Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2015r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. K. (A. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 21 kwietnia 2015r. sygn. akt IX U 133/15

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołanie.

/-/SSO del. Beata Torbus /-/SSA Krystyna Merker /-/SSA Irena Goik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1118/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.01.2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. odmówił ubezpieczonemu A. K. prawa do emerytury wobec nie udokumentowania wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury z obniżonego wieku podnosząc, iż wykonywał pracę w warunkach szczególnych jako traktorzysta.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie z przyczyn,

jak w zaskarżonej decyzji.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2015r., sygn. akt IX U 133/15, Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku zmienił decyzję organu rentowego z dnia 16 stycznia 2015r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2014r.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony urodził się w dniu (...). W dniu 30.12.2014r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu na dzień 1.01.1999r. łącznie 27 lat, 7 miesięcy i 28 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnych lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze w szczególnych warunkach.

Jak wynika z ustaleń faktycznych, ubezpieczony z dniem 8.05.1974r. rozpoczął zatrudnienie w Spółdzielni (...) w B.. Został przyjęty na stanowisko mechanika, jednak faktycznie od początku tego zatrudnienia pracował jako traktorzysta. Spółdzielnia (...), oprócz prac wykonywanych na swoją rzecz, przyjmowała różne zlecenia od osób fizycznych, często indywidualnych rolników. Były to zlecenia polegające na wykorzystaniu traktora do prac polowych, do przewożenia cegły na budowę i innych prac transportowych. Ponadto Spółdzielnia wykonywała prace na rzecz Rejonu Dróg Publicznych takie jak: odśnieżanie dróg, posypywanie śliskiej nawierzchni dróg oraz prace na rzecz Urzędu Miasta, polegające na utwardzaniu dróg dojazdowych do pól i na rzecz Lasów Państwowych, polegające na przewożeniu łupków celem utwardzania dróg leśnych. Ubezpieczony jako traktorzysta wykonywał wszelkiego rodzaju prace polowe, od wiosny do późnej jesieni. Ubezpieczony za pomocą traktora kosił trawy, wysiewał zboża, wykonywał opryski oraz orkę. Była to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, często od rana do późnych godzin wieczornych. Do traktora były zaczepiane różne urządzenia pomocnicze jak: pług, zawiasy, siewnik, kultywator i rozrzutnik. Pług służył do orki, siewnik do wysiewu zbóż, kultywator do oprysków, a rozrzutnik do posypywania dróg. Jako traktorzysta ubezpieczony również przewoził różne materiały jak: łupki ze zwałów do utwardzania dróg, węgiel dla rolników z kopalń, zwożenie cegły, wywóz obornika, gnojowicy, pompował szambo do beczkowozu. Ubezpieczony pracując jako traktorzysta nie wykonywał żadnych prac załadunkowych czy rozładunkowych. Od takich prac byli inni pracownicy. Traktorzyści nie wykonywali żadnych prac naprawczych. Warsztaty mechaniczne mieściły się
w K.. W przypadku awarii ubezpieczony otrzymywał zamienny ciągnik.
W miesiącu sierpniu ubezpieczony wykonywał pracę przy obsłudze kombajnu. Były to tzw. akcje sierpniowe. Wtedy ubezpieczony nie pracował jako traktorzysta, tylko jako kombajnista. Zimą ubezpieczony pracował jako traktorzysta przy odśnieżaniu dróg oraz przy posypywaniu śliskich dróg przy pomocy rozrzutnika. W związku
z likwidacją Spółdzielni w B. pracownicy tej Spółdzielni, w tym ubezpieczony, od dnia 1.04.1976r. zostali przekazani do Spółdzielni (...)z siedzibą w K., w której ubezpieczony pracował do dnia 14.01.1993r., tj. do likwidacji tej Spółdzielni.

Dodatkowo Sąd I instancji ustalił, że w aktach osobowych jest zapis
o otrzymywaniu przez ubezpieczonego dodatku za pracę w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w pełni dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego oraz słuchanych
w sprawie świadków, które są szczegółowe, logiczne i przekonywujące, a ponadto znajdują odzwierciedlenie w zebranej w sprawie dokumentacji. Świadkowie potwierdzili faktyczne wykonywanie przez ubezpieczonego pracy traktorzysty
i kombajnisty w miesiącu sierpniu oraz wymiar tej pracy.

Sąd I instancji uznał zgromadzony materiał dowodowy za kompletny, wiarygodny i mogący stanowić podstawę dokonania ustaleń faktycznych.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd I instancji powołał treść art. 184 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stwierdzając, że okoliczności sporne sprowadzają się do ustalenia, czy ubezpieczony ma wymagany okres pracy
w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe
w sprawie pozwala stwierdzić, iż ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia od 8.05.1974r. do 14.01.1993r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze faktycznie prace traktorzysty oraz kombajnisty w czasie żniw, czyli prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A, dziale VIII poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. W ocenie Sądu I instancji zaliczenie powyższego okresu powoduje, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganych stażem 15 lat pracy
w warunkach szczególnych. Dodatkowo bezspornym było, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu (...)., na dzień 1.01.1999r. posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat, a więc na dzień złożenia wniosku spełnia wszystkie przesłanki do przyznania prawa do emerytury.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy na mocy art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji zaskarżonego orzeczenia.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.184 i art. 32ust. l ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
w zw. z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze poprzez błędne przyjęcie, że ubezpieczony spełnia warunki do przyznania wcześniejszej emerytury, a w szczególności, że posiada wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach;

- naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik postępowania poprzez dowolną ocenę, że okresy zatrudnienia na stanowisku traktorzysty stanowiło pracę w warunkach szczególnych, od której zależy nabycie uprawnień do emerytury o obniżonym wieku.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Organ rentowy zakwestionował ustalenie Sądu Okręgowego, że ubezpieczony jako traktorzysta stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę
w warunkach szczególnych. Skarżący zwrócił uwagę, że z ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji wynika, iż ubezpieczony jako traktorzysta wykonywał wszelkiego rodzaju prace polowe od wiosny do późnej jesieni. Za pomocą traktora kosił on trawy, wysiewał zboża, wykonywał opryski oraz orkę. Nawet przy założeniu, że w spornym okresie ubezpieczony jako traktorzysta pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to jednak brak jest podstaw do zaliczenia tych okresów do pracy w warunkach szczególnych, gdyż jako traktorzysta wykonywał on nie tylko prace transportowe ujęte w dziale VIII poz. 3 wykazu A do rozporządzenia, ale głównie wykonywał on prace polowe, które nie są wymienione w tym wykazie. Według apelującego wymienienie
w wykazie A dziale VIII pod poz. 3 prac kierowców ciągników nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. W podobnych sprawach wypowiadał się Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 3.12.2013r., sygn. akt I UK 172/13 oraz Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w wyroku z dnia 10.04.2014r., sygn. akt V U 789/13, w którym uznał, że nie można uznać, iż praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą w „transporcie” nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika prace polowe. W tej sytuacji zdaniem organu rentowego, ubezpieczony nie wykazał, że w spornym okresie wykonywał stale i w pełnym okresie czasu pracę w szczególnych warunkach, a jego odwołanie powinno ulec oddaleniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

W rozpoznawanej sprawie istotą sporu było legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Badanie tej przesłanki wymagało ustalenia, czy w trakcie zatrudnienia od 8 maja 1974r. do 14 stycznia 1993r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnym charakterze.

Przed przystąpieniem do analizy prawidłowości zaskarżonego orzeczenia należy przypomnieć, iż w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wskazywano, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art.27 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (vide: między innymi wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 lutego 2007r., sygn. akt I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007r., sygn. akt III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22,
poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007r., sygn. akt III UK 62/07, Lex nr 375653; z dnia
6 grudnia 2007r., sygn. akt III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008r., sygn. akt II UK 88/08, Lex nr 1001292, z dnia 5 maja 2009r., sygn. akt I UK 4/09, Lex Nr 509022, z dnia 8 czerwca 2011r. sygn. akt I UK 393/10, Lex nr 950426).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Koniecznym jest by praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez
8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy)
w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy, wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007r., sygn. akt III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007r., sygn. akt III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007r., sygn. akt III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008r., sygn. akt I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz.75 i z dnia 24 marca 2009r., sygn. akt I PK 194/08, LEX nr 528152).

Okoliczności faktyczne sprawy były między stronami bezsporne.

Jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji, w trakcie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w B., a następnie w Spółdzielni (...) w K. (od 1 kwietnia 1976r.) ubezpieczony jako traktorzysta wykonywał prace polowe od wiosny do późnej jesieni, przewoził różne materiały, nie wykonywał żadnych prac załadunkowych i rozładunkowych, nie wykonywał prac naprawczych. W sierpniu ubezpieczony pracował przy obsłudze kombajnu, zaś zimą ubezpieczony jako traktorzysta pracował przy odśnieżaniu dróg, posypywaniu śliskich nawierzchni.

Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe i z oceny jego wyników wywiódł wniosek, iż ubezpieczony wykazał wymagany 15-letni okres pracy
w szczególnych warunkach, bowiem pracował jako kierowca traktora oraz kombajnista. Skarżący organ rentowy zakwestionował trafność tej oceny. Sąd Apelacyjny podziela ten zarzut, bowiem weryfikacja zgromadzonego materiału dowodowego jest błędna.

Rację ma apelujący podnosząc, że nawet przy przyjęciu, iż ubezpieczony jako traktorzysta pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to brak podstaw do uwzględnienia tego okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych, bowiem ubezpieczony jako traktorzysta wykonywał nie tylko prace transportowe, wymienione w wykazie A, dział VIII, poz. 3, ale przede wszystkim prace polowe, które nie zostały ujęte w tym wykazie. O ile bowiem prace transportowe wykonywane przez ubezpieczonego można zaliczyć do prac w transporcie, tj. prac wymienionych
w wykazie A, dział VIII, poz. 3, o tyle nie ma żadnych podstaw do potraktowania prac polowych - w ramach obsługi traktora i kombajnu - jako prac w transporcie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości, że w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych zasadniczą rolę odgrywa możliwość zakwalifikowania jej pod którąś z pozycji wymienionych
w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 2008r. Nr 8,
poz. 43 z późn. zm.).

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, w świetle przepisów rozporządzenia, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony
w wyroku z dnia 1 czerwca 2010r., sygn. akt II UK 21/10, wskazujący, że: „pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki,
w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym”.

Prace kierowców ciągników, kombajnów zostały wymienione w dziale VIII wykazu - w transporcie i łączności, a nie w dziale X - w rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczym ani w dziale XIV - prace różne. Tym samym nie ma przesłanek do przyjęcia, że wykonywanie pracy na wskazanych stanowiskach niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana, skutkuje zaliczeniem spornego okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych. Nie sposób zatem uznać, że praca kierującego traktorem, kombajnem jest pracą w transporcie, jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy traktora, kombajnu prace polowe.

Jedynie w okresie zimowym ubezpieczony jako kierowca traktora stale
i w pełnym wymiarze wykonywał prace transportowe, niemniej suma tych okresów nie daje wymaganego ustawą 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za uzasadnioną, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

/-/SSO del. Beata Torbus /-/SSA Krystyna Merker /-/SSA Irena Goik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM