Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2014r. w Kaliszu

apelacji powoda M. K., powoda J. J., powoda J. K., powoda M. S., powoda M. P.

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 kwietnia 2014 r. sygn. akt IV P 216/12

w sprawie z powództwa M. K., J. J., J. K., M. S., M. P.

przeciwko (...) S.A. w G. Oddział w K.

o ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze, zobowiązanie do odprowadzenia składek na emerytury pomostowe od wynagrodzeń powodów

1.  Oddala apelację.

2.  Nie obciąża powodów kosztami zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Powodowie J. J., M. K., J. K., M. P. i M. S. , po sprecyzowaniu w toku procesu powództwa, wnieśli przeciwko pozwanemu (...) S.A.w G.Oddział w K.o ustalenie, że wykonywali pracę o szczególnym charakterze oraz o ustalenie, że pracodawca ma obowiązek odprowadzania składek na emerytury pomostowe od wynagrodzeń powodów należnych za okres od 1 stycznia 2009 r. do 30 kwietnia 2012 r.

W uzasadnieniu żądania powodowie wskazali, że pracodawca nie umieścił ich stanowisk pracy w zakładowym wykazie stanowisk, na których wykonywana jest praca o szczególnym charakterze, co w przyszłości pozbawi powodów uprawnień wynikających z ustawy o emeryturach pomostowych.

Pozwany (...) S.A. w G. Oddział w K. wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc, że wykonywane przez powodów prace nie dają podstaw do zmiany stanowiska pracodawcy w przedmiocie ustalenia, że powodowie wykonują pracę o szczególnym charakterze.

Sąd Rejonowy, Sąd Rejonowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu, wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2014 r., oddalił żądania powodów, zasadził od każdego z powodów na rzecz strony pozwanej kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i nie obciążył powodów innymi kosztami postępowania.

Wyrok powyższy zapadł w oparciu o następujący stan faktyczny:

Wszyscy powodowie zatrudnieni są na stanowisku elektromontera do spraw automatyki i zabezpieczeń i wykonują pracę w Wydziale (...).

Powód J. J.jest pracownikiem pozwanego od 01.09.1985 r., ma 42 lata, M. K.jest zatrudniony u pozwanego od 02.11.1984 r., ma 58 lat, J. K.pracuje u pozwanego od 01.09.1975 r., ma 53 lata, M. P. pracuje u pozwanego od 01.09.1981 r., ma 46 lat, M. S.ma 49 lat i pracuje u pozwanego od 01.09.1978 r. J. K.ponadto jest mistrzem do spraw automatyki i zabezpieczeń, a M. P.inżynierem do spraw automatyki i zabezpieczeń.

W dniu 08.03.2010 r. u pozwanego pracodawcy zweryfikowano Zakładowy Wykaz Stanowisk, na którym wykonywana jest praca o szczególnym charakterze. Stanowiska zajmowane przez powodów nie zostały zakwalifikowane do rodzaju prac wymienionych w pozycjach 14,17 załącznika nr 2 do ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z przepisem art. 41 cytowanej ustawy ZUS prowadzi centralny rejestr stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz centralny rejestr pracowników wykonujących powyższe prace. Pracodawca ma obowiązek prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których wykonuje się powyższe prace oraz ewidencję pracowników wykonujących takie prace. Pracodawca jest zobowiązany do odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Płatnik składek jest obowiązany powiadomić pracowników o dokonaniu wpisu do ewidencji. W przypadku nieumieszczenia pracownika w ewidencji, ma on prawo wystąpienia do Państwowej Inspekcji Pracy ze skargą.

W myśl art.11 a ustawy z dnia 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania pracodawcy, w formie decyzji administracyjnej, umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wykreślenia pracownika z ewidencji oraz do sporządzenia korekty wpisu dokonanego w tej ewidencji. Powodowie złożyli takowe skargi do PIP. Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła stosowne postępowania. Oddział PIP w O. wydał nakaz umieszczenia powodów w stosownej ewidencji.

Pracodawca złożył odwołania, które zostały uwzględnione przez Okręgowego Inspektora Pracy w P..

W wyniku uchylenia zakwestionowanych decyzji sprawy powodów zostały ponownie rozpoznane przez Oddział PIP w K. (1). Jednostka ta wydała decyzje odmawiające nakazania umieszczenia powodów w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. M. K.nie zaskarżył decyzji PIP i stała się ona prawomocna. Pozostali powodowie odwołali się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P.. Sąd ten wyrokiem z dnia 11.10.2011 r., w sprawie IV SA/Po 338/11, oddalił skargę M. P.. W stosunku do M. S.zapadło identyczne orzeczenie w dniu 29.06.2011 r., w sprawie IV SA/Po 335/11. Wyroki te są prawomocne. Wyrokiem z dnia 17.06.2011 r., w sprawie J. J.II SA/Po 281/11, i z dnia 08.09.2011 r., w sprawie J. K.II SA/Po 280/11, Sąd administracyjny uchylił decyzje PIP do ponownego rozpoznania z zaleceniem umorzenia postępowania.

W uzasadnieniu wyroku stwierdził, że PIP nie jest upoważniona do wydawania decyzji ingerujących w treść rejestru a tylko w ewidencję. Jednocześnie Sąd stwierdził, że brak wpisu do rejestru czy ewidencji nie wywołuje skutków prawnych takich jak decyzje administracyjne. Brak wpisu nie kreuje dla danego pracownika uprawnienia do otrzymania emerytury pomostowej, gdyż uprawnienie to powstaje z mocy samego prawa, po spełnieniu określonych warunków. Obowiązek pracodawcy prowadzenia rejestru i ewidencji ma charakter wyłącznie ewidencyjno-sprawozdawczy. Obowiązek opłacania składek na FEP stanowi pochodną tego obowiązku. Ustalenia PIP nie mogą być wiążące dla decydenta w sprawie emerytur pomostowych. Prawo do emerytury wynika jedynie z decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które przeprowadzają własne postępowania administracyjne. Decyzje te podlegają kontroli Okręgowych Sądów Ubezpieczeń Społecznych.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy wobec powodów J. J. i J. K. PIP umorzyła postępowania.

W oparciu o powyższy stan faktyczny Sąd I instancji uznał, że po stronie powodowej istnieje brak interesu prawnego w ustaleniu wykonywania pracy o szczególnym charakterze.

Podstawą roszczeń powodów jest art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Brak interesu prawnego skutkuje oddaleniem powództwa. Istnienie interesu prawnego jest materialnoprawną przesłanką uwzględnienia powództwa, nie istnieje gdy strona może uzyskać ochronę w inny sposób /wyrok Sąd Apelacyjnego z 13.03.2013 r. I ACa 78/13, wyrok Sądu Najwyższego z 08.02.2013 r. IV CSK 306/12/. W uchwale Sądu Najwyższego z 17.06.1987 r. ,III PZP 19/87, stwierdzono, że roszczenie pracownika przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach dla celów ubezpieczeniowych – podlega oddaleniu z braku interesu prawnego. Sąd Najwyższy w wyroku z 03.11.1994 r., I PZP 45/94, stwierdził nawet, iż pracownikowi nie przysługuje roszczenie przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach w celu uzyskania zasiłku dla bezrobotnych do czasu nabycia prawa do emerytury. W wyroku Sąd Najwyższego z 23.02.1999 r., I PKN 597/98, stwierdzono, że powództwo o ustalenie nie może zmierzać do uzyskania dowodów, które miałyby być wykorzystane w innym postępowaniu. Takie samo stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 08.02.2013 r., III AUa 880/12.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z 19.01.2012 r., I PK 108/11, orzeczono, że skoro kwalifikacja określonej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach dla celów emerytalno-rentowych może być dokonywana wyłącznie w postępowaniu przed organem rentowym w sprawie o przyznanie świadczenia z ubezpieczeń społecznych /ewentualnie w postępowaniu sądowym wywołanym wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego/, to pracownik wytaczający w tej materii przed sądem pracy powództwo o ustalenie nie wykazuje w ogóle interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., niezależnie od tego przeciwko komu /pracodawcy, czy organowi rentowemu/ skierował pozew.

Sąd I instancji uznał, że żądanie powodów zmierza wyłącznie do wiążącego ustalenia faktów z punktu widzenia prawa do świadczeń emerytalnych i celem tych powództw z pewnością nie jest zapewnienie ochrony indywidualnego interesu prawnego powodów w rozumieniu art. 189 k.p.c. Stwierdził, że powodowie zmierzają, z ominięciem przepisów regulujących postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, do uzyskania środków dowodowych potwierdzających fakty mogące mieć w przyszłości znaczenie dla potrzeb postępowania o ustalenie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych. Wskazał, iż powodowie sami przyznali to w swych zeznaniach.

Tymczasem pracownik nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdy wnosi takie powództwo wyłącznie w celu uzyskania orzeczenia, które ma służyć ustaleniu dowodów lub faktów w innym postępowaniu, w szczególności w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Brak interesu wynika z tego, że organ rentowy samodzielnie ustala okresy przebyte w ubezpieczeniu i inne przesłanki warunkujące nabycie prawa do świadczeń z ubezpieczeń s[społecznych, bowiem całokształt postępowania dotyczącego nabycia prawa do świadczenia należy do tego organu zgodnie z art. 83 ust. 1 pktt 2 ustawy z dnia 13.10.1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (wyrok SN z 12.05.2005 r. I UK 245/04). Jako przykład orzeczenia zapadłego w sprawie dotyczącej emerytury pomostowej wskazał wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 20.02.2013 r., III AUa 1044/12.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy powództwo oddalił obciążając powodów jedynie kosztami zastępstwa procesowego w kwocie minimalnej po 60 złotych stosownie do § 11 ust.1 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w spraw opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wnieśli powodowie, skarżąc ten wyrok w całości. Powyższemu wyrokowi zarzucili:

1.  naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w występującym w sprawie stanie faktycznym i prawnym przepisu art. 189 k.p.c. poprzez przyjecie, że powodowie nie mieli interesu prawnego w ustaleniu, iż pracując u pozwanego w okresie do dnia 30 kwietnia 2012r. w Wydziale (...) wykonywali pracę w szczególnym charakterze na stanowiskach pracy wymienionych – zał.2 pkt. 14 i 17 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych, dających podstawę rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, iż powodowie domagali się ustalenia pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy powodowie domagali się ustalenia pracy w szczególnym charakterze, co skutkuje wydaniem wyroku z naruszeniem art. 321 k.p.c.;

3.  naruszenie prawa procesowego, tj. przepisów art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 k.p.c. poprzez zaniechanie odniesienia się do wszystkich zgromadzonych i przeprowadzonych w sprawie dowodów, a tym samym wydanie wyroku bez odniesienia się do stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, co miało wpływ na ocenę przepisów prawa materialnego mających wpływ na podstawę rozstrzygnięcia;

4.  naruszenie prawa procesowego tj. przepisu art. 217 k.p.c. w związku z art. 220 k.p.c. poprzez zaniechanie rozpoznania przez sąd pierwszej instancji wniosku dowodowego złożonego przez powodów w piśmie procesowym z dnia 13 sierpnia 2013r., pkt. 3 dotyczącym zwrócenia się przez sąd do (...) i (...)o przedłożenie przez w/w min. Wykazów stanowisk pracy w szczególnym charakterze i zasad kwalifikowania stanowisk do listy stanowisk pracy w szczególnym charakterze.

Powołując się na powyższe wnosili o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, że powodowie:

a)  J. J. – będąc zatrudnionym w (...) S.A.Oddział w K.na stanowisku pracy elektromontera do spraw automatyki i zabezpieczeń,

b)  M. K. – będąc zatrudnionym w (...) S.A. Oddział w K. na stanowisku pracy elektromontera do spraw automatyki i zabezpieczeń,

c)  J. K. – będąc zatrudnionym w (...) S.A.Oddział w K.na stanowisku pracy elektromontera do spraw automatyki i zabezpieczeń,

d)  M. P. – będąc zatrudnionym w (...) S.A.Oddział w K.na stanowisku pracy elektromontera do spraw automatyki i zabezpieczeń,

e)  M. S. – będąc zatrudnionym w (...) S.A. Oddział w K. na stanowisku pracy elektromontera do spraw automatyki i zabezpieczeń,

f)  Pracując w Wydziale (...) w okresie od 30 kwietnia 2012 r. wykonywali pracę w szczególnym charakterze na stanowiskach pracy wymienionych – zał. 2 pkt. 14 i 17 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych.

2.  Zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

3.  W razie nieuwzględnienia powyższych wniosków wnosili o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż podniesione w niej zarzuty nie są uzasadnione.

Sąd I instancji prawidłowo przyjął, iż powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia wykonywania u pozwanego pracy o szczególnym charakterze i zobowiązania pracodawcy do odprowadzenia składek na emerytury pomostowe od wynagrodzeń powodów należnych za okres od 1 stycznia 2009 r. do 30 kwietnia 2012 r., a wobec tego powództwo podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Istnienie interesu prawnego jest materialnoprawną przesłanką uwzględnienia powództwa natomiast brak istnienia tego interesu prawnego jest podstawą oddalenia powództwa.

W niniejszym postępowaniu powodowie wprost wskazywali na to, iż żądanie zakwalifikowania ich pracy do pracy o szczególnym charakterze zmierza do uzyskania przez nich w przyszłości świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci emerytury pomostowej. Słuszne zatem jest stwierdzenie sądu I instancji, iż pracownik, który wnosi takie powództwo nie ma interesu prawnego w jego wytoczeniu, gdy zmierza do uzyskania orzeczenia dla celów emerytalno rentowych.

Powyższe wynika z prezentowanej dotychczas linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w tej kwestii. Powodowie w chwili obecnej zmierzają do uzyskania korzystnego dla nich rozstrzygnięcia dla celów emerytalno- rentowych. Tymczasem powodowie ochronę prawną w powyższym zakresie uzyskać mogą w postępowaniu o przyznanie im świadczenia w postępowaniu przed organem rentowym z chwilą złożenia wniosku o przyznanie im świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub też w postępowaniu odwoławczym na drodze sądowej w razie negatywnej dla nich decyzji organu rentowego.

Sąd I instancji wprawdzie w sposób wyraźny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku tego nie wskazał, jednakże z przytoczonego przez niego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku orzecznictwa wynika, iż uważał, że właśnie w tym postępowaniu powodowie z chwilą złożenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej mogą zrealizować swoje prawo do ochrony prawnej. Dlatego też słusznie uznał, iż brak jest interesu prawnego w wytoczeniu przez nich przedmiotowego powództwa w chwili obecnej, skoro mogą oni uzyskać ochronę swych praw na innej drodze w postępowaniu o przyznanie im świadczenia.

Pogląd ten sad odwoławczy w pełni podziela co powoduje, iż zarzut naruszenia prawa materialnego - przepisu art. 189 k.p.c. nie jest uzasadniony.

Natomiast w kwestii drugiego zgłoszonego przez powodów żądania zobowiązania pracodawcy do odprowadzenia składek na emerytury pomostowe od uzyskanych przez nich u strony pozwanej wynagrodzeń to zauważyć należy, że to wyłącznie pracodawca dokonuje oceny stanowisk pracy pod kątem zakwalifikowania ich do kategorii zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Skoro wiąże się z tym obowiązek odprowadzania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych to kontrola w powyższym zakresie przysługuje jedynie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych jako organowi, który jest właściwy dla przyznania przyszłych emerytur pomostowych. Zatem do tego organu powodowie mogą się zwrócić o zbadanie prawidłowości wypełniania obowiązku odprowadzania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych przez pracodawcę.

Również zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie jest usprawiedliwiony.

Wbrew temu co podnosi strona skarżąca rozpoznanie żądania powodów nastąpiło zgodnie ze zgłoszonym przez nich w pozwie wnioskiem. Sąd I instancji prawidłowo przyjął, iż powodowie domagali się ustalenia wykonywania pracy o szczególnym charakterze nie zaś pracy w warunkach szczególnych. Odwoływanie się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do orzecznictwa dotyczącego pracy w warunkach szczególnych nie uzasadnia zarzutu, iż sad wyrokował co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem czy też orzekł ponad żądanie. Wobec tego nie ma podstaw do przyjęcia, iż Sąd I instancji dopuścił się naruszenia art. 321 k.p.c. skoro orzekł o zgłoszonych przez powodów żądaniach.

Nie zasługują też na uwzględnienie przywołane w apelacji zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego.

Wobec prawidłowego przyjęcia przez sąd I instancji braku istnienia interesu prawnego powodów we wytoczeniu przedmiotowego powództwa nie zachodziła potrzeba odniesienia się do wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów ani też odniesienia się do stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Brak takiego odniesienia pozostawał bowiem bez wpływu na ocenę przepisów prawa materialnego będących podstawą zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Również brak rozpoznania przez sąd I instancji złożonego przez powodów wniosku dowodowego wskazywanego w apelacji pozostawał bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o zgłoszonych przez powodów żądaniach skoro zakres ich rozpoznania został ograniczony przez sąd I instancji w przedmiotowej sprawie jedynie do zbadania istnienia interesu prawnego powodów we wytoczeniu powództwa.

W tym stanie rzeczy apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Jednocześnie na podstawie art. 102 k.p.c. ze względu na szczególny charakter sprawy odstąpiono od obciążenia powodów kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej za instancje odwoławczą.