Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 maja 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko J. S.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  ustala, że powódka ponosi koszty postępowania w całości i szczegółowe ich rozliczenie zleca referendarzowi sądowemu.

SSO Renata Iwanowska

Sygn. akt XVI GC 54/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 maja 2021 roku

Pozwem z dnia 10 stycznia 2018 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wniósł o zasądzenie od pozwanego J. S. kwoty 223 137,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że jest wierzycielem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., z którą to spółką zawarł w dniu 29 maja 2015 r. umowę nr (...). Na mocy w/w umowy powód zobowiązał się do wykonania zadania polegającego na budowie dystrybucyjnej sieci światłowodowej w ramach projektu „Budowa (...) szerokopasmowej sieci dystrybucyjnej – realizacja I i II etapu”. Pomimo wykonania przez powoda całości prac, spółka (...) uregulowała wynagrodzenie jedynie do kwoty 900 000 zł. Pozwany w chwili zawarcia oraz realizacji rzeczonej umowy pełnił funkcję prezesa w jednoosobowym zarządzie spółki. Jako podstawę powództwa powód podał art. 299 k.s.h., zaś podstawę alternatywna art. 415 k.c . Ponadto powód wyjaśnił, iż wystąpienie z niniejszym powództwem przeciwko członkowi zarządu nie zostało poprzedzone wytoczeniem powództwa przeciwko spółce, albowiem przed zainicjowaniem postępowania sądowego została ogłoszona upadłość spółki obejmująca likwidację jej majątku (pozew wraz z załącznikami k. 3-192)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, iż powództwo zostało wytoczone przedwcześnie, gdyż postępowanie upadłościowe (...) sp. z o.o. nie zostało zakończone. Dodatkowo pozwany zarzucił, iż powodowi przysługuje prawo wystąpienia z roszczeniem przeciwko zamawiającemu, tj. Gminie (...). Pozwany podał również, iż wniosek o ogłoszenie upadłości spółki został zgłoszony we właściwym czasie. Na wypadek jednak gdyby Sąd stwierdził, że wniosek ten nie został złożony w odpowiednim terminie pozwany podniósł, iż zgłoszenie tego wniosku we właściwym czasie nie zmieniłoby sytuacji powoda, tzn. stopień jego zaspokojenia przedstawiałby się w ten sam sposób. (odpowiedź na pozew wraz z załącznikami k. 260-468)

W dalszych pismach procesowych oraz na rozprawach strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W związku z ubieganiem się przez (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (dalej jako (...)) o zamówienie publiczne w trybie przetargu nieograniczonego prowadzonego przez Gminę (...) pod nazwą „Zaprojektowanie, wybudowanie i operowanie (...) szerokopasmowej sieci dystrybucyjnej” (...) i (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. (dalej jako (...)) zawarły dwa porozumienia – pierwsze w dniu 24 czerwca 2014 r., drugie w dniu 30 października 2014 r.

W porozumieniach strony określiły zakres udostępnianych zasobów, sposób wykorzystania zasobów i okres udziału (...) przy wykonywaniu zamówienia w przypadku dokonania przez Gminę (...) wyboru oferty (...)jako najkorzystniejszej oraz w związku z udostępnianiem zasobów na potwierdzenie warunków udziału w postępowaniu.

(dowód: porozumienie z dnia 24 czerwca 2014 r. k. 35-35 v. oraz porozumienie z dnia 30 października 2014 r. k. 37-38)

Stosownie do § 1 ust. 3 porozumienia z dnia 30 października 2014 r. w trakcie realizacji umowy dotyczącej „Zaprojektowania, wybudowania i operowania (...) szerokopasmowej sieci dystrybucyjnej – drugie postępowanie”(...)miała realizować część przedmiotu zamówienia w charakterze podwykonawcy.

(dowód: § 1 ust. 3 porozumienia z dnia 30 października 2014 r. k. 37 v.)

W dniu 11 grudnia 2014 r. Gmina (...) zawarła z (...) umowę (...), zgodnie z którą Gmina (...) jako zamawiający zleciła (...) jako wykonawcy wykonanie zadania polegającego na zaprojektowaniu, wybudowaniu i operowaniu (...) szerokopasmowej sieci dystrybucyjnej w ramach projektu „Budowa (...) szerokopasmowej sieci dystrybucyjnej – realizacja I i II etapu”.

(dowód: umowa z dnia 11 grudnia 2014 r. k. 42-82)

W dniu 29 maja 2015 r. (...) jako generalny wykonawca zawarł z (...) jako podwykonawcą umowę nr (...). Na mocy umowy spółka (...) zobowiązała się do wybudowania dystrybucyjnej sieci światłowodowej w ramach ww. projektu. Za wykonane prace spółce (...) przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 29 500 zł netto za kilometr wybudowanego odcinka sieci (§ 16 umowy).

(dowód: umowa z dnia 29 maja 2015 r. k. 86-99)

W dniu 1 grudnia 2015 r. strony podpisały protokół odbioru robót zgodnie z umową nr (...) z dnia 29 maja 2015 r. Protokół został podpisany bez uwag, zaś wartość wykonanych robót została określona na kwotę 885 000 zł netto.

(dowód: protokół odbioru k. 101)

Za wykonane prace spółka (...) wystawiła na rzecz (...) fakturę VAT nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 r., na kwotę 1 088 550 zł brutto z terminem płatności do 22 stycznia 2016 r.

(dowód: faktura k. 103)

W dniu 31 marca 2016 r. spółka (...) zapłaciła na rzecz (...) kwotę 900 000 zł tytułem ww. faktury. (okoliczność bezsporna)

W dniu 8 września 2016 r. spółka (...) dokonała potwierdzenia salda na kwotę 188 550 zł. Oświadczenie w tym przedmiocie podpisał prezes zarządu ww. spółki J. S..

(dowód: potwierdzenie salda k. 115-116)

Następnie pismem z dnia 13 września 2016 r. spółka (...) wezwała (...) do zapłaty pozostałej kwoty wynikającej z faktury nr (...), tj. 188 550 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 23 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

(dowód: wezwanie z dnia 13 września 2016 r. wraz z potwierdzeniem odbioru k. 107-109)

Ponowne wezwanie do zapłaty zostało wysłane do(...) w dniu 21 października 2016 r.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 21 października 2016 r. wraz z potwierdzeniem odbioru k. 111-113)

W dniu 21 grudnia 2016 r. spółka (...) złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości.

(dowód: wniosek o ogłoszenie upadłości wraz z załącznikami k. 533-574)

Postanowieniem z dnia 15 marca 2017 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie X Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych ogłosił upadłość (...) sp. z o.o.

(dowód: postanowienie z dnia 15 marca 2017 r. k. 121)

W postępowaniu upadłościowym spółki (...) powódka zgłosiła wierzytelność w stosunku do upadłego objętą niniejszym postępowaniem na kwotę 203 628,83 zł. Wierzytelność została umieszczona i zaakceptowana na liście wierzytelności. Po przeprowadzeniu czynności likwidacyjnych spółki (...) powódka nie uzyskała zaspokojenia wierzytelności. (dowód: zgłoszenie wierzytelności k. 128-131 v., lista wierzytelności k. 483-484, sprawozdanie rachunkowe syndyka k. 140-495 )

J. S. pełnił funkcję prezesa zarządu (...) sp. z o.o. zarówno w czasie powstania przedmiotowego zobowiązania jak i w czasie jego wymagalności.

(dowód: umowa z dnia 29 maja 2015 r. k. 86-99, protokół odbioru k. 101, faktura k. 103)

Pozwany J. S. pełniąc funkcję Prezesa Zarządu spółki (...) złożył wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie z puntu widzenia przepisów prawa upadłościowego i ustawy o rachunkowości tj. w terminie 30 dni od dnia sporządzenia dla spółki sprawozdania finansowego, obrazującego stan niewypłacalności..

(dowód: opinia biegłego k. 686-821, opinia ustna k. 896 - 897)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wymienionych dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Kluczową okoliczność w sprawie – tj. ustalenie daty, w której (...) sp. z o.o. winna zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości - Sąd ustalił w oparciu o przywołaną opinię biegłego sądowego M. P.. Opinia ta została sporządzona zgodnie z postanowieniem Sądu, zawiera jasne i uzasadnione wnioski oraz wyjaśnienie metodologii jej sporządzenia. Biegła przed wydaniem opinii zapoznała się z materiałem dowodowym przedstawionym przez strony oraz z dokumentami udostępnionymi biegłemu przez Biuro Księgowe prowadzące księgowość dla Syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. Biegła odniosła się również do zarzutów strony powodowej wydając ustną, uzupełniającą opinię podczas rozprawy w dniu 5 maja 2021 roku, gdzie odpowiedziała wyczerpująco na wszystkie pytania strony powodowej. Mając na względzie powyższe opinię biegłego należało uznać za pełnowartościowy materiał dowodowy.

Sąd oddalił wnioski o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków G. K., J. K. i W. B., albowiem w świetle wniosków opinii biegłego w niniejszej sprawie, okoliczności, na jakie świadkowie zostali zgłoszeni tj. prawidłowego wykonania umowy pomiędzy powodem a (...)i jej rozliczenia – pozostają irrelewantne i ich przeprowadzenie w sposób oczywisty nie wniosłoby istotnych okoliczności w sprawie a jedynie przedłużyło postępowanie. Niezależnie od powyższego należy podkreślić, iż pozwany nie kwestionował zasadności i wysokości zobowiązania spółki (...) w stosunku do powoda, kwestionował własną odpowiedzialność za to zobowiązanie w oparciu o art. 299 k.s.h.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu z następujących względów.

Zgodnie z art. 299 §1- 2 k.s.h jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są zatem: istnienie określonego zobowiązania spółki w czasie, kiedy dana osoba była jej członkiem zarządu oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 933/00, Legalis).

Bezopornie powód nie dysponuje tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce (...), albowiem wobec ogłoszenia upadłości spółki wyłączona była możliwość prowadzenia przeciwko niej postępowania rozpoznawczego co do tego obowiązania (art. 263 PrUpad). Sąd podziela stanowisko, prezentowane w orzecznictwie, iż wykazanie przez powoda istnienia wierzytelności, której egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna, będącej jedną z przesłanek decydujących o przypisaniu członkom zarządu spółki z o.o. odpowiedzialności z art. 299 § 1 KSH, powinno nastąpić co do zasady poprzez przedstawienie przysługującego mu względem spółki tytułu egzekucyjnego. W szczególnych okolicznościach faktycznych sprawy występująca czasowo lub trwale niemożność uzyskania przez powoda tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce, ze względu na wszczęcie wobec niej postępowania upadłościowego lub wykreślenia z rejestru przedsiębiorców wskutek zakończenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, pozwala na wykazanie przez powoda w postępowaniu z art. 299 KSH istnienia wierzytelności przysługującej mu względem spółki w oparciu o inny dowód niż tytuł egzekucyjny wystawiony przeciwko spółce z o.o. Takim zaś dowodem istnienia przysługującej powodowi wierzytelności, której egzekucja okazała się bezskuteczna, może być zatwierdzona lista wierzytelności sporządzona dla potrzeb prowadzonego względem spółki postępowania upadłościowego.. (por wyrok SN z 25.09.2014 r., II CSK 790/13). Podzielając zaprezentowane wyżej stanowisko Sąd stwierdził, iż w niniejszej sprawie miała miejsce sytuacja szczególna, w której powodowa spółka nie miała możliwości uzyskania tytułu ze względu na wszczęte postępowanie egzekucyjne, zaś uzyskanie zatwierdzonej listy wierzytelności „konwalidowało” przesłankę dysponowania tytułem egzekucyjnym przeciwko (...). Gdyby nie podzielić powyższego stanowiska i przyjąć, iż co prawda wierzytelność powoda została umieszczona na liście wierzytelności, jednak dłużna spółka nie została wykreślona z rejestru – wówczas powództwo podlegałoby oddaleniu z uwagi na niespełnienie przesłanki przedstawienia tytułu przeciwko spółce i wykazania bezskuteczności egzekucji.

Przechodząc do oceny dalszych przesłanek odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. - w niniejszej sprawie w istocie bezsporny między stronami był fakt istnienia zobowiązania (...) sp. z o.o. wobec powoda z tytułu wykonania umowy z dnia 29 maja 2015 r. Nie budziło również wątpliwości, iż zobowiązanie wynikające z przedłożonej faktury powstało w dniu 23 grudnia 2015 r., wymagalne zaś stało się w dniu 23 stycznia 2016 r. tj. w czasie, gdy pozwany J. S. pełnił funkcję prezesa Zarządu (...) Wobec tego należy stwierdzić, iż pozwany – co do zasady -ponosi odpowiedzialność za dochodzone niniejszym pozwem roszczenie powoda na zasadzie art. 299 k.s.h.

Kolejną przesłanką statuującą odpowiedzialność członków zarządu jest stwierdzenie bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce. Należy wskazać, że przesłankę bezskuteczności egzekucji warunkującą odpowiedzialność członka zarządu na podstawie art. 299 k.s.h., należy rozumieć jako stan, w którym istnieją niezaspokojone zobowiązania, niemożliwe do wyegzekwowania od samej spółki. W orzecznictwie przyjmuje się, że bezskuteczność egzekucji oznacza nieściągalną wierzytelność od samej spółki, tj. stan, w którym z okoliczności sprawy wynika niezbicie, że spółka nie ma majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CK 58/05, LEX nr 369409). Odpowiedzialność członka zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. ma zatem charakter subsydiarny i może być brana pod uwagę tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy spółka samodzielnie nie może zaspokoić swojego wierzyciela. Jak wskazano wyżej - powód sprostał temu obowiązkowi przedkładając w tym zakresie zatwierdzoną listę wierzytelności.

Zgodnie z art. 299 §2 k.s.h., członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności przewidzianej w § 1 w trzech sytuacjach:

1)  gdy wykaże we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,

2)  gdy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,

3)  gdy pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Przesłanki egzoneracyjne określone w art. 299 § 2 k.s.h. mają na celu zrównoważenie sytuacji członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wobec wierzycieli, jeżeli pomimo bezskutecznej egzekucji wobec spółki nie powinno się również do odpowiedzialności cywilnej pociągać tych osób, z przyczyn enumeratywnie wskazanych w powoływanym przepisie. Przepis ten jest wyjątkiem od zasady odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewidzianej w art. 299 §1 k.s.h. i do nich należy wykazanie okoliczności zwalniającej ich z odpowiedzialności względem wierzycieli spółki. Przy czym, jak podkreślił Sąd Najwyższy, odpowiedzialności członka zarządu nie uchyla np. umowa łącząca członków zarządu co do sposobów kierowania sprawami spółki, w szczególności ustalony umownie podział czynności, gdyż tego rodzaju umowa ma znaczenie tylko wewnątrzorganizacyjne. Przepis art. 299 k.s.h., chroniący interes wierzycieli, ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być pozbawiony skuteczności przez porozumienie wspólników (por. wyroki SN: z dnia 9.12.2010 r., III CSK 46/10, Lex nr 970080 i z dnia 15.05.2014 r., II CSK 446/13, Lex nr 1480163).

W kontekście przywołanych wyżej przesłanek, wyjaśnić należy, że właściwym czasem na zgłoszenie wniosku jest moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (por. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia: 7 maja 1997 roku, II CKN 117/97, z 6 czerwca 1997 roku, III CKN 65/97, OSNC 1997/11/181; z 8 kwietnia 1999 roku, II CKN 261/98, z 5 listopada 1999 roku, III CKN 425/98; z 11 października 2000 roku, III CKN 252/00, z 2 lutego 2001 roku, IV CKN 258/00, z 5 kwietnia 2002 roku II CKN 958/99, z 21 maja 2004 roku, III CK 55/03; z 27 października 2004 roku, IV CK 148/04; z 13 grudnia 2007 roku, I CSK 313/07; z 11 marca 2008 roku, II CSK 545/07). „Czasem właściwym” w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. jest więc moment wystąpienia takiej sytuacji, w której jest już wiadomym, że dłużnik nie będzie w stanie zaspokoić w całości wszystkich swoich wierzycieli, a nie dopiero taki czas, w którym stan majątkowy dłużnika kwalifikuje go już jako bankruta, który całkowicie zaprzestał zaspokajania wierzycieli. Wszczęcie dopiero wówczas postępowania upadłościowego w istocie wyklucza więc osiągnięcie celów, którym postępowanie to ma służyć (wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 2009 roku, II CSK 543/08).

Zgodnie z brzmieniem art. 10 p.u., upadłość w stosunku do dłużnika jest ogłaszana w przypadku stwierdzenia jego niewypłacalności. Po nowelizacji z dnia 1 stycznia 2016 r., niewypłacalność dłużnika następowała, jeżeli dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekraczało trzy miesiące. Ponadto gdy jego zobowiązania przekraczały wartość majątku, a stan ten utrzymywał się przez okres nieprzekraczający 24 miesiące, nawet w sytuacji gdy na bieżąco wykonywał te zobowiązania

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, biorąc pod uwagę ustalenia biegłego sądowego M. P. Sąd stwierdził, iż pozwany we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości (...), albowiem uczynił to w terminie 30 dni od otrzymania sprawozdania finansowego, obrazującego stan niewypłacalności spółki pod koniec 2016 roku. Odnosząc się do zarzutów strony powodowej, gdzie wskazywano, iż pozwany posiadał wiedzę o niewypłacalności już na początku 2016 roku, należy podkreślić, iż biegła sądowa wyjaśniła, że dla zarządzających spółką dokumentem realnie obrazującym sytuację finansową spółki jest sprawozdanie finansowe i na jego podstawie powinny być podejmowane decyzje odnośnie ewentualnego złożenia wniosku o upadłość. W świetle powyższych ustaleń biegłej Sąd stwierdził, iż pozwany wykazał jedną z przesłanek egzoneracyjnych, uwalniających go od odpowiedzialności za zobowiązania spółki (...). Jednocześnie należy wyjaśnić, iż Sąd nie znalazł podstaw aby pominąć dowód z przeprowadzonej opinii biegłej sądowej – o co wnioskował powód. Sąd nie dopatrzył się bowiem błędów ani sprzeczności w sporządzonej opinii, ponadto biegła złożyła obszerną opinię ustną uzupełniającą podkreślając, iż dysponowanie przez pozwanego informacjami o pogarszającej się sytuacji finansowej spółki nie powodowało jeszcze obowiązku zgłoszenia wniosku o upadłość. Aby rozważyć taką potrzebę należało uzyskać sprawozdanie finansowe, co pozwany uczynił i w terminie 30 dni od jego otrzymania złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.

Z uwagi na powyższe, wobec wykazania przez pozwanego złożenia wniosku o ogłoszenia upadłości (...) we właściwym czasie orzeczono, jak w sentencji.

O kosztach postepowania orzeczono w oparciu o art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości powoda jako stronę przegrywającą postępowanie i na podstawie art. 108 k.p.c. Sąd zlecił szczegółowe rozliczenie kosztów sądowych referendarzowi sądowemu.

SSO Renata Iwanowska

(...)

(...)

SSO Renata Iwanowska