Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 grudnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Grażyna Lipianin

Protokolant : sekretarz sądowy Marzena Bielaszewska

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2013 r. na rozprawie

sprawy z powództwa E. W.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna (...) (...)z siedzibą w W.

o odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę

i sprawy z powództwa D. W. (1), D. W. (2) i D. W. (3)

przeciwko (...) Spółka Akcyjna (...) (...)z siedzibą w W.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

I.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna (...) (...)z siedzibą w W.na rzecz powódki E. W. :

1. kwotę 40.000zł (czterdzieści tysięcy złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

2. kwotę 50.000zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

3. kwotę 21.000zł (dwadzieścia jeden tysięcy złotych) tytułem skapitalizowanej renty z ustawowymi odsetkami od 7 grudnia 2011r. do dnia zapłaty;

4. rentę w kwocie 500 zł (pięćset złotych) miesięcznie poczynając od grudnia 2011r., płatną z góry do dnia 5-go każdego kolejnego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

II.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna (...) (...)z siedzibą w W.na rzecz powoda D. W. (1):

1. kwotę 25.000zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

2. kwotę 20.000zł (dwadzieścia tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

III.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna (...) (...)z siedzibą w W.na rzecz powoda D. W. (2) :

1. kwotę 25.000zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

2. kwotę 20.000zł (dwadzieścia tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

IV.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna (...) (...)z siedzibą w W.na rzecz powoda D. W. (3) :

1. kwotę 25.000zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

2. kwotę 20.000zł (dwadzieścia tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 26 maja 2011r. do dnia zapłaty;

V.  oddala powództwo w pozostałej części;

VI.  zasądza na rzecz powodów D. W. (1), D. W. (3) i D. W. (2) kwoty po 2.417zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) kosztów procesu, koszty procesu między pozwanym a powódką E. W. wzajemnie znosi;

VII.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 12.565,30zł (dwanaście tysięcy pięćset sześćdziesiąt pięć złotych trzydzieści groszy) tytułem kosztów sądowych, w pozostałej części nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 828/11

UZASADNIENIE

W pozwie z 30 września 2011r. (data stempla pocztowego) powodowie E. W., D. W. (1), D. W. (2)i D. W. (3)domagali się zasądzenia od (...) Spółka Akcyjna (...) (...) (odpis z KRS k. 35-40) odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci Z. W. (1)i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wywołaną naruszeniem dóbr osobistych z powodu śmierci Z. W. (1)w następujących kwotach: z tytułu odszkodowania – 150 000 zł dla żony E. W.i po 25 000 zł dla synów D., D.i D. W. (3)i z tyułu zadośćuczynienia: 50 000 zł dla E. W.i po 20 000 zł dla synów. Nadto E. W.domagała się zasądzenia skapitalizowanej renty w kwocie 40 000 zł za okres od 1 czerwca 2008r. do 30 września 2011r. Odszkodowania i zadośćuczynienia żądano z odsetkami ustawowymi od 1 stycznia 2009r. do dnia zapłaty. E. W.domagała się nadto zasądzenia renty miesięcznej w kwocie 1000 zł płatnej z góry do 5-go dnia każdego miesiąca, począwszy od października 2011r. z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat. Powodowie uznawali przyczynienie Z. W. (1)do zaistniałej szkody na poziomie 50%. Żądali zasądzenia kosztów procesu od strony pozwanej (pozew k.2-7).

W uzasadnieniu podali, że Z. W. (1)– mąż E. W.i ojciec D., D.i D. W. (3)21 maja 2004r. uległ wypadkowi samochodowemu, w wyniku którego doznał poważnych obrażeń ciała, skutkujących inwalidztwem (został sparaliżowany od pasa w dół). Jego zgon w dniu 22 maja 2008 roku nastąpił w wyniku doznanych obrażeń. Winę za spowodowanie wypadku ponosi A. G., który wyrokiem z 5 sierpnia 2005r. w sprawie II K 735/04 został uznany za winnego spowodowania wypadku. Odpowiedzialność gwarancyjną za skutki wypadku ponosi (...) Spółka Akcyjna (...) (...), jako podmiot u którego właściciel pojazdu – Z. W. (1)miał wykupione ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (OC). W wyniku śmierci Z. W. (1)znacznie pogorszyła się sytuacja życiowa powodów. Zostali oni pozbawieni możliwości wsparcia materialnego otrzymywanego od powoda z tytułu osiąganych przez niego dochodów z gospodarstwa rolnego. Najstarszy z synów przerwał studia, by zająć się gospodarstwem rolnym. Młodsi synowie przerwali naukę, bo nie radzili sobie z zaistniałą sytuacją. Nie umieli pogodzić obowiązków szkolnych z pracą w gospodarstwie. Cała rodzina została pozbawiona stabilizacji materialnej, którą zapewniał wysoki dochód zmarłego oraz dobre perspektywy z uwagi na stosunkowo młody wiek i pełnię sił zmarłego. E. W.była zmuszona do zaprzestania prowadzenia swojej działalności gospodarczej z uwagi na konieczność całodobowej opieki nad niepełnosprawnym w znacznym stopniu mężem. Powodowie pozbawieni zostali również jednego z podstawowych dóbr osobistych, jakim jest prawo do życia w pełnej rodzinie. Martwi się o dalszą egzystencję, utrzymuje się z zasiłku z pomocy społecznej. Nie jest w stanie pomóc swoim synom, którzy również niezbyt dobrze radzą sobie w dorosłym życiu.

Jako podstawę prawną zgłoszonych żądań powodowie wskazali – co do odszkodowania art. 446 § 3 kc, co do renty – art. 446 § 2 kc, co do zadośćuczynienia – art. 448 w zw. z art. 24 kc – a to z uwagi na fakt, że zdarzenie wywołujące szkodę miało miejsce przed zmianą przepisów kodeksu cywilnego (dodaniem do art. 446 kc § 4), która weszła w życie 3 sierpnia 2008r.

Zarządzeniem z 5 października 2011r. (k. 1) roszczenia powodów D., D. i D. W. (3) zostały wyłączone do odrębnego rozpoznania, a postanowieniem z 14 października 2011r. (k. 23-23v akt I C 832/11) Sąd Okręgowy stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włodawie.

Postanowieniem z 30 grudnia 2011r. (k. 116-118 ww. akt) Sąd Apelacyjny uchylił – zaskarżone przez powodów – postanowienie, przyjmując, że po stronie powodów (żony i synów zmarłego) zachodzi współuczestnictwo materialne z art. 72 § 1 pkt 1 kpc.

Postanowieniem z 26 stycznia 2012r. (k. 124 ww. akt) Sąd Okręgowy na zasadzie art. 219 kpc zarządził połączenie sprawy I C 832/11 z powództwa D., D. i D. W. (2) ze sprawą I C 828/11 z powództwa E. W. – celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi na pozew (k. 28-33) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że nie jest jasne, czy istnieją w ogóle przesłanki uzasadniające odpowiedzialność pozwanego, a konkretnie związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem z 21 maja 2004r. a śmiercią w dniu 22 maja 2008r. Pozwany kwestionował nie tylko samą zasadę odpowiedzialności, ale również żądanie powodów co do wysokości. Wskazał, że żądane kwoty, uwzględniające już 50 % przyczynienie poszkodowanego, są zbyt wygórowane. Odszkodowanie z art. 446 § 3 kc nie jest odszkodowaniem pełnym, ale stosownym – jest to kompensacja o charakterze ryczałtowym. Strona powodowa nie wykazała żadnych okoliczności, które przemawiałyby za zasadnością takiego żądania.

Co do zadośćuczynienia pozwany wskazał, że poszkodowany zmarł przed datą 3 sierpnia 2008 roku (zmianą przepisów kc) i zadośćuczynienie rodzinie zmarłego w ogóle nie przysługuje. Nadto podniósł, że roszczenie jest wygórowane.

Odnośnie renty i renty skapitalizowanej dla E. W. pełnomocnik pozwanego wskazał, że w żaden sposób nie zostały one uzasadnione. W piśmie z 13 grudnia 2011r. (k. 42-43) pozwany kwestionował również żądanie zasądzenia odsetek od dnia 1 stycznia 2009r.

Na rozprawie strony podtrzymały swoje stanowiska co do żądań pozwu.

Na rozprawie 8 maja 2012r. pełnomocnik pozwanego oświadczył, że pozwany nie kwestionuje, iż śmierć Z. W. (1) jest następstwem wypadku z 21 maja 2004 r. (protokół rozprawy k. 121v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. W. (1) uległ wypadkowi komunikacyjnemu 21 maja 2004r. Bezpośrednio przez wypadkiem spożywali z kierowcą alkohol. Doznał poważnych obrażeń ciała, skutkujących inwalidztwem. Do wypadku był osoba zdrową. Przez pierwsze miesiące rokowania co do przeżycia były niepewne. Był wielokrotnie hospitalizowany. Wymagał opieki. Był sparaliżowany od pasa w dół, nie kontrolował potrzeb fizjologicznych, jeździł na wózku inwalidzkim. Stale korzystał z pomocy medycznej, co było bezpośrednią konsekwencją wypadku. Zmarł 22 maja 2008r. w wyniku obrażeń, jakich doznał na skutek wypadku (okoliczność bezsporna – k. 121verte). Jako przyczynę podano niedrożność jelit i płuc. Miał 42 lata.

Sprawcą wypadku był A. G., który znajdując się w stanie nietrzeźwości jechał samochodem Z. W. (1) z nadmierną prędkością. Zjechał z drogi uderzając w ogrodzenie posesji i w przydrożne drzewo. Z. W. (1) jechał jako pasażer. Doznał urazu wielonarządowego z ostrą niewydolnością oddechową, stłuczenia mózgu, kompresyjnego zlamania trzonów kręgów łuków Th 4 i Th 5 z porażeniem kończyn dolnych i złamania trzonu kręgu Th 11. Syn D. W. (2) był na miejscu wypadku jeszcze przed służbami ratowniczymi, wyciągał ojca z samochodu.

A. G. został uznany za winnego czynów z art. 178a § 1 kk w zb. z art. 244 kk w zw. z art. 11 §2 kk i art. 177§ 2 kk w zw. z art. 178 § 1 kk i skazany. Wyrok uprawomocnił się 16 sierpnia 2005r. (odpis wyroku Sądu Rejonowego we Włodawie z 5 sierpnia 2005 roku w aktach sprawy II K 735/04).

Z. W. (1) był właścicielem pojazdu i miał wykupioną polisę OC w (...) S.A. Zarówno kierowca jak i pasażer spożywali wcześniej alkohol (bezsporne).

Przed wypadkiem Z. W. (1) utrzymywał się z dochodów z gospodarstwa rolnego. Był właścicielem 9,28 ha gruntu (zaświadczenie z Urzędu Gminy S. k. 142 akt I C 495/08). Dzierżawił około 18 ha (zaświadczenie z Urzędu Gminy U. k. 143). Uprawiał pszenicę, żyto i ziemniaki. Gospodarstwo nastawione było na produkcję mleka. Uzyskiwał od 2000zł do 3000zł miesięcznie za sprzedane mleko. Było 9 krów dojnych, od których pozyskiwane cielaki przeznaczone były częściowo na odnowę stada, tucz i sprzedaż. Uprawy polowe przeznaczano na pasze dla hodowli i własne potrzeby (zaświadczenie z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z 21 kwietnia 2006r. k. 144 i z 20 kwietnia 2006r. k. 145 akt sprawy I C 495/08, opinia biegłego A. S. k. 505- 509 akt I C 495/08, zeznania powodów).

Roczny przychód z gospodarstwa (...) wynosił 76.653,68zł. Po odliczeniu kosztów (zakup nawozów, nasion, paszy, paliwa, podatki) zysk wynosił 50.279,48zł. Z tego wkład pracy E. W. na gospodarstwie męża wynosił 20% i zysk Z. W. (1) 40.174zł. Miesięczny dochód Z. W. (2) stanowił kwotę 3.348zł. Gospodarstwo prosperowało dobrze. Z. W. (1) miał plany powiększenia areału gruntów.

Z. i E. W. byli dobrym małżeństwem. Z. W. (1) dbał o gospodarstwo, był pracowity. Przed wypadkiem był zdrowym, energicznym człowiekiem. Rodzina zawsze mogła na niego liczyć (zeznania świadka B. W. – k. 53-53verte).

9 maja 2003r. Z. i E. małż. W. nabyli, korzystając z kredytu 25.414,38zł samochód O. (...) za ceną 40.000zł (umowa kredytu k. 27 akt szkody). Z przyczepką służył do zwożenia mleka do chłodni. Samochód uległ zniszczeniu w wypadku, a kredyt powodowie spłacili ze środków zasądzonych w sprawie I C 495/08.

E. W. (ur. (...)) prowadziła działalność gospodarczą w postaci usługowego schładzania i dowozu mleka dla (...) Spółdzielni (...) w C. (zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k. 152 akt I C 495/08). W 2004r. jej roczne dochody wyniosły 22.894,22 zł (zaświadczenie o wysokości uzyskanego dochodu k. 45 akt I C 495/08) . Dochód powyżej 20.000zł uzyskała również w latach 2000-2003 (zaświadczenia k.154-157 akt I C 495/08). Zgłosiła zaprzestanie działalności gospodarczej i z dniem 1 maja 2005r. została wykreślona ewidencji (decyzja o wykreśleniu k.46 akt I C 495/08).

Małżonkowie wzajemnie sobie pomagali w prowadzonych działalnościach i wspólnie utrzymywali rodzinę (zeznania E. W. k. 51v-53 i k. 161v-162).

Po wypadku małżonkowie musieli zrezygnować z prowadzonych działalności .

Utrzymywali się z renty którą otrzymywał Z. W. (1) z KRUS. Od marca 2008r. renta Z. W. (1) wynosiła 636,29 zł plus dodatek pielęgnacyjny w kwocie 163,15zł, łącznie do wypłaty kwota netto 774,44zł (decyzja k. 30 akt szkody). Z. W. (1) został uznany za niezdolnego do samodzielnej egzystencji (wypis z treści orzeczenia lekarza rzeczoznawcy k. 160 i decyzje k.161-168, 170 i 334 akt I C 495/08).

Decyzją z 16 listopada 2004r. Prezesa KRUS Oddział Regionalny w C. Z. W. (1)przyznane zostało świadczenie rentowe na podstawie ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998r. Nr 7, poz. 25).

Z. W. (1)8 grudnia 2004r. darował synowi D. W. (1)gospodarstwo rolne o powierzchni 7,28 ha położone we wsi Z., gmina S., stanowiące jego majątek odrębny na podstawie umowy darowizny z 5 maja 1994r. (akt notarialny Repertorium A Nr (...) – k. 40-41 akt I C 495/08). 20 kwietnia 2005r. oddał synowi D.w dzierżawę działkę o powierzchni 0,85 ha i leśną 0,51 ha (umowa dzierżawy k. 42-42v akt I C 495/08).

W dniu 19 grudnia 2005r. (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności we W. ustalił stan niepełnosprawności Z. W. (1) jako znaczny. Uznano, że jest niezdolny do pracy i wymaga opieki innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (orzeczenie w aktach szkody).

E. W.już przed wypadkiem męża cierpiała na schorzenia kręgosłupa. Była pod stałą opieką poradni neurologicznej (zaświadczenia lekarskie – k. 66-67v, karta informacyjna k. 68, wynik badania k.69-69ve, 70-70v). Od 2002r. leczyła się również w Poradni Zdrowia Psychicznego (historia choroby – k. 72v-74, 103-105). Leczenie w obu poradniach kontynuowała również po śmierci męża. Wymaga leczenia z powodu choroby płuc i ortopedycznego (skierowanie k. 119 i 120).

E. W. w okresie od sierpnia 2008r. do marca 2009r. ustalono prawo do zasiłku chorobowego w przedłużonym okresie ponad 180 dni. Uznano, że była okresowo całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym od sierpnia 2008r. do marca 2009r. (wypis z treści orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS k.96).

Utrzymywała się od 1 września 2008r. do 31 marca 2009r. z renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w kwocie 602,56 zł miesięcznie, a także otrzymywała pomoc finansową z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej: w 2008r. w kwocie 1.672 zł, w 2009r. w kwocie 4200 zł, w 2010r. w kwocie 4.424 zł, w 2011r. w kwocie 4.003 zł (decyzja k. 94, zaświadczenie k. 75).

Lekarz orzecznik KRUS w dniu 4 marca 2009r. nie stwierdził u powódki trwałej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Uznał że jest zdolna do pracy. Nie uznał za wskazaną rehabilitacji leczniczej. Uznano za niecelowe przekwalifikowanie zawodowe.

Odmówiono powódce prawa do renty od kwietnia 2009r. (decyzja prezesa KRUS z 2 kwietnia 2009r. – k. 95, wypisy z treści orzeczenia lekarza rzeczoznawcy – k. 96-99, zeznania E. W. – k. 51v-52v). Rozpoznano u powódki dyskopatię L5/S1 z przewlekłym zespołem bólowym korzeniowym lędźwiowo-krzyżowym prawostronnym i zaburzenia nerwicowe.

E. W. ma 47 lat. Aktualnie nie ma pracy. Ma wykształcenie zawodowe. Otrzymuje okresowy zasiłek 277zł miesięcznie. Pomaga jej finansowo matka emerytka (zeznania powódki).

D., D. i D. są synami E. i Z. małż. W.. W dacie wypadku ojca uczyli się, okazjonalnie pomagali w gospodarstwie, mieli zapewnioną opieką rodziców.

Najstarszy D. studiował na I roku Akademii Wychowania Fizycznego w B.. Miał 20 lat (ur. (...)) i w dacie śmierci ojca 24 lata. Studiował zaocznie w systemie zjazdowym. W trakcie zjazdów mieszkał w akademiku. Czesne za studia wynosiło 1.300-1.400zł za semestr, dochodziły koszty akademika i dojazdów. Koszty te pokrywali w całości rodzice. D. W. (1) pomagał rodzicom w gospodarstwie. W 2003r. ukończył technikum budowlane. Po śmierci ojca zrezygnował ze studiów w trakcie II semestru I roku, nie było pieniędzy. Ożenił się w październiku 2004r. Zamieszkali z żoną u jego rodziców. W kwietniu 2005r. urodził mu się syn. Po wypadku ojca zajął się pracą w gospodarstwie. Nie podjął jednak działalności, którą prowadziła wcześniej matka, a z której zrezygnowała, polegającej na schładzaniu i dostarczaniu mleka. Trzymał tylko jedną krowę i trzodę chlewną. Od około roku mieszka z żoną i dwójką dzieci u teściów. Do marca 2013r. pracował jako palacz z wynagrodzeniem netto 1330zł. Okresowo wyjeżdża do pracy za granicę. Jego żona nie pracuje (zeznania D. W. (1) k. 122-122v i k. 154v-155).

D. W. (2)w dacie wypadku ojca miał 17 lat (ur. (...)), gdy ojciec zmarł miał 21 lat. Ukończył gimnazjum. Odbył służbę wojskową przez 9 miesięcy, a potem wyjechał do H. w celach zarobkowych. Jeszcze za życia ojca wyjeżdżał do pracy, bo były potrzebne środki na jego leczenie. Dotychczas nie założył rodziny. Nadal pracuje fizycznie w H. i z tego się utrzymuje. Mieszkanie wynajmuje (zeznania D. W. (2)k. 155-155v).

Najmłodszy syn D. W. (3) w dacie wypadku ojca miał 16 lat, obecnie 20 (ur. (...)). W 2004r. był uczniem III klasy gimnazjum. We wrześniu 2004r. podjął naukę w pierwszej klasie liceum we W.. W tym samym roku szkolnym przeniósł się w do Technikum Rolniczego w J., a następnie do Szkoły Zawodowej we W., której również nie ukończył. Po wypadku ojca pomagał matce i braciom w gospodarstwie. Nie planował jeszcze swojej przyszłości. W 2008r. – 3 miesiące po śmierci ojca ożenił się i zamieszkał u teściów. Zamiast wesela, z powodu śmierci ojca, odbyło się skromne przyjęcie. Ojciec bardzo chciał był na weselu. Zapisał się do liceum zawodowego, które ukończył w 2012r. bez matury. Pracuje w masarni, gdzie zarabia 1.200-1.300 zł netto miesięcznie. Mieszka z żoną i 5-letnim dzieckiem u teściów (zeznania D. W. (3) k. 122v-123 i 162).

Jako spadek po Z. W. (1) pozostała działka z budynkami i las. Powódka i synowie mają udziały po ¼ części.

Wyrokiem z 31 marca 2010r. w sprawie I C 495/08 (uprzednio I C 1025/04) Sąd Okręgowy w Lublinie zasądził od (...) Towarzystwo (...) w W. i A. G. na rzecz E. W., D. W. (1), D. W. (2) i D. W. (3), jako następców prawnych Z. W. (1), kwoty po 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia (z żądanej kwoty 300.000zł), kwoty po 2 500 zł z tytułu odszkodowania, kwoty po 14 381,15 zł z tytułu skapitalizowanej renty, przyjmując 50% przyczynienie po stronie Z. W. (1). Oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Dochód Z. W. (1) przed wypadkiem Sąd ustalił na 3.348zł miesięcznie . Renta uzupełniająca z tytułu utraconych dochodów, po uwzględnieniu renty pobieranej z KRUS, wynosiła miesięcznie 1.174zł (1/2 z powodu przyczynienia) (odpis wyroku z uzasadnieniem w aktach sprawy I C 495/08).

3 lipca 2008r. E. W. zgłosiła śmierć męża do pozwanego (akta szkody).

29 lipca 2008r. wystąpiła do pozwanego o zapłatę odszkodowania w kwocie 50 000zł z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej na skutek śmierci męża (wezwanie w aktach szkody). Wezwanie było ponawiane 5 września 2008r. i 1 października 2008r.

4 kwietnia 2011r. została złożona u pozwanego dokumentacja medyczna Z. W. (1), inne dokumenty i oświadczenia powodów oraz pełnomocnictwa. 26 kwietnia 2011r. E. W. wystąpiła o ponowne rozpatrzenie sprawy i dopłatę kwoty 50 000zł zadośćuczynienia na zasadzie art. 448kc za naruszenie dobra osobistego. Powodowie D., D. i D. W. (2) zażądali kwot po 30.000zł tytułem odszkodowania oraz po 30.000zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc.

Pozwany w piśmie z 13 czerwca 2011r. odmówił powodom wypłaty zadośćuczynienia i odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej (pismo k. 62-64).

30 listopada 2011r. uznał koszty pogrzebu w kwocie 9.500zł, pomniejszył je o 50% przyczynienia i wypłacił 4 750zł (akta szkody).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o niesporne między stronami okoliczności – odnośnie wypadku, jak i związku przyczynowego pomiędzy zgonem Z. W. (1) w dniu 22 maja 2008r. a zdarzeniem z 21 maja 2004r., jak również odnośnie wysokości przyczynienia się Z. W. (1) do zaistniałej szkody.

Ponadto sąd oparł się na powołanych wyżej dowodach – zarówno z dokumentów, jak i osobowych. Dowody z dokumentów nie były przez strony kwestionowane, również Sąd nie znalazł podstaw, by zanegować okoliczności w nich wskazane. Sąd obdarzył wiarą zeznania świadka B. W., jak i przesłuchanych w trybie art. 299 kpc powodów, gdyż są one spójne, korelują ze sobą wzajemnie i z treścią dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Żądania powodów są usprawiedliwione co do zasady.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że do oceny prawnej skutków zdarzenia – wypadku z 21 maja 2004r., jak i śmierci Z. W. (1) w dniu 22 maja 2008r. znajdą zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego obowiązujące w dacie tych zdarzeń, a więc art. 446 §3 kc – odnośnie odszkodowania i art. 448 w zw. z art. 24 kc – odnośnie zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Nowelizacja kodeksu cywilnego wprowadzająca § 4 do art. 446 kc weszła w życie 3 sierpnia 2008r., a więc już po zgonie Z. W. (1).

Takie stanowisko znajduje potwierdzenie m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 11 maja 2011r. w sprawie I CSK 621/10, w którym stwierdza się „Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 kc w związku z art. 24 § 1 kc zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r. (wejście w życie art. 446 § 4 kc). Wprowadzenie art. 446 § 4 kc doprowadziło bowiem jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania”.

Odnośnie zaś żądania powódki E. W. zasądzenia renty, to jest ono usprawiedliwione co do zasady w oparciu o treść art. 446 § 2 kc.

Pozwany ponosi odpowiedzialność z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę wyrządzoną osobom najbliższym Z. W. (1), przez kierowcę pojazdu, którego właścicielem był Z. W. (1). Odpowiedzialność pozwanego wobec Z. W. (1) przesądzona została w sprawie I C 495/08. Tam też Sąd uznał 50% przyczynienia Z. W. (1). Zasądzono rentę uzupełniającą z tytułu utraconych dochodów miesięcznie 1.174zł (dochód miesięczny 3.348zł x50%- 500zł wypłacanej renty z KRUS).

Literalne brzmienie art. 446 kc: „Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego” prowadzi do wniosku, że przesłanką warunkującą możliwość ubiegania się o roszczenia wymienione w tym przepisie jest to, by śmierć poszkodowanego nastąpiła na skutek uszkodzenia ciała lub wywołanego rozstroju zdrowia. Tych okoliczności natomiast strona pozwana nie kwestionowała.

Roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446 § 3 kc. Dla powstania omawianego roszczenia nie ma większego znaczenia, czy śmierć osoby najbliższej powstała natychmiast po zdarzeniu stanowiącym czyn niedozwolony, czy też po pewnym okresie czasu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2011 roku, III CSK 279/10). Nie można uznać, że dla powodów „byłoby lepiej”, gdyby zgon poszkodowanego miał miejsce bezpośrednio po wypadku, gdyż w takiej sytuacji nie kwestionowano by, że ujemne skutki dla rodziny powstały na skutek śmierci. Znaczące pogorszenie sytuacji materialnej powodów rzeczywiście miało miejsce przed zgonem poszkodowanego, ale dla oceny sytuacji powodów po śmierci Z. W. (1) nie może być miarodajna ich sytuacja z okresu bezpośrednio przed zgonem, gdyż okres ten, to sytuacja anormalna dla tej rodziny w następstwie wypadku. Niewątpliwym jest, że to na skutek zdarzenia, za które pozwany ponosi odpowiedzialność gwarancyjną, sytuacja powodów uległa diametralnemu pogorszeniu. Skutkiem tego zdarzenia był zgon poszkodowanego w wypadku Z. W. (1). Nastąpienie tego skutku (zgonu) dało podstawę powodom do dochodzenia roszczeń objętych niniejszym pozwem, co nie oznacza jednak w prostym przełożeniu, że należy porównywać sytuację powodów bezpośrednio sprzed zgonu i po nim, skoro zgon miał miejsce dopiero 4 lata po zdarzeniu, wywołującym szkodę.

Należy rozważyć sytuację przyjmując, że gdyby wypadku nie było, powódka i jej mąż prowadziliby wspólnie gospodarstwo i schładzanie mleka. Synowie zapewne by im pomagali w pracy. Mogliby przy dobrej sytuacji finansowej rodziców kontynuować naukę. Mieliby też wsparcie finansowe rodziców przy zakładania własnych rodzin.

Kwestia przyczynienia się poszkodowanego była między stronami bezsporna, toteż Sąd również przyjął przyczynienie na poziomie 50%.

Roszczenia powodów co do zasady znajdują oparcie w przepisach prawa. Oceniając zaś wysokość tychże żądań należy wskazać, co następuje:

Odnośnie odszkodowania

Sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci Z. W. (1) nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 kc. Te negatywne emocje wywołały jednak u żony i synów zmarłego poszkodowanego osłabienie aktywności życiowej - zrezygnowanie z działalności gospodarczej przez E. W., rezygnacja ze studiów przez D. W. (1), nieukończenie szkoły przez D. W. (2) i D. W. (3). Osłabieniu uległa ich motywacja do przezwyciężania trudności dnia codziennego. Nawet więc bez szczegółowego dociekania konkretnych zdarzeń lub stopnia ich prawdopodobieństwa - można na zasadzie domniemań faktycznych (art. 231 k.p.c.) przyjąć, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową rodziny Z. W. (1).

Użyty w art. 446 § 3 kc zwrot „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej” należy więc odczytywać nie tylko w materialnym aspekcie zmienionej sytuacji bliskiego członka rodziny zmarłego, które to pogorszenie niewątpliwie nastąpiło, ale w szerszym kontekście, uwzględniającym przesłanki pozaekonomiczne określające tę sytuację – utratę oczekiwania zarówno przez żonę jak i wkraczających wówczas w dorosłe życie synów na pomoc i wsparcie Z. W. (1), których mogli się oni zasadnie spodziewać w chwilach wymagających takich zachowań, zwłaszcza w razie choroby – jak w przypadku E. W., czy przy wkraczaniu w dorosłe życie – w przypadku synów.

Z. W. (1)nie może już synom pomóc w usamodzielnianiu się – poprzez choćby wsparcie przy budowie domu czy pomoc finansową, jaką zwykle rodzice zapewniają dzieciom zakładającym własne rodziny. Synowie nie uzyskali też zabezpieczenia finansowego w okresie kontynuowania nauki, co wpływa na ich obecną sytuację i możliwości zatrudnienia. Z. W. (1)zmarł w wieku 42 lat. Gdyby nie wypadek przez wiele lat mógłby być aktywny zawodowo, uzyskiwać dochody, które wpływałyby na sytuację finansową nie tylko żony, ale zapewne również synów.

Kodeks cywilny nie wskazuje żadnych kryteriów, wedle których należy szacować uszczerbek polegający na pogorszeniu sytuacji życiowej, mówiąc jedynie, że odszkodowanie ma być „stosowne”. Należy więc przyjąć, że odszkodowanie stosowne to takie, które w sposób dostateczny rekompensuje doznaną szkodę, uwzględniając jej rozmiar, długotrwałość, szczególne okoliczności danego przypadku, ale także stopę życiową społeczeństwa, a zwłaszcza tej konkretnej rodziny. Odszkodowanie należne na podstawie art. 446 § 3 kc nie jest pełnym w rozumieniu art. 361 § 2 kc, skoro jest „stosownym” świadczeniem, co podnosi strona pozwana. Nie obejmuje utraty wszystkich możliwych w przyszłości korzyści od osoby, która utraciła życie. Jednakże jest również takim, które ma służyć przystosowaniu się uprawnionego do zmienionych warunków. Przy określeniu wysokości dochodzonego odszkodowania nie należy brać pod uwagę rachunkowego wyliczenia strat poniesionych przez poszkodowanego na skutek nieotrzymania części zarobków zmarłego, która przypadała na poszkodowanego w czasie jego życia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 grudnia 2010 roku, I ACa 435/10, LEX nr 1120131).

Uwzględniając te wszystkie rozważania Sąd uznał, że wysokość odszkodowania dla poszczególnych członków rodziny Z. W. (1) należało zróżnicować. Niewątpliwie strata małżonka jest dla E. W. stratą zarówno osoby ją alimentującej, ale również osoby najbliższej, z którą dzieliła życie, radości, ale i troski i problemy dnia codziennego. Snuła plany odnośnie przyszłości ich rodziny czy wspólnie prowadzonej działalności rolniczo-gospodarczej. Wypadek, a następnie śmierć męża zerwały te relacje, przekreśliły wspólne plany na przyszłość, czyniąc wizję życia bez perspektyw. Zdarzenia te pozostawiły powódkę nie tylko z ciężarem pogodzenia się z przedwczesną śmiercią męża (42 lata), ale również w obliczu problemów finansowych i z dylematem, jak utrzymać siebie i synów.

Powódka już wcześniej była pod opieką lekarza neurologa i psychiatry. Niewątpliwe zgon męża nasilił problemy psychiczne powódki. Powodował poczucie niemocy. Nasilił lęki, stany depresyjne. 4-letnia walka z chorobą męża, gdy był on osobą niepełnosprawną (nie chodził, potrzeby fizjologiczne załatwiał w pampersy), potrzebującą stale pomocy drugiej osoby, nadwyrężyły dodatkowo kręgosłup powódki.

W sytuacji, gdy nawet stan zdrowia wdowy niepozostający w związku przyczynowym ze śmiercią męża należy uwzględniać przy ocenie znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej, to tym bardziej należy go uwzględnić, gdy jest pośrednio związany ze śmiercią - zdarzeniem ją wywołującym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 roku, I PK 88/10, OSNP 2012/3-4/37).

Z tej przyczyny Sąd uznał za usprawiedliwione żądanie zasądzenia kwoty 40 000 zł z tytułu odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej E. W. (już po uwzględnieniu przyczynienia 50 %). Kwotę przewyższającą ten poziom sąd uznał za wygórowaną. Powódka nie jest osobą niezdolną do pracy. Winna podjąć starania celem uzyskania stabilizacji finansowej, wiek nie stanowi ograniczenia.

Sytuacja powodów, synów Z. W. (1), uległa również znacznemu pogorszeniu. W dacie wypadku Z. D. miał 20 lat, D. 17 lat, a D. 16 lat i odpowiednio w dacie jego śmierci 24, 21 i 20.

Niewątpliwie pogorszenie sytuacji życiowej odczuli wszyscy synowie, bowiem „wchodząc w dorosłe życie” zostali pozbawieni ojca, który stanowił dla nich nie tylko wzór do naśladowania, wsparcie duchowe, ale również którego dochody pozwalały na realizację planów życiowych, w miarę beztroskie życie, bez konieczności ponoszenia całości odpowiedzialności za bieżące koszty utrzymania. Z. W. (1) byłby zobowiązany do alimentacji najmłodszego syna zapewne najdłużej przyjmując, że alimentacja trwałaby do 25 roku życia, bowiem zwykle do tego wieku dzieci uczą się, studiują i potem usamodzielniają. Jednakże i w dalszym okresie synowie mogliby liczyć na pomoc materialną rodziców.

Odszkodowanie w kwocie po 50 000zł dla każdego z synów nie jest kwotą wygórowaną i po uwzględnieniu przyczynienia do zasądzenia pozostają kwoty po 25 000zł.

Sąd uznał za niecelowe różnicowanie kwot, gdyż ojciec nie tylko zapewniłby synom utrzymanie w trakcie nauki, ale również udzielały wsparcia finansowego przy zakładaniu własnych rodzin.

Odnośnie zadośćuczynienia

Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, należy mieć na uwadze, że ma ono charakter kompensacyjny, a więc musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy. Niewątpliwie śmierć osoby bliskiej powoduje u rodziny poczucie krzywdy, osamotnienia i pustki. Po tym fakcie następuje jednak okres żałoby, w którym bliscy osoby zmarłej próbują wrócić do „normalnego” życia i na nowo je ułożyć, W realiach niniejszej sprawy rodzina Z. W. (1)doznała tych przeżyć niejako „podwójnie”. Pierwszy raz bezpośrednio po wypadku, gdy lekarze nie dawali poszkodowanemu szans przeżycia. Kiedy jednak powrócił do domu ze szpitala, rodzina zaczęła, pomimo trudności, jakoś funkcjonować. Przez 4 lata zmagała się z niepełnosprawnością poszkodowanego, ale powoli przystosowywała się do zaistniałej sytuacji. Śmierć Z. W. (1)spowodowała po raz drugi traumatyczne przeżycia. Odczuwali poczucie bezsensu i niemocy. Walka rodziny o zdrowie Z. W. (1), okupiona była wielkim poświęceniem. Żona podupadła na zdrowiu, zrezygnowała z prowadzenia działalności gospodarczej. Syn D.zrezygnował ze studiów, by poprowadzić gospodarstwo rolne. Młodsi synowie nie ukończyli szkół. Nie pogodzili obowiązków szkolnych z opieką nad ojcem i pomocą w gospodarstwie. Z. W. (1)zmarł, co potęgowało poczucie niemocy. Czynione starania o utrzymanie majątku również nie przyniosły rezultatu. Rodzina podupadła finansowo, przeznaczając jednocześnie znaczną część środków na leki i rehabilitację poszkodowanego, nie mogąc liczyć na jego pomoc i zaradność życiową. Syn D.żył w przekonaniu, że to z jego winy ojciec jest sparaliżowany, bo w nieodpowiedni sposób wyciągnął ojca z płonącego samochodu, uszkadzając mu kręgosłup. Wątpliwości te rozwiała dopiero opinia biegłych z postępowania sądowego. Synowie i wdowa wspominają zmarłego, brak im jego wsparcia.

Sąd uznał za uzasadnione żądanie zasądzenia zadośćuczynienia dla synów w kwotach po 20 000 zł, nawet po uwzględnieniu przyczynienia na poziomie 50%. Żądanie E. W. 50 000 zł nie jest wygórowane. Kwota zadośćuczynienia 100 000zł jest adekwatna i po uwzględnieniu przyczynienia daje kwotę zasądzoną.

Odnośnie renty

Przepis art. 446 § 2 kc uzależnia skuteczne domaganie się zasądzenia renty od istnienia obowiązku alimentacyjnego po stronie osób zmarłych (art. 128, art. 133 kro), ich możliwości zarobkowych i majątkowych oraz zakresu potrzeb uprawnionego (art. 135 § 1 kro).

Renta ma charakter odszkodowawczy, stanowi wynagrodzenie straty, jakiej doznała osoba uprawniona do alimentacji przez niemożność uzyskania świadczenia zezwalającego na zaspokojenie jej wszystkich potrzeb. Zmierza zatem do restytucji, w granicach możliwych do zrealizowania, stanu rzeczy, jaki istniał w chwili zdarzenia wywołującego szkodę. Określenie wysokości należnego uprawnionemu świadczenia uwzględniać powinno kwotę, jaką zobowiązany alimentowałby go (uwzględniając przy tym inne źródła dochodów otrzymywanych przez uprawnionego). W sprawie została spełniona pierwsza przesłanka – istnienie obowiązku alimentacyjnego. Z. W. (1) był obciążony ustawowym obowiązkiem alimentacyjnym względem żony E. W. z uwagi na wynikający z art. 27 kro obowiązek małżonka łożenia także na utrzymanie współmałżonka, który ma charakter właśnie alimentacyjny (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2010 roku, I PK 88/10).

Przy ustalaniu zakresu zobowiązania zmarłego Z. W. (1), należało dokonać oceny nie tylko rzeczywiście uzyskiwanych przez niego dochodów (na poziomie ok. 50.000 zł rocznie), ale jego możliwości zarobkowych. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że zmarły był osobą zaradną, planował powiększać gospodarstwo. Dzierżawił obszar dwukrotnie większy od tego, którego był właścicielem. Materiał dowodowy (zaświadczenia o dochodach, zaświadczenia o dzierżawieniu gruntów) pozwala wnioskować, że z dużym stopniem prawdopodobieństwa zmarły osiągnąłby większe dochody niż uzyskiwał (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 listopada 2010 roku, I CSK 702/09). Małżonkowie dochodu z gospodarstwa mieli 76 563,68zł (w tym 20% wkład E. W.). Synowie stopniowo usamodzielnialiby się finansowo, nie byłoby obowiązku alimentacyjnego na ich rzecz.

W rozumieniu art. 446 § 2 kc przesłanka potrzeb uprawnionego może obejmować wszystkie potrzeby uprawnionego, których został on pozbawiony w wyniku czynu niedozwolonego, rzeczywiście zaspokajane przez zmarłego. Celem renty z art. 446 § 2 kc jest bowiem restytucja, w granicach możliwych do zrealizowania, tego stanu rzeczy, jaki istniał w chwili śmierci bezpośrednio poszkodowanego. Należy stwierdzić, że niewątpliwie Z. W. (1) alimentowałby żonę poprzez łożenie na jej utrzymanie, ale również udzielały jej pomocy przy codziennych domowych czynnościach, co też jest wymierne finansowo. Uwzględniając 50 % przyczynienia, co skutkuje obniżeniem renty w tej proporcji, w ocenie Sądu Z. W. (1) zabezpieczałby żonie kwotę miesięcznie 500 zł. Kwota ta nie podlega pomniejszeniu z tytułu świadczeń pobranych przez powódkę z pomocy społecznej, jak również uzyskanej renty tytułu jej niezdolności do pracy w okresie od sierpnia 2008r. do marca 2009r., gdyż stanowi jedynie uzupełnienie dochodów powódki przy założeniu obowiązku alimentacyjnego męża z art. 27 kro, ale również wynika ze zobowiązania żony do przyczyniania się, według sił i możliwości, do zaspokajania potrzeb rodziny.

Dlatego też Sąd zasądził na rzecz E. W. rentę bieżącą od dnia grudnia 2011r. – tj. za okres po doręczeniu odpisu pozwu i tytułem renty skapitalizowanej za okres od 1 czerwca 2008r. (miesiąca następnego po miesiącu, w którym miał miejsce zgon) do 30 września 2011r. 20 000 zł. Zasądzona kwota 21 000 zł obejmuje również rentę ma miesiące październik i listopad 2011r. – doręczenie odpisu pozwu. Dalej idące żądanie renty zostało oddalone.

Roszczenie w przedmiocie zasądzenia odsetek uzasadnia treść art. 481 kc. Nie można jednak zgodzić się z poglądem powodów, że pozwana pozostawała w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia od 1 stycznia 2009r..

E. W. z żądaniem odszkodowania 50 000zł wystąpiła 29 lipca 2008r., ale nie przedstawiła wówczas, mimo wezwania, dokumentacji pozwalającej pozwanemu zweryfikować żądanie. Dopiero kiedy w kwietnia 2011r. wystąpiła o ponowne rozpatrzenie spray, złożyła dokumenty. Zażądała też kwoty 50 000zł zadośćuczynienia. Pozwany pozostaje zatem w zwłoce co do zapłaty należnego odszkodowania i zadośćuczynienia od 26 maja 2011r.

Powodowie D., D. i D. W. (3) żądania zgłosili dopiero w kwietniu 2011r. i należy uznać, że pozwany pozostaje w zwłoce co do zapłaty należnych im kwot również od 26 maja 2011r.

Żądanie renty powódka zgłosiła dopiero w pozwie. Zatem zwłoka pozwanego co do wymagalnych rat renty może być liczona dopiero od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Pozew doręczony został 29 listopada 2011r. (potwierdzenie doręczenia k. 48). Sąd uznał zwłokę pozwanego od 7 grudnia 20011r., kiedy to pozwany złożył odpowiedź na pozew. W tej dacie wymagalna była kwota żądana tytułem skapitalizowanej renty plus renta za miesiące listopad i grudzień 2011r, stąd z odsetkami za zwłokę zasądzona została kwota 21 000zł i kolejne raty renty z określeniem terminu płatności.

W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.

Rozstrzygnięcie o kosztach w zakresie żądań powodów uzasadnia treść art. 98 kpc i dla powódki E. W. art. 100 kpc, nakładająca na strony odpowiedzialność za wynik procesu.

Na koszty powodów składa się wynagrodzenie radcy prawnego w stawce minimalnej – § 6 pkt 5) i dla powódki § 6 pkt 7) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013, poz. 490) oraz opłata od pełnomocnictwa w kwocie po 17 zł dla każdego z powodów. Koszty pozwanej to również wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2 400 zł i odpowiednio 7 200 zł oraz opłata od pełnomocnictwa – 17 zł.

Powodowie zostali zwolnieni od kosztów sądowych w całości.

Nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa od pozwanego nieuiszczone koszty sądowe w części. Jest to kwota 2 250 zł z tytułu opłaty pozwu dla każdego z powodów (łącznie 6 750 zł), dla powódki 5 800 zł (od uwzględnionego żądania) i wydatek na koszty dojazdu świadka.

Z tych wszystkich względów i na podstawie powoływanych przepisów Sąd orzekł jak w sentencji.