Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2015 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2015 r. w Bydgoszczy

sprawy M. Ł. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o zwrot świadczeń

na skutek odwołania M. Ł. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 4 grudnia 2014 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ubezpieczona nie jest zobowiązana do zwrotu odsetek od wypłaconego jej zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego za okres do dnia doręczenia zaskarżonej decyzji;

2.  w pozostałym zakresie odwołanie oddala.

Sygn. akt VII U 547/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych postanowił zobowiązać M. Ł. (1) do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za okres od dnia 11 kwietnia 2013 r. do dnia 10 sierpnia 2013 r. i zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 11 sierpnia 2013 r. do dnia 9 sierpnia 2014 r. wraz z odsetkami ustawowymi w łącznej kwocie 29.824,70 zł (26.334,04 zł należność główna i 3.490,66 zł odsetki). W uzasadnieniu decyzji organ zarzucił ubezpieczonej regularne wykonywanie czynności zarobkowych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w trakcie zwolnienia chorobowego, co powoduje brak prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia, tj. do dnia 10 sierpnia 2013 r. W związku z powyższym ubezpieczona (prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą) nie była uprawniona do nie uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne za okres w/wym. zwolnienia. W tym stanie rzeczy brak wpłaty spowodował, że M. Ł. (1) od dnia 1 kwietnia 2013 r. nie podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu a zatem nie ma prawa również do zasiłku macierzyńskiego.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła M. Ł. (1) wnosząc o jej zmianę. W uzasadnieniu podała, iż decyzja została jej doręczona dopiero w dniu 2 kwietnia 2015 r., co było przyczyną wniesienia przez nią odwołania dopiero w dniu 9 kwietnia 2015 r. Odnosząc się merytorycznie do treści decyzji odwołująca wskazała, iż jako osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą była uprawniona do kontynuowania wykonywania w/wym. działalności. Z tego powodu stanowisko organu rentowego jest dla niej niezrozumiałe. Nadto odwołująca nie miała możliwości zaniechania wszelkich czynności związanych z wykonywaniem działalności z uwagi na odpowiedzialność przedsiębiorcy za wcześniejsze zobowiązania, obowiązki publicznoprawne oraz obowiązki ciążące na niej jako pracodawcy.

W odpowiedzi na odwołanie (...) Oddział w B. wniósł o jego odrzucenie z uwagi na przekroczenie terminu do jego wniesienia, zaś w razie nieuwzględnienia powyższego – o oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy podtrzymał argumentacje przedstawioną w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, iż w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy odwołująca wykonywała czynności zarobkowe, czego nie zakwestionowała w treści odwołania.

Sąd ustalił, co następuje:

M. Ł. (1) od 2007 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...), Poradnictwo Psychologiczne” i z tego tytułu podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W ramach prowadzonej działalności zajmuje się udzielaniem porad psychologicznych oraz przygotowywaniem oraz prowadzeniem szkoleń i warsztatów, nadzorem nad pracą podległych pracowników i stażystów.

Okoliczności bezsporne.

W dniu 18 stycznia 2013 r. odwołująca udzieliła swojej pracownicy E. P. pełnomocnictwa do występowania za nią we wszelkich sprawach związanych z prowadzoną przez spółkę działalnością, a w szczególności do występowania w postępowaniach sądowych, egzekucyjnych, administracyjnych i arbitrażowych.

Dowód: pełnomocnictwo z dnia 18 stycznia 2013 r. 6 akt ZUS

W dniu 5 lutego udzieliła pełnomocnictwa J. G. do reprezentowania firmy (...). Poradnictwo Psychologiczne M. Ł. (1).

Dowód: pełnomocnictwo z dnia 5 lutego 2014 r. k. 19 akt ZUS

Odwołująca będąc w ciąży przekazała do ZUS zaświadczenia o niezdolności do pracy wystawione jej przez lekarza leczącego na okres od dnia 11 kwietnia 2013 r. do 23 kwietnia 2013 r. i następne od 24 kwietnia 2013 r do dnia 21 maja 2013 r. i zgłosiła roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego za w/wym. okresy. Organ rentowy uwzględnił roszczenie w całości i wypłacił świadczenie.

Była to druga ciąża odwołującej. Pierwszy raz odwołująca była w ciąży w 2007 r. w związku z czym wówczas również jako objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej korzystała najpierw z zasiłku chorobowego a następnie macierzyńskiego.

Okoliczności bezsporne.

W trakcie trwania orzeczonej łącznie na okres od dnia 11 kwietnia 2013 r. do dnia 21 maja 2013 r. niezdolności do pracy odwołująca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej regularnie wykonywała czynności zarobkowe. Mimo udzielonego J. G. pełnomocnictwa samodzielnie sporządziła i podpisała następujące dokumenty:

-

w dniu 15 kwietnia 2013 r. umowę zlecenia o współpracy w zakresie prowadzenia szkoleń i innych usług dydaktycznych,

-

w dniu 7 maja 2013 r. umowa o dzieło (jako przyjmujący dzieło), której przedmiotem było przygotowanie przeprowadzenie szkoleń w dniach 8 – 16 maja 2013 r.,

Dowód: umowa o współpracy z dnia 15 kwietnia 2013 r. k. 111 – 112 akt ZUS; umowa o dzieło z dnia 7 maja 2015 r. k. 9 – 10 akt ZUS; zeznania świadka J. G. k. 35 – 37

Ponadto wystawiła i podpisała następujące rachunki za wykonywane w ramach działalności gospodarczej usługi:

-

w dniu 15 kwietnia 2013 r. rachunki nr: 1/04/13, 3/04/13,

-

w dniu 18 kwietnia 2013 r. rachunki nr: 4/04/13, 5/04/13,

-

w dniu 25 kwietnia 2013 r. rachunki nr: 7/4/13,

-

w dniu 26 kwietnia 2013 r. rachunki nr: 9/4/13, 8/4/13, 6/04/13,

-

w dniu 2 maja 2013 r. rachunki nr: 2/5/13,

-

w dniu 9 maja 2013 r. rachunki nr: 5/5/13, 6/5/13,

-

w dniu 16 maja 2013 r. rachunki nr: 1/5/13, 8/5/13, 9/5/13,

Dowód: rachunki podpisane przez odwołującą k. 47 – 86 akt ZUS; zeznania świadka J. G. k. 35 – 37

Dodatkowo w dniu 26 kwietnia 2013 r. wystawiła świadectwo pracy E. P. a w dniu 5 maja 2013 r. zawarła (jako pracodawca) umowę o pracę z J. G.. Zajmowała się również osobiście rekrutacją tej pracownicy. Rekrutacja odbywała się pod koniec kwietnia 2013 r.

Dowód: świadectwo pracy z dnia 26 kwietnia 2013 r. k. 24 – 25 akt ZUS; umowa o pracę z dnia 6 maja 2013 r. k. 26 – 28 akt ZUS; zeznania świadka J. G. k. 35 – 37

W dniu 10 maja 2013 r. udzieliła J. G. upoważnienia do podpisywania dokumentacji w zakresie:

-

realizowanego projektu MOPS w B.,

-

podpisywania rachunków do projektu MOPS w B.,

-

zawierania i podpisywania umów,

-

podpisywania certyfikatów prowadzonych szkoleń,

-

podpisywania innych umów związanych z prawidłowym funkcjonowaniem firmy,

-

podpisywania dokumentacji przetargowej,

-

podpisywania wszelakich dokumentacji związanej z zakupami grupowymi,

-

podpisywania innych umów związanych z prawidłowym funkcjonowaniem firmy – w okresie od dnia 10 maja 2013 r. do dnia 4 maja 2014 r.

Dowód: pełnomocnictwo z dnia 10 maja 2013 r. k. 114 akt ZUS

J. G. mimo otrzymania upoważnienia nie podpisywała umów ani rachunków za odwołującą, ponieważ bała się wziąć na siebie odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie w/wym. czynności. Z tego powodu to odwołująca wszystkie wskazane dokumenty podpisywała samodzielnie, stawiając się bądź samodzielnie w siedzibie firmy, bądź też, kiedy dokumenty przywoziły jej do domu inne osoby.

Dowód: dowód z przesłuchania odwołującej k. 88

W dniach 15, 27 oraz 30 kwietnia 2013 r. odwołująca wysyłała do J. G. maile zawierające polecenia służbowe w zakresie czynności, które ta miała wykonać. Takie polecenia wydawała również pracownikowi drogą telefoniczną.

Dowód: korespondencja mailowa pomiędzy odwołującą a J. G. k. 38 – 40 akt sprawy VII U 808/14

W dniu 22 kwietnia 2013 r. odwołująca zapoznała się z pouczeniem organu rentowego konieczności poinformowania jednostki ZUS o okolicznościach mających wpływ na prawo i wysokość zasiłku chorobowego.

Dowód: zaświadczenie płatnika składek wraz z pouczeniem k. 1 akt dotyczących wypłaty odwołującej zasiłków: chorobowego i macierzyńskiego

W dniu 20 maja 2013 r. kontrolerzy ZUS przeprowadzili u odwołującej kontrolę prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego orzeczonego na okres od dnia 24 kwietnia 2013 r. do dnia 21 maja 2013 r., w trakcie której odwołująca zeznała do protokołu, iż z uwagi na niezdolność do pracy nie wykonuje żadnych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W przedsiębiorstwie zatrudniony pozostaje jeden pracownik, który za odwołującą zajmuje się wykonywaniem działalności w zakresie terapii i szkoleń, zaś dokumentację przedsiębiorstwa prowadzi biuro rachunkowe.

Dowód: protokół kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego przeprowadzonej w dniu 20 maja 2013 r. k. 11 akt dotyczących wypłaty odwołującej zasiłków: chorobowego i macierzyńskiego

Następnie odwołująca dostarczyła do ZUS kolejne zaświadczenia lekarskie o niezdolności do pracy na okresy od dnia 22 maja 2013 r. do dnia 25 czerwca 2013 r. i od dnia 26 czerwca 2013 r. do dnia 22 lipca 2013 r. oraz od dnia 23 lipca 2013 r. do dnia 10 sierpnia 2013 r. zgłaszając roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego za w/wym. okresy. Roszczenia zostały uwzględnione i wypłacone przez ZUS.

Jednocześnie w w/wym. okresie odwołująca nadal wykonywała czynności w ramach prowadzonej działalności w dotychczasowym wymiarze. Sporządziła i wystawiła m.in. następujące dokumenty:

-

w dniu 22 maja 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) z M. Ż., której przedmiotem było przygotowanie materiałów i przeprowadzenie warsztatów w dniu 4 czerwca 2013 r.,

-

w dniu 26 maja 2013 r. umowa nr (...),

-

w dniu 21 czerwca 2013 r. porozumienie i współpracy

-

w dniu 24 czerwca 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) z J. S., której przedmiotem było przygotowanie materiałów i przeprowadzenie warsztatów w dniach 25 – 27 czerwca 2013 r.,

-

w dniu 1 lipca 2013 r. umowa z PUP w B. o odbywanie w przedsiębiorstwie odwołującej stażu przez bezrobotną M. W.,

-

w dniu 21 lipca 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) z L. B., której przedmiotem było przygotowanie materiałów i przeprowadzenie warsztatów w dniach 24 – 26 czerwca 2013 r.,

-

w dniu 3 lipca 2013 r. umowa nr (...).272.1.2013.,

-

w dniu 19 lipca 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) ze E. W. (1), której przedmiotem było przygotowanie materiałów i przeprowadzenie warsztatów w dniach 22 lipca 2013 r. – 6 sierpnia 2013 r.,

-

w dniu 23 lipca 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) ze S. R., której przedmiotem było przygotowanie materiałów i przeprowadzenie warsztatów w dniach 5 – 14 sierpnia 2013 r.,

-

w dniu 4 lipca 2013 r. wniosek o organizację stażu odbywanego przez osobę bezrobotną w przedsiębiorstwie odwołującej,

-

w dniu 10 lipca 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) z C. masłowskim, której przedmiotem było przeprowadzenie kursu na operatora wózków widłowych w dniach 12 lipca 2013 r. – 25 lipca 2013 r.,

-

w dniu 26 lipca 2013 r. umowa o dzieło (jako zamawiający dzieło) z E. W. (2), której przedmiotem było przygotowanie materiałów i przeprowadzenie warsztatów w dniach 5 – 14 sierpnia 2013 r.

Dowód: umowa nr (...) z dnia 26 maja 2013 r. k. 108 – 110 akt ZUS; umowa nr (...).272.1.2013 z dnia 3 lipca 2013 r. k. 99 – 107 akt ZUS; umowa nr (...).272.1.5.2013 z dnia 17 czerwca 2013 r. k. 89 – 91 akt ZUS; umowy o dzieło k. 7 – 20 akt ZUS; umowa o odbywanie stażu z dnia 1 lipca 2013 r. akta PUP; zeznania świadka J. G. k. 35 – 37

Nadto wystawiła i podpisała następujące rachunki za wykonywane w ramach działalności gospodarczej usługi:

-

w dniu 23 maja 2013 r. rachunki nr: 7/5/13, 10/15/13,

-

w dniu 24 maja 2013 r. rachunki nr: 3/5/13, 4/5/13,

-

w dniu 29 maja 2013 r. rachunki nr:12/5/13, 11/5/13,

-

w dniu 3 czerwca 2013 r. rachunki nr: 13/5/13,

-

w dniu 6 czerwca 2013 r. rachunki nr: 1/6/13, 3/6/13,

-

w dniu 13 czerwca 2013 r. rachunki nr: 3/6/13, 6/6/13,

-

w dniu 20 czerwca 2013 r. rachunki nr: 7/6/13, 8/6/13,

-

w dniu 25 czerwca 2013 r. rachunek nr: 11/06/15,

-

w dniu 26 czerwca 2013 r. rachunki nr: 2/6/13,

-

w dniu 27 czerwca 2013 r. rachunki nr: 9/6/13, 10/6/13,

-

w dniu 4 lipca 2013 r. rachunki nr: 1/7/13,

-

w dniu 11 lipca 2013 r. rachunki nr: 2/7/13,

-

w dniu 18 lipca 2013 r. rachunki nr: 3/7/13,

-

w dniu 25 lipca 2013 r. rachunki nr: 5/7/13, 4/7/13,

-

w dniu 26 lipca 2013 r. rachunki nr: 6/7/13,

-

w dniu 31 lipca 2013 r. rachunki nr: 7/7/13.

Dodatkowo w dniu 16 lipca 2013 r. odwołująca przyjęła oświadczenie J. G. w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia i sporządziła pisemna odpowiedź na w/wym. pismo.

Dowód: pismo odwołującej z dnia 16 lipca 2013 r. k. 51 akt sprawy VII P 808/14

W trakcie trwania wszystkich w/wym. okresów niezdolności do pracy odwołująca zajmowała się również prowadzeniem grafików szkoleń i warsztatów oraz przygotowywaniem materiałów potrzebnych do ich przeprowadzania. Pomagał jej w tym mąż. Odwołująca samodzielnie wykonywała wszystkie przelewy tytułem płatności na rzecz kontrahentów oraz pracowników.

Dowód: zeznania świadka M. Ł. (2) k. 32 – 33

Mimo regularnego wykonywania powyższych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej odwołująca nie deklarowała i nie opłacała za siebie składek na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za cały w/wym. okres niezdolności do pracy. Opłacała składki jedynie za swoich pracowników. Odwołująca była świadoma, iż zwolnienie z obowiązku opłacania za siebie (jako przedsiębiorcy) składek za czas pobierania zasiłku chorobowego przysługuje jej zgodnie z obowiązującymi przepisami w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby oraz faktem niewykonywania w tym okresie pracy związanej z działalnością gospodarczą. Miała również wiedzę, iż nieopłacenie składki w wysokości zgodnej z obowiązującymi przepisami powoduje ustanie ubezpieczenia społecznego (w tym chorobowego).

Dowód: informacja ZUS z dnia 18 czerwca 2015 r. k. 17; dowód z przesłuchania odwołującej k. 88

W dniu 11 sierpnia 2013 r. odwołująca urodziła dziecko i złożyła w ZUS roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.

Okoliczności bezsporne.

W dniu 23 sierpnia 2013 r. odwołująca ponownie zapoznała się z pouczeniem organu rentowego konieczności poinformowania jednostki ZUS o okolicznościach mających wpływ na prawo i wysokość zasiłku.

Dowód: zaświadczenie płatnika składek k. 18 akt ZUS dotyczących wypłaty odwołującej zasiłków: chorobowego i macierzyńskiego

W miesiącach od kwietnia do sierpnia 2013 r. odwołująca uzyskała przychód z prowadzonej działalności gospodarczej w następujących wysokościach:

-

w kwietniu 2013 r. – 41 593,05 zł,

-

w maju 2013 r. – 67 737,77 zł,

-

w czerwcu 2013 r. – 89 894,19 zł,

-

w lipcu 2013 r. – 97 171,95 zł,

-

w sierpniu 2013 r. 108 422,41 zł.

Dowód: wydruk z podatkowej księgi przychodów i rozchodów k. 29 – 47 akt ZUS

W dniach 26 – 28 sierpnia 2014 r. kontrolerzy ZUS przeprowadzili u odwołującej kolejną kontrolę, w trakcie której odwołująca zeznała do protokołu, iż w czasie niezdolności do pracy trwającej w okresie od dnia 11 kwietnia 2013 r. do dnia 10 sierpnia 2013 r. wszystkie umowy oraz rachunki sporządzała za nią J. G.. Odwołująca zaś wyłącznie je podpisywała. Wskazała również, iż przelewy wynagrodzeń wykonywał za nią w tym czasie mąż.

Dowód: protokół przesłuchania odwołującej przez kontrolerów ZUS k. 135 – 137 akt ZUS

Decyzją z dnia 4 grudnia 2014 r. (...) Oddział w B. postanowił zobowiązać odwołującą do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za okres od dnia 11 kwietnia 2013 r. do dnia 10 sierpnia 2013 r. i zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 11 sierpnia 2013 r. do dnia 9 sierpnia 2014 r. wraz z odsetkami ustawowymi w łącznej kwocie 29.824,70 zł (26.334,04 zł należność główna i 3.490,66 zł odsetki). W/wym. decyzja została wysłana na adres: ul. (...) w B.. W tym czasie odwołująca nie przebywała pod powyższym adresem, albowiem zamieszkiwała przy ul. (...) w B.. W związku z powyższym nie odebrała w/wym. przesyłki.

Okoliczności bezsporne a nadto dowód z przesłuchania odwołującej k. 88

Pismem z dnia 17 marca 2015 r. organ rentowy wezwał odwołującą do zapłaty należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. W/wym. pismo odwołująca znalazła w skrzynce pocztowej pod koniec marca 2015 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 17 marca 2015 r. k. 5

dowód z przesłuchania odwołującej k. 88

Żeby wyjaśnić powyższą sytuację w dniu 2 kwietnia 2015 r. odwołująca udała się do Oddziału ZUS w B., gdzie po raz pierwszy doręczono jej decyzję z dnia 4 grudnia 2014 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 17 marca 2015 r. k. 5; potwierdzenie odbioru decyzji wraz z datą odbioru k. 164 akt ZUS

W dniu 9 kwietnia 2015 r. M. Ł. (1) wniosła odwołanie od w/wym. decyzji.

Dowód: odwołanie wraz z prezentatą organu rentowego k. 2

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał ustaleń faktycznych po dokonaniu analizy i konfrontacji całego zgromadzonego materiału dowodowego. Sąd uznał za wiarygodne w całości dokumenty zebrane w toku postępowania, które nie budziły wątpliwości Sądu, co do ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Należy podkreślić, że żadna ze stron nie zakwestionowała wiarygodności tych środków dowodowych. Z w/wym. dokumentów (zgromadzonych w aktach ZUS, PUP oraz w aktach sprawy VII P 808/14) wynika, iż odwołująca w trakcie trwania całego spornego okresu niezdolności do pracy regularnie wykonywała czynności zarobkowe w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (podpisywała umowy o współpracę z kontrahentami, wystawiała rachunki, na bieżąco nadzorowała zatrudnionych pracowników, dokonywała płatności na rzecz kontrahentów i pracowników, rekrutowała pracowników i stażystów, składała oświadczenia w przedmiocie zawarcia, czy rozwiązywania stosunków pracy, korespondowała z kontrahentami oraz z Powiatowym Urzędem Pracy w B., a przede wszystkim negocjowała i zawierała różnorakie umowy), w zasadzie w ogóle nie ograniczając wymiaru wykonywania tych czynności w porównaniu do tego jaki miał miejsce przed rozpoczęciem trwania niezdolności do pracy odwołującej.

Powyższe okoliczności zostały dodatkowo potwierdzone przez świadków: J. G. oraz częściowo M. Ł. (2) (męża odwołującej), który co prawda początkowo próbował zeznawać na korzyść odwołującej wskazując, iż w/wym. czynności wykonywał za odwołującą on sam, świadek J. G. (czego świadek nie potwierdziła) oraz świadek B., jednakże pytany o szczegóły dotyczące tego jakie konkretnie czynności w każda z tych osób wykonywała zaczął zeznawać nielogicznie, niespójnie i wykrętnie, zasłaniając się niepamięcią, jak również podawał w tym zakresie informacje sprzeczne z tymi podawanymi przez świadków B., W. oraz samą odwołującą a przy okazji przyznał, iż odwołująca zajmowała się w trakcie niezdolności do pracy wykonywaniem przelewów, prowadzeniem grafików szkoleń, czy przygotowywaniem materiałów niezbędnych celem ich przeprowadzenia, czemu odwołująca zaprzeczała. Podobnie zeznawały w w/wym. zakresie B., M. W. oraz odwołująca. W konsekwencji Sąd uznał, iż w rzeczywistości odwołująca (tak, jak wynika to z dokumentów) co do zasady samodzielnie wykonywała wszystkie czynności związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, zaś twierdzenia zarówno odwołującej jak również świadków, iż zajmowali się tym za odwołującą świadkowie G., B. oraz Ł. stanowią wyłącznie linię obrony przyjętą przez odwołującą w niniejszym postępowaniu. Z tego powodu zeznania wymienionych świadków, świadka W. oraz dowód z przesłuchania odwołującej Sąd uznał za niewiarygodne w zakresie, w jakim zeznawali, iż odwołująca w trakcie niezdolności do pracy powstrzymywała się od wykonywania czynności zarobkowych. Dokonując powyższej oceny dowodu z przesłuchania odwołującej Sąd miał również na uwadze, iż odwołująca wielokrotnie prezentowała chwiejne stanowisko w sprawie okoliczności niniejszej sprawy już w postępowaniu przed organem rentowym a następnie w postepowaniu przed Sądem powołując każdorazowo w sposób przemyślany takie okoliczności, które miały być dla odwołującej najbardziej korzystnymi w danej sytuacji. Należy zwrócić uwagę zwłaszcza na fakt, iż w samym odwołaniu ubezpieczona nie tylko nie kwestionowała, ale pośrednio przyznała fakt wykonywania przezeń wielu czynności z zakresu prowadzonej działalności gospodarczej, stojąc na stanowisku, iż niema to żadnego znaczenia dla otrzymywania zasiłku macierzyńskiego, gdyż przedsiębiorcy mogą otrzymywać taki zasiłek pracując jednocześnie w prowadzonej przez siebie firmie. Późniejszą zmianę stanowiska w tym zakresie trzeba więc uznać za całkowicie niewiarygodną, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod uwagę twierdzenia ubezpieczonej składane w toku kontroli przeprowadzanych przez organ w jej firmie jeszcze w 2013 r.

Zeznaniom świadka J. G. Sąd dał wiarę wyłącznie w zakresie, w jakim potwierdzały treść zgromadzonych w niniejszej sprawie dokumentów oraz w jakim wskazywały na ustalona przez Sąd okoliczność, iż odwołująca w trakcie niezdolności do pracy nie ograniczyła wymiaru wyżej podanych wykonywanych czynności zawodowych dotychczas wykonywanych. Niewątpliwie świadek jest silnie skonfliktowana z odwołującą (toczyła z nią spór przed sądem pracy oraz – jak wynika z jej zeznań – kilkukrotnie zgłaszała organom ścigania zawiadomienie o popełnieniu przez odwołująca przestępstwa), jednakże nie są to okoliczności, które same w sobie mogą dyskwalifikować zeznania świadka będącego bezpośrednim obserwatorem spornych wydarzeń, tym bardziej jeśli znajdują one potwierdzenie w zebranej w sprawie dokumentacji, a także początkowym stanowisku samej ubezpieczonej. Za zupełnie niewiarygodne natomiast uznano zeznania świadka B., które zdaniem Sądu miały na celu wyłącznie uprawdopodobnienie stanowiska jej przyjaciółki M. Ł. (1). Są one ponadto sprzeczne z początkowymi wyjaśnieniami ubezpieczonej składanymi w toku kontroli organu, z zeznaniami świadków, którzy byli zatrudnieni w firmie odwołującej, a przede wszystkim nielogiczne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Podkreślenia wymaga, że M. B., która była przecież zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, miała rzekomo przejąć w zasadzie całkowicie prowadzenie działalności gospodarczej od ubezpieczonej, zamieszkując w sporej odległości od B. i mając do wykonania swe obowiązki pracownicze. Jej zeznania przeczą przy tym zeznania świadków J. G. i zwłaszcza M. W., która będąc na stażu nigdy nie widziała świadka B., a wyłącznie słyszała kiedyś o jej istnieniu.

Sąd oceniając materiał dowodowy kierował się zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczeniem życiowym.

Na wstępie rozważań prawnych, odnosząc się do żądania organu rentowego o odrzucenie odwołania Sąd wskazuje, iż organ nie wykazał w toku niniejszego postępowania prawdziwości swoich twierdzeń o doręczeniu powódce przed dniem 2 kwietnia 2015 r. decyzji z dnia 14 grudnia 2014 r., w tym również poprzez doręczenie zastępcze dokonane na mocy art. 44 k.p.a., albowiem nie przedłożył w toku niniejszego postępowania stosownego zwrotnego potwierdzenia nieodebranej przez odwołującą przesyłki, zatem brak było podstaw do uznania, iż wypełnił wskazane przez w/wym. przepis przesłanki warunkujące uznanie doręczenie zastępcze za dokonane skutecznie. Z tego powodu Sąd przyjął, iż doręczenie spornej decyzji nastąpiło dopiero w dniu 2 kwietnia 2015 r. W konsekwencji Sąd nie znalazł podstaw do odrzucenia odwołania, jako wniesionego po terminie, albowiem zgodnie z art. 477 ⁹ k.p.c. odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji, zaś odwołanie w niniejszej sprawie zostało wniesione w dniu 9 kwietnia 2015 r.

Zgodnie z art. art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t.: Dz. U. 2015 r., poz. 121 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Zgodnie z powołanym wyżej przepisem należy odróżnić od siebie świadczenia nienależnie wypłacone przez organ rentowy od nienależnie pobranych. Obowiązkiem zwrotu objęte są wyłącznie świadczenia nienależnie pobrane. Są to świadczenia wypłacone bez podstawy prawnej z elementami odnoszącymi się do woli (stanu świadomości) lub określonego działania (zaniechania) osoby, która nienależnie świadczenie pobrała. Obwiązek zwrotu obejmuje zatem wyłącznie świadczenia pobrane przy udziale złej woli pobierającego, tj. jego świadomości do nieprzysługiwania tego świadczenia w całości lub w części od początku jego pobierania lub w następstwie później zaszłych zdarzeń. Dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach dotyczących braku prawa do pobierania świadczenia, jak i osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego. Świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło w pouczeniu udzielonym przez organ rentowy co do okoliczności powodujących konieczność zwrotu świadczenia bądź też może wynikać z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczeń. Judykatura zakreśla szeroko ramy zachowań kwalifikowanych, jako świadome wprowadzenie w błąd organu ubezpieczeń społecznych, jako działania ubezpieczonego polegające na bezpośrednim oświadczeniu nieprawdy, przemilczeniu faktu mającego wpływ na prawo do świadczenia, złożeniu wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia (por. np. wyrok SN z dnia 14 kwietnia 2000 r., II UKN 500/99, OSNP 2001/20/623 ).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t.: Dz. U. z 2014 r., poz. 159 ze zm.) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Stosownie do treści art. 29 ust. 1 powołanej ustawy zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.

Zgodnie z art. art. 17 ust. 1 i 3 ustawy, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia; okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, ustala się w trybie określonym w art. 68. Wykładnia tego przepisu ustawy musi uwzględniać w pierwszej kolejności funkcje zasiłku chorobowego i odpowiednio świadczenia rehabilitacyjnego. Według przeważającego w doktrynie i judykaturze poglądu przyjmuje się, że zasadniczym celem tych świadczeń jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu (inaczej: rekompensata zarobku) wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Celem tym nie jest natomiast uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego są one wypłacane nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Przy interpretacji art. 17 ustawy należy także uwzględnić charakter prawa ubezpieczenia społecznego. Jest ono bowiem prawem ścisłym, stąd zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane. Takie cechy przepisów komentowanej ustawy, jak: bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego, wyłączenie możliwości ich wykładania z uwzględnieniem reguł słuszności (zasad współżycia społecznego), ukształtowanie treści stosunków ubezpieczeń społecznych ex lege, niedopuszczalność zawierania co do nich ugód, powodują konieczność ich ścisłego, a więc, co do zasady – w zgodzie z dosłownym brzmieniem – stosowania (zob. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006/21-22/338). Dodatkowo okoliczność, że de lege lata utratę prawa do zasiłku powodują wykonywanie każdej pracy zarobkowej (już nie tylko „innej” – jak stanowił to art. 18 ustawy z grudnia 1974 r.) oraz wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, pozwala na interpretowanie tego przepisu w taki sposób, że wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. powołany wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r. i wyrok SN z dnia 6 grudnia 1978 r., II URN 130/78, OSNC 1979/7-8/157). W piśmiennictwie zaprezentowano z kolei pogląd, że utrata prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 ustawy oparta jest na założeniu nierzetelności zwolnienia lekarskiego, tj. na uznaniu, że jeżeli zaistniały wymienione zachowania, to w rzeczywistości nie zachodziła sytuacja chroniona prawem, a pracownik nadużył prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Dlatego utrata prawa do zasiłku chorobowego w okolicznościach art. 17 ustawy zasiłkowej ma na celu nie tyle represjonowanie ubezpieczonego za zachowanie sprzeczne ze statusem chorego, co raczej przeciwdziałanie wypłacie świadczeń w okolicznościach, które ustawodawca ocenia jako nadużycie prawa. Jest to więc nie tyle sankcja za naganne, z punktu widzenia interesów instytucji ubezpieczeniowej, zachowanie się ubezpieczonego, co odebranie prawa do nienależnego mu świadczenia w związku z niezachodzeniem chronionej sytuacji.

Odnosząc się do interpretacji pojęcia "wykonywanie pracy zarobkowej", Sąd Najwyższy podzielając wyrażony w dotychczasowym orzecznictwie pogląd wskazał (zob. wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08, OSNP 2009/21-22/292), że o zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako "pracy", nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. W pierwszej przesłance art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej chodzi bowiem nie tylko o wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia, ale także o wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie (tak SN w wyrokach: z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06, OSNP 2007/19-20/295; z dnia 14 kwietnia 2000 r., II UKN 513/99; OSNAPiUS 2001/20/627; z dnia 19 lipca 2001 r., II UKN 494/00, OSNP 2003/9/234). Pojęcie pracy zarobkowej odnosi się zatem ("w sposób abstrakcyjny") do tej pracy, która co do zasady jest pracą prowadzącą do uzyskania dochodu (wyrok SN z dnia 6 lutego 2008 r., II UK 10/07). Nie jest istotne czy ubezpieczony zarobek faktycznie osiągnął. Praca zarobkowa w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie musi być wykonywana w pełnym wymiarze. Chodzi o wykonywanie - w myśl literalnej wykładni - jakichkolwiek czynności o zarobkowym charakterze. Ponadto, kwalifikacja pracy zarobkowej w czasie niezdolności do pracy nie jest też zależna od faktycznego osiągania zarobku, gdyż wynika z samego podjęcia działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych. W okresie pobierania zasiłku zakaz pracy zarobkowej ma charakter bezwzględny, zaś wykonywanie jakiejkolwiek pracy o takim charakterze, prowadzi do utraty prawa. Orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza jednak sytuacje, w których pomimo wykonywania pewnych czynności składających się na pracę zarobkową, nie zostaje spełniona dyspozycja art. 17 ustawy zasiłkowej. Dopuszczalne jest bowiem wykonywanie czynności "sporadycznie" oraz "o formalnym charakterze" (jak np. złożenie podpisu, zob. wyroki SN: z dnia 6 lutego 2008 r., II UK 10/07; z dnia 15 czerwca 2007 r., II UK 223/06, OSNP 2008/15-16/231 oraz z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06, OSNP 2007/19-20/295). Sporadyczność i charakter tych czynności muszą wynikać z ustaleń faktycznych dokonanych przez sądy pierwszej i drugiej instancji (wyrok SN z dnia 6 lutego 2008 r., II UK 10/07), co w niniejszej sprawie nie występowało, nie da się bowiem tak szerokiej działalności ubezpieczonej uznać za sporadyczną w przedstawionym rozumieniu. Jeżeli czynności będą częste lub powtarzalne bądź - gdy będą miały charakter merytoryczny - związany z zapewnieniem prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa, ubezpieczony traci prawo do zasiłku i tak właśnie miało to miejsce w niniejszej sprawie. Ponadto, podejmowane przez osobę pobierającą zasiłek czynności muszą być wymuszone okolicznościami (wyroki SN: z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06; z dnia 15 czerwca 2007 r., II UK 223/06). Nie zmienia to faktu, iż jedynie wyjątkowo "wykonywanie niektórych ubocznych czynności związanych z prowadzoną działalnością może nie być kwalifikowane jako wykonywanie pracy" (wyrok SN z dnia 15 czerwca 2007 r., II UK 223/06). Stan faktyczny rozpoznawanej sprawy był diametralnie odmienny, co skutkować musiało uznaniem utraty przez odwołującą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zasiłków od dnia 11 kwietnia 2013 r. do dnia 10 sierpnia 2013 r.

Przepis art. 17 ustawy zasiłkowej znajduje zastosowanie gdy ubezpieczony pracownik w okresie niezdolności do pracy wykonywał czynności, które bezpośrednio wynikały z jego zatrudnienia (wchodziły w zakres jego obowiązków). W odniesieniu do przedsiębiorców oznacza to, iż analogicznie należy traktować podejmowanie w okresie niezdolności do pracy czynności z zakresu prowadzonej działalności gospodarczej. Konieczna jest zatem relatywizacja zachowań podejmowanych przez ubezpieczonego w czasie pobierania zasiłku chorobowego do rodzaju działalności oraz sposobu, w jaki jest ona prowadzona normalnie (a zatem w okresie, kiedy ubezpieczony-przedsiębiorca nie pobiera zasiłku). Skutkiem tego, jeżeli faktyczna aktywność zawodowa ubezpieczonego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, polega wyłącznie na comiesięcznym wystawianiu kilku rachunków, to prowadzenie takiej działalności w takim samym zakresie w okresie korzystania z zasiłków chorobowych i świadczenia rehabilitacyjnego prowadzi do utraty pobranych świadczeń za cały okres orzeczonej niezdolności do wykonywania tej działalności (wyrok SN z dnia 11 grudnia 2007 r., I UK 145/07, Monitor Prawa Pracy 2008, s. 212). Ponadto, podpisywanie przez prowadzącego pozarolniczą działalność rachunków to nie tylko złożenie samego podpisu, ale także proces myślowy, który obejmuje koncepcyjną analizę treści sygnowanych dokumentów pozostających w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością (wyrok SN z dnia 11 grudnia 2007 r., I UK 145/07). Z zebranego materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczona dokonywała określonych czynności w sposób stały a nie wyjątkowy. Samo podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności (w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia w okresie pobierania zasiłku) można byłoby uznać za działalność, która nie miała zarobkowego charakteru, o ile byłaby to czynność sporadyczna i nie mogła jej wykonać inna osoba. W sprawie natomiast sytuacja taka stała się dla M. Ł. (1) normą, a przede wszystkim czynności te mogły wykonywać jej pracownice, do czego posiadały przecież stosowne upoważnienia. Absolutnie przy tym nie można jednakże uznać za czynności niezwiązane z pracą zarobkową, czynności podjętych przez ubezpieczoną w związku z zatrudnieniem pracownika, czy podpisywania innych umów cywilnoprawnych. Czynności te także nie były incydentalne, a wykraczające zdecydowanie poza to, co jest konieczne do "zachowania" działalności gospodarczej. Ponadto, wymaga ono podjęcia przez przebywającego na zwolnieniu chorobowym przedsiębiorcę czynności, które nie mają charakteru formalnego (vide: wyroki SN z dnia 15 czerwca 2007 r., II UK 223/06 oraz z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06). Ponadto, co okazało się ważkie dla nieuwzględnienia odwołania co do zasady, z poczynionych ustaleń, wynika, że w okresie, w którym pobierała zasiłek chorobowy, działalność gospodarcza wnioskodawczyni - prowadzona w formie indywidualnej działalności gospodarczej - była kontynuowana bez przeszkód, gdyż została zorganizowana w taki sposób, że w jej zastępstwie prowadziły ją inne osoby. Utrata zdrowia nie spowodowała więc konieczności likwidacji prowadzonej działalności gospodarczej wskutek niemożności dokonywania czynności związanych z funkcjonowaniem w charakterze przedsiębiorcy. Świadczenia z chorobowego ubezpieczenia społecznego mają zaś rekompensować straty w uzyskiwanych dochodach z prowadzonej pozarolniczej działalności, przeto niedopuszczalne jest pobieranie takich świadczeń (połączone przecież z brakiem obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za okresy choroby), w razie uzyskiwania dotychczasowych dochodów wynikających z kontynuowania przez ubezpieczonego prowadzonej działalności w nieumniejszonym zakresie, nawet gdyby polegało to na wykonywaniu czynności w istotny sposób nieobciążających jego organizmu (wyroki SN z dnia 11 grudnia 2007 r., I UK 145/07 i z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż odwołująca składając kolejne zwolnienia lekarskie i ubiegając się o wypłatę zasiłku chorobowego wprowadzała organ rentowy w błąd co do tego, że jest niezdolna do pracy, jak również, iż powstrzymuje się od wykonywania czynności zarobkowych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Sąd ustalił, że odwołująca miała pełną świadomość, iż prawo do zasiłku chorobowego przysługuje jej wyłącznie za okres niewykonywania czynności zarobkowych z powodu choroby i w związku z niewykonywaniem przedmiotowych czynności. Wynika to z okoliczności, iż w trakcie kontroli przeprowadzanych przez ZUS (pierwszej w dniu 20 maja 2013 r.) odwołująca konsekwentnie składała fałszywe zeznania zatajając przed kontrolerami, iż wykonuje jakiekolwiek czynności zarobkowe w ramach prowadzonej działalność, a następnie (w trakcie kolejnej kontroli po okazaniu przez kontrolerów podpisanej przez odwołującą dokumentacji) kategorycznie twierdziła, iż jedynie podpisuje przygotowane przez inne osoby dokumenty, zaś od pozostałych czynności zarobkowych powstrzymuje się. Odwołująca nie miała żadnego innego powodu do zatajania przed kontrolerami wykonywania czynności zarobkowych niż pewność, iż w przypadku ustalenia przez organ rentowy istnienia w/wym. okoliczności, zostanie ustalony brak prawa odwołującej do zasiłku chorobowego. Odwołująca miała również pełną świadomość, iż prawo do nie opłacania za siebie składek na ubezpieczenia społeczne za czas pobierania zasiłku chorobowego jest zgodnie z obowiązującymi przepisami nierozerwalnie związane z niezdolnością do pracy, tj. brakiem możliwości wykonywania w tym czasie czynności zarobkowych z powodu choroby, co sama w sposób wyraźny przyznała w toku przesłuchania, które miało miejsce w niniejszej sprawie. Miała więc w konsekwencji świadomość, iż wykonując regularnie czynności zarobkowe w zakresie co do zasady niezmienionym w porównaniu do tego, w jakim wykonywała pracę przed orzeczoną niezdolnością do pracy, nie miała prawa do zasiłku chorobowego, jak również do nie opłacania za siebie składek na ubezpieczenie społeczne, tj. iż w rzeczywistości opłacała składkę w wysokości niezgodnej z obowiązującymi przepisami, zaś brak opłacenia składek w wysokości zgodnej z przepisami powoduje utratę statusu osoby ubezpieczonej. Przekonanie Sądu o istnieniu wiedzy odwołującej na w/wym. tematy dopełniła okoliczność, iż odwołująca była już w spornym okresie doświadczonym przedsiębiorcą (prowadzi działalność gospodarczą od 2007 r.) i zawsze deklarowała i opłacała składki na ubezpieczenie społeczne za siebie i swoich pracowników w wysokościach zgodnych z przepisami. Nadto odwołująca nie pierwszy raz korzystała wówczas z prawa do zasiłku chorobowego w związku z ciążą i prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Nawet, gdyby uznać przeciwnie (do czego nie ma podstaw), że odwołująca początkowo nie zdawała sobie sprawy z tego, że wykonywanie czynności zarobkowych powoduje brak prawa do zasiłku chorobowego, to musiała taką wiedzę powziąć w trakcie kontroli ZUS w dniu 20 maja 2013 r., albowiem była to kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego, zaś kontrolerzy pytali odwołującą wyłącznie o wykonywanie różnego rodzaju czynności zarobkowych w trakcie niezdolności do pracy. Po takiej kontroli odwołująca (która regularnie wykonywała wówczas pracę) musiała co najmniej powziąć wątpliwości co do tego, czy mimo wystąpienia okoliczności w postaci wykonywania pracy nadal przysługuje jej prawo do zasiłku chorobowego. Podkreślić w tym miejscu należy, iż odwołująca została pouczona przez organ rentowy (pierwszy raz w dniu 22 kwietnia 2013 r.) o konieczności informowania o okolicznościach, które powodują brak prawa do przyznanych wcześniej świadczeń. Zatem nie poinformowanie organu o fakcie wykonywanej pracy w powyższych okolicznościach uznać należy za celowe wprowadzenie (poprzez zaniechanie) organu w błąd co do przysługiwania odwołującej prawa do świadczenia.

Stosownie do art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, dobrowolne Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7. W niniejszej sprawie ubezpieczona nie opłacał za siebie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za okres od kwietnia do sierpnia 2013 r., a więc już z dniem 1 kwietnia 2013 r. nie podlegała pod dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, co wykluczało przyznanie jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 11 sierpnia 2013 r. do dnia 9 sierpnia 2014 r. Ubezpieczona mając pełną świadomość nieprawidłowości swych zachowań wprowadzała ZUS w błąd zarówno podczas przeprowadzonych kontroli, jak i poprzez składanie nieprawdziwych wniosków o wypłatę tych świadczeń.

Reasumując, Sąd ustalił, iż odwołująca pobierała oba świadczenia: zasiłek chorobowy a następnie macierzyński z premedytacją, mając pełną świadomość, iż świadczenia te jej nie przysługują (zasiłek chorobowy z powodu wykonywania czynności zarobkowej, zaś macierzyński z powodu wiedzy o utracie statusu osoby ubezpieczonej w związku z niezasadnym nieopłaceniem składek na ubezpieczenie za czas niezdolności do pracy). W konsekwencji wypłacone świadczenia na mocy wyżej powołanych przepisów podlegają zwrotowi w całości, jako świadczenia nienależnie pobrane. W tym więc zakresie odwołanie oddalono.

Okazało się ono zasadne jedynie w niewielkim zakresie, tj. dotyczącym odsetek do dnia doręczenia zaskarżonej decyzji. Z wzajemnej relacji między ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa a ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że kształtuje się ona jak stosunek między regulacją szczególną, a regulacją ogólną (por. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2004 r., II UK 305/03, OSNAP 2004/22/390). Ustawa systemowa w art. 84 ust. 1 przewiduje, że osoba, która pobrała nienależnie świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Ustępy 2 - 4 powołanego przepisu określają, jakie kwoty uważa się za kwoty nienależnie pobranych świadczeń. W myśl ustępu 5 przepisów ust. 2 - 4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej. W konsekwencji należy uznać, że skoro art. 66 ustawy posługuje się zwrotem „wypłacone kwoty”, to zwrotowi podlega wyłącznie kwota wypłaconych świadczeń, bez obowiązku uiszczania odsetek. (tak A. Wajda [w:] M. Gersdorf, B. Gudowska, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, C.H. Beck 2012).

Zasadą określoną w prawie cywilnym, odnoszącą się do odsetek jest możliwość ich żądania w razie opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia (art. 481 § 1 k.c.), jednakże określenia, od kiedy należą się odsetki od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także od świadczeń podlegających zwrotowi, należy poszukiwać w prawie ubezpieczeń społecznych, a nie w prawie cywilnym. Określenie terminu, od kiedy dłużnik – pobierający nienależne świadczenie z ubezpieczenia społecznego – opóźnia się z jego zwrotem, nie jest objęte odesłaniem zawartym w art. 84 ustawy systemowej. Nie jest to materia „zasad prawa cywilnego”, lecz prawa ubezpieczeń społecznych (por. wyrok SN z dnia 3 lutego 2010 r., I UK 210/09, niepubl.). Odesłanie do prawa cywilnego w kwestii naliczania i ustalania odsetek oznacza, że organy ZUS powinny naliczać odsetki ustawowe (art. 359 § 2 k.c.) od dnia doręczenia decyzji obligującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (tak B. Gudowska [w:] B. Gudowska, J. Strusińska-Żukowska Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, C.H. Beck 2011). „Żądanie zwrotu” nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (roszczenie staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w znaczeniu art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg (art. 120 § 1 k.c.) przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek (zob. wyroki SN z dnia 16 grudnia 2008 r., I UK 154/08, OSNP 2010/11-12/148 i z dnia 3 lutego 2010 r., I UK 210/09, Lex nr 585713).

Tak więc o ile zaskarżona decyzja odpowiada prawu co do zasady, to orzeczenie o obowiązku zapłaty odsetek za okres od dnia następnego po dniu wypłaty świadczenia do dnia wydania decyzji, uznać należy za wadliwe i w tym zakresie podlegało ono zmianie.

Z uwagi na powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSR Marcin Winczewski