Pełny tekst orzeczenia

218/3/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 23 kwietnia 2013 r.

Sygn. akt Tw 46/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Leon Kieres,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej o zbadanie zgodności:

§ 11 ust. 1 pkt 25, § 13 ust. 6, § 14 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zm.) z art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.),



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.



UZASADNIENIE



21 sierpnia 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Adwokackiej (dalej także: NRA) o zbadanie zgodności § 11 ust. 1 pkt 25, § 13 ust. 6, § 14 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 2002 r.) z art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 lutego 2013 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez:

1) uzasadnienie, w jaki sposób § 11 ust. 1 pkt 25, § 13 ust. 6, § 14 ust. 6 rozporządzenia z 2002 r. naruszają, zdaniem NRA, z perspektywy członków samorządu adwokackiego, art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze:

a) z uwzględnieniem okoliczności, że art. 16 ust. 2 i 3 prawa o adwokaturze dotyczy stawek minimalnych, nie zaś maksymalnych, oraz dopuszczalności ustalenia opłaty wyższej niż stawka minimalna;

b) z pominięciem argumentów na poparcie tezy o niezgodności kwestionowanych przepisów z art. 92 ust. 1 Konstytucji, który nie został powołany przez wnioskodawcę jako wzorzec kontroli;

c) z wykazaniem niezgodności § 11 ust. 1 pkt 25, § 13 ust. 6, § 14 ust. 6 rozporządzenia z 2002 r. z powołanymi wzorcami kontroli z punktu widzenia treści normatywnej zaskarżonych przepisów, nie zaś przez pryzmat uzasadnienia projektu rozporządzenia (por. wyrok z 7 lipca 2011 r., U 8/08, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 52);

d) z zastrzeżeniem braku po stronie Trybunału Konstytucyjnego kompetencji do oceny kwestionowanych przepisów w aspekcie celowości (trafności, racjonalności);

e) z udowodnieniem istnienia rażących dysproporcji w zakresie ochrony interesów społeczeństwa, adwokatów oraz Skarbu Państwa na tle całokształtu rozporządzenia z 2002 r., nie zaś jedynie w odniesieniu do konkretnej stawki (por. powołany wyrok z 7 lipca 2011 r., U 8/08), oraz w świetle wyrażonego przez wnioskodawcę przekonania, że „Minister Sprawiedliwości określając wysokość stawek minimalnych w innych sprawach (…) potrafi je określać w sposób racjonalny, należycie biorąc pod uwagę wytyczne ustawowe”;

f) z przedstawieniem dokumentacji poświadczającej skorzystanie przez NRA z uprawnienia do wyrażenia opinii, o którym mowa w art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze, w szczególności w odniesieniu do § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia z 2002 r., dodanego przez § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 lutego 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. poz. 150; dalej: rozporządzenie zmieniające);

2) wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy uchwałą nr 73/2012 NRA z 17 marca 2012 r. a uchwałą Prezydium nr 88/2012 z 8 sierpnia 2012 r. w zakresie określenia przedmiotu kontroli;

3) wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy rozstrzygnięciem w powołanej uchwale Prezydium, że „wniosek jest załącznikiem do niniejszej Uchwały”, która weszła w życie z dniem podjęcia (ust. 3), tzn. 8 sierpnia 2012 r., a sporządzeniem i podpisaniem wniosku 14 sierpnia 2012 r.;

4) wskazanie, z czego wnioskodawca wywodzi uprawnienie do sporządzenia i podpisania wniosku przez Prezesa NRA wobec braku upoważnienia go do tego w uchwałach NRA i Prezydium NRA „w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego” oraz wobec wyznaczenia pełnomocników wyłącznie „do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym”;

5) wyjaśnienie relacji pomiędzy powołanym jako podstawa prawna podjęcia przez Prezydium uchwały nr 88/2012 „art. 58 ust. 3 ustawy z 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze” (nadzór NRA nad działalnością okręgowych rad adwokackich oraz nadzór nad kształceniem aplikantów przez te rady) a uprawnieniem, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 i art. 191 ust. 2 Konstytucji;

6) doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia NRA, na którym podjęto uchwałę nr 73/2012 „w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”, wraz z listą obecności;

7) doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia Prezydium NRA, na którym podjęto uchwałę nr 88/2012 „w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”, wraz z listą obecności.

W piśmie z 25 lutego 2013 r. NRA odniosła się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny i czy braki zostały usunięte w określonym terminie (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).



2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje kompetencja do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm. Wola ogólnokrajowej władzy, zazwyczaj kolegialnej, znajduje wyraz w podejmowanych przez nią uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy, a treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia takiej władzy. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego podmiotu.

Trybunał Konstytucyjny zwraca ponadto uwagę, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Trybunał podkreślał, że podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy (zob. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).

Uchwała w sprawie hierarchicznej kontroli zgodności norm może zawierać także dodatkowe postanowienia dotyczące sposobu jej realizacji, w szczególności wskazywać organ zobowiązany przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej do wykonania uchwały lub wskazywać inny podmiot (np. pełnomocnika) zobligowany przez tę władzę do sporządzenia lub podpisania wniosku, złożenia go oraz reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem. Nie ulega przy tym wątpliwości, że powierzenie wykonania takiej uchwały konkretnie określonemu podmiotowi nie wpływa na ocenę legitymacji procesowej wnioskodawcy, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, gdyż w dalszym ciągu tylko ogólnokrajowa władza organizacji zawodowej jest uprawniona do zainicjowania hierarchicznej kontroli zgodności norm, tzn. wyznaczenia zakresu zaskarżenia.

Ze względu na powyższe, skierowany do Trybunału Konstytucyjnego wniosek, który nie stanowi ścisłej realizacji uchwały podjętej uprzednio przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej, nie może być uznany za pismo skutecznie wszczynające postępowanie (art. 31 ust. 1 ustawy o TK).



2.1. Wymaga podkreślenia, że w sprawie o sygn. Tw 3/11 Trybunał Konstytucyjny rozważył – w odniesieniu do kwestii legitymacji procesowej w postępowaniu przed Trybunałem – relację występującą pomiędzy NRA a jej Prezydium (zob. postanowienia z 23 marca i 19 lipca 2011 r., OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 283 i 284).

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że ogólnokrajową władzą samorządu zawodowego adwokatów uprawnioną do wnioskowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji w zw. z art. 58 pkt 1 prawa o adwokaturze, Naczelna Rada Adwokacka. W myśl art. 58 pkt 1 prawa o adwokaturze, reprezentowanie adwokatury należy do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej. Prezydium sprawuje zasadniczo czynności należące do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej (art. 59 ust. 3 prawa o adwokaturze), niemniej jest tylko jej organem wykonawczym (art. 59 ust. 1 zdanie drugie wymienionej ustawy).

Dokonana przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. Tw 3/11 szczegółowa analiza roli procesowej Prezydium wskazuje jednoznacznie, że samoistne wnioskowanie przez Prezydium o przeprowadzenie abstrakcyjnej kontroli norm cechuje prawna nieskuteczność. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zdolność wnioskowa, o której mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, przysługuje wyłącznie Naczelnej Radzie Adwokackiej, nie zaś jej organowi wykonawczemu, jakim pozostaje Prezydium.



2.2. NRA podjęła 17 marca 2012 r. uchwałę nr 73/2012 w brzmieniu: „Naczelna Rada Adwokacka postanawia: wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności: § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia (…) z (…) 2002 roku (…); § 13 ust. 6 rozporządzenia (…) z 2002 roku (…); § 19 pkt 1 rozporządzenia (…) z (…) 2002 r.; z art. 16 ust. 2 i ust. 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (…) oraz z art. 32 Konstytucji [pkt 1]. Udzielić pełnomocnictwa do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym (…) [pkt 2]. Zobowiązać Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej do wykonania niniejszej uchwały [pkt 3]. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest upoważnione do modyfikacji (w tym do rozszerzenia) wniosku, jeżeli chodzi o zakres zaskarżenia oraz przywołane wzorce, w tym wzorce konstytucyjne [pkt 4]”.

Prezydium NRA podjęło 8 sierpnia 2012 r. uchwałę nr 88/2012 w brzmieniu: „Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, działając w wykonaniu uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej z 17 marca 2012 r. nr 73/2012 postanawia: wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności: § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia (…) z (…) 2002 roku (…); § 13 ust. 6 rozporządzenia (…) z 2002 roku (…); § 14 ust. 6 rozporządzenia (…) z (…) 2002 r. z art. 16 ust. 2 i ust. 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (…). Wniosek jest załącznikiem do niniejszej Uchwały [pkt 1]. Udzielić pełnomocnictwa do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym [pkt 2]”.



2.3. Wnioskodawca przyznaje, że „zgodnie z uchwałą NRA, przedmiotem zaskarżenia miały być: § 11 ust. 1 pkt 25, § 13 ust. 6 i § 19 pkt 1 Rozporządzenia (pkt 1 uchwały)”. Przekonuje, że „zgodnie z pkt 3 tej uchwały, jej wykonanie powierzono Prezydium NRA, a w pkt 4 – wyraźnie umocowano Prezydium NRA do modyfikacji wniosku, w tym jego rozszerzenia (…). Korzystając z umocowania zawartego w pkt 4 uchwały NRA, Prezydium NRA postanowiło zrezygnować z objęcia wnioskiem § 19 pkt 1 Rozporządzenia oraz objąć wnioskiem § 14 ust. 6 Rozporządzenia”. Skoro tak, to wnioskodawca sam sobie przeczy, twierdząc, że „nie ma rozbieżności między treścią uchwały nr 73/2012 NRA z 17 marca 2012 r. a uchwałą Prezydium NRA nr 88/2012 z 8 sierpnia 2012 roku”.



2.4. Trybunał Konstytucyjny nie podziela stanowiska, zgodnie z którym „prawidłowa jest praktyka polegająca na tym, że NRA podejmuje uchwałę wyrażającą wolę poddania kontroli wskazanych przepisów, upoważniając jednocześnie jej organ wykonawczy, tj. Prezydium NRA, do modyfikacji wniosku”. Wnioskodawca nie może twierdzić, że w związku z tym, że „zarówno Naczelna Rada Adwokacka, jak i Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej są organami samorządu adwokackiego”, to „każdy z nich ma samodzielną kompetencję do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego” (zob. powołane postanowienia z 23 marca i 19 lipca 2011 r., Tw 3/11). Trybunał Konstytucyjny raz jeszcze przypomina, że zdolność do występowania z wnioskiem w sprawie hierarchicznej kontroli zgodności norm posiada NRA, nie zaś jej Prezydium, które jest organem wykonawczym.



2.5. Należy zatem uznać, że w następstwie przedstawionego wyżej sposobu działania nie doszło do skutecznego złożenia przez NRA oświadczenia woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem o zbadanie zgodności § 14 ust. 6 rozporządzenia z 2002 r. z art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze. Trybunał, związany zasadą legalizmu, nie może akceptować takiego postępowania, które prowadzi do przyznania podmiotowi innemu niż wskazany w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji prawa decydowania o treści złożonego wniosku (określenia zakresu zaskarżenia) i zainicjowania tym samym postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.



2.6. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwały Prezydium nr 88/2012 z 8 sierpnia 2012 r. – w zakresie, w jakim samoistnie wskazuje ona jako przedmiot zaskarżenia przepis niewskazany w uchwale nr 73/2012 NRA z 17 marca 2012 r. – nie można uznać za podstawę prawną złożonego wniosku. W konsekwencji rozpatrywany „wniosek” – w odniesieniu do oceny zgodności § 14 ust. 6 rozporządzenia z 2002 r. z art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze – nie pochodzi od podmiotu uprawnionego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.



2.7. Okoliczności powyższe, ze względu za niedopuszczalność wydania orzeczenia, uzasadniają odmowę nadania dalszego biegu wnioskowi we wskazanym zakresie (art. 36 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

Na marginesie Trybunał Konstytucyjny odniósł się do dokumentacji doręczonej przez wnioskodawcę w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 lutego 2013 r.

Trybunał sygnalizuje zasadnicze rozbieżności w odniesieniu do zakresu zaskarżenia pomiędzy treścią wyciągu z protokołu posiedzenia plenarnego NRA z 17 marca 2012 r. a brzmieniem uchwały nr 73/2012 NRA. Z wyciągu wynika, że „posiedzenie plenarne Naczelnej Rady Adwokackiej podjęło uchwałę w sprawie skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją RP Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 lutego 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (uchwała nr 73/2012 – w załączeniu)”. Powyższe dowodzi, że jako jedyny wzorzec kontroli NRA wskazała Konstytucję (nota bene bez sprecyzowania jej konkretnych przepisów), a jedynym przedmiotem zaskarżenia uczyniła (całe) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. poz. 150; dalej: rozporządzenie zmieniające). Tymczasem w świetle uchwały nr 73/2012 NRA przedmiotem kontroli jest nie tyle całe rozporządzenie zmieniające, ile § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia z 2002 r., dodany przez § 1 rozporządzenia zmieniającego. W protokole nie znajdują ponadto potwierdzenia ani powołanie jako przedmiotu zaskarżenia § 13 ust. 6 i § 19 pkt 1 rozporządzenia z 2002 r., ani wskazanie jako wzorców kontroli art. 16 ust. 2 i ust. 3 oraz art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze.

Trybunał Konstytucyjny zwraca także uwagę na zasadnicze rozbieżności pomiędzy treścią protokołu nr 41 Prezydium NRA z 8 sierpnia 2012 r. a brzmieniem uchwały nr 88/2012 Prezydium NRA z 8 sierpnia 2012 r. w odniesieniu do zakresu zaskarżenia. Z doręczonego przez wnioskodawcę wyciągu z protokołu nr 41 Prezydium NRA wynika, że „Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej podjęło uchwałę w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją RP i ustawą Prawo o adwokaturze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (uchwała nr 88/2012 – w załączeniu)”. Powyższe dowodzi, że Prezydium NRA wyraziło wolę skonfrontowania kwestionowanych przepisów zarówno z konstytucyjnymi, jak i ustawowymi wzorcami kontroli. Tymczasem w uchwale nr 88/2012 Prezydium NRA z 8 sierpnia 2012 r. wśród wzorców kontroli znajdują się wyłącznie przepisy ustawowe, tzn. art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze.

Trybunał Konstytucyjny może oczekiwać, że inicjujący po raz kolejny rozpoznanie wstępne podmiot rozumie doniosłość zapisania w protokole posiedzenia ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej (także w protokole posiedzenia organu wykonawczego) treści uchwały w sprawie hierarchicznej kontroli norm, z którą musi być identyczna, a przynajmniej zbieżna, treść tej uchwały ujęta w odrębnym dokumencie doręczanym Trybunałowi i powoływanym przez wnioskodawcę na poparcie swoich twierdzeń.



3. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że dla ustalenia, czy wniosek pochodzi od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej, a nie od osoby fizycznej, która go sporządziła lub podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionej władzy (zob. postanowienie TK z 14 listopada 2007 r., Tw 38/07, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 262 i powołane tam orzeczenia).

W aktach sprawy znajduje się pełnomocnictwo z 8 sierpnia 2012 r. w brzmieniu: „Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej [nota bene nie NRA] na podstawie uchwały nr 88/2012 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 8 sierpnia [2012] roku [nie zaś na podstawie lub przynajmniej w wykonaniu uchwały nr 73/2012 NRA z 17 marca 2012 r.] niniejszym udziela pełnomocnictwa (…) Prezesowi NRA do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie o zbadanie zgodności: § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia (…) z (…) 2002 roku (…), dodanego przez § 1 rozporządzenia (…) zmieniającego (…); § 13 ust. 6 rozporządzenia (…) z (…) 2002 roku (…); § 14 ust. 6 rozporządzenia (…) z (…) 2002 roku (…) z art. 1 ust. 2 i ust. 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze”.

Abstrahując od tego, że jako podstawę udzielenia pełnomocnictwa powołano w nim wyłącznie uchwałę nr 88/2012 Prezydium, tzn. uchwałę organu wykonawczego, Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę na zakres umocowania. Zdaniem Trybunału, skoro upoważnienie w uchwale nr 73/2012 NRA (nota bene także w uchwale nr 88/2012 Prezydium) do „reprezentowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym” nie dotyczy, co oczywiste, jego sporządzenia i podpisania (etap poprzedzający wszczęcie rozpoznania wstępnego), to należy stwierdzić, że wniosek podpisany przez Prezesa NRA – bez wyraźnego umocowania wynikającego z uchwały NRA – nie pochodzi od podmiotu uprawnionego. Tezę powyższą potwierdza znajdujące się w powołanej uchwale Prezydium zastrzeżenie w brzmieniu: „wniosek [nie zaś jego projekt] jest załącznikiem do niniejszej Uchwały”. Jeżeli wniosek miał być gotowy w chwili podjęcia uchwały, to tym samym zbędne było upoważnienie kogokolwiek do jego sporządzenia. W sytuacji jednak, gdy przytoczone postanowienie (zastrzeżenie) uchwały nie zostało zrealizowane, tzn. sporządzony wniosek nie został załączony do uchwały z 8 sierpnia 2012 r., wnioskodawca nie może skutecznie przekonywać, że „załącznikiem do uchwały Prezydium NRA był projekt wniosku i tak należy rozumieć stosowny fragment uchwały Prezydium”. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wniosek został sporządzony i podpisany 14 sierpnia 2012 r. przez Prezesa NRA bez stosownego umocowania wynikającego z uchwały NRA.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wskazane okoliczności uzasadniają odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



4. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny ustosunkował się do przedstawionej we wniosku argumentacji.



5. NRA twierdzi, że „wnioskodawca nie odnajduje (…) w treści delegacji ustawowej żadnych podstaw nakazujących przy ocenie prawidłowości wykonania wytycznych wzięcie pod uwagę »interesów społeczeństwa oraz Skarbu Państwa«”.



5.1. Zdaniem Trybunału NRA w przytoczonym stanowisku sama sobie przeczy. NRA przyznaje we wniosku, że kieruje się „sposobem rozumienia art. 92 ust. 1 Konstytucji przez Trybunał Konstytucyjny, który nakazuje poszukiwać treści wytycznych nie tylko w przepisie zawierającym delegację ustawową, ale w całokształcie materii ustawy”. Skoro tak, to nie można pomijać w przedmiotowym aspekcie treści art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze, w myśl którego koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa (interes Skarbu Państwa). Nie sposób nie uwzględnić także art. 16 ust. 1 prawa o adwokaturze, zgodnie z którym opłaty za czynności adwokackie ustala umowa z klientem, tym bardziej że wnioskodawca przekonuje, iż „im niższe stawki minimalne określać będzie Minister Sprawiedliwości w Rozporządzeniu, tym niższa będzie wysokość wynagrodzeń wynikających z umów zawieranych przez adwokatów z klientami” (interes społeczeństwa). W tym kontekście trzeba również pamiętać, że adwokaci wykonują swój zawód w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony (art. 17 ust. 1 Konstytucji).



5.2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że z domniemaniem konstytucyjności łączy się zasada wskazująca na ustrojową rolę Trybunału Konstytucyjnego, który – orzekając – powinien kierować się niezbędną powściągliwością, aby nie przekroczyć granic wyznaczających prowadzenie polityki państwa przez stanowienie prawa (granic swobody ustawodawcy), a przez to nie naruszyć zasady podziału władz. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że prawidłowe ukształtowanie wysokości stawek adwokackich, przy uwzględnieniu konieczności „kompromisu” pomiędzy przeciwstawnymi interesami, jest zadaniem niezwykle skomplikowanym. Trybunał Konstytucyjny przy ocenie kwestionowanych unormowań musi zachować powściągliwość ze względu na właściwe do kontroli norm instrumentarium (zob. postanowienia TK z: 8 marca 2004 r., Tw 38/03, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 165; 15 grudnia 2009 r., Tw 23/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 140 oraz wyrok TK z 7 lipca 2011 r., U 8/08, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 52).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wielość czynników wymagających uwzględnienia powoduje, że dopiero przekonujące wykazanie, na tle całokształtu regulacji prawnej zawartej w rozporządzeniu z 2002 r., rażących dysproporcji w zakresie ochrony interesów społeczeństwa, Skarbu Państwa i adwokatów może skutkować stwierdzeniem wadliwości tego rozporządzenia z 2002 r.



5.3. NRA przyznaje, że „żądanie wykazania przez Wnioskodawcę »istnienia rażących dysproporcji w zakresie ochrony interesów społeczeństwa, adwokatów oraz Skarbu Państwa na tle całokształtu rozporządzenia z 2002 roku, nie zaś jedynie w odniesieniu do konkretnej stawki« nie może być przez Wnioskodawcę wykonane”.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że NRA nie udowodniła, iż kwestionowane przepisy spowodowały zaistnienie takich rażących dysproporcji. Oznacza to, że wnioskodawca nie wykonał zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 lutego 2013 r., co jest równoznaczne z nieusunięciem braków formalnych w wyznaczonym terminie. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.



5.4. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że jego ingerencja byłaby uzasadniona tylko wówczas, gdyby wnioskodawca przedstawił argumenty przekonujące o oczywistym naruszeniu przez zaskarżone przepisy konkretnie wskazanych norm, zasad czy wartości konstytucyjnych.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywany wniosek nie formułuje zarzutów o takim charakterze, co przesądza o braku kognicji Trybunału do oceny, w oparciu o kryterium celowości, rozwiązań merytorycznych przyjętych w zaskarżonych przepisie, będących konsekwencją realizacji wytycznych wskazanych w prawie o adwokaturze. Okoliczność powyższa uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



6. NRA twierdzi, że „zasądzona opłata adwokacka, z powodu wadliwego przepisu rozporządzenia, nie pokrywa nawet w znikomej części nakładu pracy adwokata”. Jej zdaniem „na adwokata przerzucony jest w znacznej części ciężar finansowania toczącego się postępowania”.

Żądanie wnioskodawcy, by Trybunał rozstrzygał o zgodności zaskarżonego przepisu z powołanymi wzorcami, zakłada w istocie nie tyle przeprowadzenie kontroli norm, ile zbadanie i ocenę faktycznego wpływu „zaskarżonych przepisów na interesy majątkowe członków samorządu adwokackiego”, rozpatrywane „w gospodarczym aspekcie (…) działalności (…) w oparciu o zasady rachunku ekonomicznego” – innymi słowy – związku przyczynowego „między wysokością stawki a sferą majątkową członków samorządu adwokackiego”.

Tak sformułowane zarzuty prowadzą do konkluzji, że NRA domaga się, aby Trybunał dokonał oceny zaskarżonych przepisów w aspekcie celowości (trafności, racjonalności). Okoliczność ta stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu z uwagi na przesłankę niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Należy bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (zob. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131).



7. Trybunał Konstytucyjny sygnalizuje nadto wątpliwość co do tego, czy wnioskodawca upatruje problem konstytucyjny w treści normatywnej zaskarżonych przepisów, czy raczej w sposobie ich stosowania. Wątpliwość tę pogłębia przedstawiony we wniosku pogląd, zgodnie z którym „z praktyki orzeczniczej wynika, że sądy z reguły zasądzają zwrot kosztów w wysokości stawki minimalnej; niezmiernie rzadko zdarza się, aby sąd określił wysokość tych kosztów [w] maksymalnej wysokości”. Wnioskodawca przekonuje, że „pomimo potencjalnej możliwości zastosowania przez sąd par. 2 ust. 2 Rozporządzenia, regułą jest zasądzanie stawek minimalnych a zatem regulacja ich wysokości ma bezpośredni wpływ na prawa majątkowe członków samorządu adwokackiego”.

Z kolei twierdzenie, że „jeżeli w sprawie istnieje »wartość przedmiotu sprawy« to ona właśnie powinna być w pierwszej kolejności brana pod uwagę przy określaniu wysokości minimalnej stawki opłaty adwokackiej” oraz postulat, w myśl którego „dopiero jeżeli w sprawie nie można jednoznacznie określić wartości przedmiotu sprawy, w dalszej kolejności należy sięgnąć do kryterium w postaci rodzaju sprawy”, mogą zostać zakwalifikowane jako zarzuty zaniechania uchwalenia przez ustawodawcę regulacji zadowalającej wnioskodawcę. Rozpatrzenie tak postawionych zarzutów nie mieści się w kompetencjach Trybunału.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.