Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2016 r. na rozprawie

sprawy J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 marca 2015 r. sygn. akt IV U 1018/14

p o s t a n a w i a :

odrzucić apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Beata Górska

Sygn. akt III AUa 382/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony J. B. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 7.07.2014 roku ustalającej na podstawie art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2015 roku, poz. 748,
ze zm.) wysokość świadczenia emerytalnego w kwocie 2647,93 zł. W uzasadnieniu odwołania podniósł, że błędnie zwaloryzowano wysokość kapitału początkowego
oraz składki, zewidencjonowane w jego koncie emerytalnym, wskutek czego ustalono świadczenie emerytalne w kwocie niższej od poprzednio przyjętej w decyzji
z dnia 8.05.2014r. Ubezpieczony złożył pismo do organu rentowego z prośbą
o wyjaśnienie, skąd pochodzą wyniki podane w decyzji, lecz nie udzielono mu konkretnej i rzeczowej odpowiedzi. Zdaniem ubezpieczonego, błędnie jednak obliczono jego emeryturę, zaniżając jej wysokość. Wniosek taki należało wywieść choćby z faktu, że zwaloryzowane składki oraz kapitał początkowy są w „stanie ujemnym” w porównaniu z poprzednio ustalonymi w decyzji z dnia 08.05.2014r. Nadto, należało uwzględnić składki, jakie zostały odprowadzone za okres od maja 2014r. W związku z powyższym, ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji
i przyznanie mu emerytury w prawidłowej wysokości.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podniósł, że decyzja z dnia 8.05.2014r. ustalająca prawo do emerytury miała jedynie charakter zaliczkowy, zaś zaskarżona decyzja z dnia 7.07.2014r. mimo przyjętej w niej niższej kwoty świadczenia emerytalnego w porównaniu z kwotą zaliczkową, jest prawidłowa.

W toku procesu ubezpieczony podniósł dodatkowo, że kwartalna waloryzacja emerytury winna dotyczyć nie tylko składek, ale również kapitału początkowego
i winna być uwzględniona w wysokości jego emerytury. Ubezpieczony wniósł
zatem o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uwzględnienie przy wysokości świadczenia waloryzacji ze wskaźnikiem za IV kwartał 2013r. (k.26, 30). Wniósł również o zasądzenie na swoją rzecz od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (k.26).

Na rozprawie z dnia 30.01.2015r. Sąd Okręgowy zobowiązał organ rentowy
do przedstawienia wyliczenia emerytury ubezpieczonego przy zastosowaniu zasad rewaloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie J. B..

Za pismem z dnia 10.02.2015r. organ rentowy przedłożył Sądowi wyliczenie emerytury ubezpieczonego, z wyszczególnieniem m.in. kwoty zwaloryzowanych składek, zwaloryzowanego kapitału początkowego, w tym też uwzględniającej waloryzację za IV kwartał 2013r., i podał, że w tym wariancie wyliczeń emerytura J. B. wyniosłaby kwotę 2847,92 zł (k.41 i k. 42).

Pismo organu rentowego z wyliczeniem emerytury ubezpieczonego przedstawiono na rozprawie w dniu 18.02.2015r. pełnomocnikowi ubezpieczonego, zobowiązując go jednocześnie do ustosunkowania się do jego treści. W tym celu odroczono rozprawę (k.44). Na kolejnej rozprawie, z dnia 11.03.2015r., pełnomocnik ubezpieczonego oświadczył, że nie kwestionuje prawidłowości wyliczeń ZUS
i wysokości emerytury, a nadto, uważa, że ubezpieczony powinien otrzymać świadczenie emerytalne w wyliczonej wysokości, a zatem w kwocie 2847,92 zł (k.50).

Stanowiska stron w toku procesu nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 11.03.2015 roku zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego ustalając, że od dnia 1 czerwca 2014r. wysokość emerytury J. B. wynosi kwotę 2.847,92 zł (punkt 1 orzeczenia), a nadto zasądził na rzecz ubezpieczonego
od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2 orzeczenia).

Sąd I Instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 08.05.2014r., po rozpoznaniu wniosku J. B. z 04.04.2014r., przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od (...),
tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Emerytura obliczona zgodnie z art.183 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyniosła kwotę 2.846,86 zł. Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Organ rentowy ustalił, że kwota składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 153.082,35zł, a kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 547.697,16 zł. Prawo do emerytury uległo zawieszeniu, gdyż ubezpieczony kontynuował zatrudnienie. W dniu 26.06.2014r. ubezpieczony wniósł o wypłatę emerytury i dostarczył świadectwo pracy z którego wynika, że stosunek pracy uległ rozwiązaniu w dniu 26.06.2014r.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 07.07.2014r. przyjął wysokość emerytury J. B. i podjął jej wypłatę
od 01.06.2014r. Emerytura obliczona zgodnie z art.183 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyniosła kwotę 2.647,93 zł. Do jej obliczenia przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Organ rentowy przyjął, że kwota składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 141.554,94 zł, zaś kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 522.159,54 zł. Organ rentowy przy ustalaniu wysokości emerytury nie dokonał waloryzacji kwartalnej,
ale przyjął waloryzację roczną.

Z ustaleń Sądu I Instancji wynika, że wysokość emerytury ubezpieczonego na dzień wydania zaskarżonej decyzji, obliczona przy zastosowaniu zasad waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego przewidzianych w art.25a ust.1-3 ustawy emerytalnej wynosi 2.847,92 zł.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał,
że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie i wskazując na treść art. 25a ust. 1 , 3
i ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2015 roku, poz. 748, ze zm.) - zwanej ustawą emerytalną – podniósł, że spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia problemu, czy przy ustalaniu wysokości emerytury ubezpieczonego od 01.06.2014r., należało dokonać waloryzacji składek emerytalnych oraz kapitału początkowego według wskaźnika za IV kwartał 2013 r., przy zastosowaniu art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej. Sąd orzekający miał na uwadze, że obok waloryzacji rocznej, istnieje bowiem również waloryzacja kwartalna kapitału początkowego. W myśl art. 173 ust. 4, 5 i 5a ustawy emerytalnej pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone
i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe
i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r. Drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a, natomiast trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a. Waloryzacja roczna ze swej natury ma zapewnić realność podstaw, od których zależy wysokość emerytury. Dlatego też waloryzacji dokonuje się przy zastosowaniu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (ust. 6 art. 25 ustawy emerytalnej). Formuła corocznej waloryzacji składek ustalona w art. 25. podlega uszczegółowieniu w art. 25a; poprzez odesłania zawarte w ust. 3 art. 25 („z uwzględnieniem art. 25a”). Sąd Okręgowy podniósł,
że przepis art. 25a ustawy emerytalnej wprowadza waloryzację kwartalną dla osób przechodzących na emeryturę, tak aby stan ich konta uwzględniał przyrost przypisu składek przypadających po ostatniej waloryzacji rocznej dokonanej w trybie art.
25 ustawy. Sąd Okręgowy wyjaśnił, ze art. 25 a ust. 2 ustawy emerytalnej precyzyjnie ustala mechanizm ostatniej kwartalnej waloryzacji w zależności od terminu kwartalnego ustalania wysokości emerytury. Treść pkt 2 ust. 2 art. 25a cyt. ustawy
nie pozostawia tu wątpliwości; w przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, co przesądza o stosowaniu trybu waloryzacji kwartalnej oraz o wysokości ostatniego wskaźnika waloryzacyjnego (tak również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 30 stycznia 2013 r., sygnatura akt III AUa 1068/12). Kwota składek oraz kapitału początkowego zaewidencjonowana na koncie ubezpieczonego na dzień 30 kwietnia 2014 r. (art. 25a ust. 3 ustawy emerytalnej) powiększona o kwoty waloryzacji kwartalnych przeprowadzonych po dniu 31 stycznia 2013r. (art. 25a ust. 1) podlega ostatniej kwartalnej waloryzacji według wskaźnika za IV kwartał 2013 r. (art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej). Gdyby zatem przyjąć, co proponuje organ rentowy, iż dla osób, których emerytura ustalana jest w czerwcu danego roku, ma zastosowanie tylko waloryzacja roczna przeprowadzana od 1 czerwca każdego roku, to za Sądem Apelacyjnym w Rzeszowie należy powtórzyć, że waloryzacji podlegałaby tylko kwota zaewidencjonowana na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia 201 roku i taka praktyka waloryzacyjna prowadziłaby do niedopuszczalnego zróżnicowania sposobu ustalenia wysokości emerytury w trakcie jednego kwartału (odrębnego ustalania wysokości emerytury w czerwcu każdego roku), ze skutkiem w postaci nierównego traktowania wszystkich ubezpieczonych (art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W takim przypadku przy ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku (w drugim kwartale), do ostatniej kwartalnej waloryzacji składek oraz kapitału początkowego należy przyjąć wskaźniki za czwarty kwartał poprzedniego roku (art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej). Wysokość emerytury ubezpieczonego na dzień wydania zaskarżonej decyzji, obliczona przy zastosowaniu zasad waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego przewidzianych w art.25a ust.1-3 ustawy emerytalnej wynosi 2.847,92 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w sposób wyżej wskazany, o czym orzekł w pkt 1 wyroku. O kosztach procesu orzekł na podstawie przepisów art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 i ust. 2 w zw. z § 4 ust. 1 i w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zostało zawarte w punkcie 2 wyroku.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodził się ubezpieczony. Zaskarżył wyrok w części, tj. co do punktu pierwszego. Apelujący zarzucił orzeczeniu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 183 w zw. z art. 26 ustawy emerytalnej poprzez jego niezastosowanie przy ustalaniu wysokości należnej ubezpieczonemu emerytury, a przez nie przyznanie ubezpieczonemu korzystniejszego świadczenia emerytalnego.

Skarżący w uzasadnieniu apelacji podniósł, że przy ustalaniu wysokości emerytury konieczne było, co z resztą uczynił w zaskarżonej decyzji organ rentowy, obliczenie wysokości świadczenia również na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej, i porównanie wysokości obydwu świadczeń. Zdaniem apelującego, składową obliczeń dokonanych na podstawie art. 183 cyt. ustawy jest również wysokość świadczenia wyliczonego w oparciu o art. 26 cyt. ustawy. Wysokość świadczenia wyliczonego w toku postępowania na podstawie art. 26 cyt. ustawy wynosi 2847,92 zł, a co za tym idzie - wysokość świadczenia ustalonego na podstawie art. 183 cyt. ustawy wynosi 2849,72 zł (20% x 2856,95 zł = 571,39 zł, 80% x 2847,92 zł = 2278,33 zł; 571,39 zł + 2278,33 zł = 2849,72 zł). Zdaniem skarżącego, powyższe wyliczenia świadczą
o zatem tym, że korzystniejszym świadczeniem jest świadczenie wyliczone
na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej i w tej wysokości winno być przyznane ubezpieczonemu. Wysokość świadczenia obliczonego na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej jest co prawda niewiele wyższa od kwoty powstałej z wyliczenia na podstawie art. 26 cyt. ustawy, dokonanego w toku niniejszego postępowania, niemniej, jako świadczenie niewątpliwie korzystniejsze, to ono winno być przyznane ubezpieczonemu.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł:

1. o zmianę wyroku poprzez ustalenie, że od 1 czerwca 2014r. wysokość emerytury ubezpieczonego wynosi 2849,72 zł,

2. oraz o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlegała odrzuceniu.

Sąd Apelacyjny podnosi, że zgodnie z art. 373 zd. 1 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelację, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd pierwszej instancji. Na podstawie art. 370 k.p.c. sąd pierwszej instancji odrzuci
na posiedzeniu niejawnym apelację wniesioną po upływie przepisanego terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie. Dokonana przez Sąd Apelacyjny kontrola formalna apelacji doprowadziła do wniosku, że przedmiotowy środek odwoławczy dotyczył orzeczenia nieistniejącego. Należy zauważyć, iż zgodnie z ugruntowaną już linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, w sytuacji gdy strona wniosła środek odwoławczy dotyczący przedmiotu nieobjętego rozstrzygnięciem w sentencji orzeczenia, to środek ten podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny z powodu braku substratu zaskarżenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 25 lutego 1997 r., II CKN 15/97, OSNC 1997 nr 6-7, poz. 89; 11 września 2002 r., V CKN 1165/00, LEX nr 57221; 19 lipca 2006 r., I CZ 35/06, LEX nr 584195; 10 listopada 2009 r., II PZ 19/09, LEX nr 574537; 4 lutego 2011 r., I UZ 174/10, LEX nr 1391158, 21 września 2011 r., II PK 34/11, LEX nr 1103014, z dnia 14 stycznia 2015 r., II UZ 60/14, Lex nr 1652391, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19.01.2015r. , sygn. III AUa 269/15, Legalis nr 1241141). Odnosząc powyższą ocenę prawną do niniejszej sprawy Sąd Apelacyjny podnosi, że Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 11.03.2015r. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 07.07.2014r. podwyższając wysokość świadczenia emerytalnego, dzięki przyjęciu obok waloryzacji rocznej, również waloryzacji kwartalnej z uwzględnieniem wskaźnika za IV kwartał 2013r. (art. 25 ust. 3 w zw. z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej). W sentencji zaskarżonego wyroku przesądzono, że ubezpieczonemu przysługuje emerytura
w kwocie w kwocie 2847,92 zł, a zatem jednak w wyższej wysokości, niż przyjmowana przez organ rentowy w zakwestionowanej decyzji z dnia 07.07.2012014r. W sentencji wyroku zabrakło natomiast rozstrzygnięcia co do oddalenia odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego w pozostałej części, co czyni wyrok w tym zakresie nieistniejącym, a w konsekwencji uniemożliwia skuteczne jego zaskarżenie w tej części. Ubezpieczony bowiem w treści odwołania powołał się na zaniżoną w jego ocenie wysokość świadczenia emerytalnego, porównując wartości przyjęte w zaskarżonej decyzji z wysokościami zwaloryzowanych składek oraz kapitału początkowego ustalonymi we wcześniejszej decyzji, tj. z dnia 08.05.2014r. J. B. wniósł przy tym o prawidłowe ustalenie wysokości jego świadczenia emerytalnego. W toku postępowania podniósł argumentację dotyczącą uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury kwartalnej waloryzacji emerytury ze wskaźnikiem za IV kwartał 2013r. W sprawie chodziło więc o zbadanie prawidłowości całej zaskarżonej decyzji, w ramach kontroli legalności decyzji, a zatem nie tylko kwestii waloryzacji niektórych składników, branych pod uwagę przy ustalaniu wysokości świadczenia.

Należy jednak podkreślić, że pełnomocnik ubezpieczonego, w toku postępowania, po zapoznaniu się z wyliczeniem emerytury, dokonanym przez organ rentowy, na wskutek zobowiązania Sądu Okręgowego, na rozprawie z 11.03.2015r. wyraźnie oświadczył, że nie kwestionuje prawidłowości tych wyliczeń, jak
i wysokości samej emerytury oraz podał, iż uważa, że ubezpieczony powinien otrzymać świadczenie emerytalne w wyliczonej kwocie, tj. 2847,92 zł (k.50). Sąd Okręgowy zmieniając zaskarżoną decyzję przyznał więc ubezpieczonemu emeryturę
w kwocie 2847,92 zł. Sąd orzekając w sprawie nie umieścił rozstrzygnięcia o oddaleniu odwołania w pozostałej części. Ubezpieczony zaskarżył bowiem decyzję w całości, a nie tylko w zakresie przyjętych kwot waloryzacyjnych i sposobu waloryzacji składników emerytury. Po wydaniu wyroku, ubezpieczony, nie zgadzając się z zapadłym rozstrzygnięciem, powinien był więc najpierw wnieść w ciągu dwóch tygodni o jego uzupełnienie w części dotyczącej oddalenia odwołania od decyzji organu rentowego w części nierozstrzygniętej (art. 351 § 1 k.p.c.), czego jednak nie zrobił, a dopiero potem ewentualnie zaskarżyć wyrok w tym zakresie. W zaistniałej sytuacji procesowej, skoro wyrok na wniosek ubezpieczonego nie został uzupełniony, wobec braku takiego wniosku, toteż badany formalnie środek odwoławczy ubezpieczonego, dotyczący przedmiotu nieobjętego rozstrzygnięciem w sentencji orzeczenia, musiał podlegać odrzuceniu. Należy zauważyć, że ewentualna apelacja co do samego punktu 1 wyroku, w którym uwzględniono żądanie ubezpieczonego w rozstrzyganym zakresie w całości, gdyby została wniesiona, również podlegałaby odrzuceniu wobec braku interesu prawnego w zaskarżeniu (gravamen).

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c., uznając apelację za niedopuszczalną z innych przyczyn, orzekł jak w sentencji postanowienia.

SSA Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek