Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Kaziród

Protokolant: Iwona Mucha

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2015 r. w Rybniku

sprawy z powództwa

Skarbu Państwa- Naczelnika Urzędu Skarbowego w J.,

Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w D.

zastępowanych przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

przeciwko M. U.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I)  uznaje za bezskuteczną umowy darowizny :

1)  nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), o pow. 0,3635 ha, położonej w miejscowości P., gmina P., województwo (...), objętej księgą wieczystą o nr (...);

2)  nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne nr (...) o pow. 0,1398 ha, położonej w miejscowości J., obręb B., województwo (...), objętą księgą wieczystą o nr (...); połączonej z oświadczeniem przeniesieniu na rzecz obdarowanego wszelkich roszczeń w stosunku do (...) SA z tytułu szkód wyrządzonych eksploatacją górniczą na przedmiotowej nieruchomości;

3)  nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), o pow. 0,0752 ha, położonej w miejscowości P., gmina P., województwo (...), oraz w miejscowości J. objętej księgą wieczystą (...);

4)  udziału wynoszącego ½ część we własności nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o pow. 0,0434 ha, położoną w miejscowości P. gmina P., województwo (...), objętej księgą wieczystą o nr (...);

5)  udziału wynoszącego ½ części we własności nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne nr (...) o pow. 0,1337 ha, położonej w miejscowości J., obręb J., województwo (...), objętej księgą wieczystą o nr (...)

połączonej z oświadczeniem o ustanowieniu na rzecz darczyńców dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania w lokalu mieszkalnym oznaczonym numerem (...) położonej na przedmiotowej nieruchomości, zawarty w dniu 24 września 2012 roku w J. przed Notariuszem P. S. ( rep. A nr 16330/2012), pomiędzy małżonkami J. U. i W. U., a ich synem M. U., wobec wierzyciela Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. , któremu przysługuje wobec J. U. wierzytelność z tytułu zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług, podatku dochodowym od dochodów osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz podatku dochodowym od osób fizycznych, w kwocie należności głównej 331.625,23 zł powiększonej o odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnienia w związku z którą wystawiono tytuły wykonawcze o numerach: SM (...), SM 6/160/13, SM 6/446/13, SM 3/776/13, SM 3/777/13, SM 3/778/13, SM 3/779/13, SM 3/780/13, SM 3/781/13, SM (...), SM (...), EA-3/1/2013, SM (...), SM 6/13/14, SM 6/150/14, SM 3/714/14, SM 3/715/14, SM 3/716/14, SM 3/717/14, SM 3/718/14, SM 3/719/14, SM3/720/14, SM 3/721/14, SM 3/722/14, SM 3/723/14 , SM 3/724/14, SM 3/725/14, SM 6/784/14, SM 6/785/14, SM 6/786/14, SM 6;/802/14, SM 6/603/14

oraz wobec wierzyciela Skarbu Państwa- Naczelnika Urzędu Skarbowego w D., któremu przysługuje wobec J. U. wierzytelność z tytułu zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną, w kwocie należności głównej 5.447,00 zł powiększonej o odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnienia, w związku z którą wystawiono tytuł wykonawczy o numerze EA /720-4/13/MO;

II)  uznaje za bezskuteczną umowę darowizny nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), o pow. 0,1530 ha , położonej w miejscowości S., gmina S., województwo (...), objętą księgą wieczystą nr KN 1 (...) zawartej w dniu 25.01.2012 r. w J. przed Notariuszem P. S. ( rep. A nr 1768/2012 ) pomiędzy J. U., a M. U.

wobec wierzyciela wobec wierzyciela Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w J., któremu przysługuje wobec J. U. wierzytelność z tytułu zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług, podatku dochodowym od dochodów osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz podatku dochodowym od osób fizycznych, w kwocie należności głównej 331.625,23 zł powiększonej o odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnienia w związku z którą wystawiono tytuły wykonawcze o numerach: SM (...), SM 6/160/13, SM 6/446/13, SM 3/776/13, SM 3/777/13, SM 3/778/13, SM 3/779/13, SM 3/780/13, SM 3/781/13, SM (...), SM (...), EA-3/1/2013, SM (...),SM 6/13/14, SM 6/150/14, SM 3/714/14, SM 3/715/14, SM 3/716/14, SM 3/717/14, SM 3/718/14, SM 3/719/14, SM 3/720/14, SM 3/721/14, SM 3/722/14, SM 3/723/14, SM 3/724/14, SM 3/725/14, SM 6/784/14, SM 6/785/14, SM 6/786/14, SM 6/802/14, SM 6/603/14

oraz wobec wierzyciela Skarbu Państwa- Naczelnika Urzędu Skarbowego w D., któremu przysługuje wobec J. U. wierzytelność z tytułu zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną, w kwocie należności głównej 5.447,00 zł powiększonej o odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnienia, w związku z którą wystawiono tytuł wykonawczy o numerze EA /720-4/13/MO;

III ) nakazuje pobrać od pozwanego M. U. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 20.432,00 zł ( dwadzieścia tysięcy czterysta trzydzieści dwa zł) tytułem kosztów sądowych ;

IV)  zasądza od pozwanego M. U. na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7200 zł (siedem tysięcy dwieście zł) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt II C 389/14

UZASADNIENIE

Prokurator Okręgowy w Gliwicach skierował przeciwko pozwanemu M. U. pozew wnosząc o uznanie, że bezskuteczne są czynności prawne dokonane z pokrzywdzeniem wierzyciela Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w J., któremu przysługuje wobec J. U. wierzytelność z tytułu zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług, podatku dochodowym od dochodów osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz podatku dochodowym od osób fizycznych, w kwocie należności głównej 331 625,23 zł powiększonej o odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnienia, w związku z którą wystawiono stosowne tytuły wykonawcze, a także wierzyciela Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w D., któremu przysługuje wobec J. U. wierzytelność z tytułu zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną, w kwocie należności głównej 5 447,00 zł powiększonej o odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnienia, w związku z którą wystawiono stosowny tytuł wykonawczy.

Tym samym powód domaga się uznania za bezskuteczną umowy darowizny zawartej w dniu 24 września 2012 r. w J., przed notariuszem P. S. (rep. A nr 16330/2012), pomiędzy małżonkami J. U. i W. U. a ich synem M. U. obejmującej nieruchomości co do których księgi wieczyste prowadzi Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju stanowiące:

1)  działkę nr (...) o pow. 0,3635 ha, położoną w miejscowości P., gmina P., województwo (...), nr (...);

2)  działki nr (...) o pow. 0,1398 ha, położone w miejscowości J., obręb B., województwo (...), nr (...);

3)  działki nr (...) o pow. 0,0752 ha, położone w miejscowości P., gmina P., województwo (...), nr (...);

4)  udział wynoszący ½ część we własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,1337 ha, położoną w miejscowości J., obręb J., województwo (...), nr (...);

5)  udział wynoszący ½ część we własności nieruchomości stanowiącej działki nr (...) o pow. 0,1337 ha, położone w miejscowości J., obręb J., województwo (...), nr (...), który został połączony z oświadczeniem o ustanowieniu na rzecz darczyńców dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania w lokalu mieszkalnym oznaczonym numerem (...) położonym na tej nieruchomości.

Ponadto powód wnosi o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny zawartej w dniu 25 stycznia 2012 r. w J., przed notariuszem P. S. (rep. A nr 1768/2012), pomiędzy J. U. i jego synem M. U. obejmującą nieruchomość co do której księgę wieczystą prowadzi Sąd Rejonowy w Koninie stanowiącą:

6)  działkę nr (...) o pow. 0,1530 ha, położoną w miejscowości S., gmina S., województwo (...), nr (...).

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, iż J. U. prowadzi od 21 kwietnia 1994 r. działalność gospodarczą pod firmą (...). Począwszy od 2011 r. w stosunku do J. U. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne w administracji, jednakże do dnia dzisiejszego nie doprowadziło ono do wyegzekwowania całości zaległości podatkowych dłużnika. Oprócz tych zaległości - najstarsze datowane są na rok 2011, J. U. posiada znaczące zadłużenie z tytułu innych należności o charakterze publicznoprawnym względem ZUS, Skarbu Państwa – Wojewody (...), Miasta R. oraz Gminy P..

W toku postępowania egzekucyjnego Naczelnik Urzędu Skarbowego w J. działając jako organ egzekucyjny zastosował wobec zobowiązanego J. U. oraz wobec W. U. środki egzekucyjne w postaci m.in. zajęć wierzytelności u kontrahentów zobowiązanego, zajęć rachunków bankowych, zajęć świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Dokonane czynności nie doprowadziły do zaspokojenia wierzytelności Skarbu Państwa. Od początku 2014 r. pomimo zastosowanych środków egzekucyjnych udało się wyegzekwować od dłużników jedynie kwotę 7 304,70 zł.

Ponadto powód m.in. argumentował, że zaskarżonymi czynnościami prawnymi J. U. oraz W. U. wyzbyli się składników majątkowych, z których mogłaby być przeprowadzona egzekucja, nie uzyskując w zamian żadnego przysporzenia majątkowego. W dniu dokonania drugiej z zaskarżonych czynności prawnych (24 września 2012 r.) J. U. posiadał zaległości podatkowe w łącznej kwocie 70 751,33 zł. Zatem zdawał sobie sprawę z istnienia zaległości, gdyż wynikały one ze złożonych przez niego zaznania rocznego PIT-36L oraz deklaracji VAT-7. Oprócz tego powód wskazał, że J. U. w dniu 23 marca 2012 r. uznał wierzytelność zajętą przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w D., deklarując brak środków na jej spłacenie, a w krótkim czasie po dokonaniu darowizny zaprzestał spłacania wymagalnych zobowiązań podatkowych, co już w maju 2013 r. doprowadziło do powstania zaległości w kwocie 272 831,03 zł, która w okresie późniejszym nadal rosła.

W ocenie strony powodowej w niniejszej sprawie wszystkie przesłanki zasadności roszczenia o uznanie umów dokonanych z pokrzywdzeniem wierzyciela za bezskuteczne zostały spełnione, a fakt, iż zaskarżone czynności były darowiznami zwalnia powoda od konieczności dowodzenia świadomości osób trzecich co do krzywdzącego charakteru czynności oraz skutkuje powstaniem domniemania, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzyciela.

W ocenie strony powodowej materiał dowodowy stanowią dokumenty urzędowe, lub oświadczenia podpisane przez dłużnika, dlatego powództwo należy uznać za w pełni uzasadnione. Powód zaznaczył ponadto, że publicznoprawny charakter chronionej wierzytelności nie stanowi przeszkody w rozpatrzeniu żądania pozwu.

Pozwany M. U. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany nie kwestionuje wskazanych w pozwie wierzytelności przysługujących Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w J. względem jego ojca J. U.. Kwestionuje jednak możliwość wniesienia skargi pauliańskiej w celu ochrony wierzytelności przysługującej Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w D.. Według niego z dokumentów wynika, że przedmiotowe zadłużenie obciąża nie J. U., lecz firmę P.U.B. (...) S.C. W. Ś., J. Ś.. J. U., natomiast jest dłużnikiem wymienionej firmy, w związku z czym pismem z dnia 14.03.2012 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w D. zajął wierzytelność, jaka przysługuje firmie (...) wobec J. U.. Zdaniem pozwanego faktem jest, że zgodnie z art. 71 b ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2014 r., poz. 1619), jeżeli dłużnik zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, zajęta wierzytelność albo część wierzytelności może być ściągnięta od dłużnika zajętej wierzytelności w trybie egzekucji administracyjnej. Nie oznacza to jednak, że organ egzekucyjny staje się wierzycielem dłużnika zajętej wierzytelności, podczas gdy z żądaniem uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną względem siebie może wystąpić tylko wierzyciel. Wierzycielem jest strona stosunku prawnego o charakterze zobowiązaniowym, która może domagać się od drugiej strony (dłużnika) spełnienia świadczenia (art. 353 § 1 kc). Poprzez zajęcie wierzytelności w toku postępowania egzekucyjnego (sądowego lub administracyjnego) wierzyciel egzekwujący nie uzyskuje statusu wierzyciela zajętej wierzytelności. Wierzycielem w dalszym ciągu pozostaje dłużnik, wobec którego prowadzona jest egzekucja, który jednak od tej pory nie może odebrać świadczenia.

Ponadto strona pozwana wskazała, że jedną z przesłanek skargi pauliańskiej jest pokrzywdzenie wierzyciela będące następstwem niewypłacalności dłużnika (art. 527 § 2 kc). Jednakże bezskuteczność egzekucji nie musi być tożsama z niewypłacalnością dłużnika, ponieważ nie zawsze organ egzekucyjny kieruje egzekucję do wszystkich składników majątkowych dłużnika. Bezskuteczność egzekucji oznacza więc tylko tyle, że z tych składników majątkowych, do których egzekucję skierowano, wierzyciel nie zdołał się zaspokoić. W takim wypadku nie można jednak wykluczyć, że w majątku dłużnika znajdują się inne składniki majątkowe wystarczające do zaspokojenia roszczeń wierzyciela, do których jednak egzekucji nie skierowano. Pozwany przyznał, że wobec J. U. od 2011 r. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne w administracji, które okazało się skuteczne tylko częściowo. Natomiast powód przedstawił dowody na okoliczność, iż dokonano zajęć rachunków bankowych oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego, które to czynności nie doprowadziły do całkowitego zaspokojenia egzekwowanych wierzytelności. Nie oznacza to jednak według pozwanego, że w majątku J. U. brak jest innych składników, z których wierzyciel mógłby przeprowadzić skuteczną egzekucję. Z załączonego do pozwu protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego z dnia 19.03.2014 r. wynika, że J. U. jest właścicielem rzeczy ruchomych, do których wierzyciel może skierować egzekucję. Naczelnik Urzędu Skarbowego w J. dokonał zajęcia trzech pojazdów marki F. (...), dwóch naczep marki B. (...) oraz ciągnika siodłowego V. (...). W pozwie wprawdzie wskazano, iż w odniesieniu do wymienionych pojazdów nastąpił zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej, która nie została do tej pory rozstrzygnięta, to jednak nie można wykluczyć, iż przeprowadzenie egzekucji z wyżej wymienionych pojazdów doprowadzi do zaspokojenia wierzytelności powoda.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy strona pozwana zwraca również uwagę, że prawie wszystkie wskazywane przez powoda wierzytelności powstały po dokonaniu obydwu darowizn. Jedynie bowiem należność z tytułu podatku dochodowego od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za 2011 r. powstała przed dokonaniem pierwszej darowizny na rzecz pozwanego. W odniesieniu natomiast do darowizny z dnia 24.09.2012 r., przed jej dokonaniem powstały tylko następujące należności: z tytułu podatku VAT za czerwiec 2012 r. (tytuł wykonawczy nr SM (...)), z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za lipiec 2012 r. (SM 3/776/13) oraz z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za sierpień 2012 r. (SM 3/777/13).

Zatem wszystkie pozostałe wierzytelności są wierzytelnościami przyszłymi, do których stosuje się art. 530 kc. Przepis ten w zdaniu pierwszym stanowi, że przepisy regulujące instytucję skargi pauliańskiej stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. W takim wypadku powód musi udowodnić nie tylko to, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, lecz koniecznym jest udowodnienie, że działał w zamiarze ich pokrzywdzenia. Według pozwanego J. U. nie można jednak postawić zarzutu, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia Naczelnika Urzędu Skarbowego w J., a tym bardziej, że działał w zamiarze jego pokrzywdzenia. W dacie dokonywania obydwu darowizn sytuacja majątkowa J. U. pozwalała przypuszczać, iż uzyska on dochody pozwalające na regulowanie zobowiązań. Z załączonych do pozwu dokumentów wynika, że firma (...) w drugiej połowie 2012 r., a zatem bezpośrednio po dokonaniu drugiej z darowizn na rzecz pozwanego, wykazywała duże obroty. Kwota podatku od towarów i usług za listopad 2012 r. wyniosła 28 399,00 zł, natomiast za grudzień 2012 r. – 98 520,20 zł.

Strona pozwana przyznała, że z załączonego do pozwu zestawienia z dnia 24.07.2014 r. rzeczywiście wynika, że w 2014 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego wyegzekwował niewielką kwotę, około 7 000 zł. Okoliczność ta nie ma jednak znaczenia z punktu widzenia świadomości dłużnika odnośnie pokrzywdzenia wierzycieli, ponieważ w dacie dokonywania darowizn z 2012 r. J. U. nie przewidywał, jaka będzie jego sytuacja majątkowa dwa lata później. Istotne jest natomiast to, że - jak wynika z zestawienia - od początku 2012 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w J. wyegzekwował od J. U. sumę 142 428,79 zł. A zatem oznacza to, iż we wcześniejszym okresie, także w drugiej połowic 2012 r., sytuacja majątkowa J. U. była dobra i trudno mu było przewidywać późniejsze trudności.

Ponadto o dobrej kondycji finansowej firmy (...) w roku 2012 świadczą również umowy o roboty budowlane jakie J. U. zawarł z firmą (...) B. P., Ł. S. Sp. j. – umówione wynagrodzenie w kwocie 4 390 000,00 zł oraz z firmą (...) Sp. z o.o. z/s w B. – umówione wynagrodzenie w kwocie 19 700 000,00 zł. Strona pozwana wskazała przy tym, ze w dniu 20.06.2012 r. (...) Sp. z o.o. odstąpiła od umowy (powołując się na rzekome opóźnienia po stronie wykonawcy), ale inwestor wypłacił należne wynagrodzenie za wykonana cześć prac.

Według strony pozwanej poważne problemy finansowe J. U. pojawiły się dopiero po zawarciu umowy darowizny z dnia 24.09.2012 r., a to w związku z realizacją umowy o roboty budowlane z dnia 13.08.2012 r., zawartej z (...) sp. z o.o., ponieważ inwestor, pomimo wykonania znacznego zakresu prac, wypłacił jedynie zaliczkę w kwocie 100 000,00 zł netto, co jednak tylko w niewielkim zakresie zrekompensowało koszty poniesione przez firmę (...), która była wykonawcą robót.

W toku procesu strony wdały się w polemikę prawną naprzemiennie odnosząc się do twierdzeń strony przeciwnej i przytaczając nowe argumenty na poparcie swoich wniosków, do których Sąd odniósł się w dalszej część uzasadnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. U. prowadzi od 21 kwietnia 1994 r. działalność gospodarczą pod firmą (...). Przedmiotem działalności J. U. jest wznoszenie budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. W latach 2004-2012 r. w firmie (...) był zatrudniony jego syn M. U..

J. U. prowadząc działalność gospodarczą miał problemy z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań publicznoprawnych. Ponieważ z obowiązku tego nie wywiązywał się, skutkiem czego były prowadzone w okresie od 1.01.2009 r. do 31.12.2012 r. przeciwko niemu postępowania karne skarbowe związane z niewywiązywaniem się przez dłużnika z obowiązków podatkowych. Na przełomie 2011 i 2012 r. J. U. zaczął borykać się z coraz większymi problemami finansowymi na skutek nie udanych przedsięwzięć budowlanych. Jeden z inwestorów odstąpił od umowy z J. U., a inny nie wypłacił mu pełnego wynagrodzenia za wykonaną część robót. Strony umów wdały się w spór o terminowość wykonanych prac i niejasne postanowienia umowne. Wówczas J. U. w dniu 16.03.2012 r. zarejestrował spółkę (...) Sp. z o.o. i przeniósł na nią majątek ruchomy, przede wszystkim w postaci: koparki, walca, żurawia i sprzętu budowlanego. Prokurentem spółki został pozwany. W tamtym czasie J. U. zawarł również z żoną umowę rozdzielności majątkowej.

Począwszy od 2011 r. w stosunku do J. U. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne w administracji. Do dnia dzisiejszego nie doprowadziło ono do wyegzekwowania całości zaległości podatkowych dłużnika. Zaległości podatkowe J. U. względem wierzyciela Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. dotyczą podatku dochodowego od osób fizycznych (jako płatnik), podatku dochodowego od dochodów osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (tzw. podatek liniowy) oraz podatku od towarów i usług. Najstarsze zaległości podatkowe J. U. dotyczą podatku dochodowego od osób fizycznych za 2011 r. W dniu 24.09.2012 r. J. U. posiadał zaległości podatkowe z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2011 r. oraz z podatku od towarów i usług za grudzień 2010 r. w łącznej kwocie 70 751,33 zł. W dniu 1.07.2012 r. zaległość J. U. objęta postępowaniem egzekucyjnym wraz z odsetkami oraz należnymi kosztami egzekucyjnymi opiewała na kwotę 227 818,93 zł. Kwota ta obejmowała również wierzytelność przysługującą Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...) wobec J. U..

Ponadto J. U. w dniu 23.03.2012 r. uznał wierzytelność zajętą przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w D., deklarując brak środków na jej spłacenie. Ponadto, w krótkim czasie po dokonaniu darowizny dłużnik zaprzestał spłacania wymagalnych zobowiązań podatkowych, co już w maju 2013 r. doprowadziło do powstania zaległości w kwocie 272 831,03 zł, która w okresie późniejszym nadal narastała. Z kolei na dzień 30.06.2013 r. zaległość ta wynosiła razem 400 413,74 zł. Łączna kwota zaległości J. U. względem Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. (wraz z odsetkami, bez uwzględnienia kosztów egzekucji i kosztów upomnienia) wynosiła na dzień 24.07.2014 r. dla podatku od towarów i usług – 272 001,23 zł, dla podatku dochodowego od dochodów osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą – 61 294,00 zł, dla podatku dochodowego od osób fizycznych – 45 555,00 zł. Natomiast na dzień 4.05.2015 r. kwota zaległości J. U. wynosiła ogółem 749 070,45 zł z czego wierzytelności przysługujące Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w J. oraz Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w D. wynosiły 523 812,70 zł.

Stan zaległości podatkowych i niepodatkowych J. U. wynosi na dzień 31.08.2015 r. łącznie 498 975,23 zł, z czego:

1) w zakresie podatku PIT - 50 235,00 zł (41 254,00 zł - należność główna oraz 8 981,00 zł - odsetki);

2) w zakresie podatku VAT - 381 046,23 zł (311 085,23 zł - należność główna oraz 69 961,00 zł - odsetki);

3) w zakresie podatku (...) 66 694,00 zł (51 398,00 zł - należność główna oraz 15 296,00 zł - odsetki);

4) zaległości niepodtakowe - 1 000,00 zł.

Oprócz wymienionych powyżej zaległości, J. U. posiada znaczące zadłużenie z tytułu innych należności o charakterze publicznoprawnym względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Skarbu Państwa - Wojewody (...). Miasta R. oraz Gminy P..

W toku postępowania egzekucyjnego Naczelnik Urzędu Skarbowego w J. działając jako organ egzekucyjny zastosował wobec zobowiązanego J. U. oraz wobec W. U. środki egzekucyjne w postaci m.in. zajęć wierzytelności u kontrahentów zobowiązanego, zajęć rachunków bankowych, zajęć świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Dokonane czynności nie doprowadziły do zaspokojenia wierzytelności Skarbu Państwa.

Sąd Rejonowy w Gliwicach postanowieniami z dnia 29.10.2013 r., wydanymi w sprawach o sygn. akt: GL.X NS-RF.J.KRS/(...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), GL.X NS- REJ.KRS/01 (...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), GL.X NS-REJ.KRS/(...), wpisał J. U. do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych w Krajowym Rejestrze Sądowym.

W dniu 27.11.2013 r. został sporządzony protokół o stanie majątkowym zobowiązanego. Wynika z niego, iż J. U. nie otrzymuje zleceń oraz nie osiąga dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej. Zobowiązany oświadczył, że nie jest właścicielem jakiejkolwiek nieruchomości, zaś posiadane przez niego pojazdy zostały zajęte przez komornika sądowego. J. U. wskazał ponadto, iż przysługują mu wierzytelności wobec innych podmiotów, lecz są one nieściągalne. Zobowiązany nie wskazał jakichkolwiek innych składników majątkowych, z których byłoby możliwe przeprowadzenie egzekucji.

W dniu 19.03.2014 r. został spisany kolejny protokół o stanie majątkowym. Zobowiązany dostarczył ewidencję środków trwałych. Wśród wykazanych w niej składników majątkowych jedynie część została zajęta przez wierzycieli, w tym Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. (pojazdy), zaś pozostałe zostały uprzednio sprzedane przez zobowiązanego spółce (...) Sp. z o.o. lub przedstawiały znikomą wartość. Zobowiązany oświadczył, że nie posiada innych ruchomości, z których możliwe byłoby przeprowadzenie egzekucji. J. U. oświadczył także, iż w ramach prowadzonej działalności gospodarczej aktualnie nie wykonuje usług. W odniesieniu do pojazdów ujętych w wyżej wskazanej ewidencji środków trwałych, nastąpił zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej. Pomimo zastosowanych środków egzekucyjnych organ egzekucyjny - Naczelnik Urzędu Skarbowego w J. wyegzekwował od J. U. i W. U. od początku 2014 r. jedynie kwotę 7 304,70 zł.

Umową z dnia 5.01.2012 r. zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem w J. P. S., rep. A nr 1768/2012, J. U. darował swojemu synowi M. U. nieruchomość położoną w S., gmina S., powiat (...), województwo (...), o powierzchni 0,1530 ha. objętej księgą wieczystą nr (...).

Natomiast w dniu 24.09.2012 r., umową zawartą przed tym samym notariuszem, rep. A nr 16330/2012, J. U. wraz z małżonką W. U. darowali ponadto synowi M. U. nieruchomości położone w J. oraz w miejscowości P., gmina P., tj.:

- działkę nr (...) o pow. 0,3635 ha, położoną w miejscowości P., gmina P., województwo (...), nr (...);

- działki nr (...) o pow. 0,1398 ha, położone w miejscowości J., obręb B., województwo (...), nr (...);

- działki nr (...) o pow. 0,0752 ha, położone w miejscowości P., gmina P., województwo (...), nr (...);

- udział wynoszący ½ część we własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,1337 ha, położoną w miejscowości J., obręb J., województwo (...), nr (...);

- udział wynoszący ½ część we własności nieruchomości stanowiącej działki nr (...) o pow. 0,1337 ha, położone w miejscowości J., obręb J., województwo (...), nr (...), który został połączony z oświadczeniem o ustanowieniu na rzecz darczyńców dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania w lokalu mieszkalnym oznaczonym numerem (...), położonym na tej nieruchomości.

(...) darowane umową z dnia 24.09.2012 r. wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków U..

W dacie dokonania pierwszej umowy darowizny J. U. posiadał znacząca zaległość w zakresie podatku VAT, jak również zdawał sobie sprawę z konieczności uiszczenia w krótkim okresie czasu należności w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. Obydwie umowy zostały zawarte w trakcie toczącego się przeciwko dłużnikowi postępowania egzekucyjnego.

W dniu 5.03.2013 r. M. U. sprzedał darowaną mu przez ojca nieruchomość położoną w miejscowości S. za kwotę 250 000,00 zł.

W toku niniejszego postępowania Sąd w dniu 9.07.2015 r. postanowił odroczyć rozprawę, celem umożliwienia dłużnikowi zawarcia ugody z Urzędem Skarbowym w przedmiocie jego zobowiązań podatkowych. Pomimo deklaracji czynionych na rozprawie tego dnia, J. U. nie dokonał jakichkolwiek wpłat na poczet wierzytelności publicznoprawnych, których ochrony dochodzi Skarb Państwa. Złożył jedynie w dniu 26.08.2015 r. do Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. wniosek o ulgę w spłacie części zobowiązań podatkowych, ale z uwagi na braki formalne wniosku został wezwany do jego uzupełnienia. Wcześniejsze dwa wnioski J. U. o odroczenie terminu płatności pozostawiono bez rozpoznania, z uwagi na nieuzupełnienie w terminie występujących w nich braków formalnych.

Dowód:

1) z tytułów wykonawczych nr SM (...), SM 6/160/13, SM 6/446/13, SM 3/776/13, SM 3/777/13, SM 3/778/13, SM 3/779/13, SM 3/780/13, SM 3/781/13, SM (...), SM (...), EA-3/1/2013, SM (...), SM 3/714/14, SM 3/715/14, SM 3/716/14, SM 3/717/14, SM 3/718/14, SM 3/719/14, SM 3/720/14, SM 3/721/14, SM 3/722/14, SM 3/723/14, SM 3/724/14, SM 3/725/14, SM 6/784/14, SM 6/785/14, SM 6/786/14, SM 6/802/14, SM 6/803/14 (k. 19-118) na okoliczność treści tych tytułów oraz że pierwszy został wystawiony 12.06.2012 r.;

2) z zawiadomienia z 14.03.2012 r. znak EA/721/637/12/ (...)/MO na okoliczność, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w D. dochodził należności w kwocie 6 024,29 zł (k. 119);

3) z pisma J. U. z 23.03.2011 r. (k. 122) na okoliczność, że uznał zajętą wierzytelność zobowiązanego Przedsiębiorstwa (...) w kwocie 6 024,92 zł, lecz nie posiadał środków by przekazać urzędowi skarbowemu;

4) z ponaglenia dłużnika zajętej wierzytelności z 11.05.2012 (k. 123);

5) z postanowienia Naczelnika Urzędu Skarbowego w D. z 21.03.2013 r. (k. 126) na okoliczność jej treści, a w szczególności, że dłużnik mimo uznania wierzytelności nie przekazał jej urzędowi skarbowemu;

6) z tytułu wykonawczego wydanego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w D. z 25.04.2013 r. (k. 129) na okoliczność, iż dotyczy uznanej przez J. U. wierzytelności w wysokości 6 024,92 zł;

7) z zestawienia zaległości z tytułu podatku VAT z 24.07.2014 r. sporządzonego przez Kierownika (...) Referatu Rachunkowości Podatkowej US w J. B. B.-F. na okoliczność treści tego zestawienia, a w szczególności że zobowiązania dotyczą okresu od 2012 r. do 2013 r. w łącznej kwocie 272 001,23 zł (k. 133);

8) z zestawienia zaległości podatku (...) oraz podatku PIT (k. 134-135) na okoliczność, że zaległość z odsetkami z tego tytułu na dzień 24.07.2014 r. wynosi odpowiednio 61 294 zł i 45 555 zł;

9) z wydruku z systemu informatycznego US w J. z 24.07.2014 r. na okoliczność, że ogółem stan zobowiązań J. U. wynosi 554 951 zł i dotyczy należności wobec zakładu ubezpieczeń społecznych, Urzędu Skarbowego w J., Urzędu Gminy P., (...) Urzędu Wojewódzkiego w K., Naczelnika Urzędu Skarbowego w D. i Miasta R. (k. 136-137) oraz że należność wobec Miasta R. dotyczy okresu za 2012 r., wobec Urzędu Skarbowego w D. dotyczy okresu za 2012 r., wobec Urzędu Wojewódzkiego w K. dotyczy okresu 2008 r., Urzędu Gminy w P. roku 2013 r., Urzędu Skarbowego w J. okresu 2011, 2012, 2013 r.;

10) z decyzji ZUS w R. z 13.08.2013 r. na okoliczność, że zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne itp. na dzień wydania decyzji wynosi 221 303,49 zł (k. 140-210), przy czym zaległość z tytułu dotyczą okresu od marca 2012 r.;

11) z zajęcia rachunku bankowego z 29.06.2011 r. należącego do J. U. w (...) Banku (...) S.A. (k. 213-216), z dnia 10.08.2012 r. w Banku (...) S.A. (k. 217-221), z dnia 18.03.2013 r. w Banku (...) S.A. (k. 222-223), z dnia 18.03.2013 r. w Banku (...) SA(k. 225-227), z dnia 12.06.2013 r. w Banku (...) S.A. (k. 230), z dnia 09.08.2013 r. w (...) Bank S.A. (k. 233), z dnia 30.04.2014 r. w (...) Bank S.A. (k. 237), na okoliczność zajęcia rachunków bankowych J. U. i dat tych czynności;

12) z pisma (...) Banku (...) z 4.10.2012 r. (k. 240) skierowanego do Urzędu Skarbowego w J. informującego, że J. U. nie posiada środków pieniężnych w celu realizacji zajęcia egzekucyjnego;

13) z pisma skierowanego do Komornika przy SR w Jastrzębiu Zdroju z 13.09.2013 r. na okoliczność wniosku o przeprowadzenie egzekucji łącznej przeciwko J. U. (k. 244);

14) z postanowień Sądu Rejonowego w Gliwicach z 29.10.2013 r. (k. 247, 250, 253, 256, 259, 262, 265, 268, 271), na okoliczność wpisania J. U. do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych oraz z jakiego tytułu nastąpił wpis oraz że wierzycielem jest Naczelnik Urzędu Skarbowego w J.;

15) z protokołów o stanie majątkowym J. U. z 27.11.2013 r. i 19.03.2014 r. (k. 274-275) na okoliczność jego treści, a w szczególności braku majątku pozwalającego na przeprowadzenie egzekucji;

16) z zestawienia rozliczenia uzyskanych kwot od zobowiązanego J. U. w okresie od 1.01.2012 r. do 23.07.2014 r. sporządzonego przez Starszego Inspektora Urzędu Skarbowego w J. (k. 287) na okoliczność, że uzyskana kwota wynosi 142 428,79 zł;

17) z umów darowizny z 25.01.2012 r. i 24.09.2012 r. na okoliczność, ich treści (k. 288-290) oraz załączonych wypisów z ksiąg wieczystych nieruchomości objętych tymi umowami w szczególności, że doszło do zawarcia umów darowizny między J. U., a M. U. i J. U., W. U., a M. U. ;

18) z umowy z 5.03.2013 r. na okoliczność, że M. U. sprzedał małżonkom M. nieruchomość położoną w miejscowości S. (k. 332-336);

19) z zeznań świadka J. U. na okoliczność sytuacji finansowej i majątkowej świadka w dacie dokonywania darowizny przedmiotowych nieruchomości, stanu jego zobowiązań na początku 2012 roku oraz dlaczego do darowizny doszło właśnie w tym roku;

20) z umów o roboty budowlane z 30.03.2011 r., 24.09.2011 r. na okoliczność, że J. U. realizował roboty budowlane i zgodnie z umową ustalone wynagrodzenie wynosiło odpowiednio 4 390.000 zł i 19 700 000 zł;

21) z wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z 20.07.2012 r. na okoliczność, że na rzecz J. U. została zasądzona kwota 297 646,60 zł z odsetkami;

22) z wniosku o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych J. U. z 26.08.2015 r. oraz listy zaległości podatkowych J. U. wraz z odsetkami na dzień 31.08.2015 r. k. 586-589;

23) z zeznań pozwanego M. U. 01:14:18 protokół z dnia 9.07.2015 r. k. 574v;

24) z zeznań świadka J. U. 00:18:11 protokół z dnia 9.07.2015 r. k. 573v-574;

25) z zeznań świadka M. J. 00:04:36 protokół z dnia 9.07.2015 r. k. 573-573v.

Sąd postanowił oddalić wniosek o odpuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność oszacowania wartości rzeczy ruchomych J. U., gdyż dowód ten nie jest niezbędny do przeprowadzenia postępowania w niniejszej sprawie, a ponadto własność tych rzeczy jest sporna, gdyż J. U. zeznał, że przekazał część rzeczy ruchomy spółce (...). Zdaniem Sądu nic nie stoi na przeszkodzie, aby J. U. sprzedał rzeczy ruchome, które są w jego posiadaniu i uregulował chociaż w części zaległości podatkowe z przed kilku lat. Zatem wniosek strony pozwanej nie uzasadnia przedłużania postępowania w sytuacji, gdy potrzeba taka nie wynika z okoliczności sprawy.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił w oparciu głównie o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty, których wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała i które nie budziły wątpliwości Sądu. Podejmując rozstrzygnięcie Sąd oparł się również na zeznaniach świadka M. J. – poborcy skarbowego, który prowadzi faktyczne czynności egzekucyjne, spisuje majątek, dokonuje zajęcia majątku, czy gotówki. Z jego zeznań jednoznacznie wynika, że J. U. odmawiał współpracy z urzędem, a egzekucja wobec niego okazała się bezskuteczna, dlatego sprawa została przekazana do komorników sądowych. Świadek podkreślił również, że J. U. złożył oświadczenie, iż nie ma obecnie żadnego majątku, a te rzeczy które były w wykazie środków trwałych z 2012 r. zostały rozkradzione, zniszczone, albo są niekompletne. Zeznania świadka J. U. i jego syna pozwanego M. U. Sąd uznał za wiarygodne jedynie w zakresie opisywanej przez nich sytuacji życiowej

i majątkowej. Natomiast za niewiarygodne uznano ich zeznania w części, w której starali się oni wykazać, że dłużnik J. U. nie stał się niewypłacalny w wyniku dokonania darowizn, że posiada składniki majątkowe, które pozwoliłyby na zaspokojenie wierzytelności przysługujący względem niego Skarbowi Państwa, że nie działali ni z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli oraz że pozwany jako osoba trzecia w ogóle nie był zorientowany w sytuacji ojca i nie miał świadomości pokrzywdzenia wierzycieli. Pozwanego i świadka łączy bliski stopień pokrewieństwa, powiązanymi są ze sobą gospodarczo, a dodatkowo pozwany był pracownikiem firmy dłużnika. Zeznania powyższych osób pozostają w tym zakresie w sprzeczności z treścią zgromadzonych w sprawie pozostałym materiałem dowodowym, przede wszystkim w postaci dokumentów. Ponadto sam dłużnik przyznał, że miał zaległości finansowe przed dokonaniem darowizny, ale z winy kontrahentów, którzy mu nie płacili. Ujawnił również, że poza zaległościami wobec Urzędów Skarbowych posiada długi na kwotę 200 000 zł oraz spłaca kredyt hipoteczny, jednakże stara się spłacać swoich wierzycieli i nie wyzbywa się majątku. Twierdzi, że przysługują mu wierzytelności na kwotę około 3 000 000 zł.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy podkreślić, iż publicznoprawny charakter chronionej wierzytelności nie stanowi przeszkody w rozpatrzeniu żądania pozwu. W szeregu orzeczeń Sądu Najwyższego wyrażono zapatrywanie, iż przepisy Kodeksu cywilnego regulujące instytucję skargi pauliańskiej znajdują zastosowanie w drodze analogiem legis do ochrony wierzytelności publicznoprawnych - w tym wierzytelności podatkowych (tak m.in.: uchwala składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12.03.2003 r. III CZP 85/02, OSNC 2003/10/129; wyrok SN z 13.05.2005 r. I CK 677/04; wyrok SN z 27.07.2006 r. III CSK 57/06, LEX nr 195391; wyrok SN z 28.10.2010 r. II CSK 227/10; wyrok SN z 1.06.2011 r. II CSK 513/10, LEX nr 960505).

W myśl art. 527 § 1 kc, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Paragraf 2 wskazanego wyżej przepisu wskazuje, iż czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Przepisy art. 527 kc statuują, zatem przesłanki żądania uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, którymi są:

- istnienie wierzytelności wobec dłużnika, który dokonał ważnej czynności prawnej z pozwanym;

- dokonanie przez dłużnika czynności prawnej, która doprowadziła do tego, że jest on niewypłacalny lub że stał się niewypłacalny w stopniu wyższym niż przed dokonaniem czynności;

- dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z pozwanym ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela;

- istnienie niewypłacalności po stronie dłużnika, który zarazem nie może zaspokoić wierzytelności przysługującej powodowi;

- uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej ze świadomością tej osoby o pokrzywdzeniu wierzyciela lub też w sytuacji, kiedy osoba trzecia miała możliwość powzięcia takiej informacji przy zachowaniu należytej staranności.

Podstawowym warunkiem skuteczności zaskarżenia czynności prawnej dłużnika jest, aby czynność ta była ważnie zawarta między dłużnikiem, a osobą trzecią, gdyż w przypadku braku takiej ważności czynność ta będzie mogła być zakwestionowana, czy to z powodu wad oświadczenia woli, czy to z powodu jej niezgodności z prawem, czy też zmierzania do obejścia prawa, bądź sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Każdorazowo jednak, w takiej sytuacji konstrukcja prawna skargi, opartej na przepisie art. 527 kc, nie będzie miała zastosowania. W sprawie niniejszej ważność przedmiotowych umów darowizn z dnia 25.01.2012 r. rep. A nr 1768/2012 oraz z dnia 24.09.2012 r. rep. A nr 16330/2012 nie budziła wątpliwości.

W toku postępowania bezsprzecznie zostało wywiedzione i dowiedzione, że od 2011 r. w stosunku do dłużnika J. U. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne i do dnia dzisiejszego nie doprowadziło ono do wyegzekwowania całości zaległości podatkowych J. U. względem wierzyciela Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w J., które dotyczą podatku od towarów i usług, podatku dochodowym od dochodów osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w D. przysługuje wobec dłużnika J. U. wierzytelność z tytułu niezrealizowanego zajęcia wierzytelności w wysokości 6 024,92 zł. Mając na uwadze poczynione w sprawie ustalenia należy wskazać, iż zgodnie z art. 71b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U.2014.1619) jeżeli dłużnika zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo jej części organowi egzekucyjnemu, zajęta wierzytelność albo jej część może być ściągnięta od trzeciego dłużnika w trybie egzekucji administracyjnej. Następuje to poprzez wystawienie przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego na podstawie postanowienia o którym mowa w art. 7la § 9 pea. Zatem z chwilą wydania wzmiankowanego postanowienia i w dalszej kolejności wystawienia przez organ egzekucyjny tj. Naczelnika Urzędu Skarbowego w D. tytułu wykonawczego z dnia 25.04.2013 r. stał się on wierzycielem dłużnika J. U.. Tym samym dopuszczalne jest poszukiwanie przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w D. ochrony przysługującej mu względem J. U. wierzytelności na podstawie przepisów o skardze pauliańskiej.

Kolejnymi przesłankami skuteczności skargi pauliańskiej jest dokonanie przez dłużnika czynności prawnej, która doprowadziła do tego, że jest on niewypłacalny lub że stał się niewypłacalny w stopniu wyższym niż przed dokonaniem czynności oraz że dłużnik dokonał tych czynności z pozwanym ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Istotnym jest, że oceny, czy dokonana czynność prawna krzywdzi, czy też nie, wierzyciela, dokonuje się nie według stanu z chwili dokonania czynności, lecz według stanu z chwili jej zaskarżenia (wyrok SN z 24.01.2000 r., sygn. akt IIICKN 554/98 oraz z 22.03.2001 r., sygn. akt V CKN 280/00). Przez pojęcie „niewypłacalności dłużnika” należy rozumieć aktualny, tj. istniejący w chwili orzekania brak możliwości wywiązania z ciążących na dłużniku zobowiązań finansowych. Sprawdzić czy się nie powtarza niżej Niewypłacalność oznacza, zatem taki stan w majątku dłużnika, kiedy egzekucja nie może przynieść zaspokojenia roszczenia wierzyciela, bądź gdy zaspokojenie można uzyskać dodatkowym, znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka (wyrok SN z (...).2001 r., sygn. akt IV CKN 525/00). Dla spełnienia tej przesłanki konieczna jest, a jednocześnie również wystarczająca, świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzyciela w całości.

W toku postępowania egzekucyjnego Naczelnik Urzędu Skarbowego w J., działając jako organ egzekucyjny, zastosował wobec zobowiązanego J. U. oraz wobec W. U. liczne środki egzekucyjne. Jednakże pomimo tego od początku 2014 r. wyegzekwował od nich kwotę jedynie 7 304,70 zł. Mając na uwadze łączną wysokość zadłużenia J. U., wysokość uzyskiwanych kwot nie rokuje całkowitego zaspokojenia wierzytelności Skarbu Państwa w postępowaniu egzekucyjnym, nawet w przypadku przeprowadzenia egzekucji z zajętych w jego toku przez wierzycieli ruchomości.

Sąd uznał również, że strona pozwana nie udowodniła, iż istnieją składniki majątkowe stanowiące własność J. U., które pozwoliłby na zaspokojenie wierzytelności przysługujących względem niego Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w D. oraz Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w J., w najwyższym stopniu prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 19.02.2014 r. sygn. akt I ACa 991/13 LEX 1444773). Nie sposób również przyjąć, iż doszło do wskazania przez pozwanego wystarczającego do zaspokojenia tychże wierzytelności mienia dłużnika, o czym stanowi art. 533 kc. Nie można również pominąć tego, że z uwagi na wielość wierzycieli zasadne jest przyjęcie, że uzyskana cena sprzedaży zajętych ruchomości nie doprowadzi do zaspokojenia wierzytelności Skarbu Państwa.

Ponadto dla uznania czynności prawnej za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli nie jest wymagane ustalenie określonej skali bądź stopnia niewypłacalności dłużnika w odniesieniu do stanu, jaki istniał przed dokonaniem zaskarżonej czynności prawnej. Wystarczy wiec jakiekolwiek pogorszenie możliwości zaspokojenia się wierzycieli. (tak w wyroku SN z 9.04.2010 r., sygn. akt III CSK 273/09, LEX 602265). O niewypłacalności dłużnika w rozumieniu art. 527 kc świadczy m.in. bezskuteczność przeprowadzonej przeciwko niemu egzekucji, która może być prowadzona z różnych a zatem także tylko z niektórych, składowych części majątku dłużnika. Nie jest zatem konieczne prowadzenie egzekucji z koleino poszczególnych składników majątku dłużnika, aż do skutku, gdyż narażałoby to wierzyciela na zbędne koszty, niepotrzebna przewlekłość i oznaczało przejmowanie na siebie skutków niepowodzeń kolejnych egzekucji, których przyczyny mogą być różne (vide wyrok SA w Szczecinie z 30.04.2014 r., sygn. akt I ACa 153/14, LEX 1466924). Stan niewypłacalności dłużnika w wyższym stopniu obejmuje i utrudnienie i odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (wyrok SA w Katowicach z 7.05.2014 r., sygn. akt I ACa 99/14, LEX 1477089).

W ocenie Sąd należy zgodzić się ze stanowiskiem strony powodowej, że zaskarżone pozwem umowy darowizny bez wątpienia doprowadziły do pogłębienia oraz petryfikacji stanu niewypłacalności dłużnika J. U.. Wyzbycie się przez J. U. nieruchomości, stanowiących przedmiot tychże umów spowodowało, iż z jego majątku wyszły składniki, co do których wierzyciel mógłby podjąć próbę skierowania skutecznej egzekucji celem zaspokojenia przysługujących mu wobec dłużnika wierzytelności publicznoprawnych. Istotny jest przy tym fakt, iż podejmowane do tej pory kroki zmierzające do choćby częściowego zaspokojenia tych wierzytelności, z uwagi na wielość wierzycieli oraz powstałe zbiegi egzekucji nie przynoszą zamierzonego rezultatu. Tym samym, wbrew zapatrywaniom strony pozwanej, uznać należy, iż w sprawie niniejszej ze względu na chociażby zwiększony stan niewypłacalności dłużnika istnieją uzasadnione podstawy do przyjęcia, że zaskarżone czynności zostały dokonane z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Zdaniem Sądu, dłużnik J. U. zdawał sobie sprawę, iż prowadząc działalność gospodarczą ma problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań podatkowych, przy czym przyjęta przez niego praktyka wykazywania zobowiązań podatkowych w składanych zeznaniach/deklaracjach, ale ich uporczywego niepłacenia musi zostać uznana za naganną. W dniu dokonania drugiej z zaskarżonych czynności prawnych (24.09.2012 r.) J. U. posiadał zaległości podatkowe z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2011 r. oraz z podatku od towarów i usług za grudzień 2010 r. w łącznej kwocie 70 751,33 zł. Zatem J. U., jako podatnik, niewątpliwie zdawał sobie sprawę z istnienia powyższych zaległości, gdyż wynikały one ze złożonych przez niego zeznania rocznego P1T-36L oraz deklaracji VAT-7. Także w dniu dokonania pierwszej z zaskarżonych czynności (25.01.2012 r.) musiał zdawać sobie sprawę, że takie kwoty podatku ma do zapłacenia. Ponadto J. U. w dniu 23.03.2012 r. uznał wierzytelność zajętą przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w D., deklarując brak środków na jej spłacenie. Ponadto, w krótkim czasie po dokonaniu darowizny dłużnik zaprzestał spłacania wymagalnych zobowiązań podatkowych, co już w maju 2013 r. doprowadziło do powstania zaległości w kwocie 272 831,03 zł, która w okresie późniejszym nadal narastała. W dniu 1.07.2012 r., a więc jeszcze przed zawarciem drugiej z zaskarżonych umów, zaległość J. U. objęta postępowaniem egzekucyjnym wraz z odsetkami oraz należnymi kosztami egzekucyjnymi opiewała na kwotę 227 818,93 zł (podana kwota obejmuję również wierzytelność przysługującą Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...) wobec J. U.). Z kolei na dzień 30.06.2013 r. zaległość ta wynosiła 400 413,74 zł, natomiast na dzień 4.05.2015 r. kwota ta wynosiła ogółem 749 070,45 zł z czego wierzytelności przysługujące Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w J. oraz Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w D. wynosiły 523 812,70 zł. Stan zaległości podatkowych i niepodatkowych (1 000 zł) J. U. wynosi na dzień 31.08.2015 r. łącznie 498 975,23 zł.

Istotny jest również fakt, iż mimo deklaracji czynionych na rozprawie w dniu 9.07.2015 r., J. U. nie dokonał jakichkolwiek wpłat na poczet wierzytelności publicznoprawnych, których ochrony dochodzi Skarb Państwa w toku niniejszego postępowania. J. U. złożył jedynie w dniu 26.08.2015 r. do Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. wniosek o ulgę w spłacie części zobowiązań podatkowych, ale z uwagi na braki formalne wniosku został wezwany do ich uzupełnienia. Wcześniejsze dwa wnioski J. U. o odroczenie terminu płatności pozostawiono bez rozpoznania, z uwagi na nieuzupełnienie w terminie występujących w nich braków formalnych.

Dodatkowo wskazać trzeba, że działa w zamiarze pokrzywdzenia także ten, kto posiadając zobowiązania, dokonuje darowizny jedynego składnika majątkowego wiedząc, że będzie zaciągał dalsze zobowiązania, których nie jest w stanie spełnić, a następnie doprowadza do podwojenia wysokości zobowiązań, z czym łączy się pokrzywdzenie wierzyciela, co było objęte jego świadomym działaniem (vide wyrok SN z 6.03.2009 r., sygn. akt II CSK 592/08, LEX 494007). Zamiar pokrzywdzenia wierzyciela polega także na pozytywnej wiedzy dłużnika, że są zobowiązania (długi), bez względu na to czy sporne czy jeszcze niewymagalne, że w następstwie czynności prawnej określone składniki wyjdą z jego majątku, a w konsekwencji mogą wystąpić problemy z zaspokojeniem wszystkich lub niektórych wierzycieli w chwili jej dokonywania lub w przyszłości (vide wyrok SA w Katowicach z 19.12.2014 r., sygn. akt I ACa 725/14).

Niezależnie od powyższych konstatacji należy podnieść, że J. U. prowadząc działalność gospodarczą posiadał wiedzę na temat kondycji finansowej swojego przedsiębiorstwa i zdawał sobie sprawę, że na przestrzeni ponad 10 lat miał problemy z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań publicznoprawnych. Tym samym miał świadomość zachwianej równowagi finansowej, co w rezultacie prowadziło do utraty płynności finansowej. Oczywiste jest, iż z prowadzeniem działalności gospodarczej związanych jest szereg obowiązków natury prawnej oraz finansowej. Jednym z nich jest powinność terminowego regulowania należności podatkowych oraz takiego układania biegu spraw, aby z obowiązku tego się wywiązywać. Obliguje to każdego przedsiębiorcę, będącego profesjonalistą, do starannego przewidywania oraz planowania podejmowanych przedsięwzięć gospodarczych. Dłużnik J. U. z obowiązku tego nie wywiązywał się, skutkiem czego były prowadzone w okresie od 1.01.2009 r. do 31.12.2012 r. przeciwko niemu postępowania karne skarbowe związane z niewywiązywaniem się przez dłużnika z obowiązków podatkowych

W świetle poczynionych wyżej ustaleń, zasadnym jest przyjęcie, iż dokonując zaskarżonych umów darowizny J. U. działał nie tylko ze świadomością ale i z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli. Jako przedsiębiorca miał bowiem świadomość, że prowadząc w dalszym ciągu działalność gospodarczą, będzie zobligowany do regulowania powstających w przyszłości zobowiązań podatkowych. Trudno również przyjąć, iż mając świadomość istniejących przed zawarciem tychże umów problemów z płynnością swojego przedsiębiorstwa nie przewidywał, iż wyzbycie się składników majątkowych nie utrudni jeśli nie uniemożliwi zaspokojenia przyszłych wierzytelności publicznoprawnych związanych z prowadzoną przez J. U. działalnością gospodarczą. Wreszcie wyzbywszy się nieruchomości, z których mogła być prowadzona egzekucja całkowicie zaprzestał spłaty długów. Końcowo należy wskazać, że ustawodawca ustanowił w art. 529 kc domniemanie prawne, stanowiące ułatwienie dowodowe dla wierzyciela (powoda), w postaci domniemania działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela. Powyższe domniemanie jest wzruszalne, jednakże ciężarem dowodu została tu obarczona strona pozwana, która winna ponad wszelką wątpliwość wykazać, iż dłużnik nie działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Obowiązkowi temu strona pozwana w niniejszym procesie nie podołała.

Kolejnym warunkiem, umożliwiającym zaskarżenie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika jest - jak w niniejszej sprawie - uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią. Korzyść ta może zostać osiągnięta bądź przez nabycie prawa majątkowego, bądź przez zwolnienie osoby trzeciej ze zobowiązania przysługującemu dłużnikowi, skutkiem zaś jest każdorazowo zwiększenie się majątku osoby trzeciej, co z kolei pociąga za sobą umniejszenie majątku dłużnika.

Dla porządku należy również wskazać, że także osoba trzecia powinna mieć świadomość, bądź też, przy zachowaniu należytej staranności, przynajmniej możliwość powzięcia informacji, czy działanie dłużnika ma na celu pokrzywdzenie wierzyciela. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na fakt, że w sytuacji, kiedy osoba trzecia jest osobą będącą w bliskich stosunkach z dłużnikiem (jak w niniejszej sprawie) ustawodawca w art. 527 § 3 kc wprowadził kolejne domniemanie zgodnie, z którym przyjmuje się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Co więcej, w przypadku, kiedy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie (jak w niniejszej sprawie) ustawodawca w art. 528 kc ustanowił normę, że wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej za bezskuteczną nawet w sytuacji, gdy osoba ta nie wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, czy też wręcz przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć. W takiej sytuacji charakter bezpłatności dokonanej czynności prawnej powoduje, że żadne inne dodatkowe przesłanki, oprócz świadomości pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika nie są konieczne, aby czynność taką można było uznać, w stosunku do niego, za bezskuteczną. W niniejszej sprawie rozporządzenie majątkiem nastąpiło na rzecz syna dłużnika, będącego jednocześnie pracownikiem jego firmy. Bliski stopień pokrewieństwa oraz relacje łączące obie strony umowy wskazują na wypełnienie w sprawie przesłanki bliskiego stosunku z art. 527 § 3 kc. Przy ustalonym w toku postępowania stanie faktycznym istnienie przesłanek wymienionych w cytowanych przepisach nie może budzić wątpliwości, ponieważ mają zastosowanie wskazane wyżej domniemania prawne z art. 527 § 3 kc oraz art. 528 kc, a których nie udało się pozwanemu obalić.

Dodatkowo Sąd musiał się odnieść do tego, iż nieruchomości darowane umową z dnia 24.09.2012 r. wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków U.. Zgodnie z art. 29 § 1 ustawy Ordynacja Podatkowa (Dz.U.2015.613) w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, odpowiedzialność, o której mowa w art. 26 (odpowiedzialność za podatki wynikające ze zobowiązań podatkowych), obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Pomimo, że dłużnikiem z tytułu zobowiązań podatkowych w dacie zawarcia umowy darowizny był tylko jeden z małżonków, Skarb Państwa miał wówczas możliwość skierowania egzekucji również do przedmiotów majątkowych objętych wspólnością ustawową małżeńską. Tym samym zaskarżona czynność prawna, polegająca na darowiźnie z majątku wspólnego, niewątpliwie doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela (por. wyrok SN z 27.08.2008 r., II CSK 130/08, LEX nr 465606). Ponadto w orzecznictwie za utrwalone należy uznać stanowisko, iż powództwo pauliańskie jest uzasadnione także wówczas, gdy dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, a przedmiot zaskarżonej czynności wchodził do majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka (por. uchwała SN z 12.05.2011 r., sygn. akt III CZP 15/11, OSNC 2012/1/1; wyrok SN z 6.06.2003 r., sygn. akt IV CKN 204/01).

Odnosząc się do faktu, iż na jednej z darowanych nieruchomości została ustanowiona na rzecz darczyńców służebność mieszkania należy powołać się na stanowisko orzecznictwa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14.11.2012 r., o sygn. akt II CSK 206/12 stwierdził, iż umowa polegająca na darowiźnie nieruchomości połączonej z ustanowieniem służebności osobistej na rzecz darczyńcy jest umową nienazwaną podobną do umowy dożywocia i może zostać zaskarżona w drodze powództwa pauliańskiego. Przedmiotem skargi jest cała tego typu umowa, tj. przeniesienie własności nieruchomości i obciążenie, a nie odrębnie, przeniesienie własności oraz jej obciążenie przez nabywcę prawem dożywocia. Umowa taka ma charakter nieodpłatny w rozumieniu art. 528 kc (podobnie w wyroku SN z 17.05.2013 r., I CSK 543/12, LEX nr 1353063 oraz w wyroku SA w Lublinie z 19.12.2013 r., I ACa 621/13, LEX nr 1416190).

Ostatnią kwestią, którą należało rozstrzygnąć była okoliczność, iż w dniu 5.03.2013 r. M. U. sprzedał darowaną mu przez ojca nieruchomość położoną w miejscowości S. za kwotę 250 000,00 zł. W judykaturze wskazuje się, że przepisy dotyczące skargi pauliańskiej nie uzależniają uznania czynności za bezskuteczną względem wierzyciela od okoliczności, iż będący jej przedmiotem składnik majątkowy nadal znajduje się w majątku pozwanego (tak m.in. SN w wyroku z 13.05.1974 r., sygn. akt III CRN 88/74). Wierzyciel nie traci prawa do żądania uznania za bezskuteczną czynności prawnej dokonanej z jego pokrzywdzeniem przez dłużnika z osobą trzecią w wypadku, gdy osoba trzecia rozporządziła odpłatnie uzyskaną korzyścią na rzecz osoby działającej w dobrej wierze. Odmienny pogląd niezasadnie wiązałby skargę z przedmiotem, który zbył dłużnik, i w razie jego dalszego zbycia pozbawiałby ją całkowicie znaczenia prawnego. Do pozbawienia wierzyciela jego uprawnienia wystarczyłoby bowiem dalsze zbycie rzeczy osobie w dobrej wierze. Przeciwko wspomnianemu poglądowi nie przemawia treść art. 532 kc, stanowiącego, że konsekwencją uwzględnienia powództwa pauliańskiego jest możliwość prowadzenia przez wierzyciela egzekucji z przedmiotów majątkowych, które w wyniku dokonania czynności uznanej za bezskuteczną znajdują się w majątku osoby trzeciej (vide wyroku SN z 30.09.2004 r., sygn. akt IV CK 30/04, LEX nr 188480).

W związku z powyższym Sąd uznał, iż spełnione zostały ustawowe przesłanki uznania umowy darowizny z dnia 25.01.2012 r. (rep. A nr 1768/2012) zawartej pomiędzy małżonkami J. U. i W. U., a ich synem pozwanym M. U. obejmującej nieruchomości co do których księgi wieczyste prowadzi Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju o nr: (...), (...), (...), (...), (...) oraz umowy darowizny z dnia 24.09.2012 r. (rep. A nr 16330/2012) zawartej pomiędzy J. U. i jego synem M. U. obejmującą nieruchomość co do której księgę wieczystą prowadzi Sąd Rejonowy w Koninie nr (...), za bezskuteczne w stosunku do powoda, w zakresie, w jakim domagał się tego powód i po myśli powołanych przepisów Sąd orzekł jak w punkcie I i II wyroku.

Od pozwanego M. U. jako od strony przegrywającej sprawę na podstawie art. 98 § 1 kpc Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 20 432,00 zł tytułem kosztów sądowych oraz zasądził od pozwanego koszt zastępstwa procesowego, które zgodnie z art. 99 kpc przysługują Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata, która dla sprawy o wartości sporu powyżej 200 000 zł, zgodnie z § 6 pkt. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, wynoszą 7 200 zł.