Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 163/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 27 lipca 2022 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy P. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 30 grudnia 2020 r. sygn. akt III U 792/20

1. oddala apelację,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. na rzecz P. M. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.08.2020r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. Inspektorat w K. ponownie ustalił P. M. wysokość emerytury oraz wznowił wypłatę świadczenia. Ustalając wysokość emerytury organ rentowy przeliczył okres pracy górniczej wnioskodawcy w rozmiarze 345 miesięcy przelicznikiem 1,2.

Z uzasadnienia tej decyzji wynika, że ZUS do ustalenia prawa do emerytury górniczej nie uznał okresu pracy od 01.10.1991r. do 31.05.1993r., ponieważ dokumentacja nadesłana przez pracodawcę nie potwierdza jednoznacznie jaki był charakter pracy wykonywanej przez odwołującego w tym okresie, tj. czy w tym okresie odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę górniczą na odkrywcę w kopalni węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, w okresie od 01.10.1991r. do 31.05.1993r. na stanowisku określonym w załączniku nr 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r., tj. elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce. ZUS uznał, że z dokumentów otrzymanych z zakładu pracy wynika, że w ww. okresie odwołujący był zatrudniony na stanowisku pomocnika elektromontera, a stanowisko to nie zostało wymienione w ww. rozporządzeniu jako stanowisko, na którym wykonywana jest praca górnicza określona w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej. Ponadto ZUS nie uwzględnił do ustalenia prawa do emerytury w wymiarze półtorakrotnym okresu pracy górniczej od 01.01.1995r. do 30.07.2020r. wskazanego w świadectwie wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 28.02.2020r. i w zaświadczeniu z 30.07.2020r. jako zatrudnienie na stanowisku: rzemieślnicy zatrudnieni na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń wymienionym w załączniku nr 3 cz. III pkt 7 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty. ZUS wskazał, że z wyjaśnień zakładu pracy wynika, że w okresie od 01.01.1995r. do 28.02.2009r. odwołujący zajmował stanowiska: elektromonter, samodzielny elektromonter, które wymienione zostały w zał. 2 ww. rozporządzenia. Podano nadto, że nadesłana przez pracodawcę dokumentacja nie potwierdza jednoznacznie jaki był charakter pracy wykonywanej przez P. M. w tym okresie oraz w okresie od 01.03.2009r. do 30.07.2020r., kiedy zajmował stanowiska rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku, starszego rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku, tj. czy wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę górniczą w rozumieniu art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył P. M. o zmianę decyzji i przyznanie prawa do przeliczenia okresu pracy górniczej z zastosowaniem odpowiedniego przelicznika, tj. przelicznika 1,2 za okres pracy górniczej od 01.10.1991r. do 31.05.1993r. oraz przelicznika 1,8 za okres od 01.01.1995r. do 30.07.2020r. Domagał się również zasądzenia od organu rentowego kosztów postępowania. Wskazał, że w okresie od 01.10.1991r. do 31.05.1993r. był zatrudniony jako pomocnik elektromontera w Oddziale (...), który zajmował się remontami i naprawami maszyn układu KTZ na odkrywce. W tym okresie w angażu miał wpisane stanowisko pomocnika elektromontera, ale stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wszystkie prace charakterystyczne dla elektromontera na odkrywce. Zmiana angażu z elektromontera na pomocnika elektromontera była najprawdopodobniej spowodowana zmianą zasad wynagradzania i tabeli wynagrodzeń. Odwołujący wskazał również, że od 01.01.1995r. był zatrudniony w oddziale (...), w brygadzie zajmującej się remontami i naprawami bieżącymi koparek i zwałowarek. Wszystkie prace wykonywane były bezpośrednio na koparkach i zwałowarkach w ruchu zakładu górniczego. Podczas remontu maszyny nie były wycofywane z ruchu zakładu górniczego, znajdowały się bezpośrednio na froncie roboczym, często pracowały. Odwołujący wskazał również, że w okresie od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. pracował w oddziałach utrzymania ruchu odkrywki J., bezpośrednio na koparce (...).

Wyrokiem z 30 grudnia 2020 r. sygn. akt III U 792/20 Sąd Okręgowy w Koninie zmienił zaskarżoną decyzje w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy P. M. prawo do obliczenia wysokości emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy od 1 października 2013 r. do 30 lipca 2020 r. zgodnie z dołączoną ewidencją dniówek półtorakrotnych, a nadto do zastosowania przelicznika 1,2 okresu pracy górniczej od 1 października 1991 r. do 31 maja 1993r. (pkt 1 wyroku), w pozostałym zakresie odwołanie oddalił – pkt 2 oraz koszty zastępstwa procesowego wzajemnie zniósł – pkt 3 wyroku.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

P. M. (ur. (...)) podjął pracę w (...) w K. od dnia 15.07.1988r. Został zatrudniony na stanowisku elektromontera w Oddziale (...) Odwołujący pracował na tym stanowisku do dnia powołania do służby wojskowej, tj. do 27.10.1989r.

Po zakończeniu służby wojskowej, w dniu 10.05.1991r. ubezpieczony ponownie podjął pracę w (...) na stanowisku elektromontera w Oddziale (...). Oddział ten zastąpił oddział (...) i zajmował się remontami i naprawami maszyn podstawowych na wszystkich odkrywkach kopalni. W czasie prowadzenia remontu maszyny podstawowe (koparki i zwałowarki) były wyłączone z ruchu, nie urabiały urobku, nie zwałowały terenu i były odsuwane na bezpieczną odległość od skarpy. Bieżącą konserwacją zajmowały się brygady oddziałów górniczych np. JE-1, PE-1, LE-1. Odwołujący pracował przy remontach maszyn podstawowych wykonując prace jako elektromonter. Pracował głównie przy remontach koparek, sporadycznie uczestniczył w remontach zwałowarek. Remonty maszyn trwały maksymalnie do 6 tygodni. Po zakończeniu remontu konkretnej koparki czy zwałowarki pracownicy oddziału (...), w tym także odwołujący, byli przenoszeni na remont innej maszyny na tej samej lub innej odkrywce.

Od dnia 01.10.1991r. stanowisko odwołującego określano jako pomocnik elektromontera i nadal pracował on w Oddziale (...) W zakresie jego obowiązków nic się nie zmieniło. Odwołujący posiadał uprawnienia elektromontera a zmiana stanowiska pracy związana była z zawartym przez kopalnię porozumieniem ze związkami zawodowymi, które dotyczyło cofnięcia kategorii zaszeregowania, w celu zmniejszenia ich ilości. Cofnięto wówczas dwóm – trzem grupom kategorie, co nie wpłynęło na wysokość otrzymywanego wynagrodzenia.

Od dnia 01.06.1993r. P. M. powrócił do pracy na stanowisku elektromontera w (...), a charakter i rodzaj powierzonych mu obowiązków nie uległ zmianie.

W dniu 25.06.1997r. odwołujący uzyskał uprawnienia w zakresie gospodarki energetycznej i pozwalające na prowadzenie eksploatacji na stanowisku eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, tj. sieci elektroenergetycznych, urządzeń prostownikowych, urządzeń akumulatorowych, kondensatorów energetycznych, elektrycznych urządzeń napędowych, elektrycznych spawarek i zgrzewarek, urządzeń oświetlenia elektrycznego do 30 kW. W związku z powyższym od dnia 01.02.1998r. powierzono mu stanowisko samodzielnego elektromontera, a zakres jego obowiązków nie uległ zmianie.

Od dnia 01.05.2008r. stanowisko odwołującego określano jako samodzielny elektromonter na odkrywce. Charakter i rodzaj wykonywanych przez niego obowiązków również nie zmienił się.

Następnie od dnia 01.03.2009r., po zmianie taryfikatora kwalifikacyjnego, stanowisko zajmowane przez wnioskodawcę określono jako rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku. Zakres obowiązków odwołującego na tym stanowisku również nie uległ zmianie.

Od dnia 01.10.2013r., z uwagi na rozwiązanie oddziału (...), P. M. został przeniesiony do Oddziału (...) odkrywki J. (...), który zajmował się bieżącą konserwacją i utrzymaniem ruchu maszyn podstawowych. Pracował wówczas bezpośrednio na koparce węglowej (...) i wchodził w skład załogi obsługującej koparkę. Następnie pracował na koparce węglowej (...). Odwołujący uczestniczył wówczas w przeglądach i wykonywał prace elektryczne przy bieżącej obsłudze i konserwacji koparki. Do jego obowiązków należało m.in. utrzymywanie w należytym stanie technicznym wszystkich urządzeń elektrycznych zabudowanych na koparce, dokonywanie czynności eksploatacyjnych w terminie i w zakresie określonym w „Ramowym harmonogramie pomiarów i prób, oględzin, przeglądów, konserwacji, remontów oraz badań stanu technicznego urządzeń elektroenergetycznych” oraz obowiązującymi instrukcjami i przepisami w ruchu zakładu górniczego, obserwowanie wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej i dokonywanie na tej podstawie oceny właściwej eksploatacji urządzeń elektrycznych, zgłaszanie zapotrzebowania na części zamienne do zapewnienia ciągłości pracy urządzeń na zmianie, wykorzystywanie postojów koparki do wykonania konserwacji lub przeglądu wynikającego z harmonogramu oraz ewentualnych napraw urządzeń, współpraca z pracownikami obsługi górniczej oraz innych branż przy usuwaniu usterek i awarii w pracy koparki. Odwołujący nie był oddelegowywany do innej pracy.

Z dniem 01.06.2014r. część zakładu pracy, w której zatrudniony był P. M. została przejęta przez (...) Sp. z o.o. Odwołujący nadal pracował na stanowisku rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku i pracował w Oddziale (...) na odkrywce J.. Po przejściu do nowego zakładu pracy odwołujący wykonywał te same obowiązki.

Następnie w dniu 01.08.2017r. pracownicy zatrudnieni w (...) zostali przejęci przez (...) Sp. z o.o. w K.. Odwołującemu od dnia 01.03.2018r. powierzono obowiązki starszego rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku, a od dnia 01.08.2018r. pełnił od również funkcję gospodarza. Charakter jego pracy nie uległ zmianie.

Pracodawca od 01.01.1995r. prowadził wnioskodawcy ewidencję dniówek półtorakrotnych, w której wykazywał wszystkie dni pracy ubezpieczonego, przyjmując, że praca przy remoncie maszyn podstawowych należy do kategorii pracy w przodku.

W dniu 03.03.2020r. ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o przyznanie emerytury górniczej. Zawnioskował również o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. Do wniosku dołączył wykaz dniówek półtorakrotnych za okres od stycznia 1995r. do stycznia 2020r. i zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu.

Do wniosku dołączył również świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 28.02.2020r., w którym pracodawca (...) Sp. z o.o. w K. potwierdził, że P. M. jest tam zatrudniony od dnia 15.07.1988r., w tym z dniem 01.06.2014r. przejęty na podstawie art. 23^{(

1 )}k.p. z (...) K., a z dniem 01.08.2017r. przejęty na podstawie art. 23^{(

1)} k.p. z (...) Sp. z o.o. W świadectwie tym potwierdzono wykonywanie przez P. M. stale i w pełnym wymiarze pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r.

-: od 15.07.1988r. do 26.10.1989r. - elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce – zał. 2 pkt 4,
-: od 10.05.1991r. do 31.12.1994r. – elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce – zał. 2 pkt 4,
-: od 01.01.1995r. do nadal - rzemieślnicy zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – zał. 3/III pkt 7.

W świadectwie tym pracodawca wymienił również pozostałe okresy pracy P. M. w zakładzie:

-: od 27.10.1989r. – 12.04.1991r. - służba wojskowa,
-: od 13.04.1991r. - 09.05.1991r. - ustawowa przerwa po wojsku.

Do świadectwa pracy górniczej dołączono pismo pracodawcy, w którym stwierdzono, że wnioskodawca nie miał weryfikowanej pracy górniczej ani dniówek półtorakrotnych przez komisję weryfikacyjną i wykonuje prace górnicze na odkrywce na rzecz (...) S.A.

W związku ze złożonym przez P. M. wnioskiem o emeryturę ZUS wszczął postępowanie wyjaśniające z pracodawcą.

W toku trwającego postępowania wyjaśniającego zakład pracy poinformował, że rozbieżności w nazewnictwie stanowisk pracy pomiędzy dokumentami do kapitału początkowego a świadectwem pracy górniczej wynikają z tego, że nazewnictwo stanowisk pracy stosowane w angażach przez (...) S.A. nie odpowiada nazewnictwu z rozporządzenia, jednakże rodzaj wykonywanych prac był tożsamy z nazewnictwem w rozporządzeniu. Ponadto pracodawca poinformował, że za okres od 01.01.1995r. do nadal odwołujący posiada ewidencję dniówek przodkowych i dlatego też jego praca w ww. okresie została zakwalifikowana jako praca na stanowisku z zał. 3/III pkt 7 rozporządzenia MPiPS z 23.12.1994r. – rzemieślnicy zatrudnieniu na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń. Zakład pracy wyjaśnił również, że P. M. pracował na odkrywce stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na oddziałach:

-: od 15.07.1988r. do 26.10.1989r. – Oddział (...)na stanowisku elektromonter,
-: od 10.05.1991r. do 30.09.1991r. – Oddział (...) na stanowisku elektromonter,
-: 01.10.1991r. do 31.05.1993r. – Oddział (...)na stanowisku pomocnik elektromontera,
-: od 01.06.1993r. do 31.01.1998r. – Oddział (...) na stanowisku elektromonter,
-: od 01.02.1998r. do 28.02.2009r. – Oddział (...) na stanowisku samodzielny elektromonter,
-: od 01.03.2009r. do 30.09.2013r. – Oddział (...) na stanowisku rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku,
-: od 01.10.2013r. do 31.05.2014r. – Oddział (...) na odkrywce J. na stanowisku rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku,
-: od 01.06.2014r. do 31.07.2017r. – Oddział (...) na odkrywce J. na stanowisku rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku,
-: od 01.08.2017r. do nadal – Oddział (...) na odkrywce J. na stanowisku rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku, starszy rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku.

Ponadto (...) przesłało zakres wykonywanych przez odwołującego prac sporządzony przez osobę dozoru oddziału, na którym odwołujący jest zatrudniony oraz charakterystykę stanowiska pracy starszy rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku obowiązującą w(...)Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego decyzją z dnia 20.05.2020r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę od 01.03.2020r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Ustalając wysokość emerytury organ rentowy przeliczył okres pracy górniczej wnioskodawcy w rozmiarze 340 miesięcy przelicznikiem 1,2. Wypłata emerytury uległa zawieszeniu, ze względu na kontynuowanie zatrudnienia przez P. M..

W dniu 30.07.2020r., w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, P. M. złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o podjęcie wypłaty emerytury oraz doliczenie okresu pracy. Do wniosku dołączył świadectwo pracy oraz zaświadczenie z dnia 30.07.2020r. wystawione przez (...) Sp. z o.o. Z zaświadczenia tego wynika, że P. M. od chwili wystawienia świadectwa pracy górniczej, tj. od 28.02.2020r. do 30.07.2020r. wykonywał pracę górniczą i równorzędną z pracą górniczą stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach według rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r., tj. rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – zał. 3/III pkt 7. Ponadto w zaświadczeniu tym zakład pracy poinformował, że po wystawieniu świadectwa wykonywania pracy górniczej z dnia 28.02.2020r. zakres i miejsce wykonywanych przez P. M. czynności na stanowisku: starszy rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku – gospodarz nie zmienił się. W zaświadczeniu tym pracodawca przedstawił również wykaz dniówek górniczych z przelicznikiem półtorakrotnym odwołującego za okres od 01.02.2020r. do 30.07.2020r.

Zaskarżoną decyzją z 19.08.2020r. ZUS ponownie ustalił odwołującemu wysokość emerytury i wznowił wypłatę świadczenia. Do obliczenia wysokości emerytury pozwany zastosował przelicznik 1,2 do 345 miesięcy pracy górniczej co dało łącznie 414 miesięcy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, zmienił zaskarżoną decyzje w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy P. M. prawo do obliczenia wysokości emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy od 1 października 2013 r. do 30 lipca 2020 r. zgodnie z dołączoną ewidencją dniówek półtorakrotnych, a nadto do zastosowania przelicznika 1,2 okresu pracy górniczej od 1 października 1991 r. do 31 maja 1993r. (pkt 1 wyroku), w pozostałym zakresie odwołanie oddalił – pkt 2 oraz koszty zastępstwa procesowego wzajemnie zniósł – pkt 3 wyroku.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy podkreślił, że w przedmiotowej sprawie spór nie dotyczy prawa do emerytury, ale ustalenia jej wysokości, w szczególności zaliczenia jako pracy górniczej okresu pracy od 01.10.1991r. do 31.05.1993r. i zastosowania do tego okresu przelicznika 1,2 oraz uznania w wymiarze półtorakrotnym okresu pracy górniczej od 01.01.1995r. do zakończenia zatrudnienia i zastosowania do tego okresu przelicznika 1,8.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Zgodnie natomiast z treścią przepisu art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin.

Na podstawie powyższego przepisu do chwili obecnej nie zostało wydane stosowne rozporządzenie dlatego też, zgodnie z treścią art. 194 ustawy w tym zakresie nadal znajduje zastosowanie rozporządzenie wydane na podstawie delegacji zawartej w poprzednio obowiązujących przepisach tj. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U.1995.2.8).

W załączniku nr 2 tego rozporządzenia określone są stanowiska, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego (a także przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących prace górnicze dla kopalń węgla brunatnego) uważa się za pracę górniczą. Wśród tych stanowisk pod pozycją 4 wymieniono stanowisko elektromontera maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromontera zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce.

Z przytoczonego brzmienia art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że w jego rozumieniu pracą górniczą jest wyłącznie zatrudnienie przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z wydobywaniem kopalin, polegającymi na pozyskiwaniu złóż siarki i węgla brunatnego na odkrywce, a więc zatrudnienie przy pracach ściśle górniczych, do których zaliczono roboty górnicze przy urabianiu i ładowaniu (w tym strzałowe i odwadniające), roboty transportowe przy przewozie nadkładu i złoża, miernicze oraz bieżące prace konserwacyjne utrzymujące sprawność techniczną agregatów i urządzeń wydobywczych. Zatem nie każda praca w kopalni węgla brunatnego, która funkcjonalnie związana jest z eksploatacją odkrywki, jest pracą górniczą, uprawniającą do emerytury górniczej. Analiza pracy górniczej, powinna się koncentrować na ustawowych warunkach pracy górniczej określonych w art. 50c ustawy emerytalnej, a nie na samej nazwie stanowiska (vide: wyroki Sądu Najwyższego: z 24.03.2011r., I UK 320/10, LEX 811824; z 03.02.2012r., I UK 290/11, OSNP 2013/1-2/16).

Praca wykonywana na stanowisku wymienionym w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia stanowi pracę górniczą uprawniającą do emerytury górniczej tylko wówczas, gdy odpowiada rodzajowi pracy określonemu w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 3.02.2012r., I UK 290/11, OSNP 2013/1-2/16).

Sąd Okręgowy podkreślił, że w przedmiotowej sprawie wyniki postępowania dowodowego, przeprowadzone przez Sąd pozwoliły na przyjęcie, że odwołujący w okresie od 01.10.1991r. do 31.05.1993r. wykonywał pracę górniczą na odkrywce. Był wówczas zatrudniony na stanowisku pomocnika elektromontera, ale faktycznie wykonywał obowiązki elektromontera maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce i pracę elektromontera zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce. Odwołujący posiadał niezbędne uprawnienia do pracy na stanowisku elektromontera. Powierzenie mu stanowiska pomocnika elektromontera wynikało wyłącznie ze zmiany w kopalni kategorii zaszeregowania. Odwołujący brał wówczas udział w remontach urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla. Wykonywał prace jako elektromonter przy bieżących robotach związanych z remontem koparek i zwałowarek. Swoje obowiązki wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce. Okres ten jest niewątpliwie okresem pracy górniczej i powinien zostać przeliczony przelicznikiem 1,2 przy ustalaniu wysokości emerytury wnioskodawcy.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami, do których stosuje się przelicznik 1,8, zgodnie z art. 50d ust. 1 ustawy, są okresy pracy w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych a także w drużynach ratowniczych.

W załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty wymienione zostały stanowiska, na których okresy pracy w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Spośród wymienionych w Dziale III Załącznika nr 3 stanowisk w kopalniach węgla brunatnego zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym w pkt 7 wymieniono pracę rzemieślników zatrudnionych na odkrywce w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujących prace mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Sąd I instancji zaznaczył, że z treści art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że nie każda praca wykonywana na odkrywce, nawet jeżeli odbywa się ona w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w powyższym rozporządzeniu z 23 grudnia 1994r. powinna być kwalifikowana jako zaliczana w wymiarze półtorakrotnym. Nie można bowiem dokonywać wykładni przepisów rozporządzenia od unormowania ustawowego, albowiem z powodu ogólności opisu wskazanego stanowiska pracy prowadziłoby to do sytuacji, że każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnionej na terenie wyrobiska (odkrywki) należałoby uwzględniać w wymiarze półtorakrotnym. Z tego wniosek, że jako prace wymienione w załączniku nr 3 mogą być uznane jedynie takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy Sąd I instancji stwierdził, że zaliczeniu do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie podlega okres zatrudnienia wnioskodawcy od 01.01.1995r. do 30.09.2013r. Odwołujący był wówczas zatrudniony jako elektromonter, samodzielny elektromonter, samodzielny elektromonter na odkrywce, rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku i wykonywał prace elektromontera przy remontach głównych maszyn podstawowych, które trwały około 6 tygodni. Na czas takiego remontu maszyna podstawowa była wyłączana z ruchu, nie wykopywała urobku ani nie prowadziła zwałowania. Długotrwałe wyłączenie z ruchu maszyny powoduje, że miejsce maszyny traci cechy przodka, mimo że znajduje się na odkrywce, a pracownik który pracuje przy remoncie nie wykonuje pracy bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku lub też przy innych pracach przodkowych. Pracując przy remoncie maszyn podstawowych odwołujący nie był narażony na uciążliwość środowiska pracy, jaka występuje w czasie pracy maszyn podstawowych, tj. hałas, wibracje, czy ruch samej maszyny o znacznych gabarytach, a warunki jego pracy nie odbiegały od warunków pracy na pozostałych częściach odkrywki.

Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, że za prace w przodku mogą być uznane jedynie takie okresy pracy na koparkach przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn wykonywane w ramach bieżącej obsługi pracującej maszyny lub wykonywane w trybie awaryjnym, tj. podczas doraźnych, krótkotrwałych napraw uszkodzonych elementów realizowanych w miejscu awarii maszyny podstawowej, bez jej wycofywania poza obręb aktualnego frontu wydobywczego lub zwałowego. Sąd Okręgowy zaznaczył, że z materiału dowodowego wynika, że takie prace odwołujący wykonywał w okresie od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. Został on wówczas przeniesiony do Oddziału (...), który zajmował się bieżącą konserwacją i utrzymaniem ruchu maszyn podstawowych. Pracował bezpośrednio na koparce węglowej (...), a następnie na koparce węglowej (...) i wykonywał prace elektryczne przy bieżącej obsłudze i konserwacji koparki. Tego rodzaju praca jest pracą wykonywaną bezpośrednio przy urabianiu urobku i przy innych pracach przodkowych, o której mowa w art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Następnie Sąd Okręgowy zacytował fragment uzasadnienia wyroku z 03.10.2017r. I UK 410/16 Sądu Najwyższego.

Reasumując Sąd Okręgowy podkreślił, że przypadku odwołującego w okresie od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. wszystkie czynniki wskazane w powołanym rozporządzeniu w załączniku nr 3 pkt 7 zaistniały kumulatywnie i niezależnie od nazwy stanowiska pracy okres tego zatrudnienia należy uznać za okres pracy górniczej w przodku, do którego stosuje się przelicznik 1,8.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do obliczenia wysokości emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. zgodnie z załączoną ewidencją dniówek półtorakrotnych, a nadto do zastosowania przelicznika 1,2 do okresu pracy górniczej od 01.10.1991r. do 31.05.1993r. (pkt 1 wyroku).

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione (pkt 2 wyroku).

Z uwagi na częściowe uwzględnienie żądania wnioskodawcy Sąd Okręgowy na podstawie art. 100 k.p.c. zniósł wzajemnie koszty zastępstwa procesowego (pkt 3 wyroku).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w części, tj. dotyczącej pkt 1 wyroku, zarzucając:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2020r., poz. 53 ze zm.) ustawy poprzez jego zastosowanie i nieuzasadnione stwierdzenie, że odwołujący w okresie od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. wykonywał pracę górniczą liczoną w wymiarze półtorakrotnym, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do błędnego przekonania, że odwołującemu przysługuje za ten okres prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8;

2. naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów, że odwołujący w okresie od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. wykonywał pracę górniczą w przodku o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornym okresie pracy takiej nie wykonywał,

3. niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy ustalił, odwołujący w okresie 01.10.2013r. do 30.07.2020r. wykonywał pracę górniczą w przodku o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornym okresie pracy takiej nie wykonywał.

Z uwagi na powyższe organ rentowy wniósł:

1) o zmianę wyroku Sądu I instancji w części dotyczącej pkt 1 wyroku, w którym Sąd przyznał odwołującemu prawo do obliczenia wysokości emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej od 01.10.2013r. do 30.07.2020r. i oddalenie odwołania w tym zakresie,

ewentualnie

2) o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

3) o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego okazała się bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania. W świetle powyższego zarzuty apelacji nie mogły prowadzić do zmiany wyroku.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy za sporny okres (od 01.10.1991 r. do 30.07.2020r.) zastosował - na podstawie art. 51 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przelicznik 1,2, a odwołujący domagał się przeliczenia okresu od 01.01.1995r. do 30.07.2020r. według przelicznika 1,8 zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt. 2 ustawy.

Organ rentowy zaskarżył wyrok Sądu I instancji w części (co do pkt 1 wyroku) zatem należało skontrolować czy Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że odwołującemu przysługuje prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy górniczej od dnia 01.10.2013 r. do 30.07.2020 r. zgodnie z ewidencją dniówek półtorakrotnych, bowiem tylko ten okres był przez organ rentowy kwestionowany w apelacji.

Sąd Apelacyjny przypomina, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej, stosownie do art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2018, poz. 1270 ze zm.), stosuje się następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

Stosownie z kolei do art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w myśl ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym (ust. 3).

W tym zakresie aktem prawnym nadal obowiązującym jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. 1995, nr 2 poz. 8 – dalej rozporządzenie z dnia 23.12.1994r.). Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia z dnia 23.12.1994 r., za pracę górniczą w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i w innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla tych kopalń, określoną w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (Dz. U. z 1994r., nr 84, poz. 385 – dalej ustawa o zaopatrzeniu em. górników), uważa się okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia (załącznik nr 2 - wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalni węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą). Z kolei § 3 stanowi, że za okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu em. górników, uważa się okresy pracy na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia (załącznik nr 3 - wykaz stanowisk pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym). Pod poz. 7 w przedmiotowym wykazie ujęto pracę w kopalni węgla brunatnego rzemieślników zatrudnionych na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Wykaz stanowisk pracy, określony w ww. załączniku nr 3 do rozporządzenia z 1994 r., czyli stanowisk tzw. kwalifikowanej pracy górniczej, odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru, określonego zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Za prace wymienione w załączniku nr 3 mogą więc być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które są związane bezpośrednio z wykonywaniem czynności w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach porządkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „innych prac przodkowych” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (tak wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11.02.2010 r., I UK 236/09, LEX 585722 i z dnia 21.02.2012 r., I UK 295/11, OSNP 2013/304/38).

Podkreślić należy, że przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być wykładane ściśle, a do oceny charakteru pracy górniczej, tym bardziej pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, nie mogą służyć ani zakładowe wykazy stanowisk, ani też protokoły komisji weryfikacyjnej, kwalifikujące określone zatrudnienie, jako pracę górniczą zaliczaną w takim wymiarze (por. wyrok SN z dnia 8.01.2014 r., I BU 12/13, wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28.06.2013 r., III AUa 1127/12, LEX 1369319, z dnia 14.03.2017 r., III AUa 965/16).

W przypadku sporu o kwalifikację danego stanowiska decydujące znaczenie dla uznania okresu zatrudnienia na tym stanowisku za pracę górniczą podlegającą zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym ma nie zatem nazwa stanowiska, lecz rodzaj faktycznie wykonywanej pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych) (tak: wyroki SN z dnia 18.03.2015 r., I UK 280/14, z dnia 2.06.2011 r., I UK 25/10 i z dnia 6.09.2011 r., I UK 70/11). Nie może tym samym o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez pracodawcę, ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy, dokonana przez komisję weryfikacyjną (tak: m.in. wyroki SN z dnia 22.04.2011 r., I UK 360/10, LEX nr 949021 i z dnia 6.09.2011 r., I UK 70/11, LEX nr 1102258 oraz postanowienie z dnia 19.01.2012 r., I UK 319/11, LEX nr 1215422), ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy, nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia z 1994 r. nie może zmieniać ani rozszerzać ustawowej definicji kwalifikowanej pracy górniczej. Innymi słowy, ocena pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach, tj. pojęciu tej pracy, a nie na samej nazwie stanowiska (tak: uzasadnienie wyroku SN z dnia 5.05.2011 r., I UK 382/10, LEX nr 863949).

Z uwagi na powyższe – ustalenie, że w spornym okresie praca górnicza ubezpieczonego miała ten kwalifikowany charakter, winno znaleźć oparcie w wynikach całego postępowania dowodowego.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zachodzą podstawy do uznania w niniejszej sprawie, iż w okresie 01.10.2013 r. do 30.07.2020 r. P. M. wykonywał pracę górniczą kwalifikującą się do zastosowania przy ustalaniu wysokości emerytury przelicznika 1,8, a tut. Sąd nie znajduje podstaw do uznania zasadności zarzutów apelującego w tym zakresie.

Pozwany organ rentowy, kwestionując stanowisko Sądu I instancji podniósł, że błędnie Sąd ten ustalił na podstawie materiału zgromadzonego w sprawie, że odwołujący w okresie od 01.10.2013 r. do 30.07.2020 r. wykonywał pracę górniczą bezpośrednio przy urabianiu urobku i innych pracach przodkowych, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. W ocenie organu rentowego ustalony przez Sąd I instancji charakter czynności wykonywanych przez odwołującego w spornym okresie od 01.10.2013 r. do 30.07.2020 r. wskazuje, że nie była to praca przodkowa, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, tj. aby odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze konserwacji, montażu i demontażu maszyn i urządzeń, natomiast jego głównym zadaniem było usuwanie awarii oraz dokonywaniem przeglądów i konserwacji urządzeń elektrycznych znajdujących się na koparkach węglowych i nadkładowych, co zdaniem apelującego nie mieści się w kategorii prac wymienionych załączniku nr 3 do rozporządzenia z 23.12.1994 r. Ponadto według pozwanego organu rentowego odwołujący nie udowodnił, że pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio w przodku przy urabianiu i ładowaniu urobku czy przy innych pracach przodkowych. Apelujący zwrócił również uwagę, że odwołujący nie wykonywał również prac przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, ponieważ ta część ww. przepisu odnosi się do kopalni węgla kamiennego, gdzie stosowane są obudowy korytarzy zapewniające stabilność i trwałość wyrobiska. Czynności odwołującego nie można zaliczyć także do prac przy montażu, likwidacji i transporcie maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Zauważyć należy, że rację ma pozwany tylko w takim zakresie, iż przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej pracownikom kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej na przodku tylko wówczas, gdy spełnia się łącznie następujące przesłanki: co do miejsca wykonywania pracy, co do rodzaju czynności i co do obsługi wskazanych w ustawie maszyn i urządzeń. Zdaniem Sądu Odwoławczego odwołujący właśnie spełnia wszystkie te przesłanki.

Z materiału dowodowego ustalonego w niniejszej sprawie przez Sąd I instancji wynika, że od dnia 01.10.2013r., na skutek rozwiązania oddziału (...), P. M. został przeniesiony do Oddziału (...)), który zajmował się bieżącą konserwacją i utrzymaniem ruchu maszyn podstawowych. Odwołujący pracował bezpośrednio na koparce węglowej (...) i wchodził w skład załogi obsługującej koparkę, następnie pracował na koparce węglowej (...). Odwołujący uczestniczył wówczas w przeglądach i wykonywał prace elektryczne przy bieżącej obsłudze i konserwacji koparki. Do jego obowiązków należało m.in. utrzymywanie w należytym stanie technicznym wszystkich urządzeń elektrycznych zabudowanych na koparce, dokonywanie czynności eksploatacyjnych w terminie i w zakresie określonym w „Ramowym harmonogramie pomiarów i prób, oględzin, przeglądów, konserwacji, remontów oraz badań stanu technicznego urządzeń elektroenergetycznych” oraz obowiązującymi instrukcjami i przepisami w ruchu zakładu górniczego, obserwowanie wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej i dokonywanie na tej podstawie oceny właściwej eksploatacji urządzeń elektrycznych, zgłaszanie zapotrzebowania na części zamienne do zapewnienia ciągłości pracy urządzeń na zmianie, wykorzystywanie postojów koparki do wykonania konserwacji lub przeglądu wynikającego z harmonogramu oraz ewentualnych napraw urządzeń, współpraca z pracownikami obsługi górniczej oraz innych branż przy usuwaniu usterek i awarii w pracy koparki. Odwołujący nie był oddelegowywany do innej pracy. Z dniem 01.06.2014r. część zakładu pracy, w której zatrudniony był P. M. została przejęta przez (...)Sp. z o.o. Odwołujący nadal pracował na stanowisku rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku i pracował w Oddziale (...) na odkrywce J.. Po przejściu do nowego zakładu pracy odwołujący wykonywał te same obowiązki. Następnie w dniu 01.08.2017r. pracownicy zatrudnieni w (...) zostali przejęci przez (...) Sp. z o.o. w K.. Odwołującemu od dnia 01.03.2018r. powierzono obowiązki starszego rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku, a od dnia 01.08.2018r. pełnił od również funkcję gospodarza, charakter jego pracy nie uległ zmianie. Z zeznań świadków i odwołującego wynika, że zajmował się on bieżącą obsługą pod względem elektrycznym tj. utrzymywaniem w należytym stanie technicznym wszystkich urządzeń elektrycznych zabudowanych na koparce, usuwaniem drobnych awarii koparki pracującej w przodku, która była w ciągłym ruchu.

W tym miejscu godzi się także zauważyć, że usuwanie awarii maszyny/koparki usytuowanej w przodku, wiąże się z dużym niebezpieczeństwem dla pracownika. Taki pracownik narażony jest na takie same niebezpieczeństwa, jak górnik pracujący bezpośrednio przy urabianiu kopaliny. Dlatego ustawodawca uznał, że tylko pracę w przodku bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach można zaliczyć do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym, a do wysokości emerytury w wymiarze 1,8. Wyższy przelicznik stosowany przy obliczaniu wysokości świadczenia za okresy pracy przodkowej, ma rekompensować pracę w trudnych warunkach i w zagrożeniu, które towarzyszą procesowi urabiania kopaliny.

Zauważyć należy, że przodek to wyrobisko, miejsce bezpośredniej pracy maszyn podstawowych i pomocniczych biorących udział w procesie produkcji (wydobycia). Judykatura niejednokrotnie zajmowała się pojęciem „pracy w przodku” w kopalniach węgla brunatnego. Zapatrywania na temat pojęcia „przodka” w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, są spójne i utrwalone w jednolitej linii orzeczniczej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 r., I UK 295/11, OSNP 2013 nr 3-4, poz. 38, z dnia 18 marca 2015 r., I UK 280/14, LEX nr 1712808, z dnia 11 lutego 2010 r., I UK 236/09, LEX nr 585722, z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 360/10, LEX nr 949021, z dnia 6 września 2011 r., I UK 70/11, LEX nr 1102258). Sąd Apelacyjny zapatrywania te podziela.

Wskazać zatem należy, iż praca odwołującego w okresie od 01.10.2013 r. do 30.07.2020 r. odpowiadała definicji prac przodkowych, zawartej w art. 50d, ust. 1, pkt. 1, tj. dotyczyła innych prac przodkowych bezpośrednio związanych z urabianiem urobku i prac przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Z uwagi na przeznaczenie technologiczne maszyn konserwowanych i naprawianych przez odwołującego, praca odbywała się na terenie „przodka eksploatacyjnego”, czyli tej części wyrobiska eksploatacyjnego, w której urabia się węgiel brunatny i nadkład łącznie z kopalinami towarzyszącymi.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że jeśli wcześniej w okresie od 01.01.1995r. do 30.09.2013r. pracował na odkrywce w charakterze elektromontera w brygadzie remontowej, gdzie zajmował się przede wszystkim głównymi maszyn podstawowych, gdzie remont jednej maszyny trwał około 6 tygodni, przy czym na czas takiego remontu maszyna była wyłączana z ruchu, nie wykopywała urobku ani nie prowadziła zwałowania i wówczas te naprawy nie odbywały się w przodku w znaczeniu art. 50d ust. 1 pkt. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie była to zatem praca świadczona „bezpośrednio” w przodku, ale w jego pobliżu, a dokonywane czynności nie polegały na obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu koparek i zwałowarek w trakcie urabiania, dlatego w ww. okresie nie doszło zatem tym bardziej do ziszczenia się kryterium „stałości” i „pełności” wymiaru czasu pracy. To jak wynika z materiału dowodowego charakter pracy odwołującego zmienił się od 01.10.2013r., odwołujący został wówczas przeniesiony do Oddziału (...), który zajmował się bieżącą konserwacją i utrzymaniem ruchu maszyn podstawowych. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego odwołujący pracował bezpośrednio na koparce węglowej (...), a następnie na koparce węglowej (...) i wykonywał pracę elektryczne przy bieżącej obsłudze i konserwacji koparki, a tego rodzaju praca jest pracą wykonywaną bezpośrednio przy urabianiu urobku i przy innych pracach przodkowych, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

W powyższym kontekście błędny okazał się zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. oraz błędu w ustaleniach faktycznych. Sąd Okręgowy wskazał, które dowody stanowiły podstawę ustalenia stanu faktycznego, którym z nich dał wiarę i z jakich przyczyn. W sposób logiczny przedstawił tok rozumowania prowadzący do wniosków stanowiących podstawę rozstrzygnięcia i nie przekroczył przy tym zasady swobodnej oceny dowodów. Wskazał, które z przytoczonych faktów miały dla sprawy istotne znaczenie.

Słusznie bowiem, na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie, Sąd I instancji uznał, iż odwołujący w okresie 01.10.2013 r. do 30.07.2020r. – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – prace rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku, zajmując się obsługą, naprawą i konserwacją maszyn znajdujących się w przodku. Odwołujący, zatem - stosownie do art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej - wykonywał prace odpowiadającą stanowisku w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Rzeczywiście wykonywana przez odwołującego praca w spornym okresie określona jest w treści załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia 23.12.1994 r. (III pkt 7 załącznika nr 3), tj. praca rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń. Powyższe oznacza, że sporny okres zatrudnienia (tj. od 01.10.2013 r. do 30.07.2020r. – zaskarżony w apelacji) odwołującego można zaliczyć zarówno do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, a tym samym - do wysokości emerytury z przelicznikiem 1,8.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji prawidłowo ustalił, iż odwołujący ma prawo do zaliczenia okresu pracy od 01.10.2013 r. do 30.07.2020 r. z zastosowaniem przelicznika 1,8 przy ustalaniu emerytury górniczej.

Nadto Sąd Apelacyjny wskazuje, że podziela stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku z dnia 03.10.2017r. I UK 410/16, na które również w swoim uzasadnieniu zwrócił uwagę Sąd I instancji.

Reasumując powyższe rozważania, wskazać należy, iż chybionym okazał się zatem zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 50d ust 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny zaznacza, że zarzuty sformułowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w apelacji są nietrafione i Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do ich uwzględnienia, zarzuty powołane w apelacji w żadnej mierze nie wzruszyły rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji. Sąd Apelacyjny po ponownym przeanalizowaniu materiału dowodowego zgromadzonego z niniejszej sprawie nie dopatrzył się naruszeń ze strony Sądu I instancji, postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący, Sąd dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz dokonał prawidłowej analizy zgromadzonego materiału dowodowego, co w konsekwencji przełożyło się na wydanie wyroku z 30.12.2020r.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw – punkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 240 zł – punkt 2 wyroku.

sędzia Marta Sawińska

III AUa 163/21

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE