Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 71/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku Arkadiusza M.
przy uczestnictwie Haliny U. I in. ,
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 października 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 26 października 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie objęte punktem
1. postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 26 października 2010
r., a rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawia końcowemu orzeczeniu.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił apelację
wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 15 czerwca 2009 r.
Podniesione zostało, że wnioskodawca wniósł opłatę od apelacji w ostatnim dniu
terminu przewidzianego do zaskarżenia orzeczenia, bezpośrednio na rachunek
Sądu Okręgowego, co było przyczyną odrzucenia jej postanowieniem Sądu
pierwszej instancji z dnia 29 lipca 2009 r., który uznał, że nie doszło do właściwego
opłacenia pisma. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd
Okręgowy. Postanowieniem z dnia 19 marca 2010 r. Sąd Rejonowy przywrócił
wnioskodawcy termin do wniesienia apelacji. Natomiast Sąd Okręgowy uznał, że
zaniedbanie dopełnienia czynności procesowej przez pełnomocnika strony
traktowane jest jako zaniedbanie strony. Za takie działanie uznał ten Sąd
uiszczenie opłaty na rachunek niewłaściwego Sądu, skoro nie wpłynęła ona na
rachunek Sądu Rejonowego przed upływem przepisanego terminu. Zgodnie z
poglądem wyrażonym przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 29 kwietnia
2008 r., SK 11/07 uregulowanie opłaty dokonane być powinno, do sądu, na który
wskazuje art. 369 § 1 k.p.c. Nie było podstaw do przywrócenia wnioskodawcy
terminu do wniesienia apelacji, ponieważ wnioskodawca nie wykazał, że
zaniedbanie było działaniem niezawinionym.
W zażaleniu wnioskodawca zarzucił naruszenie art. 370 w związku z art.
1302
§ 3 k.p.c. przez przyjęcie, że apelacja podlegała odrzuceniu i nie było
usprawiedliwionych przyczyn do przywrócenia terminu do jej wniesienia. Wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
W odpowiedzi na zażalenie uczestnicy Anna i Marek K. wnieśli o oddalenie
zażalenia, podnosząc, że wnioskodawca nie wniósł zażalenia w ustawowym
terminie, a we wniosku o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności nie
uprawdopodobnił dochowania terminu do złożenia tego wniosku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie należało uznać za uzasadnione.
Nie można podzielić stanowiska uczestników postępowania, że nie było
podstaw do przywrócenia wnioskodawcy terminu do wniesienia zażalenia. W toku
3
postępowania apelacyjnego wnioskodawca nie był reprezentowany przez
profesjonalnego pełnomocnika, a Sąd Okręgowy pouczył, że od postanowienia
z dnia 26 października 2010 r. przysługuje skarga kasacyjna. Tej samej treści
pouczenie zawarte zostało przy doręczeniu wnioskodawcy w dniu 29 listopada
2010 r. odpisu tego postanowienia wraz z uzasadnieniem. Ustanowiony przez
wnioskodawcę pełnomocnik wniósł skargę kasacyjną i zażalenie wraz z wnioskiem
o przywrócenie terminu. Postanowieniem z dnia 10 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy
odrzucił skargę kasacyjną i przywrócił wnioskodawcy termin do wniesienia
zażalenia.
Wcześniej, w dniu 18 listopada 2010 r. wnioskodawca udzielił
pełnomocnictwa radcy prawnemu Pawłowi W., które ograniczone zostało do
przejrzenia akt i sporządzenia odpisów i kserokopii. Poczynione ustalenia
przemawiają za bezzasadnością stanowiska uczestników postępowania.
Błędne pouczenie przez Sąd Okręgowy co do przysługującego wnioskodawcy
środka odwoławczego jest okolicznością, która usprawiedliwia opóźnienie we
wniesieniu środka właściwego. W takiej sytuacji uchybienia terminu do dopełnienia
tej czynności nie można uznać za zawinione przez stronę, co powszechnie
przyjmowane jest w orzecznictwie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
25 sierpnia 2010 r., II UZ 16/10, niepubl.; z dnia 14 kwietnia 2008 r., II UZ 28/07,
niepubl.). Wniesienie środka właściwego w terminie wskazanym w pouczeniu wraz
z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia go, spełnia wymogi przewidziane
art. 169 § 1, 2 i 3 k.p.c. Nie ma podstaw, wbrew stanowisku uczestników
postępowania, do łączenia z pełnomocnictwem udzielonym radcy prawnemu
Pawłowi W. innej treści, niż ta, która wynika ze znajdującego się w aktach
dokumentu, w tym również udzielenia wnioskodawcy informacji, że powinien złożyć
zażalenie i przyjmowania, że data udzielenia tego pełnomocnictwa, czy też inna,
bliżej nieokreślona, stanowić powinna początek biegu terminu przewidzianego
art. 169 § 1 k.p.c. Mimo braku dowodu doręczenia uczestnikom wniosku
o przywrócenie terminu Sąd Okręgowy rozpoznał go, nie stosując rygoru
przewidzianego art. 132 § 1 k.p.c. Doszło zatem do naruszenia tego przepisu, które
jednak nie daje podstawy do uznania za bezprzedmiotowe czynności podjętych
przez ten Sąd, w tym także wydania postanowienia o przywróceniu terminu,
4
zwłaszcza że celem wprowadzenia tego uregulowania było usprawnienie
postępowania.
Na gruncie art. 168 § 1 k.p.c. ugruntowany został pogląd, podzielany także
w rozpoznawanej sprawie, że zawinione przez pełnomocnika uczestnika
postępowania niedopełnienie zastrzeżonej czynności procesowej w przepisanym
terminie traktowane jest jako zawinienie samego uczestnika (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2009 r., II UZ 35/10, niepubl.; z dnia
24 listopada 2009 r., V CZ 57/09, niepubl.; z dnia 7 listopada 2008 r., V CZ 92/08,
niepubl.; z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, niepubl., wyrok z dnia 30 maja
2007 r., II CSK 167/07, niepubl.). Nie zostało przewidziane w przepisie art. 86
k.p.c., wskazującym na możliwość działania strony „przez pełnomocnika”
traktowanie czynności pełnomocnika jako podejmowanych w opozycji do czynności
strony, a na dopuszczalność korygowania działań pełnomocnika, w określonych
sytuacjach, wskazuje art. 92 k.p.c. Niezadowolenie strony ze sposobu i treści
czynności podejmowanych przez pełnomocnika może być także wyrażone poprzez
wypowiedzenie pełnomocnictwa, ale do czasu dokonania tego i powiadomienia
sądu oraz pozostałych uczestników, są one skuteczne. W tym względzie
stanowisko Sądu Okręgowego, wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, należało
uznać za trafne. Istota jednak tego wniosku sprowadza się do kwestionowania
zawinienia w podjęciu czynności procesowej, polegającej na wniesieniu apelacji.
W pierwszej kolejności rozważenia wymagało, czy uregulowanie przepisanej opłaty
sądowej na rachunek Sądu Okręgowego było błędnie podjętą czynnością, a zatem
bezskuteczną, świadczącą o braku należytej staranności. W wyroku z dnia
29 kwietnia 2008 r., SK 11/07, OTK-A 2008/3/47 Trybunał Konstytucyjny uznał, że
przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia
2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych
(Dz. U. Nr 27, poz.199) jest niezgodny z Konstytucją, w części obejmującej słowo
„właściwego”. Wskazał, że stanowi ono zwrot niedookreślony, a zatem mogący
wprowadzać w błąd co do prawidłowego wypełnienia obowiązku należytego
opłacenia pisma procesowego. Dla określenia właściwego sądu, na rachunek
którego strona musi uiścić należną opłatę sądową konieczne jest sięgnięcie do art.
369 § 1 i art. 373 k.p.c. oraz art. 9 u.k.s.c. Oznacza to, że za właściwy uznać należy
5
zarówno sąd, który rozpoznał sprawę w pierwszej instancji, jak i sąd odwoławczy
uprawniony do rozpoznania apelacji. W orzecznictwie wyrażony został pogląd,
podzielany w rozpoznawanej sprawie, że niedopuszczalne jest opieranie sankcji
przekroczenia terminu wniesienia apelacji z uiszczeniem opłaty w sądzie drugiej
instancji (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2008 r., II PZ
15/08, OSNP 2009/23-24/318; z dnia 28 sierpnia 2008 r., V CZ 45/08, niepubl.),
ponieważ sądem właściwym jest zarówno sąd pierwszej instancji, za
pośrednictwem którego wnosi się apelację, jak i sąd drugiej instancji.
Prezentowanie odmiennego stanowiska przez Sąd Okręgowy, którego nie podziela
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę, nie może być podstawą do
uznania, że wniesienie opłaty na rachunek sądu drugiej instancji, stanowi
o zawinionym niedochowaniu wymogów apelacji. Nie sposób przyjąć, że skoro
z § 2 ust. 1 wymienionego rozporządzenia nie został usunięty zakwestionowany
zwrot, to mimo stwierdzenia sprzeczności z Konstytucją tego przepisu, powinien
być on w dalszym ciągu stosowany w dotychczasowym kształcie. Przyczyną, która
spowodowała wniesienie apelacji opłaconej w opisany sposób była interpretacja
przepisów określających sąd, na rachunek którego opłata powinna być wniesiona
zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego oraz stanowiskiem orzecznictwa
Sądu Najwyższego wyrażonym w przytoczonych orzeczeniach. W tej sytuacji
odmienne stanowisko Sądu Okręgowego nie mogło uzasadniać uznania działania
pełnomocnika wnioskodawcy, jako błędnego, a tym samym zawinionego,
zwłaszcza że za usprawiedliwiony przyjmowany jest błąd profesjonalnego
pełnomocnika co do sposobu interpretacji nowego, niejasnego w swej treści
przepisu (por. postanowienie Sądu najwyższego z dnia 20 sierpnia 2008 r., I UZ
11/08, OSNP 2010/1-2/25).
Z powyższych względów zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu
w oparciu o art. 39816
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Na podstawie art. 108 § 2
w związku z art. 13 § 2 i art. 39821
k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego pozostawione zostało końcowemu orzeczeniu.
6
md