Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2023r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia 2023r. w Warszawie

sprawy J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 maja 2022 roku, znak: (...)

1.  umarza postępowanie w części, w jakiej zaskarżona decyzja została zmieniona przez decyzję z dnia 26 stycznia 2023r., znak: (...);

2.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do obliczenia kapitału początkowego stanowiącego podstawę obliczenia emerytury uwzględnia J. C. okres składkowy od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r.

UZASADNIENIE

J. C. w dniu 12 lipca 2022r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 maja 2022r., znak: (...). Zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 5 oraz art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wniósł o ponowne ustalenie wysokości należnej emerytury z uwzględnieniem okresów od 15 kwietnia 1981r. do 30 czerwca 1981r. oraz od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r.

Uzasadniając swe stanowisko, ubezpieczony wskazał, że organ rentowy nie uwzględnił do wysokości emerytury zarobków z tytułu zatrudnienia w Ośrodku (...) w R. w okresie od 15 kwietnia 1981r. do 30 czerwca 1981r. z uwagi na brak oryginalnego świadectwa pracy oraz pominął okres zatrudnienia w (...) w W. od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r. z uwagi na brak dokumentacji potwierdzającej okoliczności wynikające ze świadectwa pracy. Podkreślił, że jeżeli chodzi o świadectwo pracy z Ośrodka (...) w R., to dostarczył odpis poświadczony za zgodność z oryginałem, który uzyskał z Miejskiego i Gminnego Ośrodka (...) w R.. Jeżeli zaś chodzi o okres zatrudnienia w (...) w W., to wyjaśnił, że przedstawił dokumentację, którą posiadał i nie ma możliwości przedstawienia innej dokumentacji, ponieważ zakład pracy został przejęty przez inną firmę (odwołanie z dnia 3 lipca 2022r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14 )}§ 1 k.p.c., a w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazał, że w dniu 20 maja 2022r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia. Decyzją z dnia 26 maja 2022r. organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy, przyjmując za okres zatrudnienia w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. od 15 kwietnia 1981r. do 31 maja 1981r. wynagrodzenie na podstawie przedłożonych list płac. Następnie w zaskarżonej decyzji z dnia 27 maja 2022r. nastąpiło przeliczenie emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał za wystarczająco udowodniony okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r., ponieważ w toku prowadzonego postępowania ustalono, że płatnik nie figuruje w ewidencji Zakładu (odpowiedź na odwołanie z dnia 4 sierpnia 2022r., k. 4-5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. C. w okresie od 15 kwietnia 1981r. do 30 czerwca 1981r. był zatrudniony w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. na stanowisku instruktora kulturalno – oświatowego (świadectwo pracy – k. 11 akt emerytalnych). Natomiast w okresie od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r. pracował w (...) na stanowisku kierowcy. Wskazany pracodawca wystawił świadectwo pracy w dniu 30 listopada 1996r., które zostało opatrzone pieczęcią dyrektora biura J. B. oraz jego własnoręcznym podpisem (świadectwo pracy z 30 listopada 1996r. – k. 17 akt emerytalnych).

W dniu 7 marca 2022r. J. C. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek z dnia 7 marca 2022r. – k. 1-6 akt emerytalnych). W dniu 29 marca 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...) (...), w przedmiocie ustalenia kapitału początkowego, w której uwzględnił okresy składkowe wynoszące 2 lata, 8 miesięcy i 26 dni. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek z faktycznego okresu ubezpieczenia, a więc z lat 1984-1993. Wskaźnik wyniósł 9,06 %, a wysokość kapitału początkowego ustalonego na dzień 1 stycznia 1999r. wyniosła 15.959,324 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów: od 15 kwietnia 1981r. do 30 czerwca 1981r., ponieważ został nieprawidłowo udokumentowany oraz od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r., gdyż dokumentacja znajdująca się w ZUS nie potwierdziła okoliczności wynikających ze świadectwa pracy (decyzja ZUS z 29 marca 2022r. – k. 5-7 akt kapitałowych).

W decyzji wydanej w dniu 30 marca 2022r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ustalił wysokość emerytury J. C., na podstawie art. 26c ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wyliczając ją na kwotę 897,74 zł (decyzja ZUS z 30 marca 2022r. - k. 71-75 akt emerytalnych).

W dniu 20 maja 2022r. J. C. złożył wniosek o ponowne obliczenie emerytury. Do wniosku dołączył listy płac za miesiące kwiecień i maj 1981r. z tytułu zatrudnienia w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. (wniosek z 20 maja 2022r. wraz z załącznikami – k. 79-86 akt emerytalnych).

W dniu 27 maja 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeliczył wysokość emerytury od 1 maja 2022r. i ustalił jej wysokość na kwotę 906,38 zł. Decyzja została wydana przy uwzględnieniu ponownie ustalonego kapitału początkowego, który na dzień 1 stycznia 1999r. wyniósł 16.308,27 zł. Do jego ustalenia organ rentowy uwzględnił zarobki ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. od 15 kwietnia 1981r. do 31 maja 1981r. W dalszym ciągu nie uwzględnił natomiast okresów zatrudnienia od 1 czerwca 1981r. do 30 czerwca 1981r. oraz od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r. (decyzja ZUS z 27 maja 2022r. – k. 101-104 akt emerytalnych; decyzja ZUS z dnia 26 maja 2022r. – k. 15-17 akt kapitałowych).

W toku postępowania do akt sprawy zostały dołączone dokumenty płacowe potwierdzające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. (pismo Miejskiego Centrum (...) w R. z 3 stycznia 2023r., k. 39 a.s.).

W decyzji wydanej w dniu 18 stycznia 2023r., znak: (...) (...), organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu okresy składkowe wynoszące 2 lata, 11 miesięcy i 12 dni. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek z faktycznego okresu ubezpieczenia, a więc z lat 1981-1990. Wskaźnik wyniósł 13,35 %, a wysokość kapitału początkowego ustalonego na dzień 1 stycznia 1999r. wyniosła 16.448,30 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy w dalszym ciągu nie uwzględnił okresu od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r., ponieważ dokumentacja znajdująca się w ZUS nie potwierdziła okoliczności wynikających ze złożonego przez ubezpieczonego świadectwa pracy (decyzja ZUS z 18 stycznia 2023r. – k. 25-27 akt kapitałowych). Ponadto, w oparciu o tak ustalony kapitał początkowy, decyzją z dnia 26 stycznia 2023r., znak: (...), organ rentowy przeliczył emeryturę J. C. od dnia 1 maja 2022r. i ustalił ją na kwotę 909,77 zł brutto (decyzja ZUS z 26 stycznia 2023r. – nienumerowane karty akt emerytalnych).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wymienionych dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności . Oceniając dowody z dokumentów, Sąd miał na względzie, że organ rentowy nie kwestionował wiarygodności świadectwa z dnia 30 listopada 1996r., a jedynie podniósł, że dokument ten nie jest zgodny z danymi, które posiada Zakład, wskazana okoliczność nie czyni jednak tego dokumentu niewiarygodnym, dlatego Sąd uwzględnił go, ustalając stan faktyczny, podobnie jak i pozostałe powołane dokumenty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spór w przedmiotowej sprawie dotyczył możliwości uwzględnienia do obliczenia wysokości emerytury J. C. wynagrodzenia uzyskanego z tytułu zatrudnienia w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. w okresie od 1 czerwca 1981r. do 30 czerwca 1981r., jako że okres od 15 kwietnia 1981r. do 31 maja 1981r. został uwzględniony w decyzji z dnia 26 maja 2022r. i w decyzji z dnia 27 maja 2022r. Ponadto sporna była możliwość uwzględnienia J. C. okresu zatrudnienia w (...) od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r.

Zasady obliczania wysokości przysługującej ubezpieczonemu emerytury określają przepisy art. 25-26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 504), zwanej dalej ustawą emerytalną. W myśl art. 26 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3).

W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych
w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (art. 174 ust. 3b).

Przepisy, określające dowody dopuszczalne w postępowaniu przed organem rentowym, zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 21 ww. rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Z kolei zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)  legitymacja ubezpieczeniowa;

2)  legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis
w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika
w czasie trwania zatrudnienia.

Wymaga przy tym zaznaczenia, że w postępowaniu cywilnym w sprawach
o świadczenia emerytalno-rentowe, sąd nie jest związany takimi ograniczeniami
w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu rentowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007r., I UK 111/07). Pogląd taki uzasadniony jest tym, że z uwagi na upływ lat ubezpieczeni wnioskujący o przyznanie im prawa do świadczenia emerytalnego lub o jego przeliczenie mogą napotkać pewne trudności w należytym udokumentowaniu nie tylko przebiegu zatrudnienia czy też faktu otrzymywania konkretnych składników wynagrodzeń bądź ich wysokości, lecz również samej okoliczności zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Praktyka orzecznicza obrazuje wiele przypadków, w których dostęp ubezpieczonych do pełnych akt osobowych jest problematyczny. Przyczyną tego stanu rzeczy najczęściej jest likwidacja zakładu pracy, w którym ubezpieczony przed laty pracował, zagubienie dokumentacji w związku z krótkim terminem jej obowiązkowej archiwizacji czy przejęcie zakładu pracy przez inny podmiot, a także niestaranne prowadzenie dokumentacji kadrowo-płacowej przez byłego pracodawcę. Ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu okresów składkowych czy też wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny zatem obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże odpowiedzialności za taki stan rzeczy nie można przenosić w całości na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, jednakże zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998r. II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007r. I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013r., III AUa 269/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 marca 2006r., III AUa 1096/05).

Kierując się powyższymi poglądami judykatury i mając na względzie zakres sporu i stanowiska procesowe stron, Sąd Okręgowy w toku postępowania zwrócił się
do wskazanego przez ubezpieczonego podmiotu – Miejskiego Centrum (...) w R. o udostępnienie dokumentacji kadrowo-płacowej dotyczącej zatrudnienia w Miejskim i Gminnym Ośrodku (...) w R. celem ustalenia rzeczywistych dochodów, jakie uzyskiwał ubezpieczony w objętym sporem okresie od 1 czerwca 1981r. do 30 czerwca 1981r. Ww. podmiot udostępnił dokumentację kadrowo-płacową i organ rentowy, w oparciu o informacje wynikające z tej dokumentacji, wydał decyzję z dnia 18 stycznia 2023r., znak: (...) (...), o ponownym ustaleniu kapitału początkowego w wysokości 16.448,30 zł z uwzględnieniem dochodu za miesiąc czerwiec 1981r. Następnie decyzją z dnia 26 stycznia 2023r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeliczył emeryturę J. C. począwszy od 1 maja 2022r. i ustalił ją na kwotę 909,77 zł brutto.

Organ rentowy, wydając wskazane decyzje, uwzględnił częściowo żądanie ubezpieczonego. W tej sytuacji Sąd zastosował art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., który stanowi, że zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd poprzez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy w punkcie 1 wyroku umorzył postępowanie
w zakresie, w jakim decyzja zaskarżona przez J. C. została zmieniona decyzją z dnia 26 stycznia 2023r., znak: (...), w przedmiocie przeliczenia emerytury.

Odnosząc się natomiast do braku uwzględnienia przez organ rentowy okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) z uwagi niefigurowanie tego pracodawcy w kartotekach płatników składek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wskazać należy, że brak zgłoszenia przez pracodawcę do ubezpieczenia społecznego i nieopłacenie za pracownika składek na to ubezpieczenie nie może skutkować nieuwzględnieniem takich okresów pracy.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem prezentowanym w orzecznictwie, o kwalifikacji danego okresu zatrudnienia jako składkowego decyduje sam fakt wykonywania pracy, chociażby pracodawca nie odprowadził za ubezpieczonego składek na ubezpieczenie społeczne. Wynika to z tego, że przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych (w konsekwencji także przy ustaleniu kapitału początkowego) uwzględnia się okresy podlegania ubezpieczeniu, nawet bez składki, a pracownika nie można obciążać ujemnymi skutkami zaniedbań pracodawcy w zakresie opłacania składek (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 1994r., II UZP 5/94, również: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 marca 1995r., II URN 7/95; z dnia 23 marca 1999r., II UKN 535/98; z dnia 14 marca 2006r., I UK 205/05; z dnia 6 kwietnia 2007r. ,II UK 185/06). Dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie jest zatem wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2017r., I UK 310/16).

Uwzględniając zaprezentowane poglądy judykatury, Sąd ocenił, że brak zgłoszenia J. C. do ubezpieczeń społecznych nie może być podstawą odmowy uznania okresu jego pracy w (...). Dowodem, w najpełniejszym zakresie oddającym zatrudnienie w spornym okresie, bo zawierającym wszystkie dane niezbędne do ustalenia m.in. okresu zatrudnienia, wymiaru czasu pracy, pracodawcy itp., jest świadectwo pracy. Dane w tym dokumencie zamieszczone związane ze stosunkiem pracy są kompletne, świadectwo zostało złożone przez ubezpieczonego w oryginale, ponadto zostało podpisane przez dyrektora biura J. B. oraz opatrzone jego własnoręcznym podpisem, a nadto znajduje się na nim pieczęć zakładu pracy. Przedmiotowe świadectwo pracy z 30 listopada 1996r. nie zostało również zakwestionowane przez organ rentowy pod względem formalnym. W ocenie Sądu dowód ten jest wystarczający, aby sporny okres zatrudnienia ubezpieczonemu uwzględnić.

Mając na względzie powołane okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. poprzez uwzględnienie J. C. do obliczenia kapitału początkowego stanowiącego podstawę do obliczenia emerytury okresu składkowego od 1 stycznia 1989r. do 30 listopada 1996r.