronnego rozwiązania umów przez pozwanego z przyczyn leżących po jej stronie. Zatem powódka po otrzymaniu oświadczeń pozwanego o odstąpieniu od umowy nie miała dalszej woli realizacji obu umów, a co więcej wolę tą utraciła w istocie znacznie wcześniej i poszukiwała tylko podstawy do rozwiązania umowy. Świadczy o tym z jednej strony trzykrotne (choć jak wskazano nie wywołujące żadnych skutków prawnych) wystąpienie przez powódkę przeciwko pozwanemu z opartymi na art. 632 § 2 k.c. powództwami o rozwiązanie umowy (w których – wnioskując z treści pozwów datowanych na 9 października 2017 r. oraz na 30 października 2018 r. – powódka skupiała się przede wszystkim na żądaniu rozwiązania umów przez Sąd, jedynie pobocznie wskazując na podwyższenie ryczałtu, a jednocześnie nie formułując żądań co do konkretnej kwoty, do której ryczałt ten według niej powinien zostać podwyższony), jak również jej pismo z 15 czerwca 2018 r., którym oświadczyła pozwanemu, iż wypowiada – z uwagi na istniejący w jej mniemaniu brak współdziałania ze strony pozwanego jako zamawiającego, o którym mowa w art. 640 k.c. – łączące strony umowy nr (...). Zauważyć jednocześnie w kontekście tego oświadczenia trzeba, że powódka wskazała w nim, iż jest gotowa cofnąć swoje oświadczenie w razie ustalenia przez strony racjonalnego terminu zakończenia umowy, a następnie pozwany po wymianie korespondencji ostatecznie przystał w całości na oczekiwania powódki, co doprowadziło do podpisania przez strony 6 lipca 2018 r. aneksów nr (...) do obu umów, określających terminy zakończenia etapu I do 30 listopada 2018 r., zaś etapu II do 31 grudnia 2018 r., oraz pełnej akceptacji tych terminów przez powódkę w piśmie z 16 lipca 2018 r., w którym wskazała ona, iż określone w tych aneksach terminy traktuje jako adekwatne do aktualnego stanu realizacji umów. Nie przeszkodziło to jednak powódce w wystąpieniu z kolejnymi dwoma (prawomocnie zwróconymi) pozwami o rozwiązanie umów.

Złożenie przez pozwanego oświadczeń o odstąpieniu od umowy datowanych na 19 listopada 2018 r. stanowiło przy tym jego reakcję na wysłane 2 listopada 2018 r. pismo powódki datowane na 30 października 2018 r., w którym powódka oświadczyła, że w jej ocenie zaistniały przesłanki z art. 632 § 2 k.c. i wystąpiła w związku z tym ze stosownym powództwem do Sądu, zaś będąc przekonaną o tym, że prawdopodobnie Sąd uwzględni jej powództwo, dodatkowo oświadczyła, że „w trosce o niepowodowanie zwiększonych strat Zamawiającego, zawiesza prace projektowe do czasu orzeczenia Sądu”.

Nadmienić przy tym trzeba, że wspominany przez powódkę w piśmie z 30 października 2018 r. pozew (również datowany na 30 października 2018 r., a wysłany 2 listopada 2018 r.) został zwrócony zarządzeniem z 11 stycznia 2019 r. wobec nieusunięcia przez powódkę jego braków formalnych, a w treści tego pozwu nie został zawarty wniosek o udzielenie zabezpieczenia przez np. wstrzymanie realizacji umowy (oparty na art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c. i dopuszczalny z uwagi na niepieniężny charakter roszczenia o rozwiązanie umowy na podstawie art. 632 § 2 k.c.). W tym kontekście dostrzec trzeba, iż złożone przez powódkę w piśmie z 30 października 2018 r. oświadczenie w przedmiocie tego, że podjęła ona jednostronną decyzję o „zawieszeniu” dalszych prac nad wykonaniem łączących strony umów do czasu orzeczenia Sądu o jej roszczeniu z art. 632 § 2 k.c., nie znajdowało jakiegokolwiek umocowania ani w treści łączących strony umów, ani też w przepisach prawa. Zawieszenie prac projektowych nie zostało również nakazane przez Sąd np. w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, o co powódka nie wnioskowała w złożonych pozwach (które zresztą i tak zostały prawomocnie zwrócone).

W ustalonym stanie faktycznym nie znajdują także zastosowania przepisy art. 463, art. 465 § 3, art. 488 § 2 k.c., które w ogóle nie są adekwatne do stanu faktycznego sprawy niniejszej, gdyż regulują przypadki zaoferowania spełnienia świadczenia przez dłużnika i jego uprawnienia do powstrzymania się ze świadczeniem do czasu wydania pokwitowania (co nie miało miejsca w sprawie niniejszej), odmowy wydania przez wierzyciela dokumentu stwierdzającego zobowiązanie (taka sytuacja nie wystąpiła), czy powstrzymania się ze świadczeniem wzajemnym do czasu zaofiarowania świadczenia wzajemnego drugiej strony, o ile świadczenia miały być spełnione równocześnie (co również nie miało miejsca).

Nie znajduje też zastosowania art. 490 § 1 k.c. ani art. 552 k.c. (który i tak nie mógłby znaleźć zastosowania do umowy o dzieło, gdyż nie jest objęty odesłaniami ani z art. 636¹ ani z art. 638 k.c.). Także i te przepisy nie dawały powódce w zaistniałym konkretnym układzie okoliczności podstaw do wstrzymania się z realizacją prac.

Zgodnie z art. 490 § 1 k.c. jeżeli jedna ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie wzajemne wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy, strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. Zgodnie z kolei z art. 552 k.c. jeżeli kupujący dopuścił się zwłoki z zapłatą ceny za dostarczoną część rzeczy sprzedanych albo jeżeli ze względu na jego stan majątkowy jest wątpliwe, czy zapłata ceny za część rzeczy, które mają być dostarczone później, nastąpi w terminie, sprzedawca może powstrzymać się z dostarczeniem dalszych części rzeczy sprzedanych wyznaczając kupującemu odpowiedni termin do zabezpieczenia zapłaty, a po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu może od umowy odstąpić. Obie regulacje (z których tylko pierwsza – zawarta w części ogólnej prawa zobowiązań – z art. 490 § 1 k.c. mogłaby być rozpatrywana na tle ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego) dotyczą sytuacji, w której spełnienie umówionego świadczenia wzajemnego drugiej strony staje się wątpliwe z uwagi na jej stan majątkowy, podczas gdy w toku niniejszego postępowania (ani tym bardziej w piśmie z 30 października 2018 r.) powódka nawet nie twierdziła, że wstrzymuje się ze spełnieniem świadczenia ze względu na to, że stan majątkowy Województwa (...) czyni wątpliwym, że jest ono w stanie zapłacić określone w obu umowach wynagrodzenie, w kwotach odpowiednio 325.950 zł i 323.490 zł za spełnienie świadczenia przez powódkę. Wskazana przez powódkę przyczyna jej jednostronnej decyzji o wstrzymaniu się z dalszą realizacją umów określana jako „niepowodowanie zwiększonych strat” w żaden sposób w hipotezę wskazanych regulacji się zatem nie wpisywała.

Powódka nie miała zatem żadnej podstawy prawnej do wstrzymania się z dalszą realizacją prac w związku z wystąpieniem z powództwem na podstawie art. 632 § 2 k.c., a jedyną instytucją prawną, która pozwalałaby na wstrzymanie dalszej realizacji przedmiotu obu umów do czasu prawomocnego zakończenia postępowania wywołanego pozwem opartym na tych przepisach, byłoby udzielenie zabezpieczenia przez Sąd rozpoznający sprawę z art. 632 § 2 k.c., do czego jednak – jak wynika z ustalonego stanu faktycznego – nigdy nie doszło. Co więcej pozew, na który powódka powoływała się w piśmie z 30 października 2018 r. został prawomocnie zwrócony stosownie do art. 130 § 2 zdanie drugie k.p.c. nie wywołując żadnych skutków prawnych. Dodać należy na marginesie, że w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę treść pozwu datowanego na 30 października 2018 r. (wysłanego 2 listopada 2018 r.) czyniła wątpliwym – a nie prawdopodobnym, jak twierdziła powódka w piśmie z 30 października 2018 r. do pozwanego – uwzględnienie powództwa, gdyż ryzyka rażącej straty w przypadku wykonania umowy powódka upatrywała w tym, że zwiększone koszty wykonania wynoszą więcej niż 125.410 zł w stosunku do wartości umowy 263.220 zł (tj. kwoty wartości brutto za poz. 1 w ramach I etapu z Zakresu rzeczowo finansowego stanowiącego załącznik nr 1 do umowy nr (...)), z czego jeszcze nie wynikało, czy powódka w związku z tymi zwiększonymi kosztami w ogóle poniosłaby stratę wykonując umowę (czy też może jedynie nie uzyskałaby żadnego zysku), a tym bardziej czy groziła jej rażąca strata, o której mowa w art. 632 § 2 k.c.

Składając w powyższym kontekście sytuacyjnym datowane na 19 listopada 2018 r. oświadczenia o odstąpieniu od umów pozwany powoływał się na § 16 pkt 2 każdej z nich. Zgodnie z tym paragrafem Zamawiającemu przysługiwać miało prawo odstąpienia od umowy, jeżeli Wykonawca nienależycie realizuje przedmiot umowy lub opóźnia się w jego realizacji tak dalece, że jest mało prawdopodobne, że wykona go w terminie umownym.

Podstawę uregulowania umownego prawa odstąpienia określa art. 395 § 1 k.c., zgodnie z którym: Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. W doktrynie bezsporne jest przy tym, że w takim przypadku niezbędnym elementem takiego zastrzeżenia jest określenie terminu, w którym uprawnienie to może być zrealizowane, zaś bez określenia takiego terminu zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia jest nieważne [por. A. T. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 395 k.c.; M. w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 395 k.c.]. Niemniej nieważność – z uwagi na brak terminu – ustanowienia umownego prawa odstąpienia od umowy uregulowanego art. 395 § 1 k.c., zastrzeżonego na wypadek naruszenia przez drugą stronę określonego umową zobowiązania i zarazem ukształtowanego w sposób stanowiący powtórzenie regulacji ustawowej dotyczącej prawa odstąpienia, nie stoi na przeszkodzie w rozpatrywaniu oświadczenia o odstąpieniu na gruncie regulacji ustawowej. W sytuacji zatem, w której w umowie zastrzeżono uprawnienie do odstąpienia, o którym stanowi również przepis prawa (w tym m.in. art. 492 k.c., który stanowi lex specialis w stosunku do art. 395 § 1 k.c.), dla skuteczności jego zastrzeżenia nie jest konieczne – jak wymaga tego art. 395 § 1 k.c. – oznaczenie terminu, w którym uprawnienie do odstąpienia może być wykonane [por. A. T. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 395 k.c.].

W § 16 pkt 2 umów nr (...) zastrzeżono uprawnienie do odstąpienia od nich jeżeli powódka jako (...) opóźnia się w realizacji przedmiotu danej umowy tak dalece, że jest mało prawdopodobne, że wykona go w terminie umownym. Stanowi to w istocie powtórzenie regulacji art. 635 k.c. zgodnie z którym: jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Regulacja umowa § 16 pkt 2 pomijała jedynie możliwość odstąpienia w razie opóźnienia się z rozpoczęciem wykonywania dzieła, o której mowa w art. 635 k.c.

W orzecznictwie na tle art. 635 k.c. przyjmuje się, że dla możliwości wykonania na jego podstawie prawa odstąpienia nie są istotne przyczyny, dla których wykonawca opóźnia się z wykonaniem robót. Oznacza to, iż zagrożenie, że dzieło nie zostanie wykonane w terminie, uprawniające do skorzystania z prawa odstąpienia, nie musi być skutkiem okoliczności, za które przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność, w przypadku zaś wykonania prawa odstąpienia po upływie terminu wykonania dzieła możliwe jest skorzystanie przez zamawiającego z uprawnienia do odstąpienia od umowy nawet wtedy, gdy wykonawca nie popada w zwłokę. Istotne jest jednak aby zagrożenie lub uchybienie terminowości wykonania dzieła nie wynikało z przyczyn leżących po stronie zamawiającego polegających na braku jego współdziałania w wykonaniu dzieła [por. uzasadnienie wyroku SN z 21.09.2006 r. w sprawie I CSK 129/06, L.; uzasadnienie wyroku SN z 12.01.2012 r. w sprawie IV CSK 182/11, L.], bowiem w takiej sytuacji w ogóle nie można mówić o opóźnieniu po stronie przyjmującego zamówienie, warunkującym możliwość odstąpienia od umowy przez zamawiającego (przy czym brak współdziałania zamawiającego, wyłączający możliwość odstąpienia na podstawie art. 635 k.c., polegać może np. na nieudzieleniu przez zamawiającego niezbędnych wskazówek dotyczących sposobu wykonania dzieła lub niedostarczeniu materiałów przez zamawiającego, jeżeli był do tego zobowiązany [por. Ł. Ż. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 635 k.c.].

Oświadczenia pozwanego z 19 listopada 2018 r. o odstąpieniu od umów nr (...) w pełni wpisują się – mając na względzie ich uzasadnienia – w wolę skorzystania przez pozwanego z uprawnienia do odstąpienia, o którym mowa w art. 635 k.c., bowiem wyraźnie w pismach tych odwołano się do pisma powódki z 30 października 2018 r. (które wpłynęły do (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. jako do jednostki organizacyjnej pozwanego zaangażowanej w realizację umów 8 listopada 2018 r.), w którym oświadczyła ona jako (...), że zawiesza prace projektowe do czasu orzeczenia Sądu, co oznacza dla pozwanego jako (...) zaprzestanie przez powódkę wykonywania prac objętych umowami. Tym samym w sytuacji, w której 30 listopada 2018 r. upływał określony aneksem nr (...) termin zakończenia prac objętych etapami I obu umów i zarazem 8 listopada 2018 r. do pozwanego dotarło oświadczenie powódki, że powódka zawiesza dalszą realizację prac (nie mając ku temu – jak już wskazano we wcześniejszych rozważaniach – żadnej podstawy prawnej), gdyż powódka spodziewa się, że umowa zostanie rozwiązana wyrokiem Sądu (w sytuacji, gdy w dacie tej żaden pozew nie był skutecznie wniesiony i doręczony pozwanemu), pozwany mógł z pełnym przekonaniem przyjąć, iż powódka nie ukończy dzieła w umówionym terminie, a tym samym uznać, że zachodzą podstawy do odstąpienia od obu umów na podstawie art. 635 k.c., którego regulacja powtórzona została w zasadzie w § 16 pkt 2 obu umów, jako podstawa do odstąpienia przez (...).

Podkreślić przy tym trzeba, że założenie powódki, iż umowa zostanie rozwiązana wyrokiem Sądu jest w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę bezpodstawne w świetle treści złożonego pozwu datowanego na 30 października 2018 r. (zwróconego ostatecznie wskutek nieusunięcia braków formalnych), jak i w świetle argumentacji podnoszonej przez powódkę w toku niniejszego procesu, gdzie powódka nie przedstawiła żadnych dowodów pozwalających na dokonanie oceny, czy w ogóle poniosłaby stratę, gdyby wykonała obie umowy, zamiast tego powołując się tylko na nieplanowane i nieprzewidziane w chwili zawierania umów wydatki.

Tym samym zdaniem Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę na tle ustalonego stanu faktycznego należało uznać, że odstąpienie od umowy przez pozwanego na mocy oświadczeń datowanych na 19 listopada 2018 r. (doręczonych powódce 22 listopada 2018 r.) było skuteczne, a co więcej nastąpiło z przyczyn, za które powódka ponosi odpowiedzialność, gdyż to sama powódka – nie mając ku temu podstawy prawnej – oświadczyła pozwanemu w piśmie z 30 października 2018 r., że łączących strony umów nie będzie wykonywać (zawiesza wykonywanie prac).

Skutki realizacji prawa do odstąpienia na podstawie art. 635 k.c. reguluje art. 494 k.c., zgodnie z którym: Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. W doktrynie na tle tego przepisu wskazuje się, iż w odniesieniu do roszczenia o zwrot skutek następuje ex tunc, natomiast w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej skutek następuje ex nunc, co sprawia, że odpowiedzialność ta objęta jest reżimem ex contractu [por. Ł. Ż. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 635 k.c.]. O ile przy tym dla możliwości wykonania prawa odstąpienia na podstawie art. 635 k.c. zagrożenie dla terminowego wykonania dzieła nie musi być skutkiem okoliczności, za które przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność, o tyle od tego, czy okoliczności takie zachodzą, zależy możliwość wystąpienia przez zamawiającego z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu niewykonania umowy na zasadach ogólnych [por. uzasadnienie wyroku SN z 21.09.2006 r. w sprawie I CSK 129/06, L.].

Obowiązkiem pozwanego wynikającym z art. 494 k.c. w związku ze zrealizowaniem przez niego prawa do odstąpienia od umów nr (...) jest w konsekwencji dokonanie na rzecz powódki zwrotu wszystkiego, co powódka świadczyła na jego rzecz w ramach wykonania obu umów. Jak wskazuje się bowiem w doktrynie wygaśnięcie wskutek odstąpienia od umowy wynikającego z niej stosunku zobowiązaniowego prowadzi bezpośrednio do odpadnięcia causae dokonanych przysporzeń, a to sprawia, że konieczne jest dokonanie rozliczeń stron, których przedmiotem jest zwrot spełnionego świadczenia [por. Z. w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 494 k.c.]. Zasadniczo powinien być on dokonany w naturze [por. J. D., w: (...) Prawa Cywilnego, t. 3, cz. 1, W. 1981, s. 825] i to w stanie niezmienionym, chyba że owa zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu.

Podstawę rozliczeń stron w przypadku odstąpienia od umowy stanowi również wspomniany art. 494 k.c., dlatego nie mają tu zastosowania przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, w szczególności nie jest możliwa obrona zobowiązanego polegająca na wykazaniu braku wzbogacenia [por. uzasadnienie orzeczenia SN z 21.11.1952 r. w sprawie C 178/52, Państwo i Prawo z 1954 r. Nr 4, s. 725; Z. w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 494 k.c.]. Nie znajdują zatem zastosowania w przypadku skutków odstąpienia od umowy przepisy art. 410 i art. 409 k.c. Strona odstępująca od umowy nie ma też obowiązku zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a nawet takie zastrzeżenie umowne będzie nieważne [por. uchwała SN z 26.10.1972 r. w sprawie III CZP 48/72, OSNAPiUS z 1973 r. Nr 2, poz. 23], ale tylko za okres do czasu odstąpienia [por. Z., w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 494 k.c.], gdyż do tego momentu była posiadaczem w dobrej wierze. W sytuacji, w której zwrotowi ma podlegać rzecz oznaczona co do tożsamości, zaś świadczenie to stało się niemożliwe, należy zwrócić surogaty (stosownie do art. 475 § 2 k.c.). To, czy naprawieniu będzie też podlegała wyrządzona szkoda, wynikać będzie z tego, czy niemożliwość świadczenia była zawiniona, czy też nie. Jeżeli zaś zwrot nie jest możliwy z powodu charakteru świadczenia (np. świadczenie z umowy o roboty budowlane), zamiast świadczenia w naturze strona powinna zapłacić drugiej równowartość tych prac, w kwocie nie wyższej jednak niż przewidziana w umowie [por. uzasadnienie wyroku SA w Warszawie z 7.03.2001 r. w sprawie I ACa 512/00, PG z 2002 r. Nr 5, s. 50; J.M. K. w: red. B. (red serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 494 k.c.].

Konsekwencją powyższego w przełożeniu na stan faktyczny niniejszej sprawy oraz na dochodzone przez powódkę roszczenia było uznanie, iż art. 494 k.c. daje powódce podstawę jedynie do dochodzenia wskazanych na wstępie rozważań w pkt 1 lit. a i b roszczeń o zapłatę kwot 32.595 zł z tytułu zwrotu kaucji uiszczonej na zabezpieczenie zgodnie z § 12 ust. 1 umowy nr (...) oraz 32.349 zł z tytułu zwrotu kaucji uiszczonej na zabezpieczenie zgodnie z § 12 ust. 1 umowy nr (...) (a zatem o zapłatę łącznie kwoty 64.944 zł – por strona 5 pozwu).

Brak jest natomiast podstaw do żądania przez powódkę zwrotu kosztów, jakie poniosła zlecając podmiotom trzecim (podwykonawcom) wykonanie map do celów projektowych (w łącznej wysokości 114.021 zł), przeprowadzenie badań geotechnicznych (w łącznej wysokości 34.440 zł), wykonanie raportów o oddziaływaniu na środowisko (w łącznej wysokości 46.125 zł), jak i do żądania zapłaty wynagrodzenia za wykonanie przez powódkę części świadczenia (w łącznej wysokości 38.007 zł, w tym 19.771,50 zł w ramach umowy nr (...) i 18.265,50 zł w ramach umowy nr (...)). Zamiast tego powódce przysługuje na podstawie art. 494 k.c. roszczenie o zwrot w naturze przekazanych pozwanemu elementów świadczenia określonego poszczególnymi umowami (z takim roszczeniem powódka jednak nie wystąpiła).

Dodać trzeba, że pozwany w przekonywujący sposób w odpowiedzi na pozew wskazywał, dlaczego elementy świadczenia oddawane mu w ramach jednego etapu nie miały dla niego znaczenia, co więcej wskazywał na to ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny, a mianowicie dezaktualizowanie się dostarczonej dokumentacji z upływem czasu, z uwagi czy to na zmiany zachodzące w terenie, czy z uwagi na zmiany określonych regulacji prawnych.

Przed roszczeniami powódki o zwrot kwot 32.595 zł z tytułu zwrotu kaucji uiszczonej na zabezpieczenie zgodnie z § 12 ust. 1 umowy nr (...) oraz 32.349 zł z tytułu zwrotu kaucji uiszczonej na zabezpieczenie zgodnie z § 12 ust. 1 umowy nr (...) pozwany bronił się powołując się w odpowiedzi na pozew na pisma datowane na 3 grudnia 2018 r. (doręczone powódce 7 grudnia 2018 r.) zawierające oświadczenia o potrąceniu z tymi wierzytelnościami własnych wierzytelności pozwanego z tytułu kar umownych w kwotach odpowiednio 32.595 zł oraz 32.349 zł, naliczonych na podstawie § 14 ust. 1 pkt 2 obu umów w wysokości 10% wynagrodzenia brutto określonego w § 3 ust. 1 za odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie powódki jako (...), przy czym z treści oświadczeń o potrąceniu wprost wynikało, że noty księgowe odpowiednio nr (...) również zostały wystawione 3 grudnia 2018 r. i przesłane jednocześnie z oświadczeniami o potrąceniu. Pozwany zatem nie kierował wcześniej do powódki żadnych wezwań do zapłaty naliczonych kar umownych, jak też o samym fakcie ich naliczenia poinformował jednocześnie ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu.

Na gruncie postępowania cywilnego dopuszczalność powołania się na potrącenie w ramach obranej linii obrony reguluje art. 203¹ § 1 k.p.c., zgodnie z którym podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. Na gruncie niniejszej sprawy spełniony był warunek wprowadzenia kwestii potrącenia do postępowania, bowiem pozwany powoływał się na potrącenie z omawianymi wierzytelnościami dochodzonymi przez powódkę własne roszczenia z tytułu kar umownych wynikających z tych samych umów, co roszczenia powódki. Dodatkowo § 2 wskazanej jednostki redakcyjnej ogranicza moment, w którym kwestia potrącenia może zostać wprowadzona do procesu, stanowiąc, iż pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna. W niniejszej sprawie warunek ten również został spełniony (wraz z warunkiem określonym w § 1) bowiem pozwany powołał się na dokonanie potrącenia własnych wierzytelności z wierzytelnościami powódki w odpowiedzi na pozew (por. k. 144, dowód nr xxxii).

Instytucja potrącenia została z kolei uregulowana w zakresie prawa materialnego w art. 498 i nast. k.c. Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym, zaś wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2). Zgodnie natomiast z art. 499 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

W doktrynie wskazuje się na tle art. 498 k.c., że potrącenie może być skutecznie dokonane, jeżeli łącznie spełnione są następujące przesłanki: wierzytelności muszą być wzajemne, co oznacza, że każda ze stron jest wierzycielem drugiej i jednocześnie jej dłużnikiem, muszą być one jednorodzajowe, a nadto wierzytelność strony korzystającej z potrącenia ma być wymagalna i zaskarżalna [por. Z. w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 498 k.c.]. Co przy tym oczywiste wymogiem skutecznego potrącenia jest również istnienie wierzytelności aktywnej. Wymóg wymagalności wierzytelności strony korzystającej z potrącenia oznacza z kolei, że upłynął już termin spełnienia świadczenia drugiej strony, a wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, zaś dłużnik jest obowiązany spełnić świadczenie [por. uzasadnienie postanowienia SN z 12.02.2019 r. w sprawie II CSK 413/18, L.; uzasadnienie wyroku SN z 18.01.2008 r. w sprawie V CSK 367/07, L.; uzasadnienie wyroku SA w Białymstoku z 21.12.2015 r. w sprawie I ACa 770/15, L. oraz uzasadnienie wyroku SA w Białymstoku z 16.03.2016 r. w sprawie I ACa 809/15, L.].

Należy mieć przy tym na względzie, że świadczenia odszkodowawcze z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania mają charakter bezterminowy w rozumieniu art. 455 k.c. [por. W. B. w: red. B. (red. serii O.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 455 k.c.]. Zgodnie zaś z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Co za tym idzie, aby wierzytelność mająca charakter odszkodowawczy z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (w tym wierzytelność z tytułu kary umownej) stała się wymagalna, konieczne jest uprzednie wezwanie dłużnika do zapłaty.

Co ważne na tle rozpoznawanej sprawy - oświadczenie o potrąceniu nie zastępuje ani nie zawiera w sobie wezwania dłużnika do zapłaty w odniesieniu do zobowiązań bezterminowych [por. uzasadnienie wyroku SN z 16.12.2015 r. w sprawie IV CSK 141/15, L.; uzasadnienie wyroku SA w Katowicach z 28.05.2015 r. w sprawie V ACa 847/15, OSA/Kat. z 2015 r. Nr 3, poz. 6].

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy należało uznać, iż niezależnie od tego, czy rzeczywiście po stronie pozwanego powstało uprawnienie do naliczenia kar umownych notami nr (...) i nr (...) na podstawie § 14 ust. 1 pkt 2 umów nr (...), to złożenie przez pozwanego 7 grudnia 2018 r. oświadczeń o potrąceniu datowanych na 3 grudnia 2018 r. nie było skuteczne i nie wywołało skutków prawnych, bowiem w dacie tej nie była spełniona jedna z kumulatywnych przesłanek potrącenia, a mianowicie aktywne wierzytelności pozwanego z tytułu kar umownych nie były wymagalne w chwili złożenia oświadczenia o potrąceniu. Pozwany poinformował bowiem powódkę o fakcie naliczenia kar umownych jednocześnie ze złożeniem oświadczeń o potrąceniu, wcześniej nie wzywając do zapłaty kar umownych, mimo iż stosownie do art. 455 k.c. skierowanie do dłużnika wezwania do zapłaty jest niezbędne do tego, aby mające bezterminowy charakter roszczenie odszkodowawcze stało się wymagalne. Tym samym pozwany nie doprowadził do umorzenia w drodze potrącenia dochodzonych przez powódkę wierzytelności w kwotach 32.595 zł oraz 32.349 zł z tytułu zwrotu (w związku z odstąpieniem od umów) kaucji uiszczonych na rzecz pozwanego przez powódkę na zabezpieczenie należytego wykonania umów nr (...). To zaś sprawia, że – w kontekście wyżej poczynionych rozważań – pozwany zobowiązany jest do zwrotu tych kwot na rzecz powódki i w tym zakresie wytoczone przez nią powództwo podlegało uwzględnieniu.

Mając powyższe na względzie Sąd rozstrzygając niniejszą sprawę zasądził na podstawie art. 494 k.c. od pozwanego na rzecz powódki kwotę 64.944 zł, na którą składały się (zgodnie z żądaniem pozwu): kwota 32.595 zł z tytułu zwrotu zabezpieczenia wykonania umowy nr (...) oraz kwota 32.349 zł z tytułu zwrotu zabezpieczenia wykonania umowy nr (...). Istnienie tych wierzytelności powódki było niesporne (niekwestionowane przez pozwanego), zaś podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia okazał się nieskuteczny. Nie pozbawia to pozwanego uprawnienia do dochodzenia kar umownych w osobnym procesie.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądzając je w wysokości określonej w art. 481 § 2 k.c., jakkolwiek bowiem powódka (działająca bez zawodowego pełnomocnika) żądanie zapłaty odsetek sformułowała w pozwie jako „odsetki ustawowe za zwłokę”, to kodeks cywilny nie przewiduje tak nazwanych odsetek ustawowych, lecz stosownie do art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. „

Żądanie zapłaty odsetek było częściowo niezasadne w zakresie okresu ich naliczania, bowiem powódka domagała się zasądzenia odsetek począwszy od 19 listopada 2018 r., podczas gdy oświadczenia o odstąpieniu od umowy zostały jej doręczone 22 listopada 2018 r., a co za tym idzie (stosownie do art. 61 § 1 k.c.) dopiero w tej dacie zaistniał skutek oświadczeń o odstąpieniu od umów w postaci powstania obowiązku zwrotu wzajemnych świadczeń stron na podstawie art. 494 k.c. Pozwany pozostawał zatem w opóźnieniu ze zwrotem pobranych od powódki kaucji od 23 listopada 2018 r., stąd też od tej daty należało na rzecz powódki zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie od łącznie zasądzonej kwoty 64.944 zł.

Powództwo oddalono w pozostałym zakresie, a zatem co do kwot łącznie 114.021 zł z tytułu kosztów poniesionych przez powódkę na zlecenie podmiotom trzecim wykonania map do celów projektowych, łącznie 34.440 zł z tytułu kosztów poniesionych przez powódkę na zlecenie podmiotom trzecim przeprowadzenia badań geotechnicznych, łącznie 46.125 zł z tytułu kosztów poniesionych przez powódkę na zlecenie podmiotom trzecim wykonania raportów o oddziaływaniu na środowisko, czy wreszcie co do kwot łącznie 38.007 zł z tytułu wynagrodzenia za wykonanie przez powódkę części świadczenia (w tym 19.771,50 zł w ramach umowy nr (...) i 18.265,50 zł w ramach umowy nr (...)), jak również co do pozostałego roszczenia o zapłatę odsetek.

W ustalonym stanie faktycznym niniejszej sprawy nie sposób było dopatrzyć się jakiejkolwiek podstawy prawnej, która pozwalałaby na uwzględnienie wskazanych roszczeń.

Nie powstało roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za elementy świadczenia, które powódka wykonała (a były to „fragmenty” świadczenia, które powódka miała wykonać w ramach I etapu realizacji umowy), strony nie przewidziały bowiem, że płatności będą dokonywane częściami wraz z wykonaniem przez powódkę określonych elementów świadczenia, zamiast tego strony postanowiły, że wynagrodzenie będzie płatne jednorazowo za pracę określone w etapie I i jednorazowo za prace określone w etapie II.

Nie można przyjąć, że roszczenia powódki stanowiły roszczenia odszkodowawcze (tak w ramach reżimu deliktowego, jak i kontraktowego), bowiem skorzystanie przez pozwanego z uprawnienia do odstąpienia od umowy (na podstawie § 16 pkt 2 umów - a w istocie w oparciu o art. 635 k.c., powtórzony przez strony w § 16 pkt 2 umów) nie stanowi czynu zabronionego, ani też nie stanowi nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwanego w sytuacji, w której w ustalonym stanie faktycznym ziściły się przesłanki dla takiego odstąpienia, bowiem wobec oświadczenia powódki o „zawieszeniu” dalszych prac, gdy termin ukończenia etapu I upływał 30 listopada 2018 r., było oczywiste, iż wobec wyraźnego braku woli powódki ukończenia przedmiotu umowy nie zostanie on wykonany i oddany w terminie. Czynu zabronionego ani nienależytego wykonania umowy po stronie pozwanego nie sposób upatrywać również w tym, że powódka poniosła określone koszty w związku z wykonywaniem umówionego dzieła (nie przewidziane przez strony w chwili zawierania umów), by ostatecznie dzieła tego nie ukończyć i nie oddać pozwanemu. Na pozwanym nie spoczywało zatem żadne zobowiązanie czy to z tytułu czynów niedozwolonych czy z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania do zapłaty, żądanych przez powódkę kwot (ponad zasądzoną kwotę 64.944 zł). W związku z odstąpieniem od umowy powódce na podstawie art. 494 k.c. przysługiwałoby natomiast roszczenie o zwrot w naturze elementów umówionych dzieł, które w toku realizacji umów przed odstąpieniem od nich dostarczyła pozwanemu, jednakże roszczenie takie nie było objęte powództwem w niniejszej sprawie, ani też powódka nie udowodniła (ani nawet nie twierdziła), że takie wydanie ich w naturze jest niemożliwe i w związku z tym domaga się zwrotu ich wartości.

Jak już sygnalizowano we wcześniejszych rozważaniach art. 494 k.c. ma charakter autonomiczny w stosunku do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i wyłącza ich zastosowanie do rozliczenia stron w związku z odstąpieniem od umowy spowodowanym naruszeniem zobowiązania przez jedną ze stron, tym samym w ocenie Sądu brak było również podstaw do uwzględnienia powództwa na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.), czy też o świadczeniu nienależnym (art. 410 k.c.). Powódka nie wykazała bowiem przesłanek zastosowania żadnego z tych przepisów, w tym w szczególności nie wykazała zaistnienia w stanie faktycznym niniejszej sprawy przesłanek żadnego z czterech roszczeń kondykcyjnych uregulowanych w art. 410 k.c. (tj. condictio indebiti, condictio causa finita, condictio ob rem, condictio sine causa). W stanie faktycznym niniejszej sprawy nie zaistniała bowiem ani sytuacja, w której powódka świadczyłaby na rzecz pozwanego, w sytuacji, gdy nie była do tego zobowiązana, ani sytuacja, w której podstawa ta istniałaby w chwili spełnienia świadczenia, ale po jego spełnieniu upadła (bowiem regulacja tak art. 494 k.c. jak i art. 395 § 2 k.c. ma charakter szczególny i wyłącza zastosowanie condictio causa finita), ani sytuacja, w której podstawa świadczenia jeśli nie występowała to nie zaistniała także w wyniku spełnienia świadczenia dokonywanego w realizacji określonego celu mającego uzasadnić przysporzenie, ani wreszcie sytuacja, w której doszło by do spełnienia świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

Ustalając stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd opierał się wyłącznie na dowodach z przedstawionych przez strony dokumentów, przy czym żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności.

Powódka podnosiła jedynie, że notatki ze spotkań z 9 października 2017 r. oraz z 18 maja 2018 r. nie odzwierciedlają rzeczywistych ustaleń poczynionych przez strony podczas tych spotkań, z kolei pozwana wnosiła o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków P. S. i K. N., którzy mieliby potwierdzić, że notatki te odzwierciedlają przebieg spotkań. Z kolei powódka sprzeciwiała się wyraźnie przeprowadzeniu tego dowodu podnosząc, iż rozbieżność stanowisk stron jak i ich treść przedstawiona jest w obszernej korespondencji złożonej jako dowody do akt sprawy.

Sąd w konsekwencji pominął dowód z zeznań świadków powołanych przez pozwaną na podstawie art. 235² § 1 pkt 1 w zw. z art. 458¹⁰k.p.c., mając na uwadze, że kwestia treści tych notatek nie miała istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy w świetle pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego. Sąd za zbędne uznał również przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron z uwagi na to, iż rzeczywiście przebieg współpracy stron i wzajemnego informowania się o stanie realizacji łączących je umów, czy też komplikacji z ich realizacją, w sposób obszerny utrwalony został w złożonych przez strony dokumentach. Sąd nie powziął przy tym wątpliwości co do autentyczności tych dokumentów, traktując przy tym dokumenty prywatne stosownie do art. 245 k.p.c., a zatem jako dowód, że podpisująca dokument osoba złożyła oświadczenie o określonej treści, nie zaś jako dowód tego, że istniał w rzeczywistości określony stan, który miał istnieć według przekonania osoby składającej dane oświadczenie, co dotyczyło w szczególności formułowanych przez strony ocen zasadności przedstawianych przez powódkę roszczeń o podwyższenie ryczałtu i istnienia ku niemu podstaw.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 oraz z art. 100 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy i dokonując stosunkowego rozliczenia między stronami kosztów procesu zgodnie ze stopniem, w jakim wygrały sprawę, przy czym powódka dochodziła zapłaty łącznie 297.537 zł, zaś wygrała tylko co do kwoty 64.944 zł, co sprawia, iż wygrała w 21,83%, natomiast pozwany wygrał w 78,17%.

Na koszty postępowania poniesione przez powódkę złożyła się opłata stosunkowa od pozwu w wysokości 14.876,35 zł (stosownie do art. 13 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), natomiast na koszty poniesione przez pozwanego złożyła się kwota 10.800 zł tytułem wynagrodzenia jednego zawodowego pełnomocnika będącego radcą prawnym stosownie do art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c. i według stawki określonej w § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

Ponieważ powódka wygrała w 21,83%, to w takiej części poniesione przez nią koszty postępowania okazały się niezbędne do celowego dochodzenia jej spraw i w związku z tym pozwany winien zwrócić jej kwotę 3.247,51 zł. Z kolei pozwany wygrał w 78,17% i w takiej części poniesione przez niego koszty były niezbędne do celowej obrony, wobec czego powódka powinna zwrócić mu kwotę 8.442,36 zł. Powódka winna w konsekwencji wrócić pozwanemu tytułem kosztów postępowania różnicę, tj. kwotę 5.194,85 zł.

VIII GC 207/21

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE