Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 155/11
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie ze skargi A.O.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 30 października 2009 r.,
w sprawie z powództwa B.O. , C.O.,
D.O. i A.O.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 3 lutego 2012 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 lipca 2011 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje adw. S. L. od Skarbu Państwa (Sąd Apelacyjny)
kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych zwiększoną o
podatek VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej A.O. w postępowaniu zażaleniowym,
3. nie obciąża A.O. kosztami postępowania zażaleniowego
poniesionymi przez stronę pozwaną.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 29 lipca 2011 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę A.O.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z
dnia 30 października 2009 r., wydanym w sprawie z powództwa B.O., C.O., D.O.
oraz skarżącego przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa
Sądu Okręgowego o zapłatę kwoty 3 000 000 zł tytułem zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę, polegającą na naruszeniu dóbr osobistych.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że skarżący – powołując się na podstawę
wznowienia określoną w art. 4011
k.p.c. – wskazał, iż Trybunał Konstytucyjny
wyrokiem z dnia 15 marca 2011 r., P 7/09, orzekł o niezgodności art. 95 ust. 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 72, poz. 665 ze zm. – dalej: „Prawo bankowe”) z Konstytucją. Wniesiona skarga
nie może być jednak potraktowana jako oparta na podstawie przewidzianej
w art. 4011
k.p.c. Według powołanego przepisu można żądać wznowienia
postępowania w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą,
na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Skarżący powołał się wprawdzie
na ten przepis, ale w uzasadnieniu skargi wskazał orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego, które nie mogło stanowić podstawy wznowienia w sprawie
zakończonej wyrokiem z dnia 30 października 2009 r., ponieważ podstawę
wznowienia określoną w art. 4011
k.p.c. może stanowić wyłącznie wzruszony przez
Trybunał Konstytucyjny przepis będący bezpośrednią podstawą wydania
zaskarżonego wyroku. Powołanym wyrokiem z dnia 15 marca 2011 r. Trybunał
Konstytucyjny orzekł, że art. 95 ust. 1 Prawa bankowego w brzmieniu nadanym
ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach
wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 131, poz. 1075),
w związku z art. 244 § 1 i art. 252 k.p.c., w części, w jakiej nadaje moc prawną
dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych
banku w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych
w postępowaniu prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 2, art. 32
ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji (OTK-A 2011, nr 2, poz. 12; Dz.U.
z 2011 r., Nr 72, poz. 388). Wyrok ten dotyczy zatem wyłącznie art. 95 ust. 1
Pr. bank. w brzmieniu obowiązującym od dnia 20 lutego 2011 r., natomiast
3
w sprawie zakończonej zaskarżonym wyrokiem Sądy obu instancji orzekały na
podstawie stanu prawnego sprzed tej daty. Poza tym przepisy Prawa bankowego
w ogóle nie były podstawą orzekania w tej sprawie, gdyż skarżący dochodził w niej
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jakiej mieli doznać powodowie na skutek
zaniechań pozwanego prowadzących do rażącej przewlekłości w rozpoznaniu
skargi na czynności komornika.
Jeżeli z uzasadnienia skargi wynika, że wskazane w niej okoliczności
nie wyczerpują ustawowych podstaw wznowienia wymienionych w art. 401, 4011
i 403 k.p.c., podnoszona przez skarżącego podstawa nie zachodzi. Z tych
względów Sąd Apelacyjny odrzucił wniesioną skargę jako nieopartą na ustawowej
podstawie (art. 410 § 1 k.p.c.).
W zażaleniu na to postanowienie skarżący zarzucił Sądowi Apelacyjnemu
naruszenie art. 410 § 1 k.p.c. przez odrzucenie skargi w sytuacji, w której wskazał
on ustawową podstawę wznowienia postępowania określoną w art. 4011
k.p.c.
W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 410 § 1 k.p.c. przez przekroczenie
dopuszczalnego zakresu badania skargi o wznowienie nie zasługuje na
uwzględnienie. Zdaniem żalącego, w ramach kontroli przeprowadzanej na
podstawie powołanego przepisu sąd uprawniony jest jedynie do formalnego
badania skargi, do którego nie należy rozstrzyganie, czy wskazana w niej podstawa
wznowienia faktycznie istnieje. Rozstrzygnięcie takie bowiem jest rozstrzygnięciem
merytorycznym, w związku z czym może zapaść dopiero po przeprowadzeniu
postępowania na rozprawie.
W związku z tak ujętym zarzutem trzeba przypomnieć, że ustawą z dnia
22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005, nr 13, poz. 98)
zostały znowelizowane przepisy dotyczące postępowania w sprawie skargi
o wznowienie. Uchylono art. 411 k.p.c., w związku z czym nastąpiła eliminacja
dwustopniowego postępowania, z podziałem na czynności sądowe, które mogły
zostać dokonane na posiedzeniu niejawnym oraz na rozprawie, a poza tym
4
zmieniono art. 410 § 1 k.p.c. Zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c. w znowelizowanym
brzmieniu, sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu,
niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Postanowienie może być
wydane na posiedzeniu niejawnym. Z przepisu tego wynika, że stwierdzenie
na posiedzeniu niejawnym dopuszczalności wznowienia nie ogranicza się do
badania, czy wskazane przez skarżącego okoliczności dają się podciągnąć pod
przewidziane w ustawie podstawy wznowienia, lecz obejmuje również badanie
i ustalenie, czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje, samo bowiem
sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401 -
404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli
podnoszona podstawa nie zachodzi (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
19 maja 2005 r., II CZ 41/05, nie publ., z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05, Biul. SN
2005, nr 9, s. 14, z dnia 10 lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 48,
z dnia 14 grudnia 2006 r., I CZ 103/06, nie publ., z dnia 24 stycznia 2007 r.,
III CZ 1/07, nie publ., z dnia 30 maja 2007 r., I CZ 40/07, nie publ., z dnia 30 maja
2007 r., IV CZ 22/07, nie publ., z dnia 6 listopada 2009 r., I CZ 57/09, nie publ.,
z dnia 22 listopada 2007 r., III CZ 47/07, nie publ., z dnia 9 maja 2008 r., II PZ
65/07, OSNP 2009, nr 17-18, poz. 233, z dnia 4 września 2008 r., IV CZ 71/08,
OSNC-ZD 2009, nr D, poz. 88, z dnia 13 lutego 2009 r., II CZ 97/08, nie publ.,
z dnia 14 maja 2009 r., I CZ 20/09, nie publ., z dnia 21 lipca 2009 r., II PO 11/08,
nie publ., z dnia 6 listopada 2009 r., I CZ 57/09, nie publ., z dnia 19 lutego 2010 r.,
IV CZ 4/10, nie publ. i z dnia 22 kwietnia 2010 r., II CZ 27/10, nie publ.).
W orzecznictwie oraz w doktrynie nie ma jednolitości zapatrywań co do tego,
kiedy skarga o wznowienie postępowania jest nieoparta na ustawowej podstawie.
Prezentowany jest również pogląd, że odrzucenie skargi o wznowienie z powodu
nieoparcia jej na ustawowej podstawie może nastąpić tylko wtedy, gdy powołana
w skardze podstawa nie da się podciągnąć pod żadną z określonych w ustawie
przyczyn wznowienia, a sąd na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. nie może badać,
czy wskazana w skardze podstawa w rzeczywistości się potwierdziła
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r., III UZ 9/07,
OSNP 2008, nr 19-20, poz. 303). W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje
jednak stanowisko, że skarga o wznowienie nie opiera się na ustawowej podstawie
5
nie tylko wtedy, gdy powołana w skardze podstawa nie podpada pod którąkolwiek
z przewidzianych w ustawie podstaw wznowienia, lecz także wtedy, gdy podstawa
ta w rzeczywistości nie istnieje.
W zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny przyjął, że powołana
w skardze podstawa wznowienia nie wystąpiła, ponieważ Trybunał Konstytucyjny
w wyroku z dnia 15 marca 2011 r., P 7/09, nie zakwestionował przepisu, który był
podstawą wydania zaskarżonego wyroku z dnia 30 października 2009 r.
Rozstrzygnięcie to jest zgodne z dominującą wykładnią, podzielaną także przez
skład orzekający Sądu Najwyższego, że skarga o wznowienie nie opiera się na
ustawowej podstawie nie tylko wtedy, gdy powołana w skardze podstawa nie
odpowiada żadnej z przewidzianych w ustawie podstaw wznowienia, lecz także
wtedy, gdy podstawa ta w rzeczywistości nie wystąpiła.
Jak niewadliwie przyjął Sąd Apelacyjny, określona w art. 401 1
k.p.c.
podstawa wznowienia występuje jedynie wtedy, gdy Trybunał Konstytucyjny
zakwestionował ten przepis, który był podstawą wydania zaskarżonego orzeczenia
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2007 r., V CNP 45/07,
nie pub., z dnia 6 listopada 2009 r., I CO 17/09, nie publ., z dnia 3 grudnia 2010 r.,
I CSK 487/10, nie publ.).
Powołując się na podstawę z art. 4011
k.p.c. skarżący podnosił, że podstawą
egzekucji, w toku której doszło do rażącej przewlekłości w rozpoznaniu skargi na
czynności komornika, był bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 9 grudnia 1996 r.
Uszło jednak uwagi skarżącego, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia
15 marca 2011 r., P 7/09, dotyczył art. 95 ust. 1 Prawa bankowego i konsekwencji
przyznania wyciągom z ksiąg rachunkowych banku szczególnej mocy dowodowej,
nie dotyczył natomiast oceny konstytucyjności uprawnienia banków do wystawiania
bankowych tytułów egzekucyjnych. Wypada przypomnieć, że oceny tej Trybunał
Konstytucyjny dokonał w wyroku z dnia 26 stycznia 2005 r., P 10/04 (OTK-A 2005,
nr 1, poz. 7; Dz.U. z 2005 r. Nr 23, poz. 193), którym orzekł, że art. 96 ust. 1
w związku z art. 97 ust. 1 Prawa bankowego jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku
z art. 76 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.
6
Z tych względów Sąd Najwyższy na zasadzie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw,
na zasadzie § 15 w związku z § 6 pkt 7 i § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) przyznał adw. S. L.
koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej żalącemu w postępowaniu
zażaleniowym, natomiast - mając na względzie trudną sytuację materialną żalącego
– postanowił o kosztach postępowania zażaleniowego poniesionych przez stronę
pozwaną po myśli art. 102 w związku z art. 391 § 1, 39821
i 3941
§ 3 k.p.c.

I CZ 155/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia