Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 60/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Protokolant –

Starszy sekretarz sądowy Joanna Preizner - Offman

po rozpoznaniu 1 lutego 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w restrukturyzacji w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 21 grudnia 2020 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. w restrukturyzacji w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmA 60/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 21 grudnia 2020 r. nr (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej pozwany, Prezes UOKIK) po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. (dalej powód, Spółka):

I.  na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r., poz. 1076 i 1086) (dalej u.o.k.i.k.) uznał za naruszające zbiorowe interesy konsumentów praktyki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. polegające na:

1.  naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez zamieszczanie w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami nierzetelnych i nieprawdziwych informacji o całkowitej kwocie pożyczki, której wysokość obejmuje kredytowane koszty pożyczki w postaci prowizji, co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 pkt 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. z 2019 r., poz. 1083) (dalej u.k.k.), a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

2.  naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez niezamieszczanie w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

3.  pobieraniu od konsumentów, którzy opóźniają się ze spłatą pożyczki w terminie wynikającym z zawartych umów pożyczek, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim związanych z windykacją należności niezwiązanych bezpośrednio z zaspokojeniem roszczenia z przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie zawartej umowy pożyczki oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi, w zakresie, w jakim łącznie przekraczają limit ustawowy, co jest sprzeczne z art. 33a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

4.  niedokonywaniu obniżenia prowizji uiszczonej przez konsumenta w związku z zawarciem umowy pożyczki w przypadku spłaty pożyczki w całości lub części przed terminem, na jaki została zawarta umowa pożyczki, co jest sprzeczne z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

5.  stosowaniu w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości, zabezpieczenia, które jest nieadekwatne do warunków udzielanych pożyczek, co narusza dobry obyczaj rozumiany jako zachowanie zasady proporcjonalności w stosowaniu środków zabezpieczenia wierzytelności i stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 2070) (dalej u.p.n.p.r.), a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

6.  niepodawaniu w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości, informacji o wysokości kosztów (w tym kosztów pośredników w obrocie nieruchomościami), jakie pożyczkobiorca obowiązany jest ponieść w przypadku konieczności zaspokojenia przez pożyczkodawcę z przedmiotu zabezpieczenia lub informacji o sposobie ustalania wysokości tych kosztów, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

i nakazał zaniechanie ich stosowania;

II.  na podstawie art. 103 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r., poz. 1076 i 1086), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nadał niniejszej decyzji w zakresie pkt I sentencji decyzji rygor natychmiastowej wykonalności;

III.  na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r., poz. 1076 i 1086) nałożył na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w związku z praktykami stwierdzonymi w punktach I.1-I.6 sentencji niniejszej decyzji poprzez:

i) skierowanie listem poleconym lub doręczenie bezpośrednio - w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji – do wszystkich konsumentów, którzy w okresie od 1 kwietnia 2016 r. do 21 lipca 2017 r. zawarli umowy pożyczki ze (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W., sformułowanej w sposób czytelny i zrozumiały pisemnej informacji o treści:

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji z dnia 21 grudnia 2020 r. nr (...) uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. polegające na:

- naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez zamieszczanie w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami nierzetelnych i nieprawdziwych informacji o całkowitej kwocie pożyczki, której wysokość obejmuje kredytowane koszty pożyczki w postaci prowizji, co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 pkt 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. z 2019 r. poz. 1083), a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

- naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez niezamieszczanie w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

- pobieraniu od konsumentów, którzy opóźniają się ze spłatą pożyczki w terminie wynikającym z zawartych umów pożyczek, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim związanych z windykacją należności niezwiązanych bezpośrednio z zaspokojeniem roszczenia z przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie zawartej umowy pożyczki oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi, w zakresie, w jakim łącznie przekraczają limit ustawowy, co jest sprzeczne z art. 33a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

- niedokonywaniu obniżenia prowizji uiszczonej przez konsumenta w związku z zawarciem umowy pożyczki w przypadku spłaty pożyczki w całości lub części przed terminem, na jaki została zawarta umowa pożyczki, co jest sprzeczne z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

- stosowaniu w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości, zabezpieczenia, które może być nieadekwatne do warunków udzielanych pożyczek, co narusza dobry obyczaj rozumiany jako zachowanie zasady proporcjonalności w stosowaniu środków zabezpieczenia wierzytelności i stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 2070), a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

- niepodawaniu w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości, informacji o wysokości kosztów (w tym kosztów pośredników w obrocie nieruchomościami), jakie pożyczkobiorca obowiązany będzie ponieść w przypadku konieczności zaspokojenia przez pożyczkodawcę z przedmiotu zabezpieczenia lub informacji o sposobie ustalania wysokości tych kosztów, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, a tym samym stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

- oraz informacji (czcionką pogrubioną), że decyzja ta jest prawomocna, a także że: „Prawomocna decyzja Prezesa UOKiK ma charakter prejudykatu w indywidualnym postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu powszechnego wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie. Ponadto informujemy, iż wydanie niniejszej decyzji nie zamyka konsumentom drogi do indywidualnego dochodzenia roszczeń

- a ponadto adnotacji, że „Treść decyzji nr (...) jest dostępna na stronie www.uokik.gov.pl”

ii) złożenie na oficjalnej stronie internetowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. (w dacie wydania niniejszej decyzji jest to strona internetowa znajdująca się pod adresem (...) w terminie 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji jednostronnego oświadczenia o treści, jak w pkt III. i) powyżej w ten sposób, że:

- ww. oświadczenie powinno zostać umieszczone na stronie głównej i być utrzymywane przez okres 3 (trzech) miesięcy od daty opublikowania,

- tekst oświadczenia będzie wyjustowany oraz wpisany czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB #000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB #ffffff),

- tekst zostanie zamieszczony w górnej części strony głównej domeny (...) z możliwością zamknięcia informacji przez użytkownika;

oświadczenie ma być widoczne przez cały czas, gdy użytkownik jest na stronie (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),

- wielkość czcionki powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej na ww. stronie internetowej, tekst umieszczony w ramce, o rozmiarze takim, aby była ona w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z uwzględnieniem marginesu 2,5 cm z każdej strony,

- fragment oświadczenia o treści „na stronie www.uokik.gov.pl” powinien być zamieszczony w formie hiperłącza (linka) do niniejszej decyzji.

IV. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2020 r., poz. 1076 i 1086) nałożył na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W.:

1. karę pieniężną w wysokości 280.163 zł (słownie: dwieście osiemdziesiąt tysięcy sto sześćdziesiąt trzy złote), płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki określonej w punkcie I.1 niniejszej decyzji;

2. karę pieniężną w wysokości 280.163 zł (słownie: dwieście osiemdziesiąt tysięcy sto sześćdziesiąt trzy złote), płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki określonej w punkcie I.2 niniejszej decyzji;

3. karę pieniężną w wysokości 301.714 zł (słownie: trzysta jeden tysięcy siedemset czternaście złotych), płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki określonej w punkcie I.3 niniejszej decyzji;

4. karę pieniężną w wysokości 641.143 zł (słownie: sześćset czterdzieści jeden tysięcy sto czterdzieści trzy złote), płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki określonej w punkcie I.5 niniejszej decyzji;

5. karę pieniężną w wysokości 519.020 zł (słownie: pięćset dziewiętnaście tysięcy dwadzieścia złotych), płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki określonej w punkcie I.6 niniejszej decyzji.

V. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r., poz. 1076 i 1086) oraz na podstawie art. 263 § 1, art. 263 § 2 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.) (dalej k.p.a.) w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, obciążył (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. kosztami postępowania opisanego w punkcie I sentencji niniejszej decyzji w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w kwocie 79,40 zł (słownie: siedemdziesiąt dziewięć złotych czterdzieści groszy) i zobowiązał (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. do zwrotu tych kosztów Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 (czternastu) dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Odwołanie od powyższej Decyzji złożył powód, zaskarżając ją w całości i zarzucając naruszenie:

(A) przepisów prawa materialnego tj.:

i. art. 82 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 23 marca 2017 roku o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami w zw. z art. 5 pkt 7 u.k.k. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 4 u.k.k. w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 u.o.k.i.k. co wyrażało się w zastosowaniu na potrzeby oceny działania (...) (...) ustawowej definicji całkowitej kwoty kredytu, która nie obowiązywała w badanym okresie; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie przypisał (...) (...) przekazywanie informacji pożyczkobiorcom w sposób sprzeczny z ustawą o kredycie konsumenckim, a skoro działanie (...) (...) nie można przypisać bezprawności to również nie można mówić o stosowaniu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

ii. art. 4 ust. 2 pkt 1 u.k.k. (w brzmieniu sprzed 22 lipca 2017 roku) w zw. z art. 35 u.k.k. poprzez ich niezastosowanie, czego konsekwencją jest postawienie przez Prezesa UOKiK zarzutu w zakresie braku przekazywania informacji o RRSO oraz braku zwrotu prowizji (w związku z wcześniejszą spłatą) w przypadku umów pożyczki zabezpieczonych hipoteką, podczas gdy do 22 lipca 2017 roku przepisy nie przewidywały obowiązku przekazywania tego rodzaju informacji w ramach umów tego rodzaju; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie ocenił skalę działania powoda oraz błędnie przypisał mu w przypadku tych umów jakiekolwiek nieprawidłowości w zakresie informowania o RRSO bądź zwrotu prowizji;

iii. art. 11, 13 i 14 u.k.k. poprzez ich niezastosowanie, co doprowadziło do błędnej konkluzji, że informacje odnośnie CKK i RRSO mogą być konsumentowi przekazywane jedynie poprzez zamieszczenie informacji w tym przedmiocie w umowie; tymczasem ustawodawca nakłada na pożyczkodawcę obowiązki, które mogą być realizowane w dowolnej formie; tym samym Prezes UOKiK nie tylko błędnie ukierunkował postępowanie dowodowe, ale tym bardziej błędnie zarzucił powodowi niedochowanie obowiązków informacyjnych względem pożyczkobiorców;

iv. art. 33a u.k.k. w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 u.k.k. oraz art. 4 ust. 2 pkt 1 u.k.k. (w brzmieniu sprzed 22 lipca 2017 roku) poprzez błędne zastosowanie wspomnianych przepisów, czego skutkiem jest zarzucenie stosowania przez (...) (...) opłat windykacji w związku z umową przewłaszczenia (a nie umową pożyczki), ewentualnie w ramach umów pożyczki zabezpieczonych hipoteką, które nie stanowią kredytu konsumenckiego; w konsekwencji błędnie powodowi przypisano stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

v. art. 353 1 k.c. w zw. z art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 u.o.k.i.k. poprzez ich błędne zastosowanie sprowadzające się do przypisania powodowi stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej poprzez stosowanie w ramach swojej działalności zabezpieczenia w formie przewłaszczenia własności nieruchomości; tymczasem jest to instrument, który mieści się w ramach swobody umów, w badanym okresie nie podlegał żadnym szczególnym ograniczeniom ustawowym i był aprobowany przez doktrynę oraz judykaturę; nie ma również żadnej definicji pojęcia „proporcjonalności zabezpieczenia"; co więcej nawet w przypadku potwierdzenia, że takie działanie stanowi naruszenie dobrego obyczaju to całkowicie nielogiczne jest przypisywanie takiej praktyce skutku zniekształcenia (faktycznego bądź potencjalnego) zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, która musi być spełniona kumulatywnie; w konsekwencji Prezes UOKiK bezpodstawnie zarzuca powodowi stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej, co automatycznie przekłada się na nieprawidłowe stwierdzenie stosowania praktyki naruszającej zbiorowy interes konsumentów;

vi. art. 4 ust. ł u.p.n.p.r. w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 u.o.k.i.k. poprzez ich błędne zastosowanie sprowadzające się do przypisania powodowi stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej poprzez udzielanie niepełnej informacji o wysokości kosztów, które pożyczkobiorca będzie musiał ponieść w przypadku zbycia przedmiotu zabezpieczenia pożyczki; tymczasem tego rodzaju koszty stanowią zdarzenie przyszłe i niepewne zarówno co do zajścia, jak i przebiegu; ponadto wskazanie zryczałtowanych opłat z góry również byłoby negowane przez Prezesa UOKiK; nie można zatem uznać, że tego rodzaju ukształtowanie umowy narusza dobry obyczaj, a tym bardziej, że działanie takie wpisuje się w przesłankę „zniekształcenia (faktycznego bądź potencjalnego) zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, która musi być spełniona kumulatywnie; w konsekwencji Prezes UOKiK bezpodstawnie zarzuca powodowi stosownie nieuczciwej praktyki rynkowej, co automatycznie przekłada się na nieprawidłowe stwierdzenie stosowania praktyki naruszającej zbiorowy interes konsumentów;

vii. art. 24 ust. 3 u.o.k.i.k. poprzez jego niezastosowanie, skutkujące przypisaniu powodowi stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w ramach braku należytej informacji o całkowitym koszcie kredytu oraz RRSO, podczas gdy zarzucane przez Prezesa UOKiK działania wpisują się zaniechanie obejmujące sprecyzowaną grupę konsumentów, a więc byłaby to praktyka naruszające nie zbiorowy interes konsumentów, ale sumę indywidualnych interesów konsumentów;

viii. art. 106 ust. 1 u.o.k.i.k. poprzez nałożenie w ramach jednej decyzji na powoda kary pieniężnej, której wysokość przekracza 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary;

ix. art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art. 111 ust. 1 pkt 1) i ust. 3 pkt 1) lit. d w zw. z art. 115 § 2 k.k. w zw. z art. 8 § 1 k.p.a. poprzez nałożenie na powoda kar pieniężnych, które są niewspółmierne do skutków zarzuconych naruszeń, co w dużym prawdopodobieństwie będzie skutkować śmiercią powoda jako bytu prawnego wobec konieczności jego likwidacji, co będzie niekorzystne dla konkurencji, ale przede wszystkim dla konsumentów (którzy w ocenie Prezesa UOKiK zostali poszkodowani działaniem powoda); bezzasadnie stwierdzono po stronie działania powoda winę umyślną, co wiązało się z zaostrzeniem kary; jednocześnie Prezes UOKiK nie wziął pod uwagę wszystkich okoliczności łagodzących (zaniechanie praktyki, współpraca z organem) oraz przyjętych w judykaturze i doktrynie przesłanek oceny szkodliwości czynu, co przy prawidłowym procedowaniu winno skutkować dodatkowym obniżeniem nałożonych kar; tak samo Prezes UOKiK nie ograniczył podstawy przychodu w ramach nałożonej kary do sfery działalności powoda, która obejmuje udzielanie pożyczek, co winno wiązać się z przyjęciem podstawy wymiaru kary w wysokości niemal o połowę niższej;

x. art. 111 ust. 2 i 3 pkt 2 w zw. z art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. b i d u.o.k.i.k. poprzez ich niezastosowanie, sprowadzające się do nieuwzględnienia okoliczności łagodzących w ramach zarzucanych praktyk, tj. zaniechania stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu oraz współpracy z Prezesem Urzędu w toku postępowania; w konsekwencji ustalone w zaskarżonej decyzji kary obciążające powoda jawią się jako zawyżone i uwzględniające wyłącznie okoliczności obciążające;

(B) naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść wydanej decyzji, tj.:

i. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k. poprzez zaniechanie wszechstronnej oceny materiału dowodowego, które to zaniechanie prowadziło do błędnego wniosku, że pożyczkobiorcy nie byli informowani o wysokości RRSO, podczas gdy tego rodzaju informacje były w pierwszej kolejności zawarte w samych umowach, a w dalszej w załączniku do tych umów - Formularzu Informacyjnym Dotyczącym Pożyczki (Kredytu) Zabezpieczonego Przewłaszczeniem Nieruchomości na Zabezpieczenie; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie ustalił, że powód zaniechał przekazania pożyczkobiorcom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji o wysokości RRSO;

ii. art. 7 k.p.a. w zw. z art. 231 k.p.c. oraz art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k. poprzez dowolne domniemanie, że powód nie zaniechał stosowania zarzucanych praktyk po 21 lipcu 2017 roku, podczas gdy Prezes UOKiK nie posiadał jakiegokolwiek materiału, który dawałby podstawę do przyjęcia, że po wspomnianej dacie praktyki były kontynuowane; w konsekwencji Prezes UOKiK przy nakładaniu kar nie uwzględnił okoliczności łagodzących w postaci zaniechania stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania;

iii. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, która sprowadzała się do konkluzji, że samo zawarcie w umowie zastrzeżenia odsetek maksymalnych oraz zastrzeżenia opłat z tytułu czynności opłat windykacyjnych w oddzielnej tabeli skutkuje realizacją tych zapisów w praktyce; z analizowanego materiału dowodowego nie wynika, aby powód faktycznie pobierał z tytułu jednej umowy opłaty przekraczające maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie, zatem przypisywanie w tym zakresie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów jest nieuzasadnione;

iv. art. 7 kpa w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ( 2) § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k., co wyrażało się w pominięciu wnioskowanych przez (...) (...) wniosków dowodowych z zeznań świadków, pomimo, że wspomniane środki dowodowe miały służyć okolicznościom przeciwnym względem ustaleń faktycznych stanowiących podstawę do wydania decyzji i błędnego zarzucenia powodowi stosowania praktyk naruszających zbiorowy interes konsumentów;

v. art. 7a k.p.a. w zw. z art. 49 u.k.k. w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 u.o.k.i.k., poprzez przypisanie powodowi działania bezprawnego w ramach stosowania przepisu, który do 2019 roku był wykładany w sposób niejednolity wobec jego braku sprecyzowania, które nastąpiło dopiero w oparciu o orzecznictwo TSUE oraz Sądu Najwyższego; w konsekwencji uzasadnione wątpliwości budzi przerzucanie na przedsiębiorcę skutków nieprecyzyjnej legislacji (a przynajmniej takie wątpliwości występują w przypadku państwa cywilizowanego);

vi. art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. w zw. z art. 42 ust. 3 Konstytucji, poprzez brak wydania decyzji zobowiązującej, albowiem zaproponowane przez powoda rozwiązania miały „nie zabezpieczać dostatecznie interesów konsumentów”, a ponadto wobec prowadzenia postępowania wobec powoda przez Prokuraturę Okręgową (...) w W.; tymczasem proponowane przez powoda rozwiązania były dalej idące niż środki orzeczone w zaskarżonej decyzji; jednocześnie sam fakt, że toczy się postępowanie przygotowawcze jest faktem całkowicie bez znaczenia, a to wobec konstytucyjnej zasady domniemania niewinności; w konsekwencji należy wskazać, że działanie Prezesa UOKiK jawią się w tym przypadku jako sprzeczne z ideą powołania wspomnianego urzędu, albowiem jest nią przede wszystkim ochrona konkurencji i konsumentów; tymczasem niniejsze postępowanie wydaje się zmierzać jedynie do realizacji polityki fiskalnej państwa.

Mając na uwadze powyższe zarzuty powód wniósł o:

1)  uchylenie zaskarżonej Decyzji w całości, ewentualnie o jej zmianę stosownie do przebiegu i wyniku postępowania w przedmiocie niniejszego odwołania; w szczególności w przypadku braku uchylenia Decyzji o zmianę pkt IV decyzji poprzez odstąpienie od nałożenia na powoda kar pieniężnych, ewentualnie o obniżenie nałożonych na powoda kar pieniężnych do wartości minimalnej przewidzianej w u.o.k.i.k.;

2)  zasądzenie od pozwanego Prezesa UOKiK na rzecz powoda (...) sp. z o.o. w restrukturyzacji zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

3)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów wskazanych w odwołaniu, celem wykazania faktów oznaczonych w zakreślonych tezach dowodowych oraz w uzasadnieniu odwołania.

W odpowiedzi Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości, pominięcie wszystkich wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda w pkt (6) lit. B, C i D sentencji odwołania, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego 12 września 2013 r. pod nr (...). Zgodnie z wpisem do KRS przedmiotem prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej są m.in.: pozostałe formy udzielania kredytów, pozostałe pośrednictwo pieniężne, pozostała finansowa działalność usługowa gdzie indziej niesklasyfikowana z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych oraz pozostała działalność wspomagająca usługi finansowe z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych (dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z Rejestru Przedsiębiorców KRS według stanu na dzień 21 grudnia 2020 r., k. 7001-7004 akt adm.).

Jako pozabankowa pożyczkowa instytucja finansowa, (...) (...) Polska została wpisana również do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego pod nr (...) ( dowód: wydruk z Rejestru Instytucji Pożyczkowych według stanu na dzień 21 grudnia 2020 r., k. 7005 akt adm.).

Postanowieniem z 20 sierpnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XVIII Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych otworzył przyspieszone postępowanie układowe (...) (...) Polska i wyznaczył dla Spółki Nadzorcę Sądowego (dowód: postanowienie k. 6987-6988 akt adm.).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Spółka oferowała konsumentom pożyczki zabezpieczone na nieruchomościach poprzez ustanowienie hipoteki na rzecz Spółki bądź dokonanie przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie. W stosunkach z konsumentami przy zawieraniu ww. umów Spółka stosowała następujące wzorce umowne (dowód: k. 88-128 akt adm.):

a)  wzór umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” – obowiązujący od 01.04.2016 r.,

b)  wzór umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji” – obowiązujący od 01.04.2016 r.,

c)  Wniosek o udzielenie pożyczki wraz z deklaracją dochodowo-majątkową i oświadczeniem o stanie zobowiązań – obowiązujący od 23.11.2015 r.,

d)  Formularz informacyjny dotyczący pożyczki (kredytu) zabezpieczonego przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie – obowiązujący od 23.11.2015 r.,

e)  Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową – obowiązujący od 23.11.2015 r.,

f)  Formularz informacyjny dotyczący pożyczki (kredytu) zabezpieczonego hipoteką – obowiązujący od 23.11.2015 r.,

g)  Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową – obowiązujący od 23.11.2015 r.,

h)  Oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych – obowiązujący od 23.11.2015 r.,

i)  Regulamin pożyczek (...) (...) Polska – obowiązujący od 23.11.2015 r. do 16.05.2017 r.,

j)  Regulamin pożyczek (...) (...) Polska – obowiązujący od 17.05.2017 r.,

k)  Pouczenie o odstąpieniu od umowy pożyczki wraz ze wzorem oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki – obowiązujący od 17.05.2017 r.,

l)  wzór umowy przelewu (cesji) wierzytelności z polisy ubezpieczeniowej – obowiązujący od 17.05.2017 r.,

m)  wzór harmonogramu spłaty pożyczki – obowiązujący od 17.05.2017 r.,

n)  Tabela opłat i prowizji – obowiązująca od 23.11.2015 r. do 14.02.2017 r.,

o)  Tabela opłat i prowizji – obowiązująca od 15.02.2017 r.

W umowach pożyczki zabezpieczonej przez ustanowienie hipoteki na nieruchomości zawieranych przez (...) (...) Polska z konsumentami na podstawie wzorca umowy pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” oraz umowach pożyczki zabezpieczonych przez przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie zawieranych z konsumentami na podstawie wzorca umowy pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”, znajdują się postanowienia o treści „Strony zgodnie oświadczają, że:

1) całkowita kwota pożyczki wynosi … zł (słownie: ….),

2) całkowity koszt Pożyczki po stronie Pożyczkobiorcy obejmujący prowizję od udzielonej Pożyczki wynosi kwotę …, (słownie: …), przy założeniu, że Pożyczka zostanie wypłacona i spłacona w kwotach i terminach określonych w umowie,

3) całkowita kwota do zapłaty przez Pożyczkobiorcę/ów oznaczająca sumę całkowitej kwoty pożyczki, o której mowa powyżej, przypadająca do zwrotu w ramach prawidłowego wykonania postanowień niniejszej umowy, wynosi … zł (słownie: …)przy założeniu, że Pożyczka zostanie wypłacona i spłacona w kwotach i terminach określonych w umowie,

(…)” - § 1 ust. 4 i odpowiednio § 1 ust. 5 wskazanych powyżej wzorców umownych.

W umowach pożyczki zawieranych z konsumentami całkowita kwota pożyczki jest równa całkowitej kwocie do zapłaty (k.: 145-532, 659-1131, 1549-6876 akt adm.).

Tabela poglądowa na podstawie przykładowych umów:

Data zwarcia

Całkowita kwota

Całkowity koszt

Całkowita kwota

umowy pożyczki

pożyczki

pożyczki

do zapłaty

16.12.2016 r.

57.200 zł

20.100 zł

57.200 zł

27.07.2016 r.

89.800 zł

29.800 zł

89.800 zł

08.06.2016 r.

108.000 zł

28.000 zł

108.000 zł

11.05.2017 r.

48.000 zł

15.000 zł

48.000 zł

27.06.2017 r.

54.510 zł

16.510 zł

54.510 zł

18.04.2016 r.

120.000 zł

34.600 zł

120.000 zł

13.03.2017 r.

62.100 zł

18.045 zł

62.100 zł

19.12.2016 r.

53.480 zł

17.680 zł

53.480 zł

18.05.2016 r.

79.560 zł

21.060 zł

79.560 zł

23.03.2017 r.

73.440 zł

21.940 zł

73.440 zł

W umowach pożyczki zabezpieczonej hipoteką oraz umowach pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem na zabezpieczenie znajdują się postanowienia o treści „Strony zgodnie oświadczają, że: 6) rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi … %” -§ 1 ust. 4 pkt 6 i odpowiednio § 1 ust. 5 pkt 6 wskazanych powyżej wzorców umownych.

Spółka nie zamieszcza informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania (RRSO).

Wśród przekazanych przez Spółkę wraz z pismem z 23 listopada 2017 r. 10 umów pożyczki zabezpieczonych przewłaszczeniem na zabezpieczenie w 7 Spółka nie podała wysokości RRSO (dowód: umowy pożyczki w aktach adm. sprawy, k.: 149-156, 206-213, 259-262, 287-295, 337-343, 365-373, 399-405, 438-445, 483-489, 526-532 akt adm.).

Wśród przekazanych przez Spółkę wraz z pismem z 2 sierpnia 2018 r. 12 umów pożyczki zabezpieczonych na nieruchomości w 8 Spółka nie podała wysokości RRSO (dowód: umowy pożyczki w aktach adm. sprawy, k.: 659-665, 711-719, 752-760, 794-804, 831-839, 867-875, 905-908, 934-942, 984-994, 1042-1050, 1088-1093, 1122-1131 akt adm.).

Wśród przekazanych przez Spółkę wraz z pismem z 23 września 2019 r. 61 umów pożyczki zawartych z konsumentami, w przypadku których doszło do zbycia nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, w 25 Spółka nie podała wysokości RRSO i sposobu jej wyliczenia (dowód: umowy pożyczki w aktach adm. sprawy, k.: 1549-1558, 1687-1695, 1803-1809, 1904-1916, 2040-2047, 2138-2145, 2245-2253, 2355-2361, 2450-2458, 2570-2578, 2679-2687, 2795-2803, 2880-2889, 2973-2982, 3048-3057, 3157-3165, 3267-3276, 3375-3383, 3487-3497, 3579-3586, 3680-3688, 3772-3779, 3877-3886, 3976-3984, 4071-4078, 4180-4188, 4234-4242, 4311-4320, 4402-4210, 4474-4482, 4556-4563, 4650-4658, 4750-4758, 4811-4819, 4924-4932, 5003-5011, 5067-5075, 5165-5168, 5276-5284, 5359-5368, 5443-5451, 5507-5516, 5573-5580, 5643-5650, 5714-5723, 5779-5789, 5852-5860, 5914-5922, 5974-5980, 6023-6028, 6109-6117, 6193-6201, 6262-6270, 6367-6376, 6429-6437, 6526-6533, 6580-6590, 6643-6650, 6703-6707, 6785-6793, 6868-6876 akt adm.).

We wszystkich analizowanych umowach zawartych w 2016 r. Spółka uchyliła się od obowiązku poinformowania kredytobiorców o wysokości RRSO, zaś w analizowanych umowach zwartych w 2017 r. pojawiały się jedynie pojedyncze przypadki naruszenia ww. obowiązku (dowód: umowy pożyczki w aktach adm. sprawy, k. 1341-1349, 1391-1394, 1417-1419 akt adm.).

W umowach pożyczki zabezpieczonej hipoteką oraz umowach pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem na zabezpieczenie znajdują się postanowienia o treści:

„W przypadku nie zwrócenia Pożyczkodawcy przez Pożyczkobiorcę w terminie do dnia … roku, od dnia … roku (słownie: …) pozostała do spłaty kwota Pożyczki będzie oprocentowana odsetkami maksymalnymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 1 Kodeksu cywilnego obowiązującymi w dniu płatności, kapitalizującymi się.” – § 1 ust. 8 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie (w umowach zawartych z konsumentami postanowienie to jest zamieszczane w różnych ustępach § 1);

„W razie uchybienia obowiązkowi zwrotu całej Pożyczki w powyższym terminie Pożyczki (w tym wszelkich odsetek i innych należności należnych Pożyczkodawcy od Pożyczkobiorcy na podstawie niniejszego aktu notarialnego), Pożyczka przez okres opóźnienia z płatnością podlegać będzie oprocentowaniu odsetkami maksymalnymi za opóźnienie w rozumieniu 481 § 2 1 Kodeksu cywilnego obowiązującymi w dniu płatności, kapitalizującymi się. (…).”– § 1 ust. 12 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie (w umowach zawartych z konsumentami postanowienie to jest zamieszczane w różnych ustępach § 1);

„Z tytułu czynności windykacyjnych w przypadku braku spłaty kwot Pożyczki w terminach przewidzianych w Umowie, Pożyczkodawca pobierze opłaty zgodne z Tabelą Opłat i Prowizji.” – § 6 ust. 17 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie (w umowach zawartych z konsumentami postanowienie to jest zamieszczane w różnych paragrafach).

Ponadto w formularzach informacyjnych stosowanych przez Spółkę w pkt 3 „Koszty kredytu” (...) (...) Polska zamieszcza następujące informacje: „Stopa oprocentowania pożyczki przeterminowanej lub którejkolwiek przeterminowanej raty: OPROCENTOWANA ODESETKAMI MAKSYMALNYMI ZA OPÓŹNIENIE W ROZUMIENIU ART. 481 § 2 ( 1) KODEKSU CYWILNEGO OBOWIĄZUJĄCYMI W DNIU PŁATNOŚCI, KAPTIALIZUJĄCYMI SIĘ.”

Zgodnie z Tabelą Opłat i Prowizji obowiązującą od 23 listopada 2015 r. do 14 lutego 2017 r. Spółka zastrzegała sobie możliwość pobierania następujących opłat związanych z windykacją należności:

„Czynności monitoringu:

Opłata za wystawiony monit papierowy lub wezwanie – 30 PLN

Opłata za monit telefoniczny - 9 PLN

Opłata za monit sms – 2 PLN

Opłata za wizytę terenową – zgodnie z kosztami rzeczywistymi, min 300 PLN”

„Pozostałe:

Opłata za windykację przez firmę zewnętrzną – opłata wg. Kosztów rzeczywiście poniesionych, ale nie większa niż 20% wymagalnej należności Pożyczkodawcy”

W Tabeli opłat i Prowizji obowiązującej od 15.02.2017 r. Spółka zastrzega możliwość pobierania następujących opłat związanych z windykacją należności:

„Czynność windykacyjna:

Opłata za wystawiony monit papierowy – 25 PLN

Opłata za wystawione wezwanie do zapłaty oraz ostateczne wezwanie do zapłaty – 30 PLN

Opłata za monit telefoniczny – 9 PLN

Opłata za monit sms – 2 PLN

Opłata za wizytę terenową - zgodnie z kosztami rzeczywistymi, min 300 PLN

Opłata za windykację przez firmę zewnętrzną – opłata wg. Kosztów rzeczywiście poniesionych, ale nie większa niż 20% wymagalnej należności Pożyczkodawcy”.

W aktach sprawy znajdują się faktury VAT wystawione przez Spółkę wobec konsumentów-pożyczkobiorców z tytułu obciążenia ich opłatami za czynności windykacyjne (poniżej katalog przykładowy):

- Faktura VAT nr (...) z 6 lipca 2017 r.,

- Faktura VAT nr (...) z 30 czerwca 2017 r.,

- Faktura VAT nr (...) z 22 września 2017 r.,

- Faktura VAT nr (...) z 22 września 2017 r.,

- Faktura VAT nr (...) z 30 sierpnia 2017 r.

(dowód: faktury VAT w aktach adm. sprawy, k.: 697-710, 745 i 748, 788-789 i 791, 863, 899-900, 931-933, 981-983, 1033-1041, 1082-1087, 1159-1165, 1222, 1225, 1230, 1240-1241, 1257-1259, 1265-1268, 1272-1273, 1276, 1661, 1663-1671, 1675-1677, 1789-1802, 1902-1903, 2012-2021, 2114-2115, 2232-2244, 2337-2354, 2443-2449, 2557-2569, 2670-2678, 2783-2794, 2872-2879, 2966-2972, 3042-3047, 3144-3156, 3258-3266, 3363-3374, 3471-3486, 3568-3578, 3674-3679, 3758-3771, 3866-3876, 3966-3975, 4060-4070, 4173-4179, 4231-4233, 4306-4311, 4391-4401, 4464-4473, 4548-4555,4636-4649, 4742-4749, 4808-4810, 4914-4923, 4997-5002, 5065-5066, 5155-5164, 5270-5275, 5437-5442, 5506, 5571-5572, 5640-5642, 5708-5713, 5776-5778, 5841-5851, 5912-5913, 5972-5973, 6020-6022, 6106-6108, 6185-6192, 6255-6261, 6362-6266, 6428, 6524-6525, 6578-6579, 6698-6702, 6781-6784, 6856-6867, 6950-6964 akt adm.).

W umowach pożyczki zabezpieczonej hipoteką oraz umowach pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem na zabezpieczenie znajduje się postanowienie o treści: „(…) Realizując wcześniejszą spłatę pożyczki Pożyczkodawca obniża całkowity koszt Pożyczki o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania niniejszej umowy, z wyłączeniem prowizji, która jest bezzwrotna.” – § 1 ust. 17 in fine wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie.

W 73 przypadkach spośród 196 wszystkich zawartych umów pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie i w 41 przypadkach spośród 83 wszystkich zawartych umów pożyczki zabezpieczonej ustanowieniem hipoteki na nieruchomości doszło do wcześniejszej spłaty pożyczki w całości przez terminem (dowód: k. 1320 akt adm.).

W umowach pożyczki zabezpieczonej hipoteką oraz umowach pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem na zabezpieczenie znajdują się postanowienia o treści:

a)  „Pożyczkodawca będzie uprawniony do sprzedaży Lokalu na następujących warunkach: (…) 2) po upływie okresu, o którym mowa w pkt 1 powyżej w sytuacji braku sprzedaży Lokalu na warunkach wskazanych w pkt. 2, Pożyczkodawca ma prawo obniżyć oferowaną cenę sprzedaży i dokonać sprzedaży Lokalu” - § 4 ust. 3 pkt 2 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie,

b)  „Na pisemny wniosek Pożyczkobiorcy, Strony przystąpią do negocjacji w sprawie przedłużenia terminu na spłatę Pożyczki, jeżeli Pożyczkobiorca w terminie spłaci wszystkie raty. Przedłużenie terminu na spłatę Pożyczki wymaga aneksu w formie aktu notarialnego do niniejszej umowy, przy czy taka zamiana wydłużająca termin spłaty będzie się wiązała z zapłatą przez Pożyczkobiorcę prowizji na rzecz Pożyczkodawcy.”- § 1 ust. 10 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie,

c)  „Pożyczkobiorca oświadcza, że wartość Lokalu ustalił po zasięgnięciu informacji m.in. w biurach nieruchomości, ogłoszeniach w prasie i określa ją na kwotę … zł (słownie: …) brutto i oświadcza, że jest to wartość nieekwiwalentna w stosunku do kwoty udzielonej Pożyczki” – § 4 ust. 71 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie,

Kształtowanie się wysokości zabezpieczenia w stosunku do wartości nieruchomości w umowach pożyczki udzielanych przez Spółkę prezentuje poniższe zestawienie sporządzone dla przekazanych przez Spółkę umów pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie, w których doszło do zbycia nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia (katalog przykładowy):

Data zawarcia

Całkowita kwota

Wartość

Stosunek wartości

umowy

do zapłaty

nieruchomości

zabezpieczenia do

określona w umowie

wartości

wierzytelności (%)

18.05.2016 r.

79.560 zł

120.000 zł

150%

19.12.2016 r.

53.480 zł

93.300 zł

174%

23.02.2017 r.

154.988,20 zł

280.000 zł

180%

18.04.2016 r.

120.000 zł

200.000 zł

167%

27.06.2017 r.

54.510 zł

120.000 zł

220%

11.05.2017 r.

48.000 zł

120.000 zł

250%

08.06.2016 r.

108.000 zł

170.000 zł

157%

27.07.2016 r.

89.800 zł

130.000 zł

145%

16.12.2016 r.

57.200 zł

150.000 zł

262%

27.04.2017 r.

71.000 zł

400.000 zł

563%

(dowód: umowy pożyczki w aktach adm. sprawy, k.: 145-532, 659-1131, 1549-6876 akt adm.)

W okresie od 6 kwietnia 2016 r. do 21 lipca 2017 r. Spółka zawarła 192 umowy pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie, z czego w przypadku 163 z tych umów wartość nieruchomości wynosiła ponad 150 % całkowitej kwoty do zapłaty, co stanowi 85% ogólnej liczby zawartych umów pożyczek w ww. okresie. Należy przy tym zauważyć, że stosunek wartości nieruchomości do całkowitej kwoty do zapłaty, sięgał w niektórych przypadkach nawet do 563%.

Rynkowa wartość nieruchomości stanowiących zabezpieczenie pożyczki może być wyższa niż wartość wskazywana w umowie przewłaszczenia na zabezpieczenie, czego przykładem są następujące umowy (dowód: k. 1540 akt adm.)

1)  umowa z dnia 19.12.2016 r., która zakończyła się przejęciem nieruchomości przez Spółkę, a następnie jej sprzedażą za kwotę 125.000 zł w sytuacji, gdy przy pożyczce wartość nieruchomości była oszacowana na 93.300 zł,

2)  umowa z dnia 13.03.2017 r., która zakończyła się przejęciem nieruchomości przez Spółkę, a następnie jej sprzedażą za kwotę 115.000 zł w sytuacji, gdy przy pożyczce wartość nieruchomości była oszacowana na 80.000 zł,

3)  umowa z dnia 08.06.2016 r., która zakończyła się przejęciem nieruchomości przez Spółkę, a następnie jej sprzedażą za kwotę 180.000 zł w sytuacji, gdy przy pożyczce wartość nieruchomości była oszacowana na 170.00 zł.

W umowach pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie znajduje się postanowienie o treści „Przy zbyciu Pożyczkodawca zobowiązuje się względem Pożyczkobiorcy do zwrotu w terminie 14 dni ewentualnej różnicy pomiędzy uzyskaną ceną sprzedaży Lokalu netto, a całkowitym kosztem Pożyczki, tj. pozostałą do spłacenia kwotą z tytułu udzielonej pożyczki oraz odsetek ustawowych od nieterminowej spłaty w pełnej wysokości oraz po odjęciu Opłat eksploatacyjnych i poniesionych kosztów sprzedaży, w tym w szczególności kosztów agencji nieruchomości i ogłoszeń”- § 4 ust. 7 1 umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie (przykładowy dowód: k. 290 akt adm.).

Spółka nakłada na konsumentów, z którymi zawarła umowy pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem nieruchomości, koszty pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości w przypadku zaspokojenia przez pożyczkodawcę z przedmiotu zabezpieczenia. W umowie sprzedaży nieruchomości z 28 lipca 2017 r. (repertorium A nr (...)) cena sprzedaży nieruchomości została rozdysponowana na spłatę należności dla (...) (...) Polska z tytułu udzielonej pożyczki oraz uregulowanie zobowiązania wobec pośrednika nieruchomości (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. wynikającego z zawartej umowy zlecenia. Prowizja dla pośrednika w sprzedaży nieruchomości wyniosła 2.460 zł (dowód: k. 197-202 akt adm.).

Obecnie Spółka nie jest stroną żadnej umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości, ale w przeszłości (...) (...) Polska zawierała umowy o pośrednictwo w zbyciu nieruchomości z 10 podmiotami (dowód: k. 641 verte i k. 1086-1213 akt adm.). Spółka przekazała dwie umowy sprzedaży nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia pożyczki z przewłaszczeniem na zabezpieczenie, w których doszło do sprzedaży za pośrednictwem podmiotów zewnętrznych, które otrzymały z tego tytułu prowizję (dowód: k. 641 verte i k. 1166-1185 akt adm.).

Od 1 kwietnia 2016 r. do 21 lipca 2017 r. (...) (...) Polska zawarła z konsumentami 196 umów pożyczki w oparciu o wzorzec umowny pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji” oraz 83 umowy pożyczki w oparciu o wzorzec umowny pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki”. (dowód: k. 1319-1320 akt adm.).

Ostatnie umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie na zabezpieczenie Spółka zawarła w dniu 21 lipca 2017 r. (dowód: k. 1278-1279 akt adm.).

Po 22 lipca 2017 r. Spółka nie zawierała z konsumentami żadnych umów pożyczki zabezpieczonej ustanowieniem hipoteki na nieruchomości na rzecz Spółki ( dowód: k. 642 verte akt adm.). W obrocie prawnym pozostają jednak umowy pożyczki, które są nadal wykonywane.

Wobec przedstawicieli Spółki prowadzone jest postępowanie przygotowawcze przez Prokuraturę Okręgową (...) w W. (sygn. PO.II.Ds. (...)), którego przedmiotem jest działalność pożyczkowa Spółki oraz stosowanie zabezpieczenia w postaci przeniesienia własności lokalu, którego wartość w znacznym stopniu przewyższa wartość zabezpieczanej wierzytelności, wskutek czego dochodzi do pozbawienia konsumentów nieruchomości zapewniającej im lokal do zamieszkania (dowód: k. 6974-6977 akt adm.).

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanowieniem z 5 lipca 2017 r. wszczął postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy w związku z działalnością (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (sygn.: (...)) (dowód: k. 80 akt adm.).

Postępowanie wyjaśniające wszczęte zostało w związku z otrzymanym przez Prezesa Urzędu zawiadomieniem Prokuratury Rejonowej w P. o nieprawidłowościach dotyczących działalności (...) (...) Polska w zakresie zawierania z konsumentami umów pożyczki, w szczególności w zakresie wysokości ustanawianej przez Spółkę prowizji z tytułu udzielenia pożyczki (dowód: k. 18-23 akt adm.).

Ponadto w toku postępowania wyjaśniającego do Prezesa Urzędu wpłynęło pismo od Rzecznika Finansowego zawierające zastrzeżenia ww. organu dotyczące umów pożyczki zawieranych przez (...) (...) Polska, w których zabezpieczeniem spłaty pożyczki jest przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie lub ustanowienie hipoteki na rzecz Spółki (dowód: k. 576-582 akt adm.).

W dniu 28 stycznia 2019 r. Prezes Urzędu, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, postanowieniem nr (...)postanowił o wszczęciu postępowania w sprawie stosowania przez Spółkę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w pkt I.1-I.6 sentencji Decyzji (dowód: k. 2-12 akt adm.).

Postanowieniem nr (...) z 28 stycznia 2019 r. Prezes Urzędu postanowił o zaliczeniu w poczet materiału dowodowego we wszczętym wobec Spółki postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów o sygnaturze (...) (...) zgromadzonych w postępowaniu wyjaśniającym o sygn. (...) (...) pism Spółki stanowiących odpowiedzi na wezwania Prezesa Urzędu, pisma Rzecznika Finansowego z dnia 11 kwietnia 2018 r. z załącznikami, a także dokumentów, które wpłynęły do Prezesa Urzędu, tj. pisma Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 2 maja 2017 r. przekazującego pisma Prokuratury Rejonowej w P. oraz zawiadomienia z dnia 5 października 2018 r. dotyczącego podejrzenia stosowania przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (dowód: k. 16–17 akt adm.).

W dniu 8 maja 2019 r. Prezes Urzędu wezwał Spółkę do przekazania informacji niezbędnych w prowadzonym postępowaniu, w tym dotyczących liczby zawartych z konsumentami umów (dowód: k. 1314-1315 akt adm.). Pismem z 24 maja 2019 r. Spółka przekazała żądane informacje (dowód: k. 1318-1321 akt adm.).

W piśmie z 16 maja 2019 r. Spółka wyraziła wolę złożenia zobowiązania w przedmiotowej sprawie (dowód: k. 1316 akt adm.). W piśmie z 27 czerwca 2019 r. Spółka złożyła zobowiązanie do podjęcia działań w celu usunięcia naruszeń (dowód: k. 1521-1527 akt adm.).

W dniu 13 maja 2020 r. Prezes Urzędu wezwał Spółkę do przekazania informacji o obrocie osiągniętym przez Spółkę w 2019 r. (dowód: k. 6972 akt adm.). Pismem z 28 maja 2020 r. Spółka przekazała żądane informacje (dowód: k. 6980-6984 akt adm.).

Postanowieniem nr(...) z 26 maja 2020 r., Prezes Urzędu postanowił o zaliczeniu w poczet materiału dowodowego we wszczętym wobec Spółki postępowaniu w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów o sygnaturze (...) (...) pisma Prokuratury Okręgowej (...) w W. z dnia 13 stycznia 2020 r. o sygn. (...) (...), PO (...) (dowód: k. 6973-6977 akt adm.).

Pismem z 21 sierpnia 2020 r. Prezes Urzędu zawiadomił Spółkę o zakończeniu postępowania dowodowego, wyznaczając termin na zapoznanie się z aktami sprawy (dowód: k. 6986 akt adm.).

Spółka skorzystała z ww. uprawnienia i pismem z 15 września 2020 r. przedstawiła swoje stanowisko w sprawie oraz wniosła o przeprowadzenie rozprawy administracyjnej celem przeprowadzania dowodów z zeznań wskazanych świadków i z opinii biegłych, o których powołanie zawnioskowała. Dodatkowo Spółka podtrzymała wolę zakończenia postępowania poprzez zobowiązanie jej do podjęcia lub zaniechania działań zmierzających do zakończenia i usunięcia skutków potencjalnego naruszenia zakazu z art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dowód: k. 6989-6993 akt adm.).

W dniu 9 września 2020 r. do Prezesa Urzędu wpłynęło pismo Nadzorcy Sądowego z 3 września 2020 r. informujące o otwarciu wobec Spółki przyspieszonego postępowania układowego i przekazujące postanowienie Sądu w tym zakresie (dowód: k. 6987-6988 akt adm.). Pismem z 17 września 2020 r. Nadzorca Sądowy wniósł o dopuszczenie go do udziału w prowadzonym postępowaniu (dowód: k. 6998 akt adm.).

W dniu 21 grudnia 2020 r. Prezes UOKIK wydał zaskarżoną Decyzję.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych w sprawie dokumentów, których autentyczność nie była podważana przez żadną ze stron postępowania, a i Sąd nie miał podstaw by odmówić im wiarygodności, jak też w oparciu o niekwestionowane twierdzenia stron.

Sąd na podstawie art. 235 2 § 1 k.p.c. pominął wnioskowany przez powoda dowód z zeznań szeregu świadków, gdyż uznał ten rodzaj dowodu za nieprzydatny. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że kwestionowane przez pozwanego praktyki wynikały z treści stosowanych przez niego umów, a zatem to dokumenty w postaci umów winny być dowodem na okoliczności związane ze stosowaniem zarzucanych praktyk. W tej perspektywie zeznania świadków na okoliczności:

1)  informowania i świadomości pożyczkobiorców o całkowitej kwocie pożyczki,

2)  informowania pożyczkobiorców o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania,

3)  obniżenia i zwrotu prowizji w przypadku przedterminowej spłaty pożyczki,

4)  informowania pożyczkobiorców o kosztach, jakie będą musieli ponieść w przypadku konieczności zaspokojenia przez pożyczkodawcę z przedmiotu zabezpieczenia oraz o sposobie ustalania wysokości tych kosztów,

nie miały znaczenia ponieważ informacje z pkt 1 i 2 powinny znaleźć się w umowie, innymi słowy okoliczność, czy konsumenci byli informowaniu o całkowitej kwocie pożyczki oraz wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania przed zawarciem umowy nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z kolei okoliczności z pkt 4 zostały przyznane przez powoda, który wyjaśnił, że z uwagi na rozbieżności interpretacyjne dotyczące art. 49 u.k.k. nie obniżał wysokości kosztów stałych w przypadku spłaty pożyczki przed terminem. Natomiast informacje z pkt 4 podobnie jak w przypadku tych z pkt 1 i 2 powinny znaleźć się w treści umowy pożyczki.

Z kolei okoliczności: nieposiadania przez pożyczkobiorców innych zabezpieczeń o wartości zbliżonej do kwoty pożyczki poza nieruchomościami obciążonymi hipoteką oraz przeznaczanymi na przewłaszczenie, współpracy pomiędzy pożyczkodawcą i pożyczkobiorcami w zakresie wyceny i sprzedaży nieruchomości stanowiących zabezpieczenie pożyczek, faktycznej realizacji wyceny nieruchomości stanowiących zabezpieczenie pożyczek, braku wystąpienia szkody majątkowej po stronie pożyczkodawców na skutek działania pożyczkodawcy, nie miały znaczenia wobec treści zarzutów postawionych w Decyzji.

Natomiast pozostałe okoliczności na jakie mieliby zeznawać świadkowie: - braku wprowadzania pożyczkobiorców w błąd odnośnie charakteru umów pożyczek, braku zniekształcania zachowania rynkowego pożyczkobiorców na skutek działania powoda - podlegają ocenie Sądu a nie dowodzeniu.

Sąd na podstawie art. 235 2 § 1 k.p.c. pominął wnioskowany przez powoda dowód z przesłuchania stron, z ograniczeniem do strony powodowej, mając na uwadze treść art. 299 k.p.c., ponieważ w sprawie nie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, co z kolei jest warunkiem dopuszczenia tego dowodu.

Sąd na podstawie art. 235 2 § 1 k.p.c. pominął wnioskowany przez powoda dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, ponieważ po pierwsze wysokość przychodów nie stanowiła kwestii spornych, a po drugie wartość wycinka przychodu powoda uzyskanego w 2019 r. z tytułu zawieranych umów pożyczek nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona Decyzja Prezesa UOKIK jest słuszna i ma oparcie w przepisach prawa.

Na wstępie zaznaczyć trzeba, że działanie organu regulacyjnego zostało podjęte w interesie publicznym, zgodnie z art. 1 ust. 1 u.o.k.i.k., gdyż praktyki powoda były skierowane do nieograniczonego kręgu konsumentów a w związku z tym, że budziły wątpliwości musiały zostać poddane szerszej analizie i w konsekwencji doszło do interwencji organu celem ochrony tego interesu. Powód działał bowiem na terenie całego kraju, jego oferta nie była w żaden sposób ograniczona, a zatem wszyscy konsumenci byli potencjalnie zagrożeni stosowanymi przez niego praktykami.

W pkt I Decyzji Prezes UOKiK określił niedozwolone praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, jakich miał dopuścić się powód. Pozwany przyjął, że praktyki z pkt I.1- I.4 stoją w sprzeczności z przepisami u.k.k., a praktyki z pkt I.5 i I.6 stanowią nieuczciwe praktyki rynkowe.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 u.o.k.i.k. zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Stosownie do treści art. 24 ust. 2 u.o.k.i.k. przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, przy czym ustawodawca uznał, że w szczególności przykładem tego typu praktyk jest naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji (art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.i.k.), proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru (art. 24 ust. 2 pkt 4 u.o.k.i.k.) lub też są nimi nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 24 ust. 2 pkt 3 u.o.k.i.k.).

Oceny, czy w danym przypadku mamy do czynienia z praktyką oznaczoną w art. 24 ust. 2 ustawy można zatem dokonać na podstawie ustalenia łącznego spełnienia następujących przesłanek:

1)  sprzeczności z prawem lub dobrymi obyczajami działania przedsiębiorcy,

2)  godzenia tymi działaniami w zbiorowy interes konsumentów.

Nie budzi wątpliwości w niniejszej sprawie, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Rozstrzygnięcia wymagały więc kwestie, czy zakwestionowane zachowania powoda są sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Wspomniana sprzeczność z prawem niewątpliwie może polegać na niezgodności podejmowanych działań z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim.

W przypadku praktyki z pkt I.1 Decyzji pozwany stwierdził, że polegała na naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez zamieszczanie w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami nierzetelnych i nieprawdziwych informacji o całkowitej kwocie pożyczki, której wysokość obejmuje kredytowane koszty pożyczki w postaci prowizji, co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 pkt 7 u.k.k.

Podkreślenia więc wymaga, że niezmiennie w myśl art. 30 ust. 1 pkt 4 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać całkowitą kwotę kredytu. Wprawdzie do 21 lipca 2017 r. definicja całkowitej kwoty kredytu zawarta w art. 5 pkt 7 u.k.k. wskazywała, że jest to suma wszystkich środków pieniężnych, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, tym niemniej w art. 5 pkt 8 u.k.k. zdefiniowano jednocześnie całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta jako sumę całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu. Do całkowitego kosztu kredytu zakwalifikowano zaś w art. 5 pkt 6 u.k.k. wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

b) koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Z powyższego wynikało zatem, że całkowita kwota kredytu to co innego niż całkowita kwota do zapłaty, i w przypadku gdy konsument musi ponieść koszty kredytu wartość całkowitej kwoty kredytu różni się, a właściwie jest mniejsza od wartości całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta skoro całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta stanowi sumę całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu.

Wliczanie zatem do całkowitej kwoty pożyczki kredytowanych kosztów pożyczki w postaci prowizji było oczywistym błędem nawet w stanie prawnym sprzed nowelizacji.

Dlatego, związaną z wejściem w życie ustawy z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, zmianę definicji całkowitej kwoty kredytu na następującą - „całkowita kwota kredytu - maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt” - należy potraktować jedynie jako doprecyzowanie poczynione przez ustawodawcę, a nie modyfikację znaczenia pojęcia całkowitej kwoty kredytu.

W sytuacji gdy w umowach z konsumentami powód zamieszczał nierzetelne i nieprawdziwe informacje o całkowitej kwocie pożyczki, której wysokość obejmowała kredytowane koszty pożyczki w postaci prowizji, podczas gdy nie powinna ich obejmować należało uznać, że postępował sprzecznie z art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 pkt 7 u.k.k., co jednocześnie stanowiło o naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji o czym mowa w art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.i.k.

Oceny tej nie mógłby nawet zmienić fakt podawania zgodnie z art. 13 pkt 5 u.k.k. całkowitej kwoty pożyczki w formularzu informacyjnym, gdyż jest on przekazywany konsumentowi przed zawarciem umowy, a przepis art. 30 ust. 1 pkt 4 u.k.k. brzmi jasno, że umowa o kredyt konsumencki ma wskazywać całkowitą kwotę kredytu, toteż nie można stwierdzić, że doszło do realizacji ww. obowiązku poprzez podanie tej kwoty w formularzu informacyjnym, przepisy ustawy są bowiem jasne i jednoznaczne.

W przypadku praktyki z pkt I.2 Decyzji pozwany stwierdził, że polegała na naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez niezamieszczanie w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

Zgodnie z przywołanym przepisem umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO). Tymczasem jak ustalono powód nie podał RRSO:

- w 2016 r. - w żadnej umowie,

- w 2017 r. - na 10 umów nie było informacji w 7,

- w 2018 r. - na 12 umów nie było informacji w 8,

- w 2019 r. - na 61 umów nie było informacji w 25.

Przy czym Sąd pragnie podkreślić, że przedmiotem badania w toku postępowania administracyjnego była treść umów pożyczek zabezpieczonych przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie, a nie umów pożyczek zabezpieczonych hipoteką, co do których ww. przepisy ustawy o kredycie konsumenckim do 21 lipca 2017 r. niemiały zastosowania zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 u.k.k. Okoliczność ta wynika wprost z uzasadnienia Decyzji i przytoczonych dowodów w postaci wyłączenie umów pożyczek zabezpieczonych przewłaszczeniem na zabezpieczenie. Ponadto fakt ten potwierdził pozwany w odpowiedzi na odwołanie.

Sąd nie miał wobec tego wątpliwości, że w umowach pożyczki zabezpieczonych przewłaszczeniem na zabezpieczenie, powód nie podawał RRSO, a skoro tak, to dopuścił się naruszania obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji w świetle art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.i.k.

W przypadku praktyki z pkt I.3 Decyzji pozwany stwierdził, że polegała na pobieraniu od konsumentów, którzy opóźniają się ze spłatą pożyczki w terminie wynikającym z zawartych umów pożyczek, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. związanych z windykacją należności niezwiązanych bezpośrednio z zaspokojeniem roszczenia z przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie zawartej umowy pożyczki oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi, w zakresie, w jakim łącznie przekraczają limit ustawowy, co uznał za sprzeczne z art. 33a u.k.k.

Sąd zważył, że o ile nie jest kwestionowane pobieranie opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, gdyż ww. art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. stanowi nawet o potrzebie ich określenia jeśli pożyczkodawca zdecyduje się na ich pobieranie, to jednak ich wysokość nie jest nieograniczona, bo łącznie z odsetkami nie mogą przekroczyć progu o jakim mowa w art. 33a u.k.k. Zgodnie bowiem z tym przepisem w przypadku, gdy łączna wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11, oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi przekracza kwotę odpowiadającą kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 1 Kodeksu cywilnego, obliczonych od kwoty zaległości w spłacie kredytu, należnych na dzień pobrania tych opłat lub odsetek, należy się tylko kwota opłat i odsetek odpowiadająca kwocie tych odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Tymczasem, ze zgromadzonych w aktach umów wynika, że powód zastrzegł nie tylko pobieranie odsetek maksymalnych za opóźnienie, ale również pobieranie szeregu niemałych opłat za czynności windykacyjne. Tym samym wprowadził regułę pobierania opłat i odsetek za opóźnienie wyższych od odsetek maksymalnych, co nie powinno mieć miejsca wobec treści art. 33a u.k.k.

Zaznaczyć przy tym trzeba, że nie jest ważne, iż opłaty windykacyjne wynikały z umowy dotyczącej przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, ponieważ przewłaszczenie miało charakter akcesoryjny względem umowy pożyczki. Przewłaszczenie nie będąc rozporządzeniem odrębnym i samodzielnym istniało wyłącznie na potrzeby udzielenia pożyczki. Z tego względu, badając, czy została przekroczona granica odsetek maksymalnych należało opłaty windykacyjne zsumować z odsetkami za opóźnienie, gdyż łącznie stanowiły de facto należności mające swoje źródło w zaległości w spłacie pożyczki. Fakt zatem, że konsumenta łączyły z powodem dwie umowy - pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenie - nie oznacza, że przepisów ustawy o kredycie konsumenckim nie stosuje się do kosztów wynikających z umowy przewłaszczenia, w zakresie w jakim opłaty te są związane z umową pożyczki.

Jednocześnie trzeba wskazać, że skoro powód rzeczone opłaty i odsetki ponad próg z art. 33a u.k.k. wprowadził do umów z konsumentami to już świadczy to o postępowaniu sprzecznym z wytycznymi jakie daje ww. przepis. Już bowiem poprzez samo zastrzeżenie przez powoda w umowach możliwości naliczania opłat i odsetek w wysokości przewyższającej odsetki maksymalne za opóźnienie, wynikające z art. 481 § 2 1 k.c., dochodzi do sprzeczności z prawem, a zatem działania bezprawnego, które jest niezależne od faktycznego egzekwowania postanowień niezgodnych z przepisami prawa. Tym niemniej powód pobierał te należności, co potwierdza szereg faktur przez niego wystawionych, wymienionych w stanie faktycznym sprawy.

W tym stanie rzeczy daną praktykę należało zakwalifikować jako bezprawną.

W przypadku praktyki z pkt I.4 Decyzji pozwany stwierdził, że polegała na niedokonywaniu obniżenia prowizji uiszczonej przez konsumenta w związku z zawarciem umowy pożyczki w przypadku spłaty pożyczki w całości lub części przed terminem, na jaki została zawarta umowa pożyczki, co jest sprzeczne z art. 49 ust. 1 i 2 u.k.k.

Powód w sytuacji wcześniejszej spłaty pożyczki przez konsumenta nie obniżał całkowitego kosztu pożyczki o odpowiednią część zapłaconej prowizji za udzielenie pożyczki, traktując prowizję jakby był to koszt, który nie jest zależny od długości trwania umowy, a w związku z tym jakby nie był to koszt, który dotyczy okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, wskazany w art. 49 ust. 1 u.k.k. jako podlegający zwrotowi.

Stosownie do powołanego przepisu w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed spłatą. Natomiast zgodnie z art. 49 ust. 2 u.k.k. w przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio.

Przytoczony w pierwszej kolejności przepis posługuje się pojęciem całkowitego kosztu kredytu zdefiniowanego w art. 5 pkt 6 u.k.k. Zgodnie z jego brzmieniem całkowity koszt kredytu oznacza wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Skoro zatem na całkowity koszt kredytu składają się wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w tym koszty prowizji, niezależnie od rodzaju prowizji, czy warunków jej uregulowania, całkowity koszt kredytu, w sytuacji wcześniejszej spłaty kredytu, będzie ulegał obniżeniu na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.k. także o koszty prowizji, niezależnie od jej rodzaju i warunków płatności (kredytodawca ma przy tym prawo do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem, o ile takie prawo zastrzeżono w umowie, patrz art. 30 ust. 1 pkt 17 u.k.k.). Nawet zatem w przypadku uiszczenia kwoty prowizji za udzielenie kredytu, która nie była dzielona na części i płatna w różnych okresach, konsumentowi przysługuje przy spłacie kredytu obniżka o odpowiednią wartość zapłaconej prowizji, tym bardziej, że z art. 49 u.k.k. wynika, że całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu nawet o te koszty, które zostały poniesione przed spłatą.

Słusznie powód podniósł w odwołaniu, iż do czasu wydania przez TSUE wyroku z dnia 11 września 2019 r. w sprawie C-383/18 (...) sp. z o.o. przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo - Kredytowej im. F. S., (...) Bank S.A. oraz (...) S.A., stanowiska doktryny, jak i orzecznictwa co do interpretacji art. 49 u.k.k. były rozbieżne, co w konsekwencji doprowadziło do wystąpienia przez Sąd Najwyższy z zapytaniem prejudycjalnym.

W omawianym wyroku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że art. 16 ust. 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej Dyrektywę Rady (...), którego implementację stanowią art. 48 i art. 49 u.k.k., należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.

TSUE odwołując się do swego utrwalonego orzecznictwa uwzględnił przy dokonaniu wykładni tego przepisu prawa Unii nie tylko jego brzmienie, ale także kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi. Odnosząc się do tego kontekstu przypomniał, że art. 8 dyrektywy 87/102, która została uchylona i zastąpiona przez dyrektywę 2008/48, przewidywał, że konsument „zgodnie z prawem przewidzianym w państwie członkowskim (...) ma prawo do słusznego zmniejszenia całkowitego kosztu kredytu". Natomiast art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48 skonkretyzował prawo konsumenta do obniżenia kosztu kredytu w przypadku przedterminowej spłaty poprzez zastąpienie ogólnego pojęcia „słusznego zmniejszenia" bardziej precyzyjnym pojęciem „obniżki całkowitego kosztu kredytu" i dodanie, że owa obniżka powinna dotyczyć „odsetek i kosztów". Jeśli chodzi o cel dyrektywy (...) uznał, że polega on na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów (zob. podobnie wyrok z dnia 6 czerwca 2019 r., S., C-58/18, EU:C:2019:467, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo). Ów system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania (zob. podobnie wyrok z dnia 21 kwietnia 2016 r., R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 63). Ochronę tę ma gwarantować art. 22 ust. 3 Dyrektywy 2008/48 zobowiązujący państwa członkowskie do zapewnienia, aby przepisy, które przyjmują one w celu wykonania dyrektywy, nie mogły być obchodzone poprzez sposób formułowania umów. W ocenie TSUE skuteczność prawa konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu byłaby osłabiona, gdyby obniżenie kredytu mogło ograniczyć się do uwzględnienia jedynie kosztów przedstawionych przez kredytodawcę jako zależne od okresu obowiązywania umowy, w sytuacji gdy wysokość i podział kosztów są określane jednostronnie przez bank, a rozliczenie kosztów może obejmować pewną marżę zysku. TSUE podzielając opinię rzecznika generalnego podkreślił, że zakres swobody działania, jakim dysponują instytucje kredytowe w swoich rozliczeniach i organizacji wewnętrznej, w praktyce bardzo utrudnia określenie przez konsumenta lub sąd kosztów obiektywnie związanych z okresem obowiązywania umowy.

Według TSUE włączenie kosztów, które nie zależą od okresu obowiązywania umowy, do obniżki całkowitego kosztu kredytu nie może w sposób nieproporcjonalny działać na niekorzyść kredytodawcy. Jego interesy są uwzględniane w drodze, po pierwsze, art. 16 ust. 2 Dyrektywy 2008/48, który przewiduje prawo kredytodawcy do otrzymania rekompensaty za ewentualne koszty bezpośrednio związane z przedterminową spłatą kredytu, oraz po drugie, art. 16 ust. 4 tej Dyrektywy, który przyznaje państwom członkowskim dodatkową możliwość zapewnienia, aby rekompensata była dostosowana do warunków kredytu i warunków rynkowych dla ochrony interesów kredytodawcy. TSUE zauważył też, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu kredytodawca wcześniej odzyskuje pożyczoną sumę, która jest wówczas dostępna do celów ewentualnego zawarcia nowej umowy o kredyt.

Uwzględniając powyższe rozważania TSUE odpowiedział na pytane prejudycjalne, że jak już wcześniej wspomniano, art. 16 ust. 1 Dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, iż prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Zgodnie ze stanowiskiem TSUE, redukcja całkowitego kosztu kredytu obejmuje także koszty o charakterze jednorazowym, których wysokość nie ma żadnego związku z okresem kredytowania.

W następstwie powyższego orzeczenia, Sąd Najwyższy w uchwale z 12 grudnia 2019roku stwierdził, że przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. 2019 r. poz. 1083) uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu (uchwała SN z 12 grudnia 2019 r., III CZP 45/19, OSNC 2020, nr 10, poz. 83, Lex nr 2751805).

Odnosząc się do zarzutu powoda istnienia wątpliwości, co do wykładani art. 49 u.k.k. należy zauważyć, że stanowisko Prezesa UOKiK - organu kontrolującego przestrzeganie przepisów przez przedsiębiorców praw konsumentów – od maja 2016 r. było jednoznaczne, a mianowicie pozwany w tej dacie podał do wiadomości wszystkich konsumentów i przedsiębiorców swoje stanowisko odnośnie interpretacji przepisu art.49 u.k.k., które jak się później okazało zostało potwierdzone w ww. orzeczeniach TSUE i Sądu Najwyższego. Tymczasem powód znając stanowisko Prezesa UOKIK, wybrał sposób interpretacji korzystny dla siebie ze szkodą dla interesów ekonomicznych konsumentów. W tej sytuacji, powinien ponieść konsekwencje swojego świadomego wyboru. W związku z tym nie można się zgodzić ze stwierdzeniem powoda, że pozwany „korzystając z aktualnej wiedzy stosuje w oparciu o taką podstawę, zarzuty z datą wsteczną”. Wręcz przeciwnie stanowisko pozwanego w przedmiocie interpretacji omawianego przepisu było stałe i jednoznaczne i jedynie znalazło potwierdzenie we wspomnianych orzeczeniach. Wobec tego zarzut naruszenia art. 7a § 1 k.p.a. był gołosłowny.

W konsekwencji należało przyjąć, że nieobniżanie przez powoda, w razie wcześniejszej spłaty kredytu, całkowitego kosztu kredytu o koszty prowizji za udzielenie kredytu, jest działaniem z naruszeniem art. 49 u.k.k.

Pozostałe praktyki powoda zostały ocenione jako nieuczciwe praktyki rynkowe, których stosowanie zgodnie z art. 3 u.p.n.p.r. jest zakazane. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu (art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r.).

W przypadku praktyki z pkt I.5 Decyzji pozwany stwierdził, że polegała na stosowaniu w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości, zabezpieczenia, które jest nieadekwatne do warunków udzielanych pożyczek, co narusza dobry obyczaj rozumiany jako zachowanie zasady proporcjonalności w stosowaniu środków zabezpieczenia wierzytelności.

W tym kontekście należy podnieść, że zabezpieczenie w formie przewłaszczenia nieruchomości jako takie mieści się w granicy swobody umów, jednak może być nieadekwatne i nadmierne. Dzieje się tak w szczególności, gdy dochodzi do nadmiernego zaspokojenia wierzyciela w związku ze sprzedażą mieszkania będącego przedmiotem zabezpieczenia a wierzyciel nie ma prawnego obowiązku zwrotu nadpłaty (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12.10.2011 r. sygn. II CSK 690/10 i z 31 marca 2016 r. sygn. IV CSK 372/15, Legalis). Jak zauważył wszak słusznie Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 1 marca 2016 r. sygn. I ACa 938/15 (Legalis) ocena, czy wysokość zabezpieczenia hipotecznego jest nadmierna, zależy od konkretnych okoliczności faktycznych.

W ocenie Sądu z nadmiernym zabezpieczeniem mamy do czynienia także w niniejszej sprawie, zwłaszcza wobec faktu znacznej dysproporcji między wysokością pożyczki udzielanej konsumentowi a wartością przewłaszczanej nieruchomości zabezpieczającej pożyczkę.

Wprawdzie dopiero z dniem 30 maja 2020 r. na mocy art. 1 pkt 1 ustawy z 14 maja 2020 r. (Dz.U. poz. 875) dodany został art. 387 1 k.c. stanowiący, że „Nieważna jest umowa, w której osoba fizyczna zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości służącej zaspokojeniu jej potrzeb mieszkaniowych w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z tej lub innej umowy niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, w przypadku gdy:

1)  wartość nieruchomości jest wyższa niż wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń pieniężnych powiększonych o wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie od tej wartości za okres 24 miesięcy lub

2)  wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń pieniężnych nie jest oznaczona, lub

3)  zawarcie tej umowy nie zostało poprzedzone dokonaniem wyceny wartości rynkowej nieruchomości przez biegłego rzeczoznawcę.”,

aczkolwiek jeszcze przed wejściem w życie tego przepisu nad-zabezpieczenie w postaci przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie pożyczki o znacznie mniejszej wartości można było rozpatrywać jako naruszenie dobrego obyczaju (patrz orzecznictwo przytoczone w uzasadnieniu Decyzji).

W niniejszym postępowaniu Prezes Urzędu zakwestionował praktykę powoda polegającą na stosowaniu zabezpieczenia w formie przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, uznając ją za formę nieadekwatną do warunków udzielanych pożyczek. Wspomniana nieadekwatność, zdaniem pozwanego, przejawia się w następujących aspektach:

stosunku wartości wierzytelności do wartości zabezpieczenia, tj. wysokości całkowitej kwoty do zapłaty do wartości nieruchomości,

uprawnieniach pożyczkodawcy w zakresie sprzedaży nieruchomości,

okresie, na jaki zawierana jest pożyczka,

modelu rat pożyczki,

położeniu konsumentów-pożyczkobiorców.

Zatem nieadekwatność zabezpieczenia, wbrew twierdzeniom odwołania nie odnosi się jedynie do prostego porównania wysokości pożyczki i wartości nieruchomości, ale do całokształtu okoliczności związanych z zawarciem tego typu umowy.

Prezes UOKiK w uzasadnieniu Decyzji wyjaśnił, że dla oceny zachowania powoda istotne jest to, że:

a)  rynkowa wartość nieruchomości stanowiących zabezpieczenie pożyczki może być wyższa niż wartość wskazywana w umowie przewłaszczenia na zabezpieczenie. Zaniżenie wartości nieruchomości wskazanej w umowie zmniejsza dysproporcje pomiędzy wartością nieruchomości a wartością zabezpieczonych nią roszczeń wynikających z umowy pożyczki, stwarzając w ten sposób pozory ekwiwalentności tych świadczeń;

b)  w przypadku zaspokojenia pożyczkodawcy z przedmiotu zabezpieczenia, tj. zbycia przez pożyczkodawcę nieruchomości, Spółka przyznaje sobie uprawnienie do obniżenia ceny w sytuacji braku sprzedaży nieruchomości w określonym terminie, bez wskazania, o ile cena ta zostanie obniżona. Spółka ma zatem możliwość zbycia nieruchomości po cenie o wiele niższej niż wartość rynkowa nieruchomości, przy czym w sytuacji, gdy dochodzi do zaspokojenia przez Spółkę z przedmiotu zabezpieczenia, tj. w wyniku sprzedaży nieruchomości, Spółka nie ma żadnego interesu w uzyskaniu jak najwyższej ceny nieruchomości, w przeciwieństwie do konsumenta;

c)  Spółka udziela pożyczek zabezpieczonych przez przewłaszczenie nieruchomości na krótkie okresy z zastosowaniem rat równych i ostatniej raty, tzw. raty balonowej, obejmującej pozostałą kwotę do zapłaty. Praktyką Spółki jest udzielanie pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie na okres 12 miesięcy, przy czym na okres 11 miesięcy ustalanych jest 11 równych rat, zaś 12-sta ostatnia rata stanowi ww. ratę balonową. W przypadku pożyczek z tzw. ratą balonową konsument-pożyczkobiorca spłaca początkowo jedynie odsetki, a spłata kapitału oraz ostatniej części odsetek następuje dopiero pod koniec okresu, na jaki została zawarta umowa pożyczki, tj. w ostatniej racie. Istnieje również możliwość aneksowania umowy pożyczki, w przypadku braku spłaty pożyczki w terminie, ale taka możliwość jest uzależniona od woli Spółki;

d)  sytuacja finansowa konsumentów zawierających ze Spółką umowy pożyczki z przewłaszczeniem jest bardzo trudna, często zawierają oni pożyczki na spłatę wcześniejszych zobowiązań. Z doświadczenia życiowego wynika, że korzystanie z tej formy pożyczek i na takich warunkach, jakie m.in. oferuje Spółka wynika niejednokrotnie z tego, iż konsumenci nie są w stanie uzyskać pozytywnej decyzji kredytowej na określone kwoty kredytu w banku. Konsumenci zawierający umowy pożyczki z przewłaszczeniem na zabezpieczenie często nie mają świadomości, że stawiają na szali cały dorobek ich życia – własne mieszkanie.

W ocenie Sądu postępowanie powoda, który przykładowo udzielał pożyczki, której całkowita kwota do zapłaty wynosiła 71.000 zł, podczas gdy wartość przewłaszczonej nieruchomości wynosiła 400.000 zł, czyli przykładowo udzielał pożyczki zabezpieczonej przewłaszczeniem nieruchomości o wartości wynoszącej 300-400% kwoty pożyczki, wskazuje na rażącą asymetrię, stanowiąc o wykorzystaniu pozycji konsumenta, nie bacząc na daną asymetrię i ryzyko konsumenta, co należy uznać za nielojalne i niegodziwe. Dlatego według Sądu ustanowienie przez powoda danego nieadekwatnego i nadmiernego zabezpieczenia w postaci przewłaszczenia nieruchomości narusza dobry obyczaj pojmowany jako etyczne i równorzędne traktowanie konsumenta i nie wykorzystywanie jego trudnej sytuacji finansowej. W tym miejscu trzeba podkreślić, że postępowania powoda nie może usprawiedliwiać fakt, iż udzielał on pożyczek konsumentom, którzy nie mieli szansy na ich uzyskanie u innych podmiotów. Istotne bowiem z punktu widzenia interesów ekonomicznych konsumenta jest nie tylko, to czy otrzyma pożyczkę, ale to czy będzie w stanie ją spłacić bez popadania w jeszcze większe zadłużenie, skutkujące finalnie utratą prawie całego majątku. Dlatego tak istotne jest, aby konsumentem zawierający umowę pożyczki z przewłaszczeniem na zabezpieczenie był w pełni świadomy, tego czym ryzykuje.

Słusznie zatem Prezes UOKiK uznał, że na skutek działań Spółki, konsument może nie wiedzieć, że istnieją inne, bezpieczniejsze formy zabezpieczenia spłaty pożyczki. Zniekształcenie zachowania przeciętnego konsumenta ma miejsce na etapie zawierania umowy, tj. w sytuacji, w której konsument jest gotowy zaciągnąć zobowiązanie w postaci pożyczki, jednakże nie jest w stanie ocenić natury i skutków stosowanego zabezpieczenia wierzytelności w formie przewłaszczenia na zabezpieczenie. Ponadto, działanie (...) (...) Polska zniekształca zachowanie konsumenta na dalszym etapie, tj. po zawarciu umowy pożyczki. Kiedy bowiem dochodzi do zaspokojenia pożyczkodawcy z przedmiotu zabezpieczenia poprzez sprzedaż nieruchomości, konsument jako słabsza strona stosunku prawnego, który podpisał umowę godząc się na przewłaszczenie nieruchomości, może nie podejmować indywidualnych kroków w celu ochrony prawnej, np. poprzez wniesienie pozwu na drodze postępowania sądowego o uznanie umowy pożyczki za nieważną.

W przypadku praktyki z pkt I.6 Decyzji pozwany stwierdził, że polegała na niepodawaniu w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, których zabezpieczeniem jest przewłaszczenie nieruchomości, informacji o wysokości kosztów (w tym kosztów pośredników w obrocie nieruchomościami), jakie pożyczkobiorca obowiązany jest ponieść w przypadku konieczności zaspokojenia przez pożyczkodawcę z przedmiotu zabezpieczenia lub informacji o sposobie ustalania wysokości tych kosztów.

W tym kontekście zaznaczenia wymaga, że co najmniej od 10 lat polskie Sądy kierują się od dawna jednoznacznym stanowiskiem TSUE, iż konsument może podjąć świadomą decyzję tylko i wyłącznie wtedy kiedy jest należycie poinformowany o swoich prawach i obowiązkach. Potwierdzenie słuszności tego poglądu jest szczególnie widoczne w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Podkreśla się, że konsument musi mieć pełną wiedzę na temat wysokości kosztów, przy czym ich wysokość nie może zależeć jedynie od jednostronnej decyzji przedsiębiorcy, podczas gdy postępowanie przedsiębiorcy w ramach tej praktyki było niezgodne z ww. postulatami ( Wyrok S.A. w Warszawie z 21.11.2022 r., V ACa 921/21, LEX nr 3454551. Wyrok TS z 20.09.2017 r., C-186/16, R. P. (...). v. (...) SA, ZOTSiS 2017, nr 9, poz. I-703. Wyrok TS z 23.04.2015 r., C-96/14, J. (...) v. (...) SA, (...) 2015, nr 4, poz. I-262.).

Powód stosował bowiem postanowienie o treści „Przy zbyciu Pożyczkodawca zobowiązuje się względem Pożyczkobiorcy do zwrotu w terminie 14 dni ewentualnej różnicy pomiędzy uzyskaną ceną sprzedaży Lokalu netto, a całkowitym kosztem Pożyczki, tj. pozostałą do spłacenia kwotą z tytułu udzielonej pożyczki oraz odsetek ustawowych od nieterminowej spłaty w pełnej wysokości oraz po odjęciu Opłat eksploatacyjnych i poniesionych kosztów sprzedaży, w tym w szczególności kosztów agencji nieruchomości i ogłoszeń”.

Z treści tegoż postanowienia wynika, że powód nie zwracał konsumentowi całej reszty ze sprzedaży mieszkania, stanowiącej różnicę pomiędzy uzyskaną ceną mieszkania a niespłaconą kwotą pożyczki wraz z odsetkami ustawowymi od nieterminowej spłaty, ponieważ odejmował jeszcze bliżej nieokreślone opłaty eksploatacyjne i koszty sprzedaży mieszkania. Istotnym jest przy tym, że powód nie wskazując w umowie tych opłat ani kosztów sprzedaży, a nawet nie wskazując sposobu ich ustalania nie tylko nie podawał konsumentowi konkretnych danych o możliwych do poniesienia kosztach, które powinny mu być znane a zatem przedstawione dla rzetelności kontraktu, ale pozostawił sobie prawo do dowolnego kształtowania tych kosztów. Konsument będąc przy tym wyłączonym od ustalenia rodzaju opłat i kosztów jakie musi ponieść, nie miał również wpływu na ich wysokość. Stawiany był bowiem przed faktem pobrania z uzyskanej ceny mieszkania opłat i kosztów, jakie powód uznał za stosowne.

Uregulowane przez powoda zasady dotyczące generalnego ponoszenia przez konsumenta kosztów są dla niego dalece niekorzystne, gdyż pozostawiają kształtowanie tych kosztów wyłącznie w gestii powoda, który przyjmuje je arbitralnie a konsument nie ma szansy ani się z nimi wcześniej zapoznać, ani ich obliczyć lub też skutecznie zakwestionować. Postępowanie powoda w tym zakresie należy zatem ocenić jako wykorzystywanie przewagi kontraktowej przez przedsiębiorcę celem swobodnego ustanawiania kosztów ponoszonych przez konsumenta według własnego uznania, co jest działaniem niezgodnym z dobrym obyczajem.

Powód swoim działaniem doprowadza do istotnego zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie. Wykorzystując często przymusowe położenie konsumentów-pożyczkobiorców, proponuje pozornie atrakcyjną pożyczkę z możliwością przerzucania na nich kosztów prowadzonej działalności gospodarczej. Nie ulega wątpliwości, że przeciętny konsument wiedząc, że w przypadku niespłacania pożyczki i konieczności zaspokojenia Spółki z przewłaszczonej nieruchomości, będzie zmuszony zapłacić również koszty z tym związane, w tym koszty dla pośrednika, z którym nie łączy go żadna umowa, nie zdecydowałby się na takie rozwiązanie.

Zdaniem Sądu ostatnie dwie praktyki należy uznać za nieuczciwe w rozumieniu art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r., gdyż zdecydowanie mogą co najmniej zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta zdefiniowanego w art. 2 pkt 8 u.p.n.p.r.

Praktyki muszą być wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów. Do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów konieczne jest, by działanie przedsiębiorcy zostało skierowane nie do konkretnego adresata, lecz do adresata, którego nie da się z góry oznaczyć indywidualnie, tzn. że każdy konsument, który znalazłby się w takim samym stanie faktycznym, zostałby przez przedsiębiorcę potraktowany identycznie. Godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na naruszeniu zbiorowych interesów konsumentów, jak i na samym zagrożeniu ich naruszenia.

Niewątpliwie wszystkie opisane wyżej praktyki naruszały zbiorowe interesy konsumentów, albowiem Spółka swoją ofertę pożyczkową kierowała do nieograniczonego kręgu konsumentów z terenu całego kraju, stąd też nieprawidłowości w jej działaniu ujawniały się wobec bliżej nieokreślonego kręgu adresatów.

Każda z praktyk wypełniała zatem przesłanki uznania praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k., z tym, że praktyki z pkt I.1 i I.2 dodatkowo zostały stypizowane w art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.i.k., a praktyki z pkt I.5 i I.6 w art. 24 ust. 2 pkt 3 u.o.k.i.k.

Sąd nie znalazł również podstaw do przyjęcia, iż pozwany dopuścił się naruszenia z art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. zgodnie z którym jeżeli w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów zostanie uprawdopodobnione, że został naruszony zakaz, o którym mowa w art. 24, a przedsiębiorca, któremu zarzucane jest naruszenie tego zakazu, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę do wykonania tych zobowiązań.

Z powyższego wynika, iż decyzja ta ma charakter uznaniowy, co oznacza, że Prezes UOKiK nie ma obowiązku jej wydania w każdym przypadku, gdy wniesie o to przedsiębiorca. Przepis ten nie nakłada na organ ochrony konsumentów obowiązku wydania decyzji zobowiązującej, a jedynie stwarza mu prawną możliwość wydania takiej decyzji. Prezes UOKiK w uzasadnieniu decyzji na stronach 71-73 szczegółowy wyjaśnił powody nieprzyjęcia propozycji złożonych przez powoda, które są dla Sądu w pełni przekonywujące.

Stwierdzając naruszenia zakazu z art. 24 u.o.k.i.k. Prezes UOKIK wydał zatem Decyzję w oparciu o art. 26 ust. 1 u.o.k.i.k., nakazującą zaniechanie przedmiotowych praktyk, gdyż nie posiadał dowodów kompletnego ich zaniechania. Powód nie przedstawił bowiem dowodów pełnego wyeliminowania praktyk wobec wszystkich konsumentów, mimo, że ciążył na nim taki obowiązek w myśl art. 27 ust. 3 u.o.k.i.k.

Biorąc powyższe pod uwagę istniały podstawy do wdrożenia przez Prezesa UOKIK środków na zasadzie art. 26 ust. 2 i 4 u.o.k.i.k. Zgodnie zaś z art. 26 ust. 2 u.o.k.i.k. w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Środki, o których mowa w art. 26 ust. 2 u.o.k.i.k. powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków (art. 26 ust. 4 u.o.k.i.k.).

Sąd zważył, iż celowym jest nałożenie na powoda zarówno obowiązku w postaci skierowania bezpośrednio bądź listem poleconym- w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się Decyzji –do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z powodem w oznaczonym okresie umowy, informacji o stosowanych przez powoda praktykach po to, aby mogli rozważyć wystąpienie przeciwko niemu z ewentualnym roszczeniem, jak też obowiązku informacyjnego wobec wszystkich konsumentów podlegającego realizacji poprzez wyświetlenie na stronie internetowej powoda oświadczenia o stwierdzonych w Decyzji pozwanego niedozwolonych praktykach, bo pozwoli to na powiadomienie konsumentów o bezprawności stosowanych przez powoda praktyk.

Ustalenia odnośnie stosowania przez powoda zakazanych praktyk wskazywały ponadto na możliwość nałożenia na niego kar pieniężnych. W myśl bowiem art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k., Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie, dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24 ustawy. Z art. 106 ust. 1 ustawy wynika więc, że kara pieniężna ma charakter fakultatywny. Mimo tego, zdaniem Sądu, Prezes UOKIK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kar powodowi, biorąc pod uwagę charakter i skutki stosowanych przez niego praktyk. W tym kontekście wymierzenie kar zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie jako środek odstraszający Spółkę od stosowania podobnych praktyk w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze będzie również wyznacznikiem dla innych profesjonalnych uczestników rynku, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna).

Nie ma przy tym znaczenia, czy powód dopuścił się naruszeń umyślnie czy nieumyślnie, na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa bowiem obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa.

Sąd zważył, iż jak wynika z treści art. 111 u.o.k.i.k., Prezes UOKIK przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 4, powinien uwzględnić w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Oprócz tego w myśl art. 106 ust. 2 u.o.k.i.k., ustalając wysokość kar pieniężnych zgodnie z ust. 1 Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Okoliczności łagodzące zostały wymienione w art. 106 ust. 3 u.o.k.i.k., zaś okoliczności obciążające w art. 106 ust. 4 u.o.k.i.k.

W ocenie Sądu, przy wymiarze kar Prezes UOKIK uwzględnił dyrektywy wymiaru kary określone w powołanym przepisie oraz okoliczności obciążające, gdyż nie wystąpiły żadne okoliczności łagodzące.

W tym miejscu trzeba zauważyć, że współpraca z Prezesem UOKIK jest obowiązkiem przedsiębiorcy, a zatem współdziałanie z organem w toku postępowania nie mogło być uznane za nadzwyczajną okoliczność uzasadniającą złagodzenie kary.

Nie wystąpiła też inna okoliczność łagodząca jak dobrowolne zaprzestanie zrzucanych powodowi praktyk. Powód nie przedstawił na tą okoliczność żadnych adekwatnych dowodów. Dowodem takim nie mogło być przesłuchanie przedstawicieli powoda, ponieważ okoliczność tego typu powinna zostać potwierdzona dokumentami, a nie dowodem z przesłuchania strony, którego nie można zweryfikować, w sytuacji gdy strona jest zainteresowana w złożeniu zeznań odpowiedniej treści. Skoro zarzucane praktyki dotyczyły kwestii związanych z umowami pożyczki zabezpieczonymi przewłaszczeniem, to dowód na okoliczność, że powód zaprzestał ich stosowania również powinien być w takiej formie np.: poprzez przedstawienie nowych wzorów umów niezawierających kwestionowanych zapisów.

Sąd w pełni podziela dokonaną przez organ ocenę wszystkich praktyk.

W szczególności należy podkreślić, że każda z praktyk cechuje się znacznym stopniem naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, waga tych praktyk jest istotna, a ze względu na obszar funkcjonowania powoda ich zasięg obejmuje teren całego kraju, do tego są długotrwałe.

Praktyki z pkt I.1- I.4 Decyzji Prezes UOKIK zakwalifikował jako nieumyślne, a praktyki z pkt I.5 i I.6 jako umyślne.

„Istotą umyślności jest zamiar popełnienia czynu zabronionego. Oznacza on świadomość sprawcy i jego wolę urzeczywistnienia swoim zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) znamion czynu zabronionego – jego strony przedmiotowej, przedmiotu i podmiotu (przy przestępstwach indywidualnych; Wąsek [w:] Górniok i in., t. 1, s. 105; por. także Giezek, Strona, s. 92–97; Giezek, Świadomość, s. 73 i n.). Chociaż zamiar istnieje tylko w świadomości sprawcy, jest faktem psychologicznym i podlega dowodzeniu tak samo jak okoliczności ze sfery przedmiotowej, z zastosowaniem odpowiednich zasad dowodzenia oraz wnioskowania (Nawrocki M., Ustalanie, s. 56–71). Dlatego jeśli sprawca nie wyraził swego zamiaru słowami, wnioskuje się o nim z okoliczności zajścia (wyrok SA w Lublinie z 3.04.2018 r., II AKa 73/18, LEX nr 2490119).” M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2023, art. 9.

Biorąc pod uwagę powyższe należy przyjąć, że pozwany miał rację uznając, że powód postępował w ramach wskazanych dwóch praktyk umyślnie, ponieważ:

a)  był twórcą umów, które przedstawiał konsumentom,

b)  był profesjonalistą w zakresie pożyczek, a zatem powinien mieć świadomość, jakie zabezpieczenia są adekwatne,

c)  jak też, że poglądem ugruntowanym w doktrynie i orzecznictwie jest, iż konsument powinien być poinformowany o wysokości opłat i nie może przyznawać sobie prawa do ich jednostronnego kształtowania,

d)  działanie było podjęte w celu szybkiego odzyskania środków z pokrzywdzeniem konsumenta (możliwość obniżenia ceny nieruchomości),

e)  wykorzystał swoją przewagę kontraktową.

Sąd zauważył, że skoro powód dopuścił się 6 różnych naruszeń, w tym kwalifikowanych z innych przepisów, uzasadnione jest nałożenie oddzielnych kar za każde z nich.

Prawidłowo, zgodnie z przepisami u.o.k.i.k., wielkość kar została odniesiona do obrotu powoda uzyskanego w 2019 r. w wysokości (...) zł, tym bardziej, że w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia ze skutkami praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, które ograniczają się do określonego rynku. Tym samym kara maksymalna za każdą praktykę mogła wynosić maksymalnie(...) zł. W tej perspektywie Sąd uznał, że kary za:

- czyn I w wysokości 280 163,00 zł co stanowi (...) obrotu,

- czyn II w wysokości 280 163,00 zł co stanowi (...) obrotu,

- czyn III w wysokości 280 163,00 zł co stanowi (...) obrotu,

- czyn IV w wysokości 301 714,00 zł co stanowi (...)obrotu,

- czyn V w wysokości 641 143,00 zł co stanowi (...) obrotu,

- czyn VI w wysokości 519 020,00 zł co stanowi (...) obrotu,

są odpowiednie a każda kara z osobna nie przekracza ustawowej granicy 10% obrotu.

Sąd stwierdził, że suma tych kar nie musi mieścić się w tych granicach, ponieważ ograniczenie 10% dotyczy jedynie poszczególnego przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę zakazu wyrażonego w art. 24 u.o.k.i.k. Nie ma ono zastosowania do sumy kar, gdy na podmiot nakładane są kary za więcej naruszeń. Jednocześnie wskazać trzeba, że ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie stanowi, aby w przypadku większej ilości naruszeń należało nakładać jedną karę, karę łączną. Wręcz przeciwnie, podejście- jedna kara za jedno naruszenie- pozwala na odpowiednią reakcję w związku z konkretną praktyką i zakłada przejrzystość działania Prezesa Urzędu.

Powyższy pogląd jest utrwalony w orzecznictwie. W wyroku z 15 lutego 2019 r., sygn. akt I NSK 4/18 (Legalis), Sąd Najwyższy wskazał, że możliwe jest ustalenie naruszeń jako dwóch odrębnych czynów, a w konsekwencji nałożenie dwóch kar pieniężnych. Sąd Najwyższy wywiódł, że nie ma usprawiedliwionych podstaw do stosowania na gruncie reżimu odpowiedzialności administracyjnej przepisów części ogólnej Kodeksu karnego, w tym uregulowanej w art. 11 k.k. instytucji jedności czynu (czy to wprost, czy per analogiam). Takiej podstawy normatywnej nie sposób upatrywać w treści art. 116 k.k. W doktrynie zgodnie wskazuje się bowiem, że przepisy art. 1-115 k.k. (w tym zasada z art. 11 § 1 k.k., zakładająca, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo) nie znajdują zastosowania do regulacji normujących tzw. odpowiedzialność administracyjno-karną, przewidującą stosowanie sankcji o charakterze finansowym, która represjonuje naruszycieli prawa karami pieniężnymi lub podwyższonymi opłatami. Kara administracyjna nie jest więc konsekwencją dopuszczenia się czynu zabronionego, lecz skutkiem zaistnienia stanu niezgodnego z prawem. W judykaturze utrwalony jest pogląd, że kary pieniężne nakładane przez organy regulacji rynku oraz organ antymonopolowy, nie mają charakteru sankcji karnych. Kary pieniężne nie mają zaś charakteru sankcji karnych, gdyż ich funkcja nie ogranicza się do represji za naruszenie nakazów bądź zakazów ustawowych, ale równie istotna jest ich funkcja prewencyjna i dyscyplinująca, motywująca adresatów norm sankcjonowanych do ich respektowania.

Również Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z 30 czerwca 2017 r., (sygn. akt VI ACa 199/16, LEX nr 2387043), wskazał, że „Zidentyfikowane przez Prezesa Urzędu naruszenia nie zachodzą na siebie. Każde z nich zachowałoby bezprawny charakter nawet w razie wyeliminowania wszystkich pozostałych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszym składzie, uzasadnia to stwierdzenie, iż Prezes Urzędu nie popełnił błędu przyjmując, iż każde z nich ma odrębną tożsamość oraz, że rozwiązaniem prawidłowym było nałożenie za każde z nich odrębnej kary. Należy również zauważyć, że nawet hipotetyczne stwierdzenie, iż w niniejszej sprawie powinna zostać nałożona jedna kara nie skutkowałaby zmniejszeniem dolegliwości sankcji dotykających powoda. Konsekwencją uznania, że przedmiotowe zachowania konstytuują jedno naruszenie byłoby stwierdzenie, iż jego szkodliwość jest równa zsumowanej szkodliwości praktyk zidentyfikowanych w zaskarżonej decyzji, co zgodnie z zasadą proporcjonalności, powinno znaleźć przełożenie na wysokość kary.”.

Uwzględniając wszystkie okoliczności naruszeń dokonanych przez powoda oraz osiągnięty przez niego obrót Sąd uznał, że przy nakładaniu na niego kar w wysokościach ustalonych w Decyzji Prezes UOKIK nie naruszył art. 106 ust. 1 pkt 4 i art. 111 u.o.k.i.k.

Wbrew twierdzeniom powoda, pozwany nie stwierdził, że powód był już wcześniej karany za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów przez co nie podwyższył z tej przyczyny kwoty bazowej.

Odnosząc się do podnoszonej przez powoda kwestii udziału powoda w rynku usług pożyczkowych należy wskazać, że nie ma ona faktycznego wpływu na wysokość kary w przypadku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Podobnie kwestia pozostawania powoda w restrukturyzacji nie ma znaczenia, bo to on odpowiada za sposób prowadzenia działalności gospodarczej i nie powinien dopuścić do takiej sytuacji, aby pasywa przewyższały znacznie kwotę aktywów, w tym majątku trwałego.

Podsumowując, w ocenie Sądu nałożone przez Prezesa UOKIK kary spełnią w szczególności swoją funkcję represyjną i prewencyjną, zapobiegając podobnym naruszeniom w przyszłości. Stanowią one sankcję o odpowiednim stopniu dolegliwości, proporcjonalnym do wagi, stopnia naruszenia przepisów ustawy, nie większym niż to niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu nałożonych kar.

Biorąc powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił wniesione przez powoda odwołanie na podstawie art. 479 31a § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)